Cobouw 25 januari 2024

Nummer 3, 164ste jaargang, donderdag 25 januari 2024

Helemaal voorbereid op nieuwe wetgeving van het Bbl Praktijkboek Besluit bouwwerken leefomgeving

Pagina 4/5 Nieuws

De Clt-fabriek die er nooit kwam Interview Pagina 3

De open eindjes van de Wkb Achtergrond Pagina 7

Aanbestedingen om in de gaten te houden Achtergrond Pagina 8/9

Foto: ANP

TNO-onderzoek: asbestdak saneren gevaarlijker dan gedacht

Het ene asbest is het andere niet

Spektakelstuk boven de Maas Achtergrond Pagina 10/11

2

Nieuws

Gasunie gaat voor 280 miljoen jarenlange Circulair slopen samenwerking aan met ingenieurs wordt de norm in DOOR PETRA PLATSCHORRE

G

asunie wil vaste partners aan zich binden voor de energietransitie. Dat biedt zekerheid in de krappe arbeidsmarkt. Het gasbedrijf heeft een raamovereenkomst getekend met engineering- en adviesbureaus die gaan helpen met de energietransitie en het onderhoud van de bestaande gasinfrastructuur. De opdracht is goed voor zo’n 280 miljoen euro, verspreid over een periode van tien jaar. De opdrachtnemers zijn Bilfinger Tebodin, Sweco, Fugro, REARC Energy, WSP, Witteveen+Bos en Antea. De capaciteit van aannemers, engineering- en omgevingsmanagementbureaus is vanwege het personeelstekort beperkt, merkt Gasunie. Daarom koos het energiebedrijf, dat volledig eigendom is van de Nederlandse staat, voor een langer lopend raamcontract. Er is een “sterke behoefte aan continuïteit en voorspelbaarheid van het werk”, constateert de opdrachtgever. Het raamcontract biedt zekerheden aan zowel opdrachtnemers als Gasunie. Daarnaast is er met de nieuwe aanpak ruimte om de samenwerking continu te verbeteren.

Waterstof Het aantal projecten voor de energietransitie blijft groeien, ziet Gasunie. De aandacht voor het transport

van aardgas verschuift naar transport van andere gassen, zoals waterstof, CO2, groen gas en warmte. “Dat vraagt om een andere manier van inkopen”, stelt het staatsbedrijf. Gasunie investeert onder meer in verschillende waterstofprojecten, zoals de Delta Rhine Corridor, waarbij tussen Rotterdam naar Duitsland een netwerk wordt aangelegd voor het transport van waterstof. Daarbij investeert Gasunie in het deelproject Noordwest-Nederland, dat eveneens onderdeel moet worden van het toekomstige landelijke waterstofnetwerk. “De energietransitie vraagt om een intensieve samenwerking”, zegt Janneke Hermes, waarnemend ceo van Gasunie, in een verklaring. “Daarom kiezen we nu voor langjarige strategische contracten met vaste partners waar het belang van samenwerking centraal staat.” De partijen gaan werken in bouwteams en er is volgens Hermes aandacht voor veiligheid, circulariteit, biodiversiteit en de impact van het werk op de omgeving. Sweco, een van de opdrachtnemers, zegt zich met het contract een plek te verzekeren “in het centrum van de energietransitie”. “Als het gaat om een duurzame gasinfrastructuur is er een enorme capaciteitsbehoefte”, zegt Eugene Grüter, ceo van Sweco Nederland. “Met dit tienjarig contract helpen wij Gasunie aan die capaciteit.”

Noord-Holland Duurzaamheid - In Noord-Holland hebben 36 gemeenten, corporaties, aannemers, sloopbedrijven en andere partijen toegezegd om binnen twee jaar volledig circulair te gaan slopen DOOR ROB HENDRIKS

I

n de Circulaire deal secundaire bouwmaterialen Noord-Holland Noord is afgesproken dat circulair oogsten de standaard wordt. Op initiatief van de provincie Noord-Holland en Circulair West-Friesland zijn met de 36 deelnemende partijen hierover afspraken gemaakt. Dit houdt in dat gebouwen zodanig worden gesloopt, ontmanteld of gedemonteerd dat de grondstoffen die vrijkomen in andere bouwprojecten weer worden gebruikt. Alle deelnemende partijen beloven in 2024 in tenminste 50 procent van alle gebouwen die gesloopt worden circulaire oogstvoorschriften toe te passen en binnen twee jaar volledig circulair te slopen.

Foto: Shutterstock

Samenwerking

Bouw zag 479 bedrijven kopje ondergaan Faillissementen - In alle sectoren nam in 2023 het aantal faillissementen toe. Ook in de bouw sloten meer bedrijven de deuren dan het jaar ervoor.

I

n 2023 gingen 479 bouwbedrijven, inclusief eenmanszaken, bankroet. Dat zijn er meer dan in 2022, toen de branche 340 bedrijven failliet zag gaan, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In totaal viel vorig jaar het doek voor 3.721 ondernemingen. Dat is ruim de helft meer dan in het jaar ervoor. Net als voorgaande jaren werden in de handel de meeste bedrijven failliet verklaard, gevolgd door de bouwnijverheid. Dat laat zich verklaren doordat er in beide branches een grote hoeveelheid bedrijven actief is. De faillissementscijfers fluctueren volgens het CBS aanzienlijk: “Dalingen en stijgingen volgen elkaar snel op.” In mei 2013, tijdens de economische crisis, piekte het aantal faillissementen op recordhoogte: zo’n achthonderd bedrijven moesten die maand de deuren sluiten. Ook voor de bouw was 2013 een uitzonderlijk

slecht jaar. Daarna trad het economisch herstel in en vanaf 2017 bleef de trend zo’n drie jaar stabiel. Halverwege 2020 begon het aantal faillissementen nog verder te dalen, waarna in 2021 een laagterecord werd bereikt. Dat er tijdens de coronaperiode relatief weinig bedrijven failliet gingen, “is niet los te zien van de noodsteun van de overheid”, schrijft het CBS. Sinds mei 2022 stijgt het aantal faillissementen weer. Ook in de bouw lag het aantal faillissementen tijdens de coronaperiode op een laag niveau, met 317 als laagste aantal in 2021.

De deal moet de regionale samenwerking in het circulair bouwen en slopen op gang brengen. De oogstvoorschriften bij de sloop van gebouwen zijn met de deelnemende partijen opgesteld en moeten zorgen voor een groter aanbod van circulaire bouwmaterialen. Ook zijn afspraken gemaakt over het stimuleren van ketensamenwerking tussen partijen en het ontwikkelen en delen van kennis. De eerste pilots in de regio zijn al van start gegaan. Zo is het gemeentehuis van Hoorn zo circulair mogelijk gedemonteerd, voordat het werd gerenoveerd. De overeenkomst werd ondertekend door tien gemeenten (Hollands Kroon, Dijk en Waard, Hoorn, Opmeer, Enkhuizen, Stede Broec, Medemblik, Heiloo, Bergen en Uitgeest). Daarnaast is de deal bekrachtigd door onder meer vier woningcorporaties, twee ontwikkelaars, vijf sloopbedrijven, twee bouwbedrijven en een ingenieursbureau. Ook Veras, de branchevereniging van sloopbedrijven, doet mee met de deal. De afspraken passen in het beleid van de overheid om toe te werken naar een volledig circulaire economie in Nederland in 2050.

Foto: ANP

Interview

donderdag 25 januari 2024, Cobouw 3

3

‘Onvoorstelbaar dat de grote aannemers niet mee wilden doen’ Houtbouw - De bouw van de eerste CLT-fabriek van Nederland is afgeketst op een tekort van 5 miljoen euro. Boerboom Houtbouw is teleurgesteld in de aannemerij.’ DOOR AD TISSINK

B

oerboom Houtbouw heeft haar plan voor een Nederlandse CLT-fabriek in de ijskast gezet. “En daar staat ze tot mijn spijt op de onderste plank. Helemaal achteraan”, vertelt directeur Willem van Merrienboer. “We blijven wel experimenteren met CLT of kruislaaghout voor de bouw, maar de fabriek met een capaciteit van 75.000 kuub per jaar komt er voorlopig niet.” Van Merrienboer is samen met eigenaar Bas Boerboom vier jaar druk geweest met de ontwikkeling van de eerste Nederlandse kruislaaghoutfabriek. Voor de plannen was in eerste instantie 45 miljoen euro nodig. Er zijn allerlei oorzaken aan te wijzen waarom de fabriek uiteindelijk niet van de grond kwam. Maar wat Van Merrienboer het meest verbaast is de aarzelende houding van de grote aannemers. “Ze hebben de mond vol van bouwen met hout en deinzen niet terug voor miljoeneninvesteringen in complete woningfabrieken. Maar als je ze dan vraagt om een bepaalde afname te garanderen voor CLT en misschien een klein beetje mee te investeren, geven ze niet thuis.”

5 miljoen Uiteindelijk moeten de aannemers met hun fabriekswoningen volgens Van Merrienboer namelijk toch een paar verdiepingen de lucht in. “Dat lukt niet met houtskeletbouw. Daarvoor heb je kruislaaghout nodig. Als ze met elkaar voor een bedrag van circa 5 miljoen zouden meedoen en een bepaalde afnamegarantie geven, hadden we van start gekund. Dat was het laatste zetje dat de andere investeerders en financiers nodig hadden. We hebben intensieve ge-

Bas Boerboom (links) en Willem van Merrienboer staken de plannen voor de bouw van een CLT-fabriek in Hapert. Foto: Jean Pierre Reijnen

sprekken gevoerd met verschillende industriële bouwers, en we waren overtuigd dat het zou gaan lukken, aangezien de hele bouwwereld sinds vijf jaar nergens anders meer over praat.”

Domper Een flinke domper was ook het plotselinge overlijden van ceo Erik van Dijk van VDG. Als mede-investeerder beschikte de bouwgroep over een kavel in Hapert waarop dochterbedrijf Unibouw de fabriekshal zou neerzetten, in ruil voor een belang in de CLT-fabriek. Het overlijden van de flamboyante ondernemer in juni luidde een korte pauze in. Toen na de zomer de activiteiten weer werden opgepakt, stelden andere financiers en investeerders zich een stuk schuwer op. Ze eisten meer zekerheden. Het stagneren van de nieuwbouwproductie en de gestegen rente hielpen ook niet. Onderwijl daalde op de Europese markt de prijs van kruislaaghout. Maar er speelde meer. Van Merrienboer deed al eerder zijn beklag over de halsstarrige houding van bijvoorbeeld

Experimenteren Boerboom had de ambitie om ook sloophout te verwerken tot CLT. Dat kan omdat de pers die ze wilden aanschaffen ook met laagwaardiger houtproducten overweg kan, zoals bijvoorbeeld OSB-platen. In het hart van een kruislaaghoutpaneel kan dat constructief geen kwaad. Samen met TNO blijft Boerboom komende jaren experimenteren met circulair kruislaaghout van oud kozijnhout en afgedankte pallets. Daarvoor gebruiken ze de fineerpers in de bestaande fabriek, die op zeer kleine schaal productie van CLT-panelen mogelijk maakt.

de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij. Die richt zich volgens de bouwdirecteur te veel op de hightechsector en heeft geen oog voor low-tech-bedrijven die evengoed cruciaal zijn voor de ontwikkeling van de regio. Partijen als ASML hebben immers ook behoefte aan duurzame, toekomstbestendige huisvesting. Terwijl zij voor hun financiering en andere ondersteuning terecht kunnen in de hele wereld. In Silicon Valley staan de investeerders in de rij. “Wij hebben in dat opzicht minder te kiezen.” Ook partijen als investeringsfonds Invest-NL stonden niet meteen te trappelen om mee te doen met de fabriek in Hapert. Om maar te zwijgen van de banken, die helemaal elk risico uit de weg gaan. Van Merrienboer en Boerboom hebben met de grote banken gesproken en stuitten telkens op hetzelfde mechanisme. De analisten die de bouwsector volgen, schrijven vuistdikke rapporten waarin ze de onbegrensde toekomst schetsen voor kruislaaghout. Maar hun collega’s in de kamer ernaast die gaan over kredietverstrekking, blijven vragen of er überhaupt wel een markt is, werpen steeds nieuwe bezwaren op en waarschuwen voor vermeende risico’s. Dit najaar gooide Boerboom definitief de handdoek in de ring. Er zijn twee andere partijen die nog rondlopen met plannen voor een CLT-fabriek, weet Van Merrienboer. “Maar die zijn lang niet zo ver als wij waren. En ik denk dat wij als belangrijk voordeel hebben dat we we-

ten wat het is om een houtbewerkingsfabriek te runnen. Dat doen we namelijk al vijftig jaar. En we kijken ook niet op van het aansturen van onze machines rechtstreeks vanuit de ontwerpsoftware van de klant. Dat is kennis en ervaring die je echt niet een-twee-drie inkoopt.”

Levensvatbaar De directeur gelooft nog steeds in de levensvatbaarheid van een CLT-fabriek op Nederlandse bodem. En net als de andere twee partijen gelooft hij dat de markt op termijn groot genoeg is voor wel vijf fabrieken. “Maar laten we alsjeblieft beginnen met één. Het bouwen en inregelen van een fabriek kost zeker twee jaar. Dus als we nu van start waren gegaan, zouden we operationeel kunnen zijn op het moment dat de woningbouwmarkt hoogstwaarschijnlijk weer is aangetrokken. Tegen die tijd kunnen er vast ook weer betere prijzen voor CLT worden gevraagd. En dan wil je niet afhankelijk zijn van import uit Duitsland en Oostenrijk. Want dan kun je achter in de rij aansluiten.” “Zo’n fabriek bouw je namelijk niet voor morgen”, besluit Van Merrienboer, “maar voor de lange termijn. Als je impact wil maken met fabrieksmatige houtbouw, dan móét je naar meerlaagse houtbouw. Dan kom je onvermijdelijk uit bij CLT. Het is onvoorstelbaar dat iedereen eindeloos aarzelde. Net zolang totdat alle sommetjes achterhaald waren en het niet meer uitkon.”

4

Nieuws

Saneren asbestdak gevaarlijker dan gedacht: laboratoria zien amosiet jarenlang over het hoofd

De bittere nasmaak van een mislukt schuimexperiment Arbo - Het saneren van asbestdaken is risicovoller dan werd aangenomen. Dat concluderen experts na een proefproject van TNO. In de markt heerst onrust, verstrekkende maatregelen worden niet uitgesloten DOOR ITHOMAS VAN BELZEN

O

nderzoeksbureau TNO stuitte bij toeval op het zeer gevaarlijke type asbest amosiet (bruin asbest), dat volgens experts zelden in asbestcementdaken voorkomt. Met de nog tientallen miljoenen vierkante meter te saneren asbestdak rest Nederland mogelijk nog een peperdure operatie. Het proefproject in Farmsum, dat afgelopen zomer werd uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en waarbij het verwijderen van asbest met schuim (FoamShield) centraal stond, moest nota bene leiden tot een goedkoper alternatief. Het schuimexperiment op een asbestdak (420 vierkante meter) van Rijkswaterstaat mislukte. Het aangebrachte schuim moest de blootstelling aan kankerverwekkende stoffen reduceren, maar de grenswaarde van 2000 vezels per kubieke meter werd vaker en ruim overschreden. Het schuim waaide tijdens het aanbrengen soms weg en belandde in de nabije omgeving. De substantie verdween ook al vrij snel na het aanbrengen van de asbestplaten. Zo verloor het haar berschermfunctie en drupte als vocht, met daarin mogelijk asbestvezels, door niet afgeschermde lagen.

Niet goedkoper Minister Karien van Gennip van Sociale Zaken en staatssecretaris Vivianne Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat concluderen dat de schuimaanpak niet robuust genoeg is. Asbestdakensanering in een lagere risicoklasse plaatsen is vooralsnog niet aan de orde. Tijdens het experiment kwamen juist nieuwe inzichten vrij, waardoor daksanering niet goedkoper maar misschien zelfs duurder dreigt te worden omdat gerichter onderzoek noodzakelijk is.

TNO: Vaker amosiet in daken TNO stelt dat amosiet vooral in een bepaald type dak vaker is aangetroffen en dat laboratoria dat horen te weten. Het gaat om een type golfplaat dat in het verleden is gemaakt in de voormalige Nobranda-fabriek in Harderwijk, een dochter van Eternit. Dat bedrijf verwerkte veel amosiet in brandwerende platen onder de namen Nobranda en Pical.

Uit het TNO-onderzoek bleek dat naast witte asbest (chrysotiel) een ander type asbest schuilging (amosiet) dat asbestinventariseerders, laboranten en deskundigen nog nauwelijks waren tegengekomen. Amosiet, dat vooral in asbestisolatieplaten zit, is brandvertragend en wordt aangeduid als zeer gevaarlijk voor de gezondheid, omdat de vezels naaldvormig en harder zijn (waardoor je ze niet of nauwelijks kunt ophoesten). Het is ook gevaarlijker dan chrysotiel (wit asbest), dat altijd in asbestcementdaken zit.

‘‘Het schuim waaide tijdens het aanbrengen soms weg en belandde in de nabije omgeving’’ Minister Van Gennip en staatssecretaris Vivianne Heijnen vinden de bevindingen van TNO vooral zorgwekkend omdat het amosiet pas in vierde instantie door onderzoekers werd opgemerkt. Drie verschillende bureaus namen, afzonderlijk van elkaar, het amosiet niet waar onder hun microscopen. Niet tijdens de asbestinventarisatie, maar ook niet in de daaropvolgende monsteranalyses. Pas toen TNO tijdens de recente proef in Farmsum een luchtmeting deed, werd dit duidelijk. Hoe kon het dat drie gerenommeerde bureaus dit bruine asbest niet waarnamen? Zat het amosiet niet in eerdere monsters of deden de laboratoria hun werk niet goed?

Verouderde norm Fenelab, de vereniging van geaccrediteerde laboratoria, meent dat de ‘misser’ is ontstaan omdat het mensenwerk is en het om een zeer laag percentage amosiet gaat. Daarnaast signaleert Fenelab een hiaat in de ruim tien jaar oude norm (NEN 5896, Kwalitatieve analyse van asbest in materialen met polarisatiemicroscopie). Die norm gaat er volgens Fenelab - naar nu blijkt ten onrechte - niet vanuit dat amosiet in asbestcement kan worden aangetroffen. Laboranten kiezen met deze norm in gedachten bij asbestdakanalyses voor een goedkopere en minder nauwkeurige microscopische meetmethode: PLM, waarbij slechts een kleefstrip of stukje materiaal onder de loep wordt genomen, in plaats van SEM, waarbij alle vezels worden geteld.

Heijnen en Van Gennip laten ondertussen de norm aanpassen, maar betrokken bureaus plaatsen hun kanttekeningen bij de uitspraken van Fenelab. “Wie iets te verwijten valt? Niemand”, reageert Jan Willem Baas, werkzaam bij Nomacon, een van de andere bureaus die het amosiet niet aantrof tijdens onderzoek. Baas vindt het normverhaal lariekoek. “Wat voor soort asbest (lees een stuk dak, of isolatieplaat) er onder mijn microscoop ligt, moet niet uitmaken. Wij vertellen altijd wat we zien en schrijven dat op.” De bediscussieerde norm laat daar volgens hem ook geen misverstand over bestaan: “Die schrijft nu al voor dat alle vezels moeten worden onderzocht.”

Hoogste risicoklasse SGI Compliance, een ander bureau dat in eerste instantie geen amosiet aantrof, maar later wel de bevindingen van TNO bevestigde, reageert: “Het betreft een laag percentage amosiet (0,1-2 procent tegenover 10-15 procent chrysotiel). De kans bestaat dan dat je het niet aantreft. Er is hier sprake van mensenwerk”, aldus Daniël Ahlers, technisch manager bij SGI Compliance. Robbert van Dijk, secretaris van VOAM, de bran-

Nieuws

donderdag 25 januari 2024, Cobouw 3

5

Foto: ANP

chevereniging voor onderzoeks- en adviesbureaus op het gebied van asbest en andere milieugevaarlijke stoffen, nuanceert dat het vaker voorkomt dat amosiet in asbestcement wordt gevonden. Hij benadrukt dat het Farmsum-onderzoek van TNO niets veranderd aan de saneringsmethodiek omdat de hoeveelheden aangetroffen amosiet verwaarloosbaar zijn. Waar Fenelab (vereniging van laboranten) zegt dat het inventarisatierapport leidend is, vindt VOAM (vereniging van inventarisatiebureaus) dat het aan analisten is om materiaalmonsters op alle asbestverdachte vezels te onderzoeken.

Blind onderzoek Hoe dan ook grijpen minister Van Gennip en staatssecretaris Heijnen in. In een briefaan de Tweede Kamer schrijven zij eind december dat de norm wordt aangepast en iedereen die met asbest werkt zo snel mogelijk moet worden geïnformeerd. Daarnaast start Fenelab een ‘blind onderzoek’. Onaangekondigd krijgen opererende laboratoria de komende tijd een amosiethoudend monster van asbestcement aangeboden om het amosiet op te sporen. Experts sluiten verstrekkende gevolgen niet uit.

