2007-1

NIEUWSBRIEF

Vrienden van het Nr. 01 - 2007

Marinemuseum 20 feb. 2007

VAN DE VOORZITTER Waarde vrienden en donateurs, Het is mij een eer en genoegen om hier op deze plaats voor de eerste maal het woord tot u te richten. Op 22 december, tijdens de Vriendendag, mocht ik het voorzitterschap overnemen van Pim van Gulpen, die deze eervolle functie vijf jaren heeft vervuld. Langs deze weg wil ik hem namens u nogmaals danken voor zijn inzet voor de vrienden en het behartigen van onze belangen bij het Marinemuseum. Tijdens de Vriendendag op 22 december heb ik met velen van u kennis kunnen maken, voorzover dat nog nodig was. Een kleine 50 deelnemers telde deze dag, die verder in het teken stond van de feestelijke opening van gebouw 1 en de vaste expositie Schip en Werf. Als commandant maritieme middelen ben ik een aantal jaren geleden verantwoordelijk geweest voor het sluiten van gebouw 1 vanwege de onveilige toestand van het gebouw voor bezoekers en (vrijwillige) medewerkers. Dit gebeurde na een melding onveilige situatie door de directeur van het museum, Harry de Bles, zelf. Hoewel ook de vele vrijwilligers de noodzaak van de onmiddellijke sluiting begrepen, was er verdriet over het afbreken van de met toewijding en zorg opgebouwde presentaties. En angst dat de sluiting semi-permanent zou zijn. Maar een dreiging is omgezet in een kans en het resultaat hebben we de 22e kunnen aanschouwen. Een geweldige aanwinst voor het museum die recht doet aan de positie van de onderhoudsbedrijven binnen de Koninklijke Marine. Naast de feestelijke opening van gebouw 1 hebben velen gebruik gemaakt van de mogelijkheid het Reddingmuseum te bezoeken voordat de wintersluiting in ging (hoewel de beschikbare tijd wat krap was). Het is ronduit zorgelijk dat een dergelijk fraai museum de poorten tijdelijk gesloten moet houden wegens een gebrek aan financiĂŤle middelen. Ik hoop van harte dat vanaf april het Reddingsmuseum weer normaal geopend kan zijn. Eind januari heb ik samen met de secretaris, Dick van Dijk, een eerste overleg bijgewoond van de diverse vriendenorganisaties van Militaire musea. Onderwerp van dit overleg was de toekomstige bestuurstructuur van de defensie musea. We hebben met elkaar ervaringen gedeeld, waaruit bleek dat onze stichting de kleinste speler is in dit veld. Afgezien van grootte kampen alle organisaties met de opgave het ledenbestand op peil te houden. Dat geldt ook voor ons. Daarop gaan we de komende tijd in het bestuur ons indringend beraden. Een eerste stap is in ieder geval duidelijk te maken welke voordelen het donateurschap met zich meebrengt, zoals bijvoorbeeld een kortingsregeling in de museumwinkel. Daarover hopen we u spoedig meer te kunnen melden. Voor de komende tijd staan daarnaast weer vele activiteiten op het programma. In dit De Ruyterjaar komt er in de zomer een speciale De Ruytertentoonstelling in het museum. De opening zal zijn net voor de vlootdagen. Net als andere jaren zal er een lezingencyclus worden gegeven, uiteraard over Admiraal De Ruyter. Gelukkig hebben we wederom dr. Bosscher bereid gevonden deze lezingencyclus te verzorgen. En ondanks dat het met minder fregatten en vele operaties ver van de thuisbasis lastiger wordt het voor elkaar te krijgen, proberen we ook dit jaar een vaardag voor de vrienden te organiseren. Een nieuwe rol voor de stichting kan verder zijn het verkrijgen van sponsorgelden. Daarover hoop ik u in een volgende nieuwsbrief meer te kunnen vertellen. Tot zover nieuws van de bestuurstafel, graag tot ziens in en rond ons Marinemuseum, Fijko van der Laan, voorzitter

1

HELDERSE HAVENTAFERELEN

In het archief van het Marinemuseum bevinden zich twee opnamen van het lichten van de sleepboot Annie Goedkoop in de Helderse haven op vrijdag 11 oktober 1946. De foto’s zijn bij het museum beland via de Traditiekamer van de Mijnendienst die ze weer van ons vriendenkringlid en Helderse historiekenner Wim Kalkman had gekregen. Eén van de foto’s vindt u hier afgedrukt.