Want, is het nog wel zo verstandig dat particulieren nu niet-beschadigde daken tot 35 vierkante meter groot mogen saneren. Mocht amosiet vaker in asbestcementplaten worden aangetroffen dan zullen ook de kosten van inventarisatie en onderzoek waarschijnlijk stijgen. Ook is het de verwachting dat het saneren van asbestdaken met een meer risicogestuurd asbestbeleid, waaraan Nederland al sinds 2018 werkt, in de

‘‘We hebben de neiging om het gevaar van asbest voortdurend te willen terugschalen naar een lagere risicoklasse’’ hoogste risicoklasse blijft. FNV’er Wim van Veelen, die asbest een beruchte killer noemt, vindt dat hoge risico verstandig. Hij zit al bijna twintig jaar in de Raad van Toezicht van het Instituut Asbestslachtoffers, en wijst erop dat er jaarlijks in Nederland tussen de achthonderd en negenhonderd mensen vroegtijdig sterven aan asbestkanker.

“We hebben de neiging om het gevaar van asbest voortdurend te willen terugschalen naar een lagere risicoklasse. Dit voorbeeld toont eens te meer dat het ene asbest het andere niet is. Er is in het verleden ook vervuild asbest naar de markt gebracht en dus toegepast.”

Kwaadaardig asbest Van Veelen dringt aan op de inzet van moderne inventarisatietechnieken, zoals drones. Dat het percentage gevonden amosiet in de monsternemingen ogenschijnlijk laag is, zegt volgens hem niets. “Het probleem is dat dit een zeer kwaadaardige type asbest is. Eenmaal in je luchtwegen en longen krijg het lichaam dat er niet meer uit. Chrysotiel doorgaans wel.” De hervorming van het Nederlandse asbestbeleid staat overigens in de ijskast. Er zijn nieuwe Europese asbestregels in aantocht.

LEES MEER OVER DIT ONDERWERP OP COBOUW.NL

#%% ""

" " " #% $ !% " $ # ! $ # #% #% $

#

$$ " !

! !

" " !

!

" !

# " " ! ! "" " ! !

" ! " # ! ! "

& !# " ! ! ! !# ! " !# # " " $ " # "

!# ! " # # " !! $

#%% "" $

"

Achtergrond

donderdag 25 januari 2024, Cobouw 3

7

Foto: ANP

Vallen konijnenhok en Ikea-kast ook onder een bouwwerk? Wet- en regelgeving - De bouw moet gaan werken met de Omgevingswet en Wkb. Tot nu toe levert dat nog geen problemen op, al zijn er nog wat losse eindjes. DOOR RENS KNAPEN

B

ouwers kunnen er sinds 1 januari niet meer omheen. De Omgevingswet en Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) zijn na veel uitstel en debat ingegaan. Hoe gaat het de bouwsector af? Bouwend Nederland zag in de eerste weken van het jaar in ieder geval nog geen constante stroom aan vragen binnenkomen. Volgens jurist Reina Uittenbogaard, die zich bij Bouwend Nederland bezighoudt met de Wkb, zijn de meest prangende vragen vorig jaar al gesteld. “We hebben de afgelopen jaren veel geinvesteerd in voorlichting over de Wkb”, zegt ze. Om de sector te helpen, organiseerde de brancheorganisatie tientallen bijeenkomsten en trainingen die door 1.250 bouwers werden bijgewoond. De overzichtspagina waarop alle nieuwe regels worden uitgelegd, werd afgelopen jaar 31.000 keer bekeken. Ook trok een podcastaflevering van Bouwend Nederland waarin Uittenbogaard te gast was meer luisteraars dan ooit. De inspanningen lijken hun vruchten af te werpen: “De vragen die we nog wél krijgen, zijn hoofdzakelijk praktische vragen over uitzonderlijke situaties. Bijvoorbeeld over hoe je omgaat met een project waar-

bij de keuken casco wordt opgeleverd.” Rens Claassen van Bouwbedrijf Claassen & Smits maakt zich geen zorgen over de Wkb. Hij heeft de nodige uren geïnvesteerd om zich in te lezen en installeerde Woub, een projectcommunicatieapp waarmee je alle ontwikkelingen rondom een project kunt documenteren. Want dat is een van de nieuwe verplichtingen: bij oplevering van een bouwproject moet een dossier beschikbaar zijn waarmee de kwaliteit van het werk kan worden aangetoond. Claassen vertrouwt erop dat zijn bouwbedrijf er klaar voor is, maar praktijkervaring heeft hij nog niet op kunnen doen: “Veel van onze klanten die nog in de ontwerpfase zaten, hebben hun projecten nog snel vóór 1 januari ingediend. Waarschijnlijk gaan we dus pas in het tweede of derde kwartaal aan de slag met de eerste projecten die onder de nieuwe regels vallen.”

Fotograferen Ook Patrick van der Sluis, werkvoorbereider bij Blouw Afbouw, vindt dat er genoeg informatie beschikbaar is over de nieuwe regels. Het afbouwbedrijf installeerde het programma LeanForms om zijn werkwijze te kunnen documenteren en werkt nog door aan de opdrachten die er al lagen. Blouw Afbouw heeft 25

vaste werknemers en Bouwbedrijf Claassen & Smits “moet voor negen kerstpakketten zorgen”. De vrees dat kleinere bouwbedrijven in de problemen zouden komen door de Wkb, worden dus vooralsnog niet bewaarheid. Daan Burgers van Burgers Betonbouw (zes werknemers in dienst) is zelfs blij met de nieuwe regels: “Wij houden ons al tien jaar lang netjes aan de regels en fotograferen alles. We nemen de tijd en moeite om alles te documenteren en vervolgens moeten we concurreren met een paar knoeiers uit de omgeving die de opdrachten wegkapen. Wat mij betreft is de nieuwe regelgeving veel te lang uitgesteld.”

Bouwwerk? Dat betekent niet dat alles rond de Wkb kraakhelder is. Volgens jurist Uittenbogaard heeft de wet nog wat open eindjes. Zo is bijvoorbeeld de betekenis van een ‘bouwwerk’ in het Burgerlijk Wetboek nog erg algemeen. Momenteel spreken we over een bouwwerk wanneer het een constructie van hout, steen of een ander materiaal betreft die verbonden is met de grond. “Volgens die definitie valt bijvoorbeeld een konijnenhok of een Ikea-kast hier ook onder. De discussie hierover wordt aan rechters overgelaten, en dan zijn we zo weer een paar jaar verder.” Ook zijn er een aantal scenario’s waarin onduidelijk is wat de afspraken zijn. Uittenbogaard geeft een voorbeeld: stel dat je een project hebt voor de bouw van vijftig nieuwbouwwoningen, maar er telkens in blokken van tien woningen

wordt opgeleverd. “Wanneer moet er dan precies een kwaliteitsborger aan te pas komen?”, vraagt de jurist. Ook kleine afwijkingen, zoals een plafond dat één centimeter te laag is, zouden in theorie betekenen dat een kwaliteitsborger het bouwwerk zou moeten afkeuren. In de praktijk ligt die keuze vooral bij de gemeente: “Gemeenten hebben een decentrale bevoegdheid om zelf te bepalen wat ze goedkeuren en hoe ze met bepaalde zaken omgaan. Er is dus nog geen eenduidigheid.” Om alvast kennis te kunnen maken met de Omgevingswet, konden leden van Bouwend Nederland vanaf oktober een kijkje nemen in het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO), het digitale loket waar vanaf dit jaar de vergunningen worden aangevraagd. Hierdoor werden de eerste kinderziektes al herkend. Volgens Martijn Verwoerd, beleidsadviseur publiekrecht voor Bouwend Nederland, zijn de eerste aanvragen via het DSO inmiddels binnen. “We horen zelfs van leden dat ze de niet-urgente aanvragen met opzet hebben bewaard om alvast te kunnen oefenen met het nieuwe systeem.” In claims dat de invoering van de Omgevingswet slecht getimed is, kan Verwoerd zich niet vinden. “Het ideale moment bestaat niet. Een transitie als deze gaat altijd een beetje pijn doen, maar we doen ons best om het leed zo klein mogelijk te maken voor onze leden. Het vorige stelsel was ook niet volmaakt, alleen wisten we toen precies wat er niet werkte. Nu is dat nog maar de vraag.”

8

Achtergrond

Vijf aanbestedingen om komend jaar in de gaten te houden

Wie gaat ervandoor met deelproject A10 Tunnel? Aanbesteden - Een nieuw deelproject van het Zuidasdok, werk aan de Lekdijk en renovatie van Amsterdamse kademuren: deze opdrachten komen eraan in 2024. DOOR NOUSKA DU SAAR FOTOGRAFIE: ANP

I

nfrabouwers in de grond- en waterbouw hebben hun orderboeken in 2023 behoorlijk zien verbeteren, meldde ING vlak voor de jaarwisseling. Maar veel potentiële opdrachten staan juist in de ijskast vanwege de stikstofproblematiek, die vergunningen tegenhoudt. Wat biedt 2024 de infrabouwer? Wie kijkt naar de inkoopplanningen van de grote opdrachtgevers, ziet dat er dit jaar meerdere onderhoudscontracten en renovaties worden gegund. De obstakels die aanleg van nieuwe infrastructuur in de weg staan, zorgen ervoor dat zowel opdrachtgevers als bouwers vaker het vizier richten op vernieuwing, renovatie en onderhoud. Tegelijkertijd staan lang niet alle aanlegprojectenin de wachtstand, vooral niet waar aannemers de stikstofuitstoot op de bouwplaats weten terug te dringen.

DE VIJF MEEST BELANGWEKKENDE AANBESTEDINGEN OP EEN RIJ:

1 Duurzame spoorbouw

ProRail wil spoorbouwers die duurzaam en met minder uitstoot werken aanmoedigen. Dit jaar gaat de spoorbeheerder zo’n dertig tot veertig projecten aanbesteden met speciale gunningscriteria. Alleen met emissievrij materieel kan een aannemer meedingen. Om niet te hard van stapel te lopen, hoeft vooralsnog niet meer dan een kwart van al het ingezette materieel emissievrij te zijn – inschrijven met dieselmachines mag dus ook nog. De tientallen ‘koploperprojecten’ zijn goed voor een totale projectwaarde van ongeveer 400 miljoen euro. Ter vergelijking: ProRail koopt jaarlijks voor circa 2 miljard in bij ingenieursbureaus, aannemers en overige dienstverleners.

1

Achtergrond

donderdag 25 januari 2024, Cobouw 3

9

Grote én kleine projecten uit diverse inkoopdomeinen worden volgens het nieuwe, emissievrije criterium aanbesteed. ProRail wil in ieder geval de onderdoorgang bij Deurne, een aantal bovenleidingprojecten, de vernieuwing van de fietsenstalling in Amersfoort en de duurzame ontwikkeling van perrons volgens deze eisen op de markt zetten.Over de andere koploperprojecten moet ProRail nog besluiten. De aanpak vloeit voort uit het convenant Schoon en Emissieloos Bouwen, dat ProRail vorig jaar samen met een trits andere grote opdrachtgevers ondertekende. Om aannemers te belonen die werken met circulaire bouwmaterialen of emissiearm materieel, heeft ProRail ook een ander idee. Het spoorbedrijf wil duurzame bouwers een soort korting bieden op de inschrijfprijs, zodat die lager uitvalt en de inschrijving competitiever wordt.

2 Ondergronds megaproject

Bouwers met een tunnelvisie kunnen uitkijken naar een grote gunning. Dit jaar wordt naar verwachting bekend wie er vandoor gaat met het deelproject A10 Tunnel. Wie de opdracht wint, mag de twee tunnelbuizen aanleggen die de A10 Zuid bij de Amsterdamse Zuidas de grond in sturen. Geïnteresseerde partijen hebben zich vorig jaar kunnen inschrijven voor de aanleg van de één kilometer lange snelwegtunnel. De marktomstandigheden zitten echter niet mee. In eerdere aanbestedingen zag projectorganisatie Zuidasdok al hoe risicomijdend bouwers momenteel opereren. “Marktpartijen stellen zich kritischer op naar complexe en risicovolle projecten en maken een zorgvuldige afweging voordat ze inschrijven voor deze projecten”, staat in het laatste voortgangsrapport. Kosten voor staal en andere materialen zijn ook gestegen. Daarom is het projectbudget voor de tunnel, dat in de boeken staat voor 750 miljoen tot 1 miljard euro, alvast opgehoogd. Zuidasdok heeft besloten om voor het tunnelproject in een bouwteam te stappen. Opdrachtgever en aannemer zullen gezamenlijk het ontwerp uitwerken, pas daarna volgt een (traditioneel) engineering & construct-contract voor de realisatiefase. Deze aanpak is voor grote infraprojecten nog vrij nieuw. De organisatie hoopt zo beter in te kunnen spelen op de veranderende marktomstandigheden. Ook Rijkswaterstaat wil deze aanpak vaker gebruiken om onzekerheden in risicovolle infraprojecten beheersbaarder te maken. Vlak voor de kerstvakantie werd bekend dat er nog tot 800 miljoen euro extra nodig is om het hele Zuidasdokproject sluitend te krijgen. Naast het tunnelproject moeten ook knooppunt De Nieuwe Meer, de stationsterminal en knooppunt Amstel nog worden aangepakt. Knooppunt Amstel is het laatste stukje Zuidasdok en komt waarschijnlijk ook dit jaar op de markt.

4 3 Dijkversterkingen

Het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) maakt flink vaart met zijn dijkversterkingsopgave. Ook dit jaar gaan er grote opdrachten de deur uit. Zoals voor de Lekdijk in de provincies Utrecht en Zuid-Holland die deze winter op de proef wordt gesteld door het hoogwater. Precies hier mag een nieuwe aannemer onder het toeziend oog van waterschap Rivierenland en het HWBP circa twaalf kilometer dijk gaan versterken. Tussen Streefkerk en Fort Everdingen moet de dijk gestabiliseerd en beschermd worden tegen water en grond die onder de dijk wegstromen (piping). Het project kost zo’n 115 miljoen euro. De tender komt later deze maand op de markt. Uiterlijk 2029 moet de dijk voldoen aan de veiligheidsnorm voor toekomstige overstromingsrisico’s.

‘‘Marktpartijen stellen zich kritischer op naar risicovolle projecten en maken een zorgvuldige afweging voordat ze inschrijven’’ Niet alleen vanwege het hoogwater valt de Lekdijk op. In ditzelfde gebied zijn scheuren ontstaan in tientallen dijkhuizen. In een aflevering van tv-programma Pointer vorig jaar wezen bewoners de versterkingswerkzaamheden aan als boosdoener. Ze hebben schadeclaims ingediend om de schade vergoed te krijgen. Dit soort dijkversterkingen zal de gemoederen de komende decennia nog wel bezighouden. Twee maanden geleden werd bekend dat er tot en met 2050 méér dijken, waterkeringen en dammen versterkt moeten worden om de waterveiligheid op peil te houden. De volledige versterkingsopgave van het HWBP is daardoor niet vijftienhonderd, maar tweeduizend kilometer aan dijken, meldde demissionair minister Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) vorig jaar. Het HWBP berekende dat het huidige budget (13 miljard euro) op zijn minst moet worden verdubbeld. Opdrachtgevers en aannemers werken in het kader van het HWBP momenteel aan zo’n duizend kilometer dijken.

4 Kademuren

Een van de grotere renovaties van Nederland vindt plaats in de hoofdstad. Verouderde Amsterdamse bruggen en kademuren blijven voorlopig een continue stroom aan opdrachten opleveren. Meerdere aannemers en ingenieursbureaus werken al in bouwcombinaties aan het herstel van de monumentale grachten. Zo loopt nu een aanbesteding voor het vervangen van kademuren aan de Duivendrechtsevaart en de Amstel en onderhoud aan een brug. Voor vier bruggen en twee kademuren in de oude binnenstad zoekt de gemeente Amsterdam ook een aannemer. Het gaat om

de kademuren van de Grimburgwal die in 2020 instortten en de verouderde Amsterdamse kades landelijk onder de aandacht brachten. Voor deze opdracht met een geschatte contractwaarde van bijna 28 miljoen euro wil de gemeente in een bouwteam stappen met de opdrachtnemer. De klus moet volgens de inkoopplanning in het eerste kwartaal op de markt komen. Als bijvangst maakt de gekozen aannemer op den duur kans op een nieuwe samenwerking met de gemeente voor andere brugen kadevernieuwingen. Het stadsbestuur motiveert deze stap “vanuit de gedachte van het meerjarig samenwerken en lerend vermogen.” Maar hoelang blijven de verouderde bruggen en kades nog werk opleveren? Vorig jaar werd bekend dat veel kademuren veiliger zijn dan gedacht en dat de gemeente er dus minder hoeft aan te pakken. In plaats van tweehonderd hoeft er maar zo’n zestig kilometer aan kademuren gerenoveerd te worden. Ook zijn er aanzienlijk minder bruggen toe aan een opknapbeurt. Op termijn dreigt het werk dus op te drogen – óók binnen de al lopende overeenkomsten. Sommige contracten moesten al worden aangepast, met alles risico’s van dien op claims van de betrokken bouwcombinaties.

5 Nieuwe onderhoudscontracten

Met minder aanlegprojecten in de pijplijn richten ondernemers zich vaker op vernieuwing, renovatie en onderhoud. De lancering van het ‘basisonderhoudscontract’ (boc) van Rijkswaterstaat vorig jaar lijkt dus goed getimed. Deze nieuwe contractsmaak moet het huidige prestatiecontract voor onderhoud op den duur vervangen. Rijkswaterstaat zal omvangrijk onderhoud vaker opknippen in meerdere contracten en de looptijden daarvan zijn een paar jaar langer dan gebruikelijk. (Groot) variabel onderhoud komt bijvoorbeeld terecht in aparte raamovereenkomsten. Hiermee wil Rijkswaterstaat meer partijen werk gunnen en ook het mkb laten meeprofiteren van kleinere contracten. Een handvol basiscontracten is al de deur uit. De eerste overeenkomst werd in april vorig jaar gesloten met Strukton, Heijmans en Gebr. Van Kessel, voor de rijkswegen in Zuid-Nederland. Enkele maanden daarna startte de aanbesteding van het basisonderhoudscontract voor de wegen in Oost-Nederland. De gunningsdatum is nog niet bekend. Op de inkoopplanning van Rijkswaterstaat staan dit jaar verder de oevers en vaarwegen in West-Nederland-Zuid voor 2025 tot en met 2030, alsook het vaste onderhoud van het natte areaal in Utrecht. Volgend jaar volgt waarschijnlijk een boc voor de vaarwegen in Zuid-Nederland aan. LEES MEER OVER AANBESTEDEN OP COBOUW.NL

10

Achtergrond

Helikopters en genie trekken bij Maastricht ten strijde tegen de waterstroom

Een zwaarbevochten hoekje in het complexe Maas-systeem Waterbouw - De problemen met de bezweken dam bij Maastricht, waarvoor Rijkswaterstaat Chinook-helikopters inzette, kondigden zich in november al aan. Toen bleek dat de stuw Borgharen een stukje verderop haperde. DOOR AD TISSINK

H

et was een spektakel van jewelste waarmee Rijkswaterstaat het jaar 2024 aftrapte. Twee dagen lang vlogen de Chinook-helikopters af en aan en lieten netten vol breuksteen vallen in het gat van de overlaatdam ten noorden van Maastricht. Honderden tonnen stenen werden via de lucht aangevoerd in een poging het gat te dichten. Tegelijkertijd wierpen Mourik en Paans Van Oord met traditionelere middelen bovenstrooms een nooddam op. Hun materieel werd snel door pontons van de genie over het water gezet om vanaf beide oevers te kunnen werken. Want de brug waarover het materieel normaal zou worden aangevoerd was beschadigd door een losgeslagen woonboot. Het dichten van de overlaat lukte niet helemaal. Pas na het sluiten van de nooddam was de situatie echt stabiel. Daar moest wel een prijs voor worden betaald: een stuk of twintig woonboten lagen inmiddels in het slib op de bodem van de drooggevallen havenkom. “Het kon niet anders”, vertelt woordvoerder Renske Hamming van Rijkswaterstaat. “Anders hadden we het waterpeil op de Maas tussen Borgharen en Ternaaien niet langer kunnen controleren. Dat had prioriteit.” Voor een gedetailleerde evaluatie van het spektakel met de Chinooks vindt Rijkswaterstaat het nog te vroeg. Pas als de operatie helemaal is afgerond kunnen projectleiders van Mourik en Rijkswaterstaat hun verhaal doen. Voorlopig zijn die nog zeker een week bezig met de bouw van een tweede nooddam. Die moet sterker worden dan de eerste voorganger. Voordat er grond en stenen worden gestort komen er eerst klassiekezinkstukken met wiepen op de bodem.

Het watersysteem rond Bosscherveld aan de noordkant van Maastricht is erg complex. Illustratie: Rijkswaterstaat

Een blik op de kaart leert dat het een bijzonder hoekje is, waar het water recent voor problemen zorgde. De Maas, het Julianakanaal en de Zuid-Willemsvaart komen allemaal samen bij Bosscherveld. Dat is een stukje uiterwaard dat de afgelopen jaren binnen het project Grensmaas werd gereconstrueerd tot een natuurgebied. In ruil mochten de aannemers zand en grind winnen.

Beekje Om het water goed te verdelen over de watergangen zijn rond Bosscherveld drie kunstwerken te vinden: keersluis Limmel, sluis Bosscherveld en stuw Borgharen. De overlaatdam in het havenkommetje speelt normaal gesproken geen rol van betekenis. Hij laat maar een paar liter water per seconde door, waarmee een beekje wordt gevoed dat iets verderop terugstroomt in de Maas. Maar dat bescheiden beekje groeide, nadat er een bres was ontstaan in de

overlaat, uit tot een flinke bypass van de stuw Borgharen. En die speelt wél een cruciale rol in de verdeling van het Maaswater. Half november al waarschuwde Rijkswaterstaat dat de overlaat deze winter meer water te verwerken zou krijgen. Tot wel 1200 kuub per seconde. Die waarschuwing klonk nadat bij de jaarlijkse test bleek dat één van de schuiven van de stuw Borgharen niet kon worden opgehaald. Pas na het hoogwaterseizoen, vanaf april, zou hij gerepareerd kunnen worden. In een persbericht suste Rijkswaterstaat dat de sterkere waterstroming voor de bewoners van de woonboten nauwelijks gevolgen zou hebben. “Zij zijn schommelingen gewend”.

Gefronste wenkbrauwen Maar dat was buiten het extreme hoogwater gerekend van de afgelopen weken, dat noopte tot de helikopterinzet.

Alle publiciteit eromheen leidde bij sommige waterbouwers tot gefronste wenkbrauwen. Ze vroegen zich af of het niet handiger was om met shovels en dumpers die stenen voor zich uit te storten en zo een dam op te werpen waarover ze elke volgende vracht weer dichter bij de bres zouden komen. Maar dat is dus nadrukkelijk óók gebeurd, benadrukt woordvoerder Hamming nogmaals. “We moesten de aanzwellende waterstroom rond de overlaat stoppen. Met helikopters én traditionelere middelen. We moesten het zogeheten stuwpand bewaken rond deze bijzondere plek in de Maas.” Een bijzondere plek is Bosscherveld volgens Rouke van der Hoek zonder meer. Maar helemaal uniek ook weer niet. De oud-risicomanager van het Maaswerkenproject kan gemakkelijk nog vier of vijf locaties langs de Maas aanwijzen waar het waterbeheer net zo ingewikkeld is. “De Maas is sowieso een bij-

Achtergrond

donderdag 25 januari 2024, Cobouw 3

11

Een Chinook-helikopter dropt een net met stenen op de bezweken overlaatdam. Foto: Defensie.

Een drooggevallen woonboot voor de bezweken overlaatdam. Op de voorgrond zijn de felgekleurde kabels zichtbaar waarmee de helikopters van defensie netten vol stenen dropten. Foto: ANP

zonder geval. Het is meer een systeem dan een rivier. Er is al sinds mensenheugenis aan gesleuteld. Zelfs Lely heeft zich er intensief mee bemoeid.”

nen voorzien. Anders had het kanaal, bestemd voor transport van steenkool, veel dieper gegraven moeten worden. In het groot onderhoudsprogramma

Boek

‘‘Stuwen zijn complexe bouwwerken met veel bewegende delen die glijden, rollen en uitklappen’’

Van der Hoek publiceerde afgelopen november een boek over de Maas waarin hij verslag doet van het eeuwenlange gesleutel aan het complexe watersysteem. Hij weet dat de overlaatdam al stamt uit de tijd van de aanleg van de stuw Borgharen. Hij fungeerde als noodvoorziening voor het geval de stuw niet gestreken kon worden. Precies wat er bij het laatste hoogwater gebeurde, al was hij daar niet meer helemaal op berekend. De stuw Borgharen was weer nodig om het Julianakanaal, dat tussen 1925 en 1935 werd aangelegd, van voldoende water te kun-

Maasstuwen dat Rijkswaterstaat in 2022 gunde aan Mourik zat de stuw Borgharen niet. De overlaat evenmin. De infra-aannemer is inmiddels druk met vier andere stuwen. Maar toen rond de jaarwisseling de problemen ontstonden vlak bij die stuw van Borgharen wist Rijkswaterstaat heel goed bij wie ze moesten aankloppen. Welk onderdeel er precies haperde bij

De stuw Borgharen, pal naast Bosscherveld, kan sinds november niet compleet worden gestreken. Foto: consortium Grensmaas

Borgharen weet Van der Hoek niet. Daarvoor is hij inmiddels te lang weg bij Rijkswaterstaat. “Maar die stuwen zijn complexe bouwwerken met veel bewegende delen die glijden, rollen, uitklappen, noem maar op. De stuw bij Grave, waar in 2016 een binnenvaartschip tegenaan botste, is de meeste complexe. Maar de anderen, zoals die bij Borgharen, doen daar nauwelijks voor onder.” Van der Hoek beseft dat hij niets nieuws vertelt wanneer hij constateert dat er afgelopen decennia een leegloop van kennis heeft plaatsgevonden bij Rijkswaterstaat. “Vroeger had je vaste mensen op de stuwen, die elk nippeltje kenden en precies wisten hoe ze de soms wel honderd jaar oude bewegingswerken aan de praat moesten houden. Nu komt er elke zoveel jaar een andere

aannemer die het onderhoudscontract krijgt en vaak dat soort specifieke kennis mist.”

Prioriteitenlijst Nogmaals: hij kent niet alle ins and outs. Maar dat de problemen zijn begonnen bij de stuw Borgharen is wat Van der Hoek betreft zo klaar als een klontje. “Daar doet verder ook niemand geheimzinnig over. Die stuw zal na hoogwater zeker worden nagelopen en ongetwijfeld hoger op de prioriteitenlijst komen voor groot onderhoud of misschien wel renovatie.”

LEES MEER OVER DIT ONDERWERP OP COBOUW.NL

12

Nieuws

‘Goede vrienden’ willen elkaar versterken met Hollands hout Duurzaamheid - Staatsbosbeheer en Heijmans werken samen om meer hout van eigen bodem te gebruiken in de bouw. “Uiteindelijk hebben we een gezamenlijk belang.” DOOR PETRA PLATSCHORRE

G

een hout uit het buitenland, maar uit eigen land. Staatsbosbeheer en Heijmans slaan de handen ineen om plaatmateriaal van Nederlandse oorsprong te verwerken in de bouw. Het Rosmalense bouwbedrijf gaat platen van ‘Hollands hout’ toepassen in woningen uit zijn nieuwe houtskeletbouwfabriek in Heerenveen. Daarmee moet flink wat CO2-uitstoot bespaard worden, omdat de transportafstanden relatief klein blijven. Staatsbosbeheer levert zijn geoogste hout aan West Fraser, een houtverwerkingsbedrijf dat wereldwijd actief is. De stammen worden per boot vervoerd naar de vestiging in het Belgische Genk. Daar worden de benodigde houtproducten gemaakt, waarna ze met vrachtwagens naar Nederland worden gebracht. De fabriek kan opschalen naar jaarlijks 40.000 kubieke meter aan oriented strand board. Deze OSB-platen krijgen op basis van een kredietsysteem het label ‘Hollands hout’ toegekend. Voor elke ingekochte ton hout van Staatsbosbeheer mag de Belgische fabriek een in verhouding gelijke hoeveelheid platen met het label Hollands hout verkopen. Dat principe wordt bijvoorbeeld ook toegepast bij leveranciers van groene stroom.

Goede vrienden Hoeveel materiaal Heijmans gaat afnemen, is afwachten. Dat hangt sterk af van de woningmarkt, legt directeur Vastgoed Harwil de Jonge uit. “Wat ons betreft nemen we de hele voorraad van Staatsbosbeheer af, maar dan moeten er ook veel woningen gebouwd worden.” Per houtskeletbouwwoning gaat er in ieder geval tweeduizend kilo aan OSB-platen in. Het materiaal wordt toegepast voor wanden, plafonds en aftimmering. De eerste platen liggen nu in de fabriek, die in oktober de deuren opende. Heijmans produceert op dit moment huizen voor een project in Culemborg, het tweede project van de houtskeletbouwfabriek. In de eerste fase worden er vijftig woningen geplaatst. In Eindhoven heeft de bouwer al een aantal van de conceptwoningen staan: dertig van de in totaal 88. De samenwerking tussen Heijmans en Staatsbosbeheer komt niet uit de lucht vallen. De organisaties gingen in 2021 al

een overeenkomst aan voor verduurzaming van de bouw en zijn sindsdien “goede vrienden” geworden, glimlacht De Jonge. “We zijn heel verschillend, maar uiteindelijk hebben we ook een gezamenlijk belang. Dat is werken aan de toekomst van Nederland.” De partijen wilden elkaar versterken en dat leidde tot drie thema’s waarop wordt samengewerkt: gebiedsontwikkeling, CO2-reductie en het gebruik van biobased materialen. Het plan om plaatmateriaal te gebruiken is een uitwerking van dat derde thema, aldus De Jonge.

Lokale grondstoffen Kasper Broek, houtspecialist bij Staatsbosbeheer, ziet een grote vraag naar biobased bouwmaterialen. Hoewel ook andere natuurlijke grondstoffen in trek zijn, is hout momenteel de meest toegankelijke, stelt Broek. Staatsbosbeheer brengt ook al jaren grondstoffen naar de houtverwerkingsfabriek in Genk voor verwerking in OSB-platen. Die kunnen op grote schaal geproduceerd worden. “En daarmee maak je dus ook een product dat op grote schaal kan worden toegepast. Daarom is dit een hele interessante combinatie.” Broek hoopt dat het lukt om uiteindelijk op te schalen naar die 40.000 kubieke meter aan ‘Hollandse’ OSB-platen voor toepassing in de bouw.

“Tien jaar geleden hadden we niet kunnen bedenken dat we zo intensief met Staatsbosbeheer zouden samenwerken” De Nederlandse samenleving gebruikt volgens Broek een grote hoeveelheid hout, in allerlei verschillende vormen. Volgens de specialist gaat het om één kubieke meter hout per persoon per jaar. Staatsbosbeheer verwacht dat dit alleen maar toeneemt. Zelf oogst de natuurbeheerder jaarlijks circa 200.000 kubieke meter aan hout, goed voor zo’n 2 procent van de totale vraag. Dat is dus lang niet genoeg om in alle vraag te voorzien. De rest van het hout komt dan ook uit het buitenland. “Maar wij willen hiermee de boodschap uitdragen: is het niet logisch om eerst de lokale grondstoffen te gebruiken, voordat je uitwijkt naar mogelijkheden in het buitenland?”

Foto: Shutterstock

Dat Staatsbosbeheer hout oogst voor uiteenlopende toepassingen, is allesbehalve nieuw. Het zit in het DNA. “Wij zijn zelfs ooit opgericht om hout te oogsten: het cultiveren van de woeste gronden.” De houtlevering aan verschillende markten begon dus al 125 jaar terug na de oprichting, vanuit de bossen die Staatsbosbeheer volgens het FSC-keurmerk beheert. Toch is de houtoogst soms nog lastig uit te leggen, merkt Broek. Met de toenemende zorgen over milieu en klimaat is er de laatste jaren juist meer kritiek op. “Mensen schrikken toch als er een boom wordt omgezaagd. Maar met hetzelfde gemak kopen ze ‘s middags nog een plank bij de Gamma.” Die relatie probeert Staatsbosbeheer beter uit te leggen: het bos heeft ook een producerende werking. “We gebruiken met zijn allen hout, in verschillende vormen. Denk aan karton, papier, een houten keukentafel. Daar is hout voor nodig en wij oogsten dan ook met trots. Het kappen van een boom wordt geassocieerd met vernietiging van het bos, wat absoluut niet aan de orde is. Bij ons blijft het bos een bos.” De komende jaren blijft Staatsbosbeheer zich toeleggen op hoogwaardige en langdurige CO2-opslag van materialen. “Eigenlijk slaan al onze terreinen CO2

op. Hoe kunnen we dan, als grootste terreineigenaar van Nederland, een bijdrage leveren aan de biobased economie? Daar zijn we heel druk mee bezig.”

Hennep De Jonge hoopt dat het Hollandse hout straks op grote schaal wordt toegepast in de bouwwerken van Heijmans. Beetje bij beetje moeten de modules uit de fabriek CO2-neutraal worden. “Het is nu de vraag hoe we die woningen en concepten nog duurzamer kunnen maken en elke keer een stapje kunnen zetten.” Eind vorig jaar maakte het bouwbedrijf ook bekend een proef te starten met de teelt van hennep voor isolatiemateriaal. “Zo zijn we op materiaalgebied elke keer stappen aan het zetten om te kijken hoe we het anders kunnen doen.” Dat is nog wel pionieren, merkt De Jonge. De uitvoering is vaak ingewikkelder dan hij vooraf had gedacht. Zo gaat er bijvoorbeeld veel tijd zitten in certificering. “Hoe toon je aan dat de gebruikte hennep over dertig jaar nog steeds goed isoleert?” Om de klimaatproblemen aan te pakken moet je in ieder geval op zoek naar andere partners, vindt de directeur. “Tien jaar geleden hadden we niet kunnen bedenken dat we zo intensief met Staatsbosbeheer zouden samenwerken.”

Innovatie

donderdag 25 januari 2024, Cobouw 3

13

Concurrenten slaan handen ineen voor een digitaal palenplatform Digitalisering - Elke centimeter paalfundering die de grond ingaat is straks te volgen via een digitaal platform. ‘’We moeten onze klanten kunnen laten zien dat we ons proces onder controle hebben.” DOOR EDO BEERDA

F

underingsmachines zijn tegenwoordig uitgerust met een boordcomputer, maar bijna iedere materieelbouwer gebruikt een ander type. Consequentie is dat er grote verschillen zitten in de informatie over hoe een funderingspaal tot stand is gekomen. Er zijn geen heldere protocollen die voorschrijven hoe die data eruit moeten zien voor een grondgevormde paal, een stalen buispaal of een palenmatras. Dat zorgt voor misverstanden en discussies en maakt het lastig te controleren wat onder de grond gebeurt. “Wij denken dat je dit moet vastleggen voor elke techniek en dat duidelijk moet zijn wat voor kwaliteitsrapport erbij moet zitten”, zegt strategisch informatiemanager Jurian Borst van Van ’t Hek Groep. “Aannemers waarvoor we werken, moeten kunnen begrijpen wat voor paalsysteem ze krijgen.” Om dat voor elkaar te krijgen sloegen twee grote jongens uit de gww-branche, concurrenten Van ’t Hek Groep en Vroom Funderingstechnieken, de handen ineen. Een logische samenwerking, vindt Borst, want data-uitwisseling en -presentatie is voor beide van levensbelang. “We lopen tegen hetzelfde probleem aan, dus waarom zouden we het niet samen te lijf gaan?” Dat is nog voordeliger ook.

Infoundation Het digitale platform ‘Infoundation’ dat ze in elkaar zetten, komt geen dag te vroeg. Over een week wordt de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) van kracht. Daarmee wordt het verplicht bouwplannen al tíjdens het bouwproces te toetsen. Hoe zou je dat als gww-bedrijf voor elkaar krijgen zonder digitalisering en standaardisering, zoals elders in de ‘Bimmende’ bouwsector? De twee bedrijven werkten zo’n drie jaar aan het innovatieve dataplatform, dat de basis vormt voor dataportals voor ieder bedrijf apart. Bedrijfsgevoelige informatie blijft dus afgeschermd, terwijl het platform, de programmeertaal en de software worden gedeeld.

Foto: Shutterstock

Ontwikkeling van Infoundation gebeurde in samenspraak met branchevereniging Nederlandse Vereniging Aannemers Funderingswerken (NVAF). Met hulp van de normcommissies en de Wkb-werkgroep van de NVAF zijn de eerste stappen gezet om het onderliggende datamodel tot branchestandaard te verheffen. “Het wordt dus zéker geen ‘Vroom-Van ’t Hek standaard’”, onderstreept Borst. “Wij hebben alleen een voortrekkersrol.” Diverse andere funderingsbedrijven hebben inmiddels laten weten dat ze met Infoundation willen gaan werken. De initiatiefnemers hopen dat het daar niet bij blijft. Ze zijn in gesprek met verschillende betonpaalleveranciers om mee te doen. Ook hun data zijn nodig om voor de Wkb te kunnen aantonen welk type paal de grond in is gegaan.

Geboortekaartje Infoundation moet ook zorgen voor verbetering van de data-uitwisseling met constructeurs, die palenplannen met berekeningen van draagvermogens en paaldieptes leveren. De verwerking van deze data is in de bestaande praktijk ronduit ouderwets. De pdf van de constructeur wordt bij funderingsbedrijven naast de bouwtekeningen van de opdrachtgever gelegd, waarna handmatig de paalnummers worden overgetikt. En dat in een tijd dat BIM breed wordt toegepast in de bouw. “Kennelijk was de

branche tot nog toe te klein en te traditioneel om dat aan te pakken”, zegt Borst. “Ons platform brengt daarin verandering: het moet het ultieme geboortekaartje van de paal opleveren, met een beschrijving per paal van de productiegegevens, het draagvermogen, prefabdetails, wapeningskorven en foto’s.”

Voorspellend Die gegevens komen straks tevens van pas aan het einde van de levensduur van een gebouw of constructie. Je hoeft alleen maar even in de database te kijken. Nu zijn dergelijke details alleen te achterhalen door de paal te trekken. Het wordt ook makkelijker voorspellende modellen te bouwen, door genereren van ‘big data’. Datastandaardisering is ook van belang met het oog op andere toekomstige ontwikkelingen, onderstreept Borst. “Over zoiets als robotisering heeft kennelijk nog niemand nagedacht. Maar dat is onmogelijk zonder een uniforme aanpak.” Het zou wat hem betreft voor materieelproducenten reden moeten zijn om deel te nemen aan de standaardisatieslag.

Pilots Het Infoundation-systeem kan al gestandaardiseerd informatie verwerken vanuit boordcomputers, zoals de tegendruk bij aanbrengen van een paal en het boormoment. Vroom en Van ’t Hek wer-

ken er al een tijdje mee, evenals wapeningsleverancier BCS en betonpaalleverancier Lodewikes. Verder worden momenteel in samenwerking met enkele constructeurs en hoofdaannemers de eerste pilots met volledig digitale informatie-uitwisseling opgetuigd. Deze gaan komend voorjaar van start. Creëren van ‘digital twins’ is de verre toekomstdroom. Een fundering wordt dan op het computerscherm al gebouwd voordat de eerste paal daadwerkelijk de grond in gaat. “Dat gaat nog even duren, maar binnenkort kunnen opdrachtgevers wel real time meekijken hoe onze palen de grond ingaan”, zegt Borst. “Spannend, want dan geef je echt een kijkje in je keuken. Maar die kant gaat het op: we moeten onze klanten kunnen laten zien dat we ons proces onder controle hebben.”

Licentie De initiatiefnemers van Infoundation denken per bedrijf een paar dagen nodig te hebben om een digitaal platform op maat op te zetten. Vervolgens worden data van boordcomputers van alle materieel via die weg gestandaardiseerd verwerkt. Het is de bedoeling dat bedrijven via een licentie deelnemen aan het platform. De kosten ervan zijn nog niet bekend.

14

Onderzoek

Werknemers positief over veiligheidscultuur, maar er is nog ‘een gat te dichten’

‘De barrière om elkaar aan te spreken is er nog steeds’ Cijfers en trends - Van grootschalige veiligheidsprogramma’s tot kleine initiatieven: de sector maakte zich sterk om het werk veiliger te maken. Wat zeggen de cijfers tot nu toe? Cobouw verzamelde de data en legde deze voor aan diverse experts.

Foto: ANP

DOOR PETRA PLATSCHORRE

W

at direct opvalt is de daling van het aantal ongevallen in de bouw, zo blijkt uit de cijfers van de Nederlandse Arbeidsinspectie. Het gemiddelde aantal ongevallen per 100.000 banen laat een duidelijke neerwaartse trend zien. Christel Peppelenbos, beleidsadviseur veiligheid bij Bouwend Nederland, vindt het een positieve uitkomst. “Maar het is wel een líchte daling”, benadrukt ze. “We zijn er nog lang niet.” Want de missie om iedereen veilig thuis te krijgen is nog zeker niet geslaagd. In 2022 vielen er tien dodelijke slachtoffers in de bouw, zo becijferde de Nederlandse Arbeidsinspectie. De meeste ongevallen vinden plaats in de burgerlijke- en utiliteitsbouw en projectontwikkeling.

Gedrag en bewustzijn De afgelopen jaren werden diverse initiatieven ontplooid om de sector veiliger te maken, zoals de Veiligheidsladder die vanaf 2022 werd ingevoerd, het Hein-veiligheidsprogramma, en ver-

schillende grootschalige convenanten. Bas Roordink, directeur veiligheid bij VolkerWessels, ziet dat de sector de afgelopen vijf jaar vooral programma’s startte rond gedrag en bewustzijn om zo het aantal ongevallen te reduceren. Dat is wat hem betreft ook de weg vooruit. “Daar moeten we op blijven inzetten, in alle lagen van de organisatie.” Daarnaast moet het bewustzijn niet alleen in de eigen organisatie worden meegenomen, maar in de hele keten. Van opdrachtgever tot onderaannemer. “Het is lastig om de hele keten te betrekken. Maar willen we over tien jaar nog zo’n daling zien in het aantal ongevallen, dan zijn dit zeker de aandachtspunten.”