In het juni 2006-nummer van Levend Verleden, het blad van de Helderse Historische Vereniging, staat al het nodige over de avonturen van deze sleepboot van de Amsterdamse Rederij Goedkoop tijdens de Tweede Wereldoorlog, inclusief een prachtige foto van het vaartuig na de berging in 1946. Laten we ons voor deze gelegenheid beperken tot wat krantenknipsels uit die tijd nog aan het verhaal toevoegen en wat er op de foto te zien is. De eerste poging om de sleepboot te bergen vindt plaats op zaterdag 21 en zondag 22 september 1946 door de Marine zelf met behulp van lichters van de Rijkswerf. In de nacht hebben duikers eindelijk een strop om het achterschip aan weten te brengen, maar bij het hijsen breekt deze en men realiseert zich dat er zwaarder bergingsmateriaal nodig is. Dat materiaal verschijnt begin oktober, als de 200-tons bok Condor van bergingsbedrijf W.A. van der Tak uit Rotterdam en de 140-tons bok Grutto van het bergingsbedrijf Joh. v/d Akker, ook uit Rotterdam, zich in de Buitenhaven bevinden om een eerder dat jaar gezonken met keileem geladen elevatorbak van de firma Van Hattum en Blankenvoort te lichten. Die berging wordt voltooid op dinsdag 8 oktober, waarna de Grutto richting Kuitje wordt gedirigeerd om dáár twee gestrande bakken te bergen en de Condor de Annie Goedkoop omhoog moet halen. Op donderdag 10 oktober gaat de Condor aan de gang, maar het wordt al snel duidelijk dat deze bok het niet alleen kan; dezelfde dag nog wordt de Grutto er bij gehaald. In eerste instantie worden er vier stroppen om de sleepboot gelegd, drie om midden- en achterschip naar de Condor en één om voorschip naar de Grutto. Voor de Grutto blijkt deze last echter te groot. De bokken worden omgewisseld, er wordt nog een vijfde strop aangebracht en met de Grutto aan het achterschip en de Condor aan de rest van het schip verschijnt om kwart voor vier ‘s middags als eerste de rand van de schoorsteen van de Annie Goedkoop boven water. Langzaam wordt het schip verder gehesen en worden de bokken naar de kant getrokken, en dan wordt de foto gemaakt.

2

De foto toont de Annie Goedkoop in de takels van de Condor tegen de wal in het noordelijke deel van de haven. Links op de achtergrond is Fort Harssens zichtbaar. De belangstelling is uiteraard groot. Op de wal en op het achterschip van de als tijdelijk wachtschip fungerende mijnenlegger Medusa (links) hebben zich vele (mannelijke) toeschouwers in het zonnetje verzameld. Op de achtergrond links ook nog één van de diverse sleepboten met toeschouwers (de krant noemt onder andere de Zeeland, de Hollander II en de Deux Frères II). Langs de Annie Goedkoop ligt de sleepboot/zandzuiger Zeepaard, die het wrak van zand moet ontdoen alvorens de berging voortgezet kan worden. Resteert het schip naast de Medusa met MOD1 op de boeg. Tot nu toe heb ik alleen gevonden dat er vlak na de oorlog een oefenschip voor duikers MOD4 was (L.L. von Münching: Schepen van de KM in de Tweede Wereldoorlog). Er zal dus ook wel een MOD1 geweest zijn. Mochten er lezers zijn die meer weten, dan hoor ik het graag. Henk Cruijff, 3 november 2006 Met dank aan Ruud X. O’Bryan, www.reederijgebrgoedkoop.nl, voor de krantenknipsels.