‘‘We willen we over tien jaar nog zo’n daling zien in het aantal ongevallen” Uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden, uitgevoerd door TNO en het Centraal Bureau voor de Statistiek, blijkt dat werknemers in de bouw over het algemeen positief zijn over de veiligheidscultuur. Zo vindt 80 procent dat hun leidinggevenden er alles aan doen

Onderzoek

donderdag 25 januari 2024, Cobouw 3

15

Missie De missie van de bouw om iedereen veilig thuis te krijgen is nog zeker niet volbracht, zo laten de cijfers zien. Daarom duikt Cobouw-journalist Petra Platschorre ook dit jaar weer in de wereld van de bouwveiligheid. Wil je reageren op dit verhaal? Of zijn er veiligheidsonderwerpen waar Cobouw echt in moet duiken? Laat het weten door te mailen naar petraplatschorre@ vmnmedia.nl.

om onveilig werk te voorkomen, spreekt 89 procent elkaar aan op onveilig werk en zegt 84 procent het ook te horen te krijgen als er niet veilig wordt gewerkt. Roordink beaamt dat er vaker wordt aangesproken dan vroeger en er meer onveilige situaties worden gemeld. “Dat aantal is fors gestegen, maar we moeten nog steeds rekening houden met die overige 20 procent in de stelling. Daar is een gat te dichten.” Ook als hij kijkt naar eigen projectbezoeken is er nog werk aan de winkel. “We hebben afgelopen jaren echt stappen gezet, daar mogen we ook bij stilstaan. Maar ik zie nog te vaak situaties op bouwplaatsen waar onveilig wordt gewerkt en waar tien andere collega’s bijstaan die er niks van zeggen.” Er zijn ook best wel wat barrières om anderen aan te spreken, merkt Roordink. Het aanspreken van eigen werknemers of collega’s, gebeurt nog wel. Maar onderaannemers? Dat is lastiger.

Winst aan de voorkant Meer maatregelen hoeven er niet te komen, vinden de werknemers. De grootste groep (59 procent) vindt dat er al genoeg zijn. Een derde stelt dat het niet in zijn of haar werk speelt.

Die resultaten zijn lastiger te wegen, vindt Christel Peppelenbos van Bouwend Nederland. Want aan welke maatregelen denken de werknemers die de enquête invulden? Als een werknemer met name nadenkt aan persoonlijke beschermingsmiddelen, kan dat al gauw als genoeg bestempeld worden. Peppelenbos besteedde in haar rol bij Bouwend Nederland de afgelopen periode veel aandacht aan veiligheid ‘aan de voorkant’. Een goede werkvoorbereiding, slimme ontwerpkeuzes en de aannemers laten meedenken. “Ik denk dat daar de meeste winst te behalen valt.” Genoeg informatie over veilig werk is er volgens de werknemers ook voorhanden. Maar ook die resultaten zeggen niet alles. Peppelenbos vindt dat er nog een verbeterslag nodig is in hóe de informatie wordt overgedragen. “De uitdaging is om het zo praktisch en leuk mogelijk te maken.” Het klinkt wel wat tegenstrijdig; er gebeuren nog te veel ongevallen, maar extra maatregelen hoeven er niet te komen en ook met de cultuur zit wel goed. Volgens Peppelenbos speelt risicoperceptie altijd mee bij dit soort enquêtes. Meestal weet men wel wat de gevaren zijn, en zijn ook de juiste middelen

voorhanden, maar toch ziet Peppelenbos dat die niet altijd worden toegepast. Daarom hamert de beleidsadviseur op veiligheid aan de voorkant. “Als veiligheid collectief goed geregeld is, hoeft een werknemer zelf geen individuele keuzes te maken.”

Gevaarlijke stoffen De risico’s van werken in de bouw blijven al jaren hetzelfde. Werknemers noemen bijvoorbeeld vaak vallen van hoogte, en struikelen en uitglijden.

‘‘De uitdaging is om het zo praktisch en leuk mogelijk te maken” Een van de minst genoemde risico’s in de enquête is de blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Maar die risico’s zijn niet onbelangrijk, stelt Peppelenbos. Het gaat dan om blootstelling aan bijvoorbeeld houtstof, kwartsstof, asbest en emissies van dieselmotoren. Hoeveel mensen hierdoor daadwerkelijk ziek worden of overlijden in de bouw is niet bekend. Er zijn schattingen, maar deze richten zich op heel werkend Nederland. Bouwend Nederland gaat samen

met Volandis de sector er vaker over informeren, vertelt Peppelenbos.

Scheldpartijen Roordink ziet nog een ander risico. Van oudsher focust de bouw zich op de fysieke risico’s van werkzaamheden, maar de laatste tijd merkt Roordink dat werknemers die in de publieke ruimte werken, last hebben van een verhardende maatschappij. Denk aan werkzaamheden aan de weg, het trottoir, of achter de voordeur. “Verkeersregelaars die aangereden worden, scheldpartijen op straat omdat iemand er niet door kan; het zit hem nu veel meer in de psychosociale schade.” Volgens Roordink waren deze risico’s er altijd al, maar werknemers krijgen er nu vaker mee te maken. “We zijn aan het onderzoeken hoe we ze kunnen beschermen. Laat je mensen wel of niet alleen werken? Hoe maken we ze weerbaarder en bewuster van de risico’s? We zijn dus wel bezig met campagnes.’’

LEES MEER OVER VEILIGHEID OP COBOUW.NL

16 01Kop01 Stationsgebied Ede DOOR APA/SJEF 04CREDIT PRINS

Aannemerscombinatie EdesPoort (Van07Brood Hattum en Blankevoort, VolkerRail en Van Wijnen) bouwt aan het nieuwe station van Ede-Wageningen. Ook het omliggende gebied wordt aangepakt. Er komen twee nieuwe fietsenstallingen, één met ongeveer 1.800 plaatsen en een

bewaakte fietsenstalling voor zesduizend fietsen. Daarnaast wordt er een nieuw bus- en taxiplein en een P+R met ruim vijfhonderd parkeerplaatsen aangelegd. Ook werkt de combinatie aan het spoor. Naar verwachting is het nieuwe station dit jaar klaar. De stationsomgeving is een jaar later klaar, in 2025

donderdag 25 januari 2024, Cobouw 3

17

18

Nieuws

‘De basisveiligheid, de taal, het vakmanschap; het moet echt beter’ Veiligheid - Bouwers en uitzenders werken de komende jaren samen om de veiligheid rond uitzendkrachten te verbeteren. “De keten vraagt extra aandacht.” DOOR PETRA PLATSCHORRE

D

e veiligheid van ingehuurd personeel in de bouw moet omhoog. Enkele grote brancheorganisaties in de bouwen uitzendsector ondertekenden daartoe onlangs een convenant. Bouwend Nederland, de Aannemersfederatie Nederland, de Governance Code Veiligheid in de Bouw (GCVB), uitzendkoepel NBBU en de Algemene Bond Uitzendondernemingen (ABU) zijn bij het initiatief betrokken. Het belangrijkste doel is het basisveiligheidsniveau, de taalvaardigheid en het vakmanschap van ingehuurd personeel te verbeteren. Het niveau van deze vaardigheden moet op orde zijn voordat de medewerkers op de bouwplaats aan het werk gaan. De ondertekenaars willen beter samenwerken en leren van elkaars ervaringen. Ze gaan de komende drie jaar vijf leerprojecten opstarten en volgen. Op basis van de lessen die daar geleerd worden, worden bestuurlijke afspraken gemaakt. Uiteindelijk moeten deze afspraken worden vastgelegd in een handelingskader voor de hele keten: van opdrachtgever tot ingehuurd personeel en zzp’ers. Welke projecten er gevolgd worden, is nog niet bekend.

Praktijk De ondertekenaars zijn het eens over waar de verantwoordelijkheid ligt voor ingehuurd personeel. De inleners moeten zorgen voor een veilige werkomgeving, de uitzenders zorgen voor gekwalificeerd personeel. Ook zzp’ers moeten de juiste kennis hebben. Daar loopt het in de praktijk vaak spaak. Ingehuurd personeel heeft soms onvoldoende kennis over veilig en gezond werken, maar wordt wel ingezet op de bouwplaats. Ook wordt niet altijd gecontroleerd of personeel de generieke poortinstructie voor veilig gedrag heeft behaald. Nog te vaak worden er ad hoc-trainingen georganiseerd om personeel dat onvoldoende gekwalificeerd is toch in te zetten. Ook vormt taal vaak een barrière voor het overbrengen van de veiligheidscultuur. Het convenant richt zich op praktijkonderzoek, om op basis daarvan een handelingskader op te stellen, zegt Bob

Foto: ANP

Demoet, voorzitter van het ceo-overleg van de GCVB een van de ondertekenaars van het convenant. De branchepartijen gaan van vijf projecten in kaart brengen waar de betrokken bouwers tegenaan lopen bij het verbeteren van de veiligheid. Directe maatregelen staan dus nog niet op papier. “We zijn niet in de val getrapt dat we meteen allerlei maatregelen afkondigen. We willen eerst samen onderzoek doen”, stelt Demoet. Is er al niet genoeg onderzoek geweest? We weten inderdaad al veel over veiligheid, erkent Demoet. Maar dat zijn vaak algemene zaken, zoals de grootste risico’s. “Je hebt elke keer weer nieuwe aandacht nodig om veiligheid te vergroten. We weten al veel, toch blijven er ongevallen plaatsvinden. Er komen nieuwe mensen in de sector, mensen stromen uit, het soort werk ontwikkelt zich. We zijn nooit uitgeleerd.”

Lange ketens Het idee voor het convenant ontstond na een dodelijk ongeval bij werkzaamheden aan de Corbulotunnel in 2019. De commissie die onderzoek deed naar het ongeluk uitte in september 2022 kritiek op de rol die de provincie Zuid-Holland had gespeeld. Als publieke opdrachtgever had zij de lange ketens van onderaannemers en de inhuur van buitenlandse arbeidskrachten moeten beperken. De discussie over ingehuurd personeel op de bouwplaats laaide weer op. De GCVB richt zich al langer op het stimuleren van veiligheidsbewustzijn in

alle schakels van de bouwketen. “In zo’n keten kan miscommunicatie ontstaan, of er kan sprake zijn van taalbarrières. Het vraagt dus extra aandacht om alle betrokkenen goed te informeren. Hoe we dat het beste kunnen doen, dat gaan we uitzoeken.” Bij de ABU, de vereniging voor de uitzendbranche, zijn de knelpunten ook bekend. Die moeten vooral samen worden opgelost, zegt directeur Jurriën Koops. Dat de bouw zo nauw een samenwerking aangaat met de uitzendbranche is vrij uniek, vindt de directeur. “We hebben zelf een verantwoordelijkheid voor de veiligheid en het welzijn van werknemers, in dit geval in de bouw. Maar we kunnen die verantwoordelijkheid niet alleen dragen. Ze zijn bij ons in dienst, maar ze werken elders. Het veiligheidsniveau kan alleen hoger door samen te werken en van elkaar te leren.” Hij ziet ook een grote verantwoordelijkheid voor opdrachtgevers. Zij moeten de veiligheidsinformatie aanleveren aan het uitzendbureau, zodat die weten in welke omstandigheden het personeel werkt. Hij hoopt dat elke betrokken partij zich bewust wordt van haar rol en dat de eisen voor werken op bouwplaatsen helder zijn en worden nageleefd. “Dat is een verantwoordelijkheid die wij voelen, maar die we ook nadrukkelijk met de opdrachtgever voelen.” Daarbij moeten zzp’ers niet worden vergeten, vindt Koops. De groep uitzendkrachten is een stuk kleiner dan het aantal zzp’ers in de sector. Dit jaar waren zelfstandigen goed voor 153.000

arbeidsjaren in de bouw, uitzendkrachten voor 27.000, bleek uit een rapport van het Economisch Instituut voor de Bouw. Een deel van de ABU-leden bemiddelt ook wel zelfstandigen, maar lang niet iedereen werkt via uitzendbureaus. “Daar waar het gaat om zzp’ers, gaat het ook om goed opdrachtgeverschap. Als wij zzp’ers bemiddelen nemen we dat mee, maar veel zelfstandigen gaan buiten ons om.”

Uitzendverbod Vakbond FNV heeft vanwege de ketenproblematiek al vaker opgeroepen om uitzendkrachten te weren uit de bouw. Demoet noch Koops ziet dat zitten. De directeur van ABU spreekt van een “onverstandig voorstel”. Ja, er zijn malafide bedrijven in de uitzendsector die aangepakt moeten worden. Maar die ga je niet bestrijden met een uitzendverbod, denkt Koops. “We delen het doel, maar dit middel is onverstandig. Een uitzendverbod zal er niet voor zorgen dat er minder malafide uitzenders komen. Zij zullen andere diensten beginnen rondom ander soort flexwerk.” De komende drie jaar gaat de sector zich richten op het verbeteren van veilig werken op basis van praktijkonderzoek. Demoet verwacht niet dat het drie jaar duurt voordat er concrete lessen uit komen. “We gaan de projecten volgen en daarvan leren. Als er hele concrete inzichten ontstaan, kun je daar gelijk iets mee doen. We hoeven niet drie jaar op onze handen te zitten.”

Nieuws

donderdag 25 januari 2024, Cobouw 3

19

Vol elektriciteitsnet raakt bouw steeds harder Elektriciteit - Het volle stroomnet leidt tot uitgestelde oplevering van nieuwbouwwoningen, stellen brancheorganisaties. Het risico is dat kopers hierdoor afhaken. DOOR JOOST ZWAGA

D

e problemen met het energienet doen de nieuwbouwsector steeds meer pijn. Bouwprojecten worden niet tijdig aangesloten op het net, waardoor nieuwe woningen soms maanden leeg staan, stelt de NVM. Brancheorganisaties WoningbouwersNL en de Neprom bevestigen het beeld dat de makelaarsvereniging schetst. Vicevoorzitter Chris van Zantwijk van de NVM-vakgroep Wonen noemt de gevolgen van de stroomproblemen “rampzalig”. De makelaarsclub heeft geen precieze cijfers over het aantal projecten dat kampt met netproblemen, maar krijgt wel signalen van makelaars en kopers. In ieder geval in een deel van Almere waren problemen met aansluiting van nieuwbouwwoningen op het te volle stroomnet, maakte die gemeente in november bekend. Volgens Van Zantwijk kunnen de gevolgen van netcongestie ertoe leiden dat kopers afhaken. “Het betekent niet alleen iets voor de verwachtingen van kopers, maar ze hebben in de tussenliggende periode ook flinke extra lasten.”

Enorme zorg Project- en gebiedsontwikkelaars zien de problemen met netaansluitingen van nieuwbouwwoningen groter worden. Dat zorgt voor vertraagde projecten en huizen die minder snel opgeleverd worden. “De tijd tussen het initiatief voor een

bouwproject en de sleuteloverdracht is veel langer dan eigenlijk zou hoeven”, stelt Coen van Rooyen, algemeen directeur van de brancheorganisatie voor ontwikkelaars en bouwondernemers WoningBouwersNL. Het volle elektriciteitsnet leidt volgens hem nog niet tot afstel, maar wel tot uitgestelde oplevering van nieuwbouwwoningen. “Dat is een enorme zorg. We komen nu 400.000 woningen tekort en dat probeer je zo snel mogelijk op te lossen. Als sector zijn we het afgelopen decennium druk bezig geweest met industrialisering. We kunnen woningen in een dag uit de fabriek laten komen en zijn dan een half jaar aan het wachten op de energieaansluiting en het moment dat de woning in gebruik genomen kan worden. Dat is eindeloos zonde.” Ook directeur Jan Fokkema van de belangenorganisatie voor projectontwikkelaars Neprom stelt op steeds meer plekken vast dat het langer duurt voordat de energie aangesloten is. Woningen worden vaak nog wel aangesloten, maar voor winkels en andere voorzieningen in de wijk is dan geen ruimte, ziet hij. “Dan is de hele buurt minder goed bruikbaar.” WoningBouwersNL denkt dat er zo vroeg mogelijk in het proces transparantie moet zijn over waar er gebouwd wordt, zodat netbeheerders zich daarop kunnen voorbereiden. Fokkema pleit bovendien voor een goed monitoringsysteem waarin “inzichtelijk is wanneer welke woning gebouwd gaat worden”.

Foto: Shutterstock

Rijkswaterstaat moet brug Dordrecht extra ondersteunen Infra - Het viaduct van de Verkeersbrug Dordrecht is in slechte staat. Rijkswaterstaat stelt een gewichtsbeperking in voor zwaar verkeer. DOOR PETRA PLATSCHORRE

R

ijkswaterstaat gaat het viaduct van de Verkeersbrug Dordrecht extra ondersteunen. In juni moet de constructie gereed zijn. De maatregel bleek nodig na een inspectie van de wegbeheerder. Daaruit kwam naar voren dat de constructieve veiligheid van de nokken in het geding was. Deze nokken zijn aangebracht op de pijlers van de brug en brengen het gewicht van het wegdek over op de pijlers. Rijkswaterstaat constateerde ook dat er betonschade en roest is ontstaan. Vanaf dinsdag geldt een gewichtsbeperking voor verkeer zwaarder dan

twintig ton. Daardoor moeten zo’n vijftig vrachtwagens per dag omrijden. Bussen en hulpdiensten kunnen wel over de brug, omdat deze lichter zijn dan twintig ton. Wanneer de ondersteuningsconstructie uiterlijk in juni is geplaatst, kan al het zware verkeer er ook weer overheen.

Renovatie 2027 De Verkeersbrug Dordrecht, die ook wel Stadsbrug Zwijndrecht wordt genoemd, is in 1939 gebouwd en verbindt Zwijndrecht met Dordrecht over de Oude Maas. De brug wordt beheerd door Rijkswaterstaat. Voor 2027 stond een renovatie gepland, maar “besluitvorming hierover moet nog plaatsvinden”, aldus Rijkswaterstaat.

Nieuwbouwproductie stabiel ondanks tegenvallende woningverkopen Woningbouw - Het wil nog niet echt vlotten met de verkoop van nieuwbouwwoningen. Toch groeit het aantal nieuwe woningen gestaag door. DOOR PETRA PLATSCHORRE

I

n de eerste drie kwartalen van vorig jaar werden er 10.463 nieuwbouwwoningen verkocht. Dat is het laagste aantal transacties sinds de start van de meting in 2015, berekende het Centraal Bureau voor de Statistiek. Gemiddeld wordt voor een nieuw huis bijna 501.000 euro betaald, vierduizend euro meer dan een jaar eerder. Toch toonde makelaarsvereniging NVM zich vorige week bij publicatie van de eigen woningmarktcijfers enigszins opgelucht. De nieuwbouwmarkt liet eind 2023 tekenen van herstel zien. In de laatste drie maanden van het jaar werden 6.100 nieuwbouwwoningen verkocht, een toename van 57 procent ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder.

De mediane verkoopprijs daalde echter naar 468.000 euro. Dat is 2,3 procent lager dan een jaar geleden. Ontwikkelaars zetten hoger in, maar minder hoog dan een jaar eerder. De mediane vraagprijs was 506.000 euro, 3 procent lager dan vorig jaar.

Huurwoningen De tegenvallende verkoop van nieuwbouwwoningen resulteerde vorig jaar nog niet in een dalende bouwproductie. Volgens het CBS zijn er tot en met november bijna evenveel nieuwbouwwoningen toegevoegd als in dezelfde periode in 2022: net iets meer dan 67.000 woningen. Dat de woningbouwproductie stabiel is, komt deels doordat de woningen die vorig jaar werden gebouwd al vóór 2023 waren verkocht. De gedaalde woning-

Foto: Cobouw

verkopen van vorig jaar krijgen vanaf dit jaar hun beslag in de bouwproductie. De bouw van huurwoningen kan de productie mogelijk deels overeind houden. Ontwikkelende bouwers rekenden

vorig jaar al op meer huurwoningen, bleek uit onderzoek van branchevereniging WoningbouwersNL. Volgens Finance Ideas voeren corporaties de komende jaren hun bouwproductie op.

Eerste editie

Ontdek het Handboek Aanbestedingspraktijk

Jouw ‘gids’ in het aanbestedingsdoolhof! # ! ! ! " ! ! " & !

* ! ! & ! ! * " * ) ! * ! ( ) ! ! * ! "

* ! ! * ! ' * * ! ! ! * ! ! ! VSHFLȴFHUHQ * !

ISBN 9789493196797

Ga naar vakmedianetshop.nl/boeken/handboek-aanbestedingspraktijk

Bouwberichten

donderdag 25 januari 2024, Cobouw 3

21

Rhenen bouwt aan multifunctioneel complex met zwembad, sporthal en huiskamer

Feel Fit center ademt sport, verbinding en uitdagingen

Het exterieur en het interieur van het Feel Fit Center Rhenen vormen volgens de ontwerpers een eenheid met de bestaande bebouwing. Beeld: Wind Design + Build

Het eerste deel van een nieuw sportcomplex in Rhenen, waaronder het zwembad, wordt volgend jaar opgeleverd. Eén uitdaging daarbij: netcongestie. DOOR JEROEN KREULE

A

an de Groeneweg in Rhenen verrijst een nieuw multifunctioneel gebouw, inclusief huiskamer. Het plan omvat onder meer een overdekt zwembad met stoombaden en een sauna, sporthal, horeca, kleed- en wasruimten, personeelsvertrekken en een fitnesszaal. Met de bouw is afgelopen september begonnen. Het complex krijgt de naam Feel Fit Center Rhenen. In opdracht van de gemeente Rhenen wordt het project uitgevoerd door Wind Design + Build uit Drachten. Na realisatie zal het gebouw worden geëxploiteerd door Sportfondsen uit Amsterdam. “Het plan scoort in het bijzonder goed op duurzaamheid, activiteitenaanbod, architectuur en stedenbouwkundige inpassing”, aldus de gemeente Rhenen. Het complex vervangt sport- en recreatiecentrum ’t Gastland en ontmoetingscentrum De Westpoort. Beide gebouwen zijn sterk verouderd en voldoen niet meer aan de eisen van deze tijd. Omdat de bouw in fasen verloopt, is de sporthal gedurende de bouwperiode ge-

sloten. De ontwikkelaar kijkt samen met de gemeente en gebruikers naar tijdelijke alternatieve onderkomens. De voorlopige planning is dat in 2025 het hele nieuwe gebouw en terrein zijn gerealiseerd. Wind Architecten Adviseurs is verantwoordelijk voor het circulaire ontwerp. Het bureau kreeg de opdracht om een ontwerp te maken dat uitnodigend, verbindend en transparant is. Het exterieur en het interieur van het Feel Fit Center Rhenen vormen volgens de ontwerpers een eenheid met de bestaande bebouwing. “Door de zichtbaarheid van de sportactiviteiten en interactie met de huiskamer van de buurt ademt het hele gebouw sport en verbinding”, stelt Wind Architecten Adviseurs.

Accu De grootste uitdaging van dit project is de netcongestie, aldus de gemeente. Netbeheerder Stedin heeft de gemeente gewaarschuwd dat er moeilijkheden zijn bij het leveren van voldoende energie aan grootverbruikers. Het Feel Fit Center Rhenen heeft een grootverbruikaansluiting nodig. Het college van burgemeester en wet-

Bouwberichten.nl Plaats: Rhenen Opdrachtgever: Gemeente Rhenen Ramingsgroep: 13 miljoen euro Nummer: 5802 Wil je meer informatie over dit en andere projecten zien, inclusief alle contactpersonen en marktpartijen? Probeer Bouwberichten dan 14 dagen gratis. Zonder verplichting. Heb je een inhoudelijke vraag of opmerking, neem dan contact op met het redactieteam van Cobouw Bouwberichten: content@vmnmedia.nl.

houders heeft bij de aanbesteding echter besloten om het nieuwe complex volledig elektrisch (dus gasloos) te bouwen. Om dit te realiseren is voldoende elektriciteit nodig, maar dit blijkt niet de hele dag beschikbaar. De oorzaak: te weinig ruimte op het elektriciteitsnetwerk. Daarom heeft de gemeente Rhenen een accu aangeschaft, om het gebouw van genoeg elektriciteit te voorzien. Na intensief contact tussen de gemeente, Stedin, TenneT en de provincie Utrecht is vastgesteld dat het congestieprobleem naar verwachting vanaf 2029 is opgelost.

22

Bouwberichten

Regio-indeling West Noord-Holland, Zuid-Holland

Zuid Zeeland, Noord-Brabant, Limburg

Noord Friesland, Groningen, Drenthe

Oost Utrecht, Overijssel, Gelderland, Flevoland

West ONTWERP

‘S-GRAVENHAGE g9 Renoveren NH Hotel Atlantic Den Haag (145 hotelsuites) en uitbreiden met wellnessruimte. Bouwen 150 koopappartementen in 3 woontorens: Toren A: 10 exclusieve koopappartementen / Toren B/C 30 koopappartementen aan de kustzijde. Toren D/E landzijde met 110 koopappartementen / ondergrondse parkeergarage met 215 plaatsen aan het Deltaplein 200 in het plan ‘Duinhil’. Duurzaam project vanwege o.a. Green Key Label / GPR-score 8 / pv-panelen. Verkoop start mogelijk in de loop van 2024. Omgevingsvergunning fase 1 in aanvraag. Geplande Start 03-2025 Architect: Inbo Amsterdam, Koningin Wilhelminaplein 29, 1062 HJ Amsterdam, 020-4212422 Projectontwikkelaar: Tromm Vastgoed, Overtoom 564, 1054 LN AMSTERDAM, 020-6895555 Projectontwikkelaar: Beleggingsmaatschappij BoHa, Sparrenlaan 8, 1272 RN Huizen, 06-51047478

ALBLASSERDAM e7 Bouwen kerk met 1500 zitplaatsen aan de Edisonweg. Bestemmingsplan procedure moet nog opgestart worden. Geplande Start 01-2025 Opdrachtgever: Kerkeraad Gereformeerde Gemeente, Plantageweg 172, 2951 VH ALBLASSERDAM, 078-6915347 Architect: Architectenbureau Born BV BNA, Oudelandsedijk 13, 3245 LG Sommelsdijk, 0187-482466

ROTTERDAM c8 Herontwikkelen landgoed De Tempel aan de Delftweg 182. Bouwen ca. 20 zelfstandige zorgstudio’s in een nieuwbouwpaviljoen achter op het landgoed De Tempel / verbouwen het hoofdgebouw tot 9 zorgstudio’s / verbouwen Het Koetshuis van De Tempel tot restaurant. Het project ligt stil vanwege financiën. Startdatum is onbekend. Geplande Start 06-2024 Projectontwikkelaar: Golden Years Projects, Horndijk 11, 1231 NW Loosdrecht, 035-2082213 Architect: Ibelings van Tilburg architecten, Veerhaven 14, 2492 BG Den Haag, 010-2021900

Gebouwtypen en soorten werk

Ramingsgroepen

a Gezondheidszorg b Grond-, Weg-, en Waterbouw en energie c Wonen d Onderwijs e Cultuur en religie f Bedrijven en logistiek g Horeca, sport en recreatie h Winkels en parkeren

1 10.000 - 20.000 2 20.000 - 50.000 3 50.000 - 125.000 4 125.000 - 500.000 5 500.000 - 1.000.000 6 1.000.000 - 2.000.000 7 2.000.000 - 5.000.000 8 5.000.000 - 10.00.000 9 10.000.000 - 50.000.000 0 50.000.000 en hoger - Onbekend

ZWIJNDRECHT f0 Bouwen / transformeren / herontwikkelen / renoveren ca. 16.000m2 kantoor / ca. 50.000 m2 bedrijfsruimtes t.b.v. bedrijven uit de Nautische wereld aan de Oude Maas, tussen de Schokhaven en Uilenhaven, op locatie vml. bedrijf Schokbeton aan de Lindtsedijk. Het project bestaat uit een combinatie van nieuwbouw en transformatie met bouwen 4 kantoorpanden (kantoorlofts) / logistiek- en bedrijfspanden / loodsen / parkeergarages / restaurant. Transformeren / renoveren 5 bestaande fabrieksgebouwen / loodsen tot kantoren en bedrijfsruimten. Project ‘PIER14’. Geplande Start 09-2023 Projectontwikkelaar: Fred Developers, Raphaëlplein 27, 1077 PX Amsterdam, 020-6761044 Architect: ZJA (Zwarts & Jansma Architects), Pedro de Medinalaan 7, 1086 XK Amsterdam, 020-5352200

DELFT e9 Renoveren / restaureren / uitbreiden, na sloop verbindingspoort, Museum Prinsenhof Delft aan het Sint Agathaplein. De werkzaamheden betreffen het verbeteren van de functionele en technische voorzieningen van het monumentale gebouw / casco-aanpassingen aan het kloostercomplex (inclusief uitbreidingen) van circa 5.000 m2 bvo. Vml. europese aanbesteding. Procedure: niet-openbaar. Het Definitief Ontwerp is gereed (dec. 2023). Geplande Start 01-2025 Opdrachtgever: Gemeente Delft, Stationsplein 1, 2611 BV Delft, 14-015 Architect: BiermanHenket, Hal 13, 5296 PZ Esch, 0411-601618

HAARLEM c7 Bouwen woningen (aantal koop/huur n.n.b.) met daarboven parkeerdek aan de Schipholweg 5, in het plan ‘Slachthuisbuurt-Zuid’, fase 2. Bestemmingsplanprocedure is nog niet gestart. Fase 1 is opgeleverd zie project ID 538524. Opdrachtgever is bekend bij architect. Geplande Start 06-2024 Architect: Zeep architects and urban designers, Nijverheidsweg-Noord 40, 3812 PM Amersfoort, 033-7600238

BERGAMBACHT d7 Renoveren / bouwen, na gedeeltelijk sloop, kindcentrum De Ark / kinderopvang Royal Kids Home aan de Badhuisstraat. Aanbesteding t.b.v. Bouwteamaannemer. Procedure: niet openbaar. Termijn van inschrijvingen is

Snel relevante bouwberichten vinden? Activeer uw gratis proef op bouwberichten.nl

gesloten per 04/09/23. Aanbestedingsprocedure nog gaande. Geplande Start 12-2024 Opdrachtgever: Gemeente Krimpenerwaard, Dorpsplein 8, 2821 AS STOLWIJK, 0182-348400 Architect: Brique architecten, Generaal Vetterstraat 73B, 1059 BT Amsterdam, 020-4650047

AMSTERDAM g6 Rectificatie. Bouwen gymzaal aan de Veldzicht 7 / Notweg. Aanbesteding. Procedure: openbaar. Geplande Start 05-2024 Opdrachtgever: Gemeente Amsterdam, Amstel 1, 1011 PN Amsterdam, 14-020 Architect: Paul de Ruiter Architects, Valschermkade 36d, 1059 CD Amsterdam, 020-6263244

kantoorgebouw tot woontoren (70 meter) met 319 huurappartementen / commerciële ruimtes / horeca / fietsenberging voor ruim 100 fietsen / ondergrondse parkeergarage met 18 plekken aan de Blaak. De bestaande kelder wordt getransformeerd tot massieve funderingsconstructie. Duurzaam project vanwege BENG 2. Project ‘Blaak 333’. Sloop is in uitvoering. Geplande Start 01-2024 Projectontwikkelaar: New Cheese Development, Valschermkade 36 c, 1059 CD Amsterdam, 020-8960500 Projectontwikkelaar: Egeria Real Estate, Sarphatikade 12, 1017 WV AMSTERDAM, 020-5306868 Architect: Kraaijvanger Architects, Blaak 40, 3011 TA Rotterdam, 010-4989292 Hoofdaannemer: Dura Vermeer Bouw Zuid West B.V, Rotterdam Airportplein 21, 3045 AP Rotterdam, 010-2808700

GEGUND

ZWAANSHOEK d7

PAPENDRECHT c9

Gunning. Bouwen tijdelijke huisvesting t.b.v. ‘IKC De Zwanebloem’ aan de Noppenstraat. De renovatie van het huidige kindcentrum is terug te vinden onder project ID: 523130. Vml. aanbesteding. Prefab / modulair bouwen. Geplande Start 02-2024 Opdrachtgever: Gemeente Haarlemmermeer, Raadhuisplein 1, 2132 TZ Hoofddorp, 023-5676543 Architect: Bouwontwerpburo Splatch, Bolstralaan 17, 2132 PJ HOOFDDORP, 023-5624210 Hoofdaannemer: Daiwa House Modular Europe B.V., Willeskop 94, 3417 ME Montfoort, 0348-479090

Bouwen 79 sociale huurwoningen / 60 sociale huurappartementen t.b.v. ouderen aan de Boomgaardstraat / Badhuisstraat / Weteringsingel. Plan ‘Kraaihoek fase Zuid’. Architect bekend bij aannemer. De Raad van State doet over enkele weken uitspraak. De gemeente wil nog voor de zomervakantie beginnen met het bouwrijp maken van het gebied. Geplande Start 12-2024 Opdrachtgever: Woonkracht10, Burgemeester De Bruinelaan 97, 3331 AC ZWIJNDRECHT, 078-6202000 Hoofdaannemer: Heijmans Woningbouw Zuidwest, Oostmaaslaan 71, 3063 AN Rotterdam, 010-2662600

STREEFKERK c7

Uitbreiden hotel ‘Ibis Styles Amsterdam Airport’ (ISAA) met ca. 127 kamers / gym aan de Piet Guilonardweg. Geplande Start 03-2024 Opdrachtgever: PingProperties B.V., Hoogoorddreef 7, 1101 BA AMSTERDAM, 020-5640420 Architect: APTO Architects, Cruquiusweg 94--H, 1019 AJ Amsterdam, 020-6692900 Hoofdaannemer: BAM Bouw en Techniek - Regio Noordwest, Elsrijkdreef 207, 1103 MJ Amsterdam, 020-6600300

Bouwen 4 dijkwoningen / 11 appartementen (allen koop) aan de Dorpsstraat. Project: ‘Het Houthof’. Ook bekend als Timmerfabriek. Geplande Start 09-2024 Projectontwikkelaar: Aannemersbedrijf Gebr. Blokland BV, Moerbei 5, 3371 NZ Hardinxveld-Giessendam, 0184-620888 Hoofdaannemer: Den Dunnen Bouwonderneming B.V, Rivierdijk 401, 3372 BV Hardinxveld Giessendam, 0184-617486 Architect: Quadrant Architecten VOF, Markt 24, 4761 CE Zevenbergen, 0168-328255 Projectontwikkelaar: LXRE Real Estate, Oslo 16, 2993 LD Barendrecht,

ROTTERDAM f9

ZOETERMEER c9

Bouwen / transformeren vml.

Bouwen 81 flexwoningen (huur) w.o. 51

SCHIPHOL g8

Bouwberichten

donderdag 25 januari 2024, Cobouw 3

studio’s / 30 2-kamerwoningen / gemeenschappelijke tuin / paviljoen / fietsstalling / aan de Ruimtebaan. Geplande Start 04-2024 Architect: HP Architecten, Keilestraat 9F, 3029 BP Rotterdam, 010-4764060 Architect: SVP Architectuur en Stedenbouw BV, ‘t Zand 17, 3811 GB Amersfoort, 033-4701188 Hoofdaannemer: Gapph B.V., Magistratenlaan 186, 5223 MA ‘s-Hertogenbosch, 088-6262200 Hoofdaannemer: DMT Modular Constructions B.V., Valeton 1, 5301 LW Zaltbommel, +31 (0) 418 727 140 UITVOERING

ZOETERMEER c8 Bouwen 43 koopappartementen / aanleggen parkeerplaatsen aan de Burgemeester Augustijnstraat in het project ‘King’s Park’, deelplan North Apartments. Geplande Start 12-2021 Projectontwikkelaar: Kieboom & van Wezel, Sweelinckplein 1, 2517 GK ‘s-Gravenhage, 06-37160336 Architect: MLA+ BV, Vijverhofstraat 47, 3032 SB Rotterdam, 010-4439060 Hoofdaannemer: Ballast Nedam Bouw & Ontwikkeling (hoofdkantoor), Ringwade 71, 3439 LM Nieuwegein, 030-2853333 E-Installateur: Rijndorp Installaties BV, Energieweg 45b, 2382 NC ZOETERWOUDE, 071-5415500 W-Installateur: Rijndorp Installaties BV, Energieweg 45b, 2382 NC ZOETERWOUDE, 071-5415500 Projectontwikkelaar: Ballast Nedam West, Fascinatio Boulevard 582, 2909 VA Capelle aan den IJssel, 010-2350000

AMSTERDAM c9 Bouwen 100 huurappartementen (prefab) aan de Kaasjeskruidstraat. Appartementen worden volledig gebouwd in CLT (Cross Laminated Timer). Plan: ‘Poppies’. Geplande Start 11-2022 Projectontwikkelaar: Edwin Oostmeijer Projectontwikkeling BV, Overhoeksparklaan 210, 1031 KC Amsterdam, 06-53930161 Architect: Marc Koehler Architects, Grasweg 52B, 1031 HX Amsterdam, 020-5755508 Hoofdaannemer: Bouwonderneming van Bekkum B.V, Wiekenweg 53, 3815 KL AMERSFOORT, 033-2544222 E-Installateur: Mossink Elektrotechniek BV, Zuiderinslag 12, 3871 MR HOEVELAKEN, 033-2534581

PURMEREND c7 Verbouwen kantoorpand tot 57 sociale huurappartementen t.b.v. jongeren 23 tot en met 27 jaar aan de Broekerhof / Gorslaan. Het pand wordt opgetopt met 2 bouwlagen en krijgt een nieuwe gevel. Voorheen ook bekend onder ID 272818. Geplande Start 05-2023 Projectontwikkelaar: Pakhuis Real Estate B.V., Neckerdijk 5b, 1441 GX Purmerend, 06-25022312 Architect: EWP Purmerend B.V, Stationsweg 64, 1471 CM Kwadijk, 0299-424635 Hoofdaannemer: ToekomstGroep B.V., Gedeputeerde Laanweg 47, 1619 PB

Andijk, 0228-594900 E-Installateur: Knook Totaal Techniek B.V., Netwerk 16, 1446 WK Purmerend, 0299-621475 W-Installateur: Knook Totaal Techniek B.V., Netwerk 16, 1446 WK Purmerend, 0299-621475

GOUDA c8 Bouwen 28 huurappartementen / 20 grondgebonden huurwoningen aan de Willem Idenburglaan in Oosterwei. Plan: ‘Zuidelijk Stempel Oost’. New Horizon heeft de sloopwerkzaamheden uitgevoerd. Dit project was eerder bekend onder ID 250630. De woningen worden in Q1 2024 opgeleverd. De appartementen worden eind Q3 / Q4 2024 opgeleverd. Geplande Start 05-2023 Hoofdaannemer: Kroon & De Koning B.V, Ohmstraat 6, 3335 LT Zwijndrecht, 078-6121511 Architect: Inbo Rotterdam, Goudsesingel 66, 3011 KD Rotterdam, 010-4961900 E-Installateur: Schipper Electrotechniek, Langeweg 14, 3244 BH Nieuwe-Tonge, 0187-651777 W-Installateur: IBW Installatiebedrijf Werkendam BV, Vierlinghstraat 27, 4251 LC WERKENDAM, 0183-505110 W-Installateur: Giesbers Installatiegroep, Sevillaweg 52, 3047 AL Rotterdam, 010-2982323 W-Installateur: Steboma Ventilatietechniek B.V, Kagerweg 31, 1948 PP Beverwijk, 0251-267010

PIJNACKER c9 Bouwen duurzame koopwoningen in plan ‘Tuindershof’ aan de Tuindersweg / Meander. Fase 1A bestaat uit 60 grondgebonden koopwoningen / 14 twee-onder-een-kapwoningen (koop) / 2 vrijstaande koopwoningen / 41 huurappartementen. Fase 1A is inmiddels opgeleverd. Fase 1B, De Erven, omvat 32 woningen. Verkoop van Fase 1B start in Q3 2022 en start uitvoering Q1 2023. Fase 1C: 46 woningen is momenteel in uitvoering en wordt gebouwd door Waal Bouw. Buro Sant & Co is de landschapsarchitect. Hoofdproject 108994. Geplande Start 06-2021 Projectontwikkelaar: BPD, Regio Zuid-West, Poortweg 2, 2612 PA Delft, 015-2680808 Architect: Architectenbureau van Manen BV, Atjehweg 9, 2202 AM Noordwijk, 071-3617200 Projectontwikkelaar: Waaijer Projectrealisatie BV, Sionsstraat 9, 2271 CX Voorburg, 070-3001000 Projectontwikkelaar: Kavel Vastgoed BV, Lange Kleiweg 50, 2288 GK Rijswijk, 070-3077411 Hoofdaannemer: Waal Bouw, Schiedamsedijk 22, 3134 KK Vlaardingen, 010-2482828 W-Installateur: Hoppenbrouwers Techniek Middelharnis, Industrieweg 44, 3241 MA Middelharnis, 0187-482609 E-Installateur: KSO installaties B.V, Vliedberg 3, 3356 GA Papendrecht, 078-6428039

BODIEGRAVEN f7 Bouwen bedrijfspand t.b.v. Promatrix met kantoor aan de Botter 6-8, fase 2. Het betreft een uitbreiding op project ID 543722.