ZOUTE ZEEVERHALEN BEZOEK AAN MOENGO In de 60-er jaren werden vanuit Curaçao regelmatig bezoeken gebracht aan Suriname, onder andere voor de zogenaamde “Corantijn-patrouille” tegen wapensmokkel tussen Suriname en BritsGuyana.Eind 1965 waren we daar weer met Hr.Ms. Dubois en op verzoek van het bauxietdorpje Moengo gingen we daar een weekeinde heen. Dit betekende een hele dag de Cottica en de BovenCottica opvaren, eerst op eigen kracht en het laatste nauwe stukje gesleept. De rivier begon breed en we konden goede vaart lopen. Allengs werd het echter smaller en de loods had al eens opgemerkt dat vooral de bochten aan de binnenkant vrij ondiep waren. Om op tijd in Moengo te zijn probeerden we echter zo lang mogelijk redelijke vaart te lopen en jawel hoor, in één van de bochten liepen we uit het roer en voeren aan de overkant de mangrovebossen in. Er was niets aan de hand want er stond daar voldoende water, maar grote hilariteit bij de bemanning die als souvenier boomtakken aan toren 1 vastbonden. Nu wilde het toeval dat dit juist gebeurde vlak naast een lokale kampong en die liep natuurlijk uit. Zoals gebruikelijk aldaar waren de dames van de kampong “oben ohne” en de bemanning begon ze met gebaren aan te moedigen te gaan dansen en op en neer te springen. Onder groot gejuich deden ze dat en de bemanning begon op dek mee te springen. Het tafereel was zo komisch dat wij allen op de brug de tranen in de ogen hadden van het lachen en de bemanning trouwens ook. Het duurde even voordat we weer zover bij zinnen waren dat we de tocht konden vervolgen! Voordat de sleepboot eind van de middag vastmaakte voor het laatste stukje liepen we nog eens uit het roer, maar gelukkig wederom zonder nadelige gevolgen. Het weekeinde in Moengo was een groot succes met onder andere sportwedstrijden en rondleidingen en ’s avonds een groot all ranks feest waarbij een schone jongedame uit een grote taart tevoorschijn kwam en door de commandant in een charmante omhelzing op de dansvloer werd gezet. Tijdens mijn carrière heb ik meermalen meegemaakt dat de leukste bezoeken en de gezelligste feesten altijd voorkwamen op de meest afgelegen plaatsen in de “rimboe”. Peter C. Smit

3

Een opname van de Corantijnrivier uit 1965. Niet met Hr.Ms. Dubois, maar met in de verte Hr.Ms. Luymes afgemeerd. Collectie Marinemuseum, FT01769.

FABELACHTIG GEHEUGEN De eskadercommandant vergaderde met zijn staf en de scheepscommandanten na een oefening en vroeg aan het eind eenieder wat zij wensten te drinken. De aanwezigen, een veertiental, bestelden de meest uiteenlopende drankjes en verbaasden zich over het geheugen van hun chef die niets noteerde. Toen de hofmeester verscheen luidde de opdracht kortweg: “Hofmeester, veertien bier”. Frans Bertijn OPROEP! De redactie van de Nieuwsbrief heeft nog wel een aantal Zoute Zeeverhalen in portefeuille, maar aan die voorraad komt natuurlijk een einde. En omdat het maken van nieuwe verhalen toch even tijd kan kosten, doe ik hierbij alvast een oproep aan onze lezers: Heeft u in het verleden bijzondere of leuke dingen meegemaakt, vertel die dan niet alleen aan de bar of op familiefeestjes, maar laat uw literaire capaciteiten de vrije loop en zet ze op papier! En mocht u toevallig beschikken over een toepasselijke illustratie, dan is de zaak helemaal compleet. Kent u iemand die geen lid is van de Vriendenkring maar wél een verhaaltje kan en wil toeleveren, dan is dat uiteraard ook prima. U kunt uw verhalen kwijt bij het secretariaat van de Vriendenkring, p/a Marinemuseum, Hoofdgracht 3, 1781 AA Den Helder, of gewoon inleveren bij het museum. Henk Cruijff