Installateurs worden niet vrijgegeven. Geplande Start 01-2024 Projectontwikkelaar: De Kroon, Hazelaarhof 2, 3465 TP Driebruggen, Architect: Architektenburo Guido Bakker B.V, Panhuis 18, 3905 AX Veenendaal, 0318-552247 Hoofdaannemer: Handels- en Constructiebedrijf H. Hardeman B.V., Generatorstraat 21, 3903 LH Veenendaal, 0318-521700

‘S-GRAVENHAGE f8 Transformeren / verbouwen / renoveren / uitbreiden Fluwelen Burgwal tot hotel met 91 kamers aan de Fluwelen Burgwal. Geplande Start 09-2023 Projectontwikkelaar: Fresch Real Estate, Jacob Mosselstraat 2, 2595 RH ‘s-Gravenhage, 070-3260479 Hoofdaannemer: BOB Groep, Rhone 24, 2491 AP ‘s-Gravenhage, 070-3575757 E-Installateur: Elsenga Installatietechniek, Saffierlaan 6, 2132 VZ HOOFDDORP, 023-5542200 Architect: Urban Climate Architects (UC Architects B.V.), Spoorsingel 23, 2613 BE Delft, 085-2735411 W-Installateur: Kemp Installatie BV, Weverij 10, 1185 ZG AMSTELVEEN, 020-6410354

MIJNSHEERENLAND c6 Bouwen 10 huurwoningen aan de Laan van Westmolen. Geplande Start 08-2023 Architect: Architectenbureau Born BV BNA, Oudelandsedijk 13, 3245 LG Sommelsdijk, 0187-482466 Hoofdaannemer: Kroon & De Koning B.V, Ohmstraat 6, 3335 LT Zwijndrecht, 078-6121511

LEIDEN c9 Bouwen 206 huurappartementen / horeca / collectieve ruimtes op het Bio Science Park aan de Lise meitnerstraat. Plan: ‘MORE5’. De 2 blokken zijn verbonden met een luchtbrug. Geplande Start 01-2024 Projectontwikkelaar: Lingotto, Willem Fenengastraat 4D, 1096 BN Amsterdam, 020-5608910 Architect: Paul de Ruiter Architects, Valschermkade 36d, 1059 CD Amsterdam, 020-6263244 Architect: Venhoeven CS Architecten BV, Hoogte Kadijk 143, 1018 BH Amsterdam, 020-6228210 Projectontwikkelaar: Yisheng Development, Stroombaan 59, 1181 VX Amstelveen, 020-4532393 Hoofdaannemer: Heddes Bouw & Ontwikkeling, Keern 31, 1624 NB Hoorn, 0229-282400 Opdrachtgever: Universiteit Leiden Vastgoed, Rapenburg 70, 2311 EZ Leiden, 071-5273060 E-Installateur: ETB Cas Sombroek BV, Julianaweg 204, 1131 DL VOLENDAM,

0299-399444 W-Installateur: Bemar Ventilatietechniek, Afrikastraat 20, 6014 CG ITTERVOORT, 0475-567111

DEN BURG c7 Bouwen 12 recreatie appartementen (koop) aan de Gerritslanderdijkje. Copijn is de landschapsarchitect. Geplande Start 01-2024 Architect: Architectenbureau van Manen BV, Atjehweg 9, 2202 AM Noordwijk, 071-3617200 Projectontwikkelaar: Dreef Beheer BV, Beijneslaan 169 a, 1947 HK Beverwijk, 072-5023194 Opdrachtgever: Dreef Beheer BV, Beijneslaan 169 a, 1947 HK Beverwijk, 072-5023194 Projectontwikkelaar: Kontour Vastgoed Nederland B.V., Abe Lenstra boulevard 50-1, 8448 JB Heerenveen, 0513-745016 Architect: Copijn Groep, Gageldijk 4, 3566 ME Utrecht, 030-2644333 Hoofdaannemer: Sinnige Bouw B.V., Flemingstraat 44, 1704 SL Heerhugowaard, 072-5724423 W-Installateur: Smak Loodgietersbedrijf, Dorpsstraat 257, 1733 AK NIEUWE NIEDORP, 0226-411254 E-Installateur: Timman Elektro, Bogtmanweg 76, 1747 HZ Tuitjenhorn, 0224-551161

ZWIJNDRECHT f7 Bouwen bedrijfspand (1984 m2) / kantoor (588 m2) op bedrijventerrein Bakestein langs de A16 aan de Voltastraat. Geplande Start 04-2023 Projectontwikkelaar: Progam B.V., Augustapolder 64, 2992 SR Barendrecht, 078-6818022 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Jos Vrolijk, Industrieweg 25, 4762 AE Zevenbergen, 0168-820090 Architect: Bias Architecten, Maaskade 127-A, 3071 NK ROTTERDAM, 010-2800136 W-Installateur: Den Hollander Installaties BV, Noordschans 91, 4791 RG Klundert, 0168-402629 E-Installateur: vd Berg electro, Langenoordstraat 122, 4761 DR Zevenbergen, 06-29276115

DORDRECHT c8 Bouwen 48 landhuizen (koop) (36 vrijstaand / 12 twee-onder-een-kap) aan de Piramide. Plan ‘Louisa’s Weelde’, middenin het polderlandschap / grenzend aan de Biesbosch. AM en Amvest vormen samen Wilgenwende CV. Fase 1: 28 woningen / fase 2: 20 woningen. KruitKok landschapsarchitecten is de landschapsarchitect. Geplande Start 06-2022 Architect: Bedaux de Brouwer Architecten, Stadhuisplein 75, 5038 TB Tilburg, 013-5368555

ADVERTENTIE

Wand- en plafondsystemen met zekerheid en kwaliteit!

www.boeve-afbouw.nl.

23

Tel. 0572 - 372122

24

Bouwberichten

Hoofdaannemer: Slokker Bouwgroep B.V. vestiging Breda, Lage Mosten 47, 4822 NK Breda, 076-5483000 Projectontwikkelaar: AM B.V., Ptolemaeuslaan 80, 3528 BP Utrecht, 030-6097222 Projectontwikkelaar: Amvest B.V., Zeeburgerkade 1184, 1019 VK Amsterdam, 020-4301212 E-Installateur: Keuze Elektro B.V, Madame Curiestraat 9, 3316 GN Dordrecht, 078-6141545 W-Installateur: BVI Services, Dorpsstraat 32, 4845 CG WAGENBERG, 076-5931018

AMSTELVEEN g8 Uitbreiden sportcomplex De Meerkamp met zwembad / kantoren Amstelveen Sport, met optioneel Denksportcentrum en/of optioneel Gezondheidscentrum aan de van der Hooplaan. Vml. Europese aanbesteding. Procedure: openbaar. Geplande Start 12-2023 Opdrachtgever: Gemeente Amstelveen, Laan Nieuwer-Amstel 1, 1182 JR Amstelveen, 020-5404911 Architect: Slangen + Koenis Architecten, Swammerdamweg 11, 3401 MP IJsselstein, 030-6888044 Hoofdaannemer: Vink Bouw Nieuwkoop B.V, Nieuwveenseweg 55, 2421 LB Nieuwkoop, 0172-520260

STAPHORST c8 Bouwen, na sloop dienstencentrum, 23 sociale huurappartementen / dienstencentrum met ruimte voor maatschappelijke activiteiten aan de Berkenlaan. Stichting Welzijn Staphorst komt op de begane grond. Bezwaarmakers hebben een gang naar de Raad van State gemaakt. Uitspraak naar verwachting in Q2 2024. Architect bekend bij opdrachtgevers. Geplande Start 06-2024 Opdrachtgever: Gemeente Staphorst, Binnenweg 26, 7951 DE STAPHORST, 0522-467400 Opdrachtgever: Woonstichting Vechthorst, Raiffeisenstraat 2, 7711 JH NIEUWLEUSEN, 0529-438866

HOOG-KEPPEL c5 Bouwen 6 seniorenwoningen (koop) op de oude gemeentewerf aan de A.G. Noijweg. Project ‘Hoge Werven’. De woningen worden Bijna Energie Neutraal Gebouwd (BENG). Geplande Start 02-2024 Projectontwikkelaar: De Bunte Vastgoed B.V., Amsterdamseweg 34a, 6712 GJ Ede, 0318-693370 Architect: Architektenburo De Jong+Lafeber, Edeseweg 48b, 6721 JX Bennekom, 06-51401499

HAARLEM a9

EMMELOORD g9

Bouwen woonzorgcomplex met 256 zorgwoningen (160 woningen voor mensen met een intensieve zorgvraag / 20 woningen voor ‘Tijdelijk te Gast’ / 70 woningen “Verzorgd Wonen” aan de Boerhaavelaan. De brasserie / kinderdagverblijf / een ZOED (Zorgverenleners onder één Dak met huisarts, apotheek en fysiotherapeut) / kantoren Fase 2. Plan “Nieuw Boerhaave”. Gefaseerde uitvoering. De rest van het project start medio 2024 en wordt gebouwd door G.G. Aalten B.V. Geplande Start 10-2022 Opdrachtgever: Stichting Sint Jacob, Floris Van Adrichemlaan 15, 2035 VB HAARLEM, 023-8922980 Projectontwikkelaar: HevoFame, Burgemeester Roelenweg 40, 8021 EW Zwolle, 038-4258101 Architect: 2by4-Architects, Willem Buytewechstraat 28, 3024 BN Rotterdam, 010-2236640 Opdrachtgever: Zenzo Maatschappelijk Vastgoed V.O.F., Dorpsstraat 188, 3991 BZ Houten, 033-4535954 Hoofdaannemer: KbK Bouwgroep, Morseweg 1, 1131 PE Volendam, 0299-367322 Hoofdaannemer: Aannemersbedrijf G.G. Aalten BV, Broekermolenweg 4, 3882 MG Putten, 0341-356577

Bouwen zwembad ‘het Bosbad’, na sloop huidig zwembad aan de Boslaan. Vml aanbesteding en plan voor verbouwing / renovatie van het bestaande zwembad is gestopt vanwege te hoge kosten. Er is besloten om een nieuw plan te ontwikkelen voor nieuwbouw. Eind 2024 moet het ontwerp gereed zijn. Eerder ook bekend onder ID 507289. Geplande Start 01-2025 Opdrachtgever: Gemeente Noordoostpolder, Harmen Visserplein 1, 8302 BW EMMELOORD, 0527-633911 Architect: Slangen + Koenis Architecten, Swammerdamweg 11, 3401 MP IJsselstein, 030-6888044

Oost

Bouwen 200 huurappartementen op de kavel van school Meergronden aan de Marktgracht / Meergracht e.o. De bouw start pas als de nieuwbouw van Meergronden is gerealiseerd. Zie project 390679 voor

ONTWERP

ALMERE c8 Bouwen 40 huurappartementen / winkels aan de Metropolestraat. Geplande Start 05-2023 Projectontwikkelaar: Kroonenberg Groep B.V., Schiphol Boulevard 181, 1118 BG Schiphol, 020-5788788 Architect: Paul de Ruiter Architects, Valschermkade 36d, 1059 CD Amsterdam, 020-6263244

ALMERE c9

ADVERTENTIE

DIRECT UIT VOORRAAD LEVERBAAR: Betonmortel in Friesland en randgebieden, stampbeton en stelspecie Betonplaten o.a. 200x200 cm en 325x250 cm voor bouwwegen Megablokken in diverse afmetingen Voorgespannen heipalen in diverse afmetingen www.dambeton.nl Tel. 0566 651 575

Brede school Meergronden. Geplande Start 03-2026 Opdrachtgever: Gemeente Almere, Stadhuisplein 1, 1315 HR Almere, 14036 Architect: Zeep architects and urban designers, Nijverheidsweg-Noord 40, 3812 PM Amersfoort, 033-7600238 Projectontwikkelaar: BPD regio NoordWest, IJsbaanpad 1, 1076 CV Amsterdam, 020-3049999

AMERSFOORT c8 Bouwen 50 appartementen (huur/koop n.n.b.),/ commerciële ruimte naast vml. locatie Zeepfabriek Rohm en Haas, aan De Kleine Koppel/Eemhaven in het plan ‘De Nieuwe Stad’, deelproject ‘Kamer 3’. Project staat on hold in verband met parkeeropgave. Geplande Start 06-2024 Opdrachtgever: Ter Steege Bouw Vastgoed West BV, Delftweg 58, 2289 AL Rijswijk, 0548-530000 Architect: Zeep architects and urban designers, Nijverheidsweg-Noord 40, 3812 PM Amersfoort, 033-7600238

WOUDENBERG h7 Bouwen supermarkt Albert Heijn / magazijn / kantoor / cursusruimte / ondergrondse parkeergarage met 76 parkeerplaatsen op het parkeerterrein Kostverloren aan de Dorpsstraat. Het bestemmingsplan en de omgevingsvergunning liggen tot 30 januari 2024 ter inzage. Geplande Start 05-2024 Opdrachtgever: Gemeente Woudenberg, Parklaan 1, 3931 KK WOUDENBERG, 033-2869100 Projectontwikkelaar: Van den Tweel Groep B.V., Frieswijkstraat 70, 3862 BM NIJKERK GLD, 033-2460222 Projectontwikkelaar: De Bunte Vastgoed B.V., Amsterdamseweg 34a, 6712 GJ Ede, 0318-693370 Architect: Arcom Partners B.V., Koningsschot 45, 3905 PR Veenendaal, 0318-645552

AMERSFOORT g8 Verbouwen / herontwikkelen vml. fabriekscomplex van Warner Jenkinson (ook bekend als luciferfabriek) / bouwen 66 huurwoningen in een mix van Tiny houses / woon-werkunits / studentenhuisvesting / horeca aan de Kleine Koppel / Geldersestraat. Duurzaam project vanwege circulair bouwen. Project ‘Eemfront’. De herontwikkeling van het Warner Jenkinson-complex te Amersfoort levert op de nabijgelegen stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden geen toename van de stikstofdepositie hoger dan 0,00 mol/ha/jaar. Het voorgenomen plan is daarom uitvoerbaar en een vergunning Wet natuurbescherming is niet nodig. Het plan ligt stil. Nieuw bestemmingsplanprocedure is gaande. Geplande Start 06-2024 Projectontwikkelaar: ROVASE B.V., Nijverheidsweg-Noord 24, 3812 PM Amersfoort, Architect: Zeep architects and urban designers, Nijverheidsweg-Noord 40, 3812 PM Amersfoort, 033-7600238

LOPIK f5 Bouwen loods / kantoor t.b.v. de afdeling

Waterbeheer aan de Zuiderparklaan. Aanbesteding t.b.v. Bouwteam. Procedure: Niet-Openbaar. Project is onderdeel voor de aanbesteding voor de bouw van 3 loodsen in Nederland (zie ook ID’s 556820 / 556823). Geplande Start 08-2024 Architect: BCT Architecten, ingenieurs en adviseurs, Capitool 15, 7521 PL Enschede, 053-4884884 Opdrachtgever: Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, Poldermolen 2, 3994 DD Houten, 030-6345700

UTRECHT f6 Bouwen loods / kantoor t.b.v. de afdeling Waterbeheer aan de Sterrebaan. Aanbesteding t.b.v. Bouwteam. Procedure: Niet-Openbaar. Project is onderdeel voor de aanbesteding voor de bouw van 3 loodsen in Nederland (zie ook ID’s 556823 / 556819). Geplande Start 06-2024 Architect: BCT Architecten, ingenieurs en adviseurs, Capitool 15, 7521 PL Enschede, 053-4884884 Opdrachtgever: Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, Poldermolen 2, 3994 DD Houten, 030-6345700 GEGUND

SCHALKWIJK c7 Bouwen, na sloop fabriek 22 koopwoningen aan de Pothuizerweg. Plan ‘Molenhof’. De sloop gaat in Q1 2024 plaatsvinden. Geplande Start 05-2024 Hoofdaannemer: Kelderman Bouw BV, Zuiderkade 7, 6718 PE EDE GLD, 0318-519073 Architect: Boxxis architecten, Parmentierstraat 11, 3772 MS Barneveld, 0342-444848 Projectontwikkelaar: De Bunte Vastgoed B.V., Amsterdamseweg 34a, 6712 GJ Ede, 0318-693370

DOETINCHEM f9 Bouwen 60 koopappartementen / parkeergarage met 76 parkeerplaatsen / verbouwen SETAX-gebouw tot 3 koopappartementen aan de Dr Huber Noodtstraat. Installateurs worden niet vrijgegeven. Geplande Start 03-2024 Projectontwikkelaar: Burgland Real estate, ‘t Vaartland 10, 2821 LH Stolwijk, 0182-348394 Architect: Kolpa Architekten BV, Strevelsweg 700-406, 3083 AS Rotterdam, 010-4817144 Hoofdaannemer: Ten Brinke Bouw B.V, Havenstraat 15, 7005 AG Doetinchem, 0314-371900

KAMPEN c8 Bouwen, na sloop bibliotheek, 29 sociale huurappartementen / 23 koopappartementen op locatie vml. bibliotheek aan de Kennedylaan. Op het moment is de Marnixschool tijdelijk in de bibliotheek gehuisvest tot de nieuwbouw van de Marnixschool gereed is. Zie project ID: 516114. Project loopt vertraging op i.v.m. procedures. Geplande Start 06-2024 Architect: Sacon Bureau voor architectuur, stedebouw en landschap, Burgemeester Roelenweg 28, 8021 EW Zwolle, 038-4221050 Opdrachtgever: deltaWonen, Veerallee

Bouwberichten

donderdag 25 januari 2024, Cobouw 3

30, 8019 AD ZWOLLE, 038-8510200 Projectontwikkelaar: BPD, regio NoordOost en Midden (NOM), De Brand 30, 3823 LK Amersfoort, 033-4534111 Hoofdaannemer: De Gilden Bouw en Onderhoud B.V., Kraanvogelweg 2, 8263 AA Kampen, 038-3330111

ESPEL c7 Bouwen 13 koopappartementen / 5 grondgebondenwoningen (koop) aan de Westerrand 1-3 op vml. locatie basisschool ‘De Kaghe’. Vml. Europese aanbesteding. Procedure: Niet-openbaar. Project is vertraagd. Geplande Start 06-2024 Opdrachtgever: Gemeente Noordoostpolder, Harmen Visserplein 1, 8302 BW EMMELOORD, 0527-633911 Projectontwikkelaar: Bouwbedrijf Roos Emmeloord, Montageweg 6, 8304 BG EMMELOORD, 0527-613090 Architect: Studio Komma, Kerkhoflaan 11 a, 2585 JB ‘s-Gravenhage, 070-2211169 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Roos Emmeloord, Montageweg 6, 8304 BG EMMELOORD, 0527-613090

WAGENINGEN c6 Bouwen 3 vrijstaande- / 6 twee-onder-eenkap koopwoningen aan de Prof. Kraaijenhagenstraat. Project ‘Buitenoord’ fase 8. Hoofdproject: ID 529743. Geplande Start 01-2024 Projectontwikkelaar: BPD, regio NoordOost en Midden (NOM), De Brand 30, 3823 LK Amersfoort, 033-4534111 Architect: Bedaux de Brouwer Architecten, Stadhuisplein 75, 5038 TB Tilburg, 013-5368555 Hoofdaannemer: Trebbe Bouw B.V., Marconibaan 65, 3439 MR Nieuwegein, 088-2590000

MAARN c6 Bouwen 3 vrijstaande woningen / 2 twee-onder-een-kapwoningen / 4 rijtjeswoningen (allen koop) op terrein van Renault, garagebedrijf Bochane aan de Amersfoortseweg. Plan: ‘Hof van Bochane’. Startdatum is niet definitief. Geplande Start 09-2024 Architect: TVA architecten, Bettekamp 11, 6712 EG Ede, 0318-619629 Projectontwikkelaar: Bouwbedrijf Kreeft, Maxwellstraat 49, 6716 BX Ede, 0318-632996 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Kreeft, Maxwellstraat 49, 6716 BX Ede, 0318-632996

ARNHEM c9 Bouwen 38 sociale huurwoningen / 25 (betaalbare) koopwoningen / 62 koopwoningen/appartementen vrije sector op het voormalige terrein van farmaceut Novartis, na sloop huidige kantorencomplex aan de Raapopseweg / Velperweg. Project: ‘Springfield’. Het bestemmingsplan ligt ter inzage. De verkoop van de woningen start najaar 2024. De sloop start in 2025. Geplande Start 01-2026 Projectontwikkelaar: Ter Steege Bouw Vastgoed Rijssen B.V, Reggesingel 32, 7461 AK Rijssen, 0548-530000 Architect: Zeep architects and urban designers, Nijverheidsweg-Noord 40,

3812 PM Amersfoort, 033-7600238 Architect: Buro Harro, Koningsweg 23a, 6816 TD Arnhem, 06-54692908 Hoofdaannemer: Ter Steege Bouw Vastgoed Rijssen B.V, Reggesingel 32, 7461 AK Rijssen, 0548-530000

ARNHEM f8 Bouwen bedrijfspand / kantoor op bedrijventerrein Het Broek aan de Driepoortenweg. Sloopwerkzaamheden zijn gaande (januari 2024). Geplande Start 09-2024 Projectontwikkelaar: Trits Vastgoed B.V., Jennerstraat 9, 6718 XS Ede, 085-0668989 Architect: AGB Global Design B.V., Koningsschot 45, 3905 PR Veenendaal, 085-0046646 Hoofdaannemer: Aannemersbedrijf Van Kleef B.V, Bonnetstraat 10, 6718 XN EDE GLD, 0318-668332

VEENENDAAL c9 Bouwen 143 woningen (19 eengezinswoningen / 124 appartementen / soort n.n.b), na sloop vml. gemeentewerf, in nieuwbouwwijk Pionierskwartier aan de Nijverheidslaan 2. De woningen worden levensloopbestendig opgeleverd. In het plan wordt ook een brandweerkazerne gebouwd. Zie ID 551128. Hoofdproject ID 542251. Geplande Start 06-2025 Projectontwikkelaar: BPD, regio NoordOost en Midden (NOM), De Brand 30, 3823 LK Amersfoort, 033-4534111 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Kreeft, Maxwellstraat 49, 6716 BX Ede, 0318-632996 Architect: Mies Architectuur, Da Vincilaan 1, 6716 WC Ede, 0318-540555 W-Installateur: Linthorst Techniek B.V., Wenumsedwarsweg 18, 7345 AS Wenum Wiesel, 055-3122121 E-Installateur: Linthorst Techniek B.V., Wenumsedwarsweg 18, 7345 AS Wenum Wiesel, 055-3122121

UTRECHT c9 Bouwen 163 koopappartementen verdeeld over 3 woongebouwen: het Poortgebouw met 12 koopappartementen / Klifgebouw met 121 koopappartementen aan de Vleutensebaan / Valleigebouw met 30 koopappartementen / parkeergarage met 108 parkeerplaatsen in Leidsche Rijn Centrum naast de Gele Brug over het Amsterdam-Rijnkanaal aan de Oude Vleutenseweg / Vleutensebaan. Project ‘Bellevue’ (kavel F12a en F12b). Project loopt vertraging op vanwege tegenvallende verkoop. De woningen gaan weer opnieuw in de verkoop zodra de markt en de hypotheekrente stabiliseren. Geplande Start 09-2024 Architect: NL Architects, Van Hallstraat 294, 1051 HM Amsterdam, 020-6207323 Architect: Workshop Architecten B.V., Gedempt Hamerkanaal 167, 1021 KP Amsterdam, 020-7230538 Architect: Flux landscape architecture, Ravenoord 235, 3523 DB Utrecht, 030-3031094 Architect: Jo Coenen Architect & Urbanist, Sint Servaasklooster 28, 6211 TE Maastricht, 043-3511801 Projectontwikkelaar: Heijmans Vastgoed B.V., Graafsebaan 65, 5248 JT Rosmalen, 073-5435111

Hoofdaannemer: Heijmans Vastgoed B.V., Graafsebaan 65, 5248 JT Rosmalen, 073-5435111 UITVOERING

AMERSFOORT c9 Bouwen 98 koopappartementen verdeeld over 2 gebouwen (resp. 12 en 5 bouwlagen) / parkeergarage aan de Lichtpenweg. Project ‘De Lichtpen’. Installateurs worden niet vrij gegeven. Geplande Start 03-2022 Hoofdaannemer: Heilijgers Bouw BV, Displayweg 2, 3821 BT AMERSFOORT, 033-4545700 Architect: Zeep architects and urban designers, Nijverheidsweg-Noord 40, 3812 PM Amersfoort, 033-7600238 Projectontwikkelaar: BPD regio NoordWest, IJsbaanpad 1, 1076 CV Amsterdam, 020-3049999 Opdrachtgever: de Alliantie regio Amersfoort, Heiligenbergerweg 60, 3816 AL Amersfoort, 088-0023200 E-Installateur: Van den Pol Elektrotechniek B.V., Aardvletterweg 14, 3417 XL MONTFOORT, 0348-473434

EIBERGEN c6 Renoveren / verduurzamen 52 grondgebonden sociale huurwoningen aan de Kievitstraat. Geplande Start 09-2023 Architect: Architektengroep Gelderland BV, Hummeloseweg 16, 7021 AE ZELHEM, 0314-624348 Hoofdaannemer: Van Wijnen Deventer B.V. onderhoud en beheer Brummen, Mercuriusweg 16, 6971 GV Brummen, 0575-564600 E-Installateur: Hendriksen installeert en onderhoudt Terborg BV, Vulcaanstraat 4, 7061 AX Terborg, 0315-323005 W-Installateur: Hendriksen installeert en onderhoudt Terborg BV, Vulcaanstraat 4, 7061 AX Terborg, 0315-323005

LEUSDEN c8 Bouwen 38 koopwoningen op vml. bedrijventerrein Princenhof aan de Kastanjelaan. Maak Space is betrokken als landschapsarchitect. Plan ‘Princenhof’. Geplande Start 12-2022 Projectontwikkelaar: Heilijgers Projectontwikkeling BV, Displayweg 2, 3821 BT AMERSFOORT, 033-4545700 Projectontwikkelaar: Bouw- en Aannemingsbedrijf Schoonderbeek B.V, Computerweg 16, 3821 AB AMERSFOORT, 033-4558365 Architect: Mix Architectuur, Generaal Hackettlaan 8, 8, 6711 VZ Ede, 0318-648950 Architect: MAAK Space, Bloemendalsestraat 53, 3811 ER Amersfoort, 06-21583751 Hoofdaannemer: Bouw- en Aannemingsbedrijf Schoonderbeek B.V, Computerweg 16, 3821 AB AMERSFOORT, 033-4558365

HETEREN c8 Bouwen appartementencomplex met 19 sociale huurappartementen / 21 koopwoningen / 4 sociale huurwoningen/ 2 twee-onder-een-kapwoningen (koop) / 10

25

vrijstaande koopwoningen op het terrein van loon- en grondbedrijf Gerritsen aan de Park Julianaweide. Project ‘Park Julianaweide’. Geplande Start 10-2023 Hoofdaannemer: Veluwezoom Verkerk Bouw B.V, Edisonstraat 88, 6902 PK Zevenaar, 0316-221845 Projectontwikkelaar: Veluwezoom Verkerk Bouw B.V, Edisonstraat 88, 6902 PK Zevenaar, 0316-221845 E-Installateur: Kremer Installatietechniek BV, Ulenpasweg 2b, 7041 GB ‘s-Heerenberg, 0314-662445 W-Installateur: Peters Installatietechniek Zevenaar, Mega 10, 6902 KL Zevenaar, 0316-221877

SCHALKWIJK c8 Bouwen 21 grondgebonden koopwoningen (8 rijwoningen / 10 twee-onder-een-kapwoningen / 3 vrijstaande woningen) / 11 startersappartementen (koop) / 1 vrije kavel aan de Conferencelaan. Plan ‘Wickengaard’. Geplande Start 09-2023 Projectontwikkelaar: Dura Vermeer Bouw Midden West B.V., Spaarneweg 31, 2142 EN Cruquius, 023-7529700 Hoofdaannemer: Dura Vermeer Bouw Midden West B.V., Spaarneweg 31, 2142 EN Cruquius, 023-7529700 Architect: Schippers Architecten BNA BV, Javastraat 76, 2585 AS ‘s-Gravenhage, 070-3505751 E-Installateur: Schipper Electrotechniek, Langeweg 14, 3244 BH Nieuwe-Tonge, 0187-651777 W-Installateur: Breman Harderwijk, Celsiusstraat 43, 3846 BK Harderwijk, 0341-414844

WAGENINGEN c6 Bouwen 8 koopwoningen in het plan ‘Buitenoord’ aan de Krijthehof in de wijk Kortenoord. Fase 7a. Hoofdproject: ID 529743. Geplande Start 04-2023 Projectontwikkelaar: BPD, regio NoordOost en Midden (NOM), De Brand 30, 3823 LK Amersfoort, 033-4534111 Architect: Bedaux de Brouwer Architecten, Stadhuisplein 75, 5038 TB Tilburg, 013-5368555 Architect: Weusten Liedenbaum Architecten, Utrechtseweg 167, 6812 AC Arnhem, 026-4436972 Hoofdaannemer: Trebbe Bouw B.V., Marconibaan 65, 3439 MR Nieuwegein, 088-2590000

HATTEM c8 Bouwen 28 rij -en hoekwoningen / 4 twee-onder-een-kapwoningen (allen koop) aan de Kleine Veen. Plan: ‘t Veen fase 4’. Installateurs worden niet vrijgegeven. Geplande Start 01-2023 Projectontwikkelaar: Nikkels Projecten BV, Zuiderlaan 1, 7391 TZ Twello, 0571-277800 Projectontwikkelaar: BPD, Regio NoordOost & Midden - Kantoor Zwolle, Koggelaan 1, 8017 JH Zwolle, 038-4254440 Architect: BDG Architecten Ingenieurs, Grote Voort 5, 8041 AM Zwolle, 038-4213337 Hoofdaannemer: Nikkels Bouwbedrijf BV, Zuiderlaan 1, 7391 TZ Twello, 0571-277800

26

Bouwberichten

MAARSSEN f9 Bouwen distributiecentrum (27000 m2) / kantoor (1000 m2) t.b.v. ‘Aberdeen’ aan de Industrieweg. Plan ‘DC Miles’. Geplande Start 02-2023 Opdrachtgever: abrdn Investments Ireland Limited, Netherlands Branch, Zuidplein 166, 1077 XV Amsterdam, Architect: Convexarchitecten, Piekstraat 31, 3071 EL Rotterdam, 06-11150411 Hoofdaannemer: De Vries en Verburg Bouw B.V., ‘t Vaartland 8, 2821 LH Stolwijk, 0182-341741 W-Installateur: VST Fire Solutions, De Molen 36, 3994 DB Houten, 030-2024035 E-Installateur: HIG Building Solutions, Newtonstraat 37, 1704 SB Heerhugowaard, 088-6227444 W-Installateur: Easy Controls, Veldzigt 30b, 3454 PW DE MEERN, 030-7525835

Zuid ONTWERP

BERG EN TERBLIJT d7 Bouwen Samenwerkend Kindcentrum Berg met basisschool ‘OBS Berg’ / kinderopvang / speelruimte / bibliotheek, na sloop huidige pand, aan de Langen Akker. Geplande Start 09-2024 Opdrachtgever: Gemeente Valkenburg aan de Geul, Geneindestraat 4, 6301 HC Valkenburg, 14-043 Architect: KdV architectuur, Floralaan West 189, 5644 BK Eindhoven, 040-2430885

EINDHOVEN g9 Bouwen school t.b.v. ‘Sint-Joriscollege’ en de ‘Helder Havo / vwo’ t.b.v. ca. 1.720 leerlingen / 4 gymlokalen aan de Roostenlaan (locatie gelegen vlak achter de huidige vestiging). BENG. Vml. Europese aanbesteding t.b.v. architect. Procedure: niet-openbaar. Project is in SO fase. Er moet nog gestart worden met het voorlopig ontwerp. Startdatum is niet definitief. Geplande Start 01-2025 Opdrachtgever: Vereniging Ons Middelbaar Onderwijs (OMO), Spoorlaan 171, 5038 CB Tilburg, 013-5955500 Architect: Atelier Pro Architecten BV, Kerkhoflaan 11/a, 2585 JB ‘s-Gravenhage, 070-3506900

MAASTRICHT g8 Verbouwen vml. Cinema Palace tot Autograph Collection hotel (5 sterren / Marriot) met 96 kamers / 42 short-stay hotelappartementen / ondergrondse parkeergarage met 110 plaatsen / 5 stadsvilla’s (koop) in Wyck aan de Wycker Brugstraat / Lage Barakken. Project vertraagd vanwege bezwaren omwonenden / procedure Raad van State. Uitspraak mogelijk april 2024. Geplande Start 01-2025 Architect: Wiel Arets Architect & Associates BV, d’Artagnanlaan 29, 6213 CH Maastricht, 043-3512200 Projectontwikkelaar: Hooge Raedt Groep, Torenlaan 15, 3742 CR BAARN, 035-5488400 Opdrachtgever: 2Rocks Estate

B.V, Koninginneweg 11, 1217 KP HILVERSUM, Opdrachtgever: Odyssey Hotel Group, Newtonlaan 261, 3584 BH Utrecht, 076- 2050025

RAAMSDONKSVEER d7 Bouwen ‘Kindcentrum Raamsdonkveer’ met basisschool / kinderdagverblijf / buitenschoolse opvang aan de Parklaan. Vml. Europese aanbesteding t.b.v. perceel 1: bouwkundige werken / perceel 2: werktuigbouwkundige werken / perceel 3: elektrotechnische werken. Aanbestedingsprocedure is nog gaande. Procedure: niet openbaar. Bestemmingsplanfase. Geplande Start 06-2024 Opdrachtgever: Stichting Uniek, Wilhelminalaan 11, 4941 GJ Raamsdonksveer, 0162-510262 Architect: Marquart Architecten BV, Pieter Breughelstraat 12, 4941 ZB Raamsdonkveer, 0162-518098

NEDERWEERT c7 Bouwen 24 huurappartementen t.b.v. verschillende doelgroepen in 2 woonblokken op beide hoeken van de Harrie Carisstraat / Mgr. Kreijelmansstraat, project ‘Carisplan’. Er zijn bezwaren ingediend tegen de verleende omgevingsvergunning. De aanbestedingsprocedure is opgestart. Architect bekend bij opdrachtgever. Geplande Start 07-2024

MIDDELBURG e7 Bouwen kerk met 700 zitplaatsen aan de Sandberglaan. Geplande Start 09-2024 Architect: Architectenbureau Born BV BNA, Oudelandsedijk 13, 3245 LG Sommelsdijk, 0187-482466 Opdrachtgever: Kerkbestuur De Ontmoeting, Oosterscheldestraat 1, 4335 PA Middelburg, 0118-625009

Geplande Start 02-2024 Architect: Wiel Arets Architect & Associates BV, d’Artagnanlaan 29, 6213 CH Maastricht, 043-3512200 Projectontwikkelaar: 2Rocks Estate B.V, Koninginneweg 11, 1217 KP HILVERSUM,

plan Geleen-Zuid/Kluis. (ID 286252). Geplande Start 12-2024 Architect: Satijnplus Architecten, Kasteelhof 1, 6121 XK Born, 046-4205555 Hoofdaannemer: Heijmans Hoofdkantoor, Graafsebaan 65, 5248 JT ROSMALEN, 073-5435111

GEGUND

WISSENKERKE c6

VEEN d8

Bouwen 6 grondgebonden koopwoningen aan de Maximastraat / Clausstraat. Plan ‘Emmahof’, fase 2. Verkoop start in Q1 2024. Geplande Start 09-2024 Projectontwikkelaar: Bouwbedrijf De Delta B.V, Herculesweg 14, 4338 PL Middelburg, 0118-679000 Architect: RoosRos Architecten, ‘s-Gravenpolderseweg 1, 4462 CC Goes, 0113-237650 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf De Delta B.V, Herculesweg 14, 4338 PL Middelburg, 0118-679000

Bouwen brede school / basisschool Oranje Nassau / kinderopvang / gymzaal aan de Hardenbergh. Vml. Europese aanbesteding t.b.v. selecteren aannemer. Procedure: niet openbaar. Draaijer +Partners is betrokken als projectbegeleider. Geplande Start 12-2024 Opdrachtgever: Stichting Inkoopbureau West-Brabant, Roosendaalseweg 4, 4875 AA ETTEN-LEUR, 06-30326347 Opdrachtgever: Gemeente Altena, Sportlaan 170, 4286 ET Almkerk, 0183-516100 Architect: Spring Architecten, Boompjes 550, 3011 XZ Rotterdam, 010-4132790 Hoofdaannemer: Aannemersbedrijf P. van Leeuwen BV, Energieweg 1, 4231 DJ Meerkerk, 0183-352332

BRUNSSUM c7 Bouwen 15 koopwoningen aan de Prinses Margrietstraat. Geplande Start 03-2024 Projectontwikkelaar: Weller Vastgoed Ontwikkeling B.V., Spoorplein 42, 6411 NZ Heerlen, 045-5615700 Architect: Wauben Architects, Geleenbeeklaan 70, 6166 GR Geleen, 046-4750885 Hoofdaannemer: Bas Bouw B.V, Afrikalaan 2, 6199 AH Maastricht-Airport, 043-3655677

HEYTHUYSEN c6

Bouwen 5 eengezinswoningen (koop) aan de Van Cosselaerstraat. BENG (bijna-energieneutrale gebouwen). Geplande Start 10-2024 Projectontwikkelaar: Linde Project BV, Oude Lindestraat 40, 6411 EJ Heerlen, 0475-485611 Architect: Boris van Eijsden, Franquinetstraat 27, 6217 KT Maastricht, 06-53669401

Bouwen 10 koopwoningen aan de Burgemeester Janssen van Sonlaan. Startdatum is nog niet definitief. Geplande Start 03-2024 Projectontwikkelaar: Burgt Bouw Zuid Bouw en Projectontwikkeling B.V., Markt 14, 6211 CJ Maastricht, 0493-315050 Hoofdaannemer: Burgt Bouw Zuid Bouw en Projectontwikkeling B.V., Markt 14, 6211 CJ Maastricht, 0493-315050 Architect: Wauben Architects, Geleenbeeklaan 70, 6166 GR Geleen, 046-4750885

AAGTEKERKE d7

LANDGRAAF g6

Bouwen basisschool Jhr. W. Versluijsschool / kinderopvang aan de Prelaatweg. Geplande Start 03-2025 Opdrachtgever: Jhr. W. Versluijsschool, Prelaatweg 22, 4363 NE Aagtekerke, 0118-582693 Architect: Architectenbureau Born BV BNA, Oudelandsedijk 13, 3245 LG Sommelsdijk, 0187-482466

Bouwen clubhuis / kantine t.b.v. F.C. Landgraaf aan de Heigank. Geplande Start 03-2024 Opdrachtgever: FC Landgraaf, Heigank 109, 6373 KP Landgraaf, 045-5314191 Architect: Wauben Architects, Geleenbeeklaan 70, 6166 GR Geleen, 046-4750885 Hoofdaannemer: Van Heur Bouw & Onderhoud B.V., Ellerweg 1, 6037 RR Kelpen-Oler, 0495-651225

WITTEM c5

VALKENBURG g9 Bouwen hotel ‘Croix de Bourgogne’ bestaande uit 3 gebouwen met in totaal ca. 84 kamers / restaurant / wellness aan het Theodoor Dorrenplein op de hoek van de Grotestraat / Gosewijnstraat.

GELEEN c8 Renoveren 100 sociale huurappartementen / Teniersflat aan de Teniersstraat, deelgebied 5b, onderdeel van wijkontwikkelings-

UITVOERING

BOXTEL c5 Bouwen 4 vrijstaande woningen (koop) aan de Laan van Selis in het plan ‘Heem van Selis’, fase 3. Installateurs worden n Geplande Start 12-2022 Projectontwikkelaar: Bouwbedrijf van Peer B.V., IJsselstraat 47, 5347 KG OSS, 0412-624252 Architect: Compen Architecten B.V, Aalsterweg 65, 5615 CB Eindhoven, 040-2117341 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf van Peer B.V., IJsselstraat 47, 5347 KG OSS, 0412-624252 E-Installateur: Van Olm Elektrotechniek, Alanenweg 19, 5342 PV Oss, 0412-820200 W-Installateur: Bosmans Installatietechniek BV, Rijnstraat 9-f, 5347 KL Oss, 0412-622054

PANNINGEN c7 Bouwen 22 huurappartementen aan de Raadhuisstraat vml. VMBO locatie. Geplande Start 09-2023 Architect: Wauben Architects, Geleenbeeklaan 70, 6166 GR Geleen, 046-4750885 Hoofdaannemer: BAM Wonen Zuid, Looyenbeemd 14, 5652 BH Eindhoven, 040-2358000 E-Installateur: Elektro Scheppers B.V, Celsiusstraat 17, 6003 DG WEERT, 088-1808080 W-Installateur: Breman Maasland B.V., Ohmweg 9, 6101 WZ Echt, 0475-593030

MIERLO c7 Bouwen 20 sociale huurappartementen aan de Vesperstraat. Plan: ‘De Waag’. Hoogste punt bereikt januari 2024. Geplande Start 09-2023 Opdrachtgever: Compaen Wonen, Houtsestraat 69, 5706 LR Helmond, 0492-579090 Architect: JYB Architecten, Rubenslaan 8 A, 5143 GB Waalwijk, 06-44750775 Hoofdaannemer: BAM Wonen Zuid, Looyenbeemd 14, 5652 BH Eindhoven, 040-2358000 E-Installateur: Elektro Scheppers B.V, Celsiusstraat 17, 6003 DG WEERT,

Bouwberichten

donderdag 25 januari 2024, Cobouw 3

088-1808080 W-Installateur: Breman Zuid, Marconilaan 4, 5151 DR Drunen, 0416-313105

SON EN BREUGEL d7 Bouwen basisschool Buitenste Binnen t.b.v. De Regenboog en De Krommen Hoek aan de Doormanlaan. Geplande Start 10-2022 Opdrachtgever: Gemeente Son en Breugel, Raadhuisplein 1, 5691 AL SON, 0499-491491 Opdrachtgever: Stichting PlatOO, Deurneseweg 13, 5709 AH HELMOND, 0492-392112 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf van Stiphout BV, Jan Tinbergenstraat 2, 5491 DC SINT OEDENRODE, 0413-473488 Architect: Architecten-en-en, Jeroen Boschlaan 2, 5613 GC Eindhoven, 040-2462728 W-Installateur: Van Delft Groep, Mandenmaker 18, 5253 RC NIEUWKUIJK, 073-5186600 E-Installateur: Van Delft Groep, Mandenmaker 18, 5253 RC NIEUWKUIJK, 073-5186600