4

LEZINGEN MARTIEME HISTORIE Dr. Ph.M. Bosscher zal onder auspiciën van de Stichting Kring Vrienden van het Marinemuseum een serie lezingen geven met als onderwerp: M.A. de Ruyter De lezingen sluiten aan bij de expositie Vrouwen van de Ruyter die miv 17 juni 2006 bij het Marinemuseum wordt georganiseerd. De lezingen vinden plaats bij het Marinemuseum op 10 achtereenvolgende dinsdagochtenden om 10.30 uur te beginnen op 24 april, eindigend op 26 juni. De serie is in principe aansluitend, maar kan ook per deel worden gevolgd. De cyclus omvat de volgende deelonderwerpen: - hoe komen wij aan onze kennis. Bronnen en literatuur - ontstaan en ontwikkeling van de Nederlandse marine en – marineorganisatie tot het einde van de 17e eeuw - opkomst van Nederland als zeevarende natie - ontwikkeling van scheepsbouw en wapentechniek tot het einde van de 17 e eeuw - Vlissingen, de geboorteplaats van admiraal de Ruyter - in dienst van de Heren Lampsins bij de koopvaardij - de expeditie naar Portugal - ontstaan van de Engels-Nederlandse rivaliteit - de 1e Engelse oporlog - ‘de sleutels van de Sont’ : de expeditie van 1658 - de 2e Engelse Oorlog - de Guerre de Hollande’ - ‘intaminates fulget honoribus’; de Ruyters roem; pogingen tot ‘annexatie’ Belangstellenden worden verzocht,via de bijgevoegde strook , in te tekenen en deze uiterlijk tot 10-04 toe te zenden aan het secretariaat Hoofdgracht 3, 1789 AA Den Helder, dan wel per e-mail aan dvandijk11@hetnet.nl Kosten voor deelname bedragen: voor leden van de stichting € 0 (gratis) voor andere geïnteresseerden € 15,00 cq € 4.00 per lezing In de beide laatste gevallen mag deze natuurlijk ook gewoon lid worden en betaalt dan € 12.50 c.q. € 20.00 voor gezinslidmaatschap, kan deelnemen aan de lezingen en deelt mee in alle andere stichtingsvoordelen. Deelnamekosten te voldoen vóór 10-4. op rekening nr. 3306.87.905 tnv. Penningmeester van de Stg.Vrienden v/h Helders Marinemuseum, Vogelzand 2604, 1788 GP Den Helder ovv Maritieme Historie 07

MARINEMUSEUM IN BEWEGING Beste vrienden! Allereerst heet ik vanaf deze plaats de nieuwe voorzitter van de stichting vrienden Marinemuseum van harte welkom in ons midden en wens hem veel succes toe in zijn functie. Pim van Gulpen: bedankt voor jouw jarenlange inzet! Er ligt een groot aantal uitdagingen in het verschiet en de morele en praktische ondersteuning van een toegewijde vriendenkring is werkelijk onmisbaar. Inmiddels is een projectorganisatie onder leiding van de kolonel Wim van Son (KL) begonnen met besprekingen met de directeuren van de zes militaire musea van de krijgsmacht. Een ding is duidelijk: er is een lange weg te gaan voordat de stichting Nationaal Militair Museum en het nieuwe Defensiemuseum in Soesterberg (waar naast de collecties van Legermuseum en Militaire Luchtvaartmuseum een krijgsmachtbrede presentatie van de krijgsmacht ondergebracht wordt) een feit zijn. Ondergetekende maakt ook deel uit van de werkgroep die het museaal concept voor de toekomstige organisatie schrijft en zich met name buigt over de vraag op welke wijze ook in de andere musea (Mariniersmuseum, Marechausseemuseum, Bronbeek en Marinemuseum) invulling gegeven gaat worden aan de eis van defensiebrede presentaties zonder dat de eigen krijgsmachtdeel-identiteit verloren gaat. Op 22 december jl. openden vice-admiraal Kelder en de gedeputeerde van cultuur mevrouw Kruisinga de nieuwe museumafdeling Schip en Werf. De realisatie hiervan is bepaald niet vlekkeloos verlopen, wat als resultaat had dat de museummedewerkers uiteindelijk zeer weinig tijd hadden om in te richten. De zogenaamde ‘fine’-tuning’ van de techniek werd pas in de loop van januari en februari voltooid. 5

Eerlijk is eerlijk: de reacties zijn gemengd. Velen zijn enthousiast. Vooral het jeugdig publiek (begin februari ontving het museum tijdens het Rondje Cultuur bijna 1000 middelbare scholieren uit Den Helder). Anderen zijn kritisch over het ontbreken van veel voorwerpen die in de traditiekamer nog te zien waren. Reguliere bezoekers missen bij veel voorwerpen uitleg. Ter toelichting: de vormgever had als opdracht een eigentijdse, publieksvriendelijke museale presentatie te maken. Dat is wat anders dan het weer opbouwen van een traditiekamer met nieuwe vitrines. Ik sta nog steeds achter dat concept. Ook ik constateer dat de mogelijkheid tot verdieping d.m.v. op de voorwerpen toegespitste informatie, de sociale context (de ‘impact’ van de werf op het maatschappelijk leven in Den Helder) en een voor het publiek herkenbare ‘verbinding’ tussen ‘schip en werf’ nog voor een belangrijk deel ontbreken. Na een eerste inventarisatie van reacties zullen museumstaf, vormgever en een kerngroep van oudgedienden de huidige presentatie daarom spoedig kritisch onder de loep nemen en waar nodig verbeteringen aanbrengen en aanvullingen doen. Deze zelfreflectie doet niets af aan het feit dat we trots mogen zijn op deze nieuwe afdeling van het museum. Ik hoop het korps rondleiders in de loop van het jaar uit te breiden met oudgedienden van de marine onderhoudsbedrijven die bezoekers tekst en uitleg geven over al die ‘op de werf’ gebruikte en/of vervaardigde voorwerpen die er voor zorgden dat marineschepen operationeel gereed gemaakt konden worden! Naast deze aandacht voor de perfectionering van de presentatie Schip en Werf zijn de voorbereidingen voor de expositie De vrouwen van Michiel in volle gang. Eind juni, begin juli zal deze geopend worden. In een volgend nummer van deze Nieuwsbrief zal projectleider Annette de Wit meer over het definitief ontwerp kunnen vertellen. Samen met de stichting vrienden bereidt het museum thans een subsidieaanvraag voor om een aantal extra’s in deze expositie te kunnen veroorloven. Er is goede hoop dat deze inspanning vrucht zal afwerpen! Ik wens u allen een mooi museumjaar toe. Dank voor uw ondersteuning en hopelijk tot ziens in het Marinemuseum! Harry de Bles directeur

FOTO'S VRIENDENDAG 22 DECEMBER 2006

Tijdens de lunch in Waterworld Cafe zijn door Henk Cruijff een aantal foto's gemaakt. U kunt deze foto’s bekijken, evt.afdrukken, op de volgende site: http://pg.photos.yahoo.com/ph/karincruijff/my_photos

Stichting Vrienden van het Marinemuseum Ingeschreven onder nr. 41240675 bij de Kamer van Koophandel te Alkmaar Secretariaat: p/a Marinemuseum – Hoofdgracht 3 1781 AA Den Helder

6

7