ETTEN-LEUR VUGHT c8 Restaureren / herbouwen Hoofdhuis Zionsburg aan de Taalstraat. Ook het park rondom het landgoed word vernieuwd. Het landgoed brandde in 2003 uit. Nieuwe bestemming is nog niet bekend. Six Architects was in een vroeg stadium betrokken als architect. Geplande Start 02-2019 Architect: Six Architects B.V., Driebergsestraatweg 27, 3941 ZS Doorn, 030-6911362 Opdrachtgever: Stichting Marggraff, Klingelaan 7, 2244 AM Wassenaar, 073-3030825 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf H. van Dinther BV, Runstraat 65, 5374 AB SCHAIJK, 0486-461851 W-Installateur: Hoppenbrouwers Techniek, Osseweg 3, 5384 NA Heesch, 0412-451623 E-Installateur: Welvaarts Elektro B.V, De Schakel 3, 5261 LL VUGHT, 073-6589000

Procedure: Niet-Openbaar. Contactpunt: Alpha Adviesbureau. Geplande Start 06-2024 Opdrachtgever: Stichting Primenius, Scholtenswijk 10, 9665 KN Oude Pekela, 0597-676955 Opdrachtgever: Viviani, Noordbargerstraat 37, 7812 AA EMMEN, 0591-648207 Architect: JOUS architecten, Celsiusweg 11, 8503 AC Joure, 0513-436232

GRONINGEN c0 Bouwen, na gedeeltelijke sloop / renoveren van het bouwblok VRIJDAG ‘het huis van amateurkunst’. Vrijdag wil van 3 locaties naar 1 locatie aan de Sint Jansstraat. De opdracht bestaat uit een deel nieuwbouw 5600 m2 en een deel renoveren / verbouwen / verduurzamen bestaande rijksmonumenten tot kantoren, (optioneel) het rijksmonumentale pand aan het Martinikerkhof nummer 11 (verbouwing tot kantoor). Europese aanbesteding t.b.v. perceel 1: bouwkundig aannemer / werktuigkundig installateur / elektrotechnisch installateur. Procedure: mededingingsprocedure met onderhandeling. Aanbestedingsprocedure is nog gaande. Geplande Start 10-2024 Opdrachtgever: Gemeente Groningen, Dienst Ruimtelijke Ordening en Economische Zaken, Gedempte Zuiderdiep 98, 9711 HL Groningen, 050-3678111 Architect: Next Architects, Paul van Vlissingenstraat 2/a, 1096 BK Amsterdam, 020-4630463 Architect: Koschuch Architects, Grasweg 52B, Amsterdam, 020-3080498

OOSTENDE f8 Bouwen ecologische offshore servicecenter met kantoren / werkplaatsen / magazijn in de haven van Oostende aan de Esplanadestraat. Geplande Start 06-2024 Architect: OYO Architects, New-Yorkstraat 2P, 9000 GENT, 0032-93356209 Opdrachtgever: Elia Asset, Keizerslaan 20, 1000 Brussel, 0032-25467011

DRACHTEN d9

Bouwen Kentucky Fried Chicken (KFC) restaurant naast tankstation Klok aan de Schutstraat. De omgevingsvergunning is ingediend. Architect bekend bij opdrachtgever. Geplande Start 08-2024 Opdrachtgever: Ruval Real Estate B.V., Hoge Rijndijk 306A, 2314 AM Leiden, 088 2555777

Bouwen mbo-school, genaamd gebouw D, t.b.v. ROC Firda voor 1000 studenten op de campus aan de Splitting. Het huidige gebouw D wordt gesloopt, zodra het nieuwe schoolgebouw in gebruik is genomen. Het gebouw D wordt bio-based / circulair / CO2 neutraal uitgevoerd. Geplande Start 04-2025 Opdrachtgever: ROC Friese Poort Drachten, Leidijk 49, 9202 TW DRACHTEN, 0512-585777 Architect: BCT Architecten, ingenieurs en adviseurs, Capitool 15, 7521 PL Enschede, 053-4884884 Architect: JOUS architecten, Celsiusweg 11, 8503 AC Joure, 0513-436232 Architect: The ArchiTech Company B.V., Müllerkade 649, 3024 EP Rotterdam,

KLAZIENAVEEN d8

NIEUW-AMSTERDAM h7

Bouwen kindcentrum Klazienaveen / bibliotheek t.b.v. Pastoor Middelkoopschool / christelijke basisschool de Kap aan de Horizon. Europese aanbesteding t.b.v. bouwkundige werkzaamheden en de installatietechnische werkzaamheden.

Bouwen, na sloop blokker, ca. 20 koopappartementen aan de Vaart ZZ. Plan: ‘De Galanterie’. Geplande Start 10-2024 Projectontwikkelaar: Saxum & Firmum, Thorbeckegracht 18, 8011 VM Zwolle,

Noord ONTWERP

HOOGEVEEN g7

038-8538521 Architect: Beltman Architecten, Rigtersbleek-Zandvoort 10, 7521 BE Enschede, 053-4302255

27

UITVOERING

HARLINGEN c9

Bouwen sportcentrum met horeca / kantoren t.b.v. RUG / Hanzehogeschool / ACLO aan het Blauwborgje. Vml. Europese aanbesteding. Procedure: Niet openbaar. Geplande Start 05-2025 Opdrachtgever: Stichting Universitair Sportcentrum Rijksuniversiteit Groningen, Broerstraat 5, 9712 CP Groningen, 050-3638063 Architect: AGS Architects Amsterdam, Asterweg 17/A9, 1031 HL Amsterdam, 020-3449300

Bouwen woonzorgcentrum Almenum met 130 zorgappartementen (huur) voor St. de Bouwvereniging aan de Sien van Hulstlaan. Bouw en sloop in 3 fases. Geplande Start 01-2024 Opdrachtgever: De Bouwvereniging, Bolswardervaart 1, 8862 SE HARLINGEN, 0517-432525 Architect: Alynia Architecten, Snekertrekweg 61, 8912 AA Leeuwarden, 058-2023080 Hoofdaannemer: Aannemingsmaatschappij Friso B.V. (Hoofdkantoor), Pieter Zeemanstraat 9, 8606 JG Sneek, 0515-429999

WINSUM c7

URETERP c6

Bouwen 18 appartementen (koop /huur verdeling n.n.b.) verdeeld over 2 blokken aan het Winsumerdiep / 2 vrijstaande woningen (koop /huur verdeling n.n.b.) / winkel (400m2) aan de Wigbolt Ripperdastraat. Project ‘Boogplein’. ECO Vastgoed/Tandem Ontwikkeling V.O.F. vormen ontwikkelingscombinatie. Plannen zijn ontworpen in samenwerking met architect Jan Giezen. Project vertraagd vanwege lopende bezwaarprocedures. Geplande Start 02-2025 Projectontwikkelaar: Tandem Vormgeving & Bouwadvies, Stationslaan 1, 9919 AB Loppersum, 0596-573101 Architect: Tandem Vormgeving & Bouwadvies, Stationslaan 1, 9919 AB Loppersum, 0596-573101

Bouwen 5 koopappartementen aan de Weibuorren. Geplande Start 04-2023 Projectontwikkelaar: Bouwbedrijf Fokko Reitsma, Scholtenlaan 6 - 3, 9207 JX Drachten, 06-15428894 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Fokko Reitsma, Scholtenlaan 6 - 3, 9207 JX Drachten, 06-15428894 Architect: Studio JK, Ecomunitypark 9, 8431 SM Oosterwolde, 0516-427556

GRONINGEN g9

GEGUND

MINNERTSGA c6 Bouwen 8 bebo’s (levensloopbestendige- / starterswoningen huur) aan de Collot D’escurystrjitte. Plan ‘Boekerij’. De woningen zijn in verkoop. Geplande Start 03-2024 Projectontwikkelaar: Toeck B.V, Mr. W.M. Oppedijk van Veenweg 8, 9251 GA Burgum, 0512-744030 Architect: Toeck B.V, Mr. W.M. Oppedijk van Veenweg 8, 9251 GA Burgum, 0512-744030 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf De Vries B.V, Spanjaardslaan 12 a, 8917 AT Leeuwarden, 058-2129174

GASSELTE g9 Bouwen Resort & Hotelaccommodatie ‘De Hondsrug’ met hotel met 40 kamers / restaurant / wellness / 70 recreatiewoningen / zonnepark aan de Bosweg. De infrawerkzaamheden zijn gestart. Geplande Start 02-2024 Projectontwikkelaar: Mellies Invest Vastgoed, Ketellapperstraat 33, 9403 VS Assen, 06-53984132 Architect: KR8 architecten, IJzertijdstraat 13, 9531 RA Borger, 0599-235643 Opdrachtgever: Best Second Home | Dormio Investments B.V., Velperweg 13, 6824 BC ARNHEM, 026-3537700 Hoofdaannemer: Geveke Bouw & Ontwikkeling ( Hoofdkantoor), Machlaan 35, 9761 TK EELDE, 050-5334777

LOPPERSUM c7 Bouwen 21 huurwoningen aan de Bessentuin / Fruitlaan. Fase 4. Geplande Start 09-2023 Hoofdaannemer: Heijmans Woningbouw Noord, Lavendelheide 9, 9202 PD Drachten, 0512-368100 Architect: KENK Architecten B.V, KNSM-laan 83, 1019 LB Amsterdam, 020-6386345

DE WESTEREEN h6 Bouwen supermarkt Poiesz aan de Foarstrjitte. Na oplevering wordt de bestaande supermarkt aan de Foarstrjitte gesloopt. Geplande Start 10-2023 Opdrachtgever: Poiesz Vastgoed BV, Legedyk 30 A, 8629 RN SCHARNEGOUTUM, 0515-460562 Architect: Wijbenga - Tromp architecten en adviseurs, Oude Oppenhuizerweg 27, 8606 JA Sneek, 0515-425800 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Van der Meer, Einsteinstraat 10, 8606 JR SNEEK, 0515-415517 W-Installateur: Otte Installaties, Edisonstraat 12, 8606 JJ SNEEK, 0515-413531 E-Installateur: Van der Weerd Installatietechniek BV, James Wattstraat 2, 8801 PK FRANEKER, 0517-393231

ASSEN c8 Bouwen appartementencomplex met 43 sociale huurappartementen aan de Mr. Groen van Prinstererlaan / Nobellaan. Geplande Start 11-2023 Architect: HJK Architecten (Haykens Jansma Kremer), Laan Corpus den Hoorn 100, 9728 JR Groningen, 050-3183444 Hoofdaannemer: Brands Bouwgroep B.V., Nautilusstraat 7, 7821 AG Emmen, 0591-657900

28

Opinie

Wat is een ‘bouwwerk’ nu eigenlijk precies?

Foto: Shutterstock

De precieze definitie van een bouwwerk is niet in de Wkb vastgelegd. Discussies hierover liggen op de loer, waarschuwt advocaat Thomas de Leeuwe. Na jaren van herhaald uitstel is het eindelijk zover: de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) is in werking getreden. De nieuwe regels zijn onder meer bedoeld om de positie van de opdrachtgever ten opzichte van de aannemer te verbeteren en dat is duidelijk terug te zien in titel 12 van boek 7 Burgerlijk Wetboek, waar de bepalingen over aanneming van werk te vinden zijn. Zo wordt de waarschuwingsplicht van de aannemer verzwaard en voorziet de nieuwe wettelijke regeling in een uitbreiding van de aansprakelijkheid van de aannemer voor gebreken die na de oplevering van het werk in kwestie geconstateerd worden. Dat zijn dus ingrijpende wijzigingen ten gunste van de opdrachtgever. De laatste tijd is in bouwrechtelijke kringen echter het nodige te doen over deze nieuwe regels, en dan met name over het begrip ‘bouwwerk’ dat daarin terugkeert, want wat is een ‘bouwwerk’ nu eigenlijk precies? Dat lijkt een eenvoudige vraag, maar wie zoekt naar een vastomlijnde definitie komt bedrogen uit; in de Wkb zélf is de term ‘bouwwerk’ niet gedefinieerd en ook elders in het Burgerlijk Wetboek is het vergeefs zoeken naar een definitie. Mogelijk om die reden hebben verschillende Kamerfracties tijdens de behandeling van het wetsvoorstel, inmiddels dus alweer jaren geleden, aan toenmalig minister Stef Blok (Wonen en Rijksdienst) gevraagd om een toelichting op de term ‘bouwwerk’. Hij gaf een op het oog vrij duidelijk antwoord; de term bouwwerk heeft ‘dezelfde betekenis als de betekenis die in de Woningwet wordt gegeven aan het bouwen van een bouwwerk ’. Kortom; de minister verwees naar de term ‘bouwwerk’ zoals die gebruikt wordt in de Woningwet. Probleem is alleen: ook in de Woningwet wordt het begrip ‘bouwwerk’ niet gedefinieerd. Dat maakt het antwoord van de minister dus moeilijk te begrijpen. In bijlage A bij de Omgevingswet staat echter wél de volgende definitie: een ‘constructie van enige omvang van hout, steen, metaal of ander materiaal, die op de plaats van bestemming hetzij direct of indirect met de grond verbonden is, hetzij direct of indirect steun vindt in of op de grond, bedoeld om ter plaatse te functioneren, met inbegrip van de daarvan deel uitmakende bouwwerkgebonden installaties’. Doelde de minister op deze definitie? En zo ja, is de kous daarmee dan af? Wie na deze juridische haarkloverij hoopt op een bevestigend antwoord, moet ik helaas teleurstellen, want áls de minister inderdaad doelde op het begrip ‘bouwwerk’ in bijlage A van de Omgevingswet, leidt dat tot nieuwe onduidelijkheid. Dan kwalificeren sommige typen bouwwerkzaamheden mogelijk namelijk niet als een ‘bouwwerk’; denk aan bepaalde infrawerken, maar ook zelfstandige werkzaamheden aan bijvoorbeeld een staalconstructie, of aan installaties die alleen onderdeel uitmaken van een bouwwerk. En dan keer ik zoals het een columnist betaamt, weer terug naar de inleiding; is de conclusie dan dat deze regels enerzijds bedoeld zijn om de verplichtingen van de aannemer te verzwaren, maar er anderzijds toe leiden dat een belangrijk deel van de in Nederland uitgevoerde bouwwerkzaamheden van die regels wordt uitgezonderd? Dat ligt misschien niet voor de hand, maar de bovenstaande exegese (die verschillende andere bouwrechtjuristen in de wetenschappelijke literatuur veel uitgebreider hebben gedaan) roept daar dus wel terechte vragen over op. Discussies hierover liggen daarom nadrukThomas de kelijk op de loer, en het lijkt erop dat rechLeeuwe, ters en arbiters - niet voor het eerst - het advocaat bij werk van de wetgever zullen moeten verRozemond fijnen in de jurisprudentie.

Bont gevlekte gevel voldoet niet aan de afspraak Juridisch - Een aannemer past een gevelsteen toe die afwijkt van wat er afgesproken was. Mocht hij dat zomaar doen? En zo niet, wat is dan passend als herstel of compensatie?

E

en Woningborg-garantieregeling geeft de koper van een nieuwbouwwoning meer zekerheden. Een daarvan is dat de koper bij een conflict met de aannemer laagdrempelig en tegen lage kosten kan aankloppen bij de Raad van Arbitrage in bouwgeschillen (RvA). Zo’n conflict speelt in de RvA-zaak die we hier bespreken. Het gaat om een nieuwbouwwoning met een aanneemsom van ruim 236 duizend euro.

Ruwe bolster Wat is er misgegaan? Volgens de kopers heel veel. Zij vinden dat de stenen van de gevel sterk afwijken van wat er afgesproken is, namelijk een steen die luistert naar de fraaie naam ‘Ruwe Bolster Speciaal HV WF’. Ze hebben daarvan ook vooraf een voorbeeld gezien, een gelig/beige-achtige steen met wat voornamelijk zwarte kleurnuances. Maar als de al in de fabriek gemetselde gevels zijn geplaatst, blijkt dat daarin een andere en afwijkende steen is toegepast. De aannemer kan dat uitleggen. Hij moest naar een alternatief zoeken toen bleek dat de Ruwe Bolster niet meer geleverd kon worden. In overleg met de architect stelde hij daarom een mix sa-

men van 50 procent ‘Zuna WF’ en 50 procent ‘Mangaan Bont gesinterd WF’. In plaats van een steen met een bonte kleur dus een mix met als doel het bonte effect te behouden. Hij noemt die mix qua beeld gelijkwaardig en vindt dat er daarom eigenlijk niets aan de hand is.

Boetekleed Als de kopers laten weten dat ze daarmee niet akkoord gaan, trekt de aannemer eventjes het boetekleed aan. Hij geeft toe dat hij de aanpassing veel eerder had moeten communiceren. Maar hij is niet van plan om de gevels alsnog aan te passen. In de gevels van de nog te bouwen woningen wordt de nieuwe mix immers ook toegepast. Bovendien zijn die gevels al gebouwd… Hij stelt nog wel voor de donkere stenen bij te kleuren. Wel is hij bereid tot enige financiële compensatie, zoals hij die met verschillende andere bewoners al heeft afgesproken. Die compensatie is de kopers die naar de RvA zijn gestapt echter veel te laag. Zij willen 12,5 duizend euro, omdat de woning totaal niet voldoet aan hun verwachtingen terwijl herstel nu niet goed meer mogelijk is. Kort samengevat is het verweer van de aanne-

Opinie

donderdag 25 januari 2024, Cobouw 3

‘Visies vormen, volgens mij zijn we dat verleerd’

De Arbiter Vonnissen van de Raad van Arbitrage zijn vaak interessant voor een breder publiek dan alleen de partijen die bij het geschil betrokken zijn. In deze rubriek wordt elke maand een zaak van de Raad besproken.

mer dat er helemaal geen sprake is van een tekortkoming of een wijziging. Mocht de arbiter daar anders over denken, dan stelt hij dat hij deze noodzakelijke wijziging mocht doorvoeren en verder dat er ook geen sprake is van schade. Als hij daarin ook ongelijk krijgt dan wil hij dat die schade wordt vastgesteld ‘in lijn met de jurisprudentie’. In zijn ogen is dat een stuk lager dan de eis.

Egaal of gevlekt Helaas voor de aannemer oordeelt de arbiter om te beginnen dat er niet alleen wel degelijk sprake is van een wijziging, maar dat die ook visueel een hele andere indruk maakt. In plaats van een overwegend gelige steen, die van een afstand een rustig beeld zou geven, ogen de gevels nu niet egaal maar geel en rood/bruin gevlekt, wat de aanblik onrustig maakt. Verder stelt de arbiter dat een wijziging allereerst noodzakelijk moet zijn, iets waaraan je kunt twijfelen gezien ook het feit dat de verkopers op de website van de steenfabrikant hebben gezien dat de ‘Ruwe Bolster’ nog steeds leverbaar zou zijn. Daarnaast mag een wijziging geen afbreuk doen aan waarde, kwaliteit, uiterlijk, aanzien of bruikbaarheid van de woning, iets wat hier duidelijk wel het geval is. En ten slotte had de aannemer zo’n wijziging bijtijds kenbaar moeten maken. De aannemer delft hier dus op alle drie punten het onderspit.

Oordeel Herstel door bijkleuren lijkt de arbiter niets. De kans op schade is daarbij aanzienlijk, het voegwerk zal mee verkleuren en een min of meer egale gevelkleur is daarmee sowieso niet haalbaar. Het complete metselwerk vervangen is geen optie. Dat is buiten proportie en ook onwenselijk omdat de woning deel uitmaakt van een rijtje. Daarom hebben de kopers recht op een schadevergoeding. De arbiter vindt de eis van 12,5 duizend euro goed onderbouwd en redelijk. Hij kent hem toe en veroordeelt de aannemer tot betaling van de proceskosten.

(Meer over dit vonnis is te vinden op www. raadvanarbitrage.info, onder nummer 82.417)

29

Marieke Mentink zoekt naar de knoppen om de woningoninggopgave te versnellen. Deze maand gaat ze in gesprek prek met met Riek Bakker, stedenbouwkundige baanbreker. ker.

M

et Riek Bakker komt er weer een fijne dosis peper in mijn maandelijkse columns over de 900.000- woningenvraag. Uitvinder van de gezamenlijke gebiedsontwikkeling en bestuurlijk allrounder, gelauwerd ontwerper, de koningin van Kop van Zuid en Leidsche Rijn, voorvechtster van participatie en placemaking, bulldozer in ambtelijke kringen… je kunt het haar allemaal toedichten en het is allemaal waar. Rode draad: Riek Bakker krijgt voor elkaar wat ze voor elkaar wil krijgen. Niet voor zichzelf, maar voor de maatschappij en de ruimte die we delen. En de dingen die niet lukken? “Daar stop ik mee. Dan ga ik iets anders doen.” Het drukke Hotel New York, in de stad waar ze zo van is gaan houden. Riek Bakker: “Ik heb al heel veel meegemaakt. Ook in deze stad. Als ik daarop terugkijk dan heb ik altijd een soort pioniersfunctie vervuld. Dat trok me. En het ging ook eigenlijk altijd over visievorming. Volgens mij zijn we dat verleerd, visies vormen. Rutte heeft er ook al een hekel aan.” Het maken van 1001 regiodeals in dichtgetimmerde aantallen, op aangewezen locaties: dat is dus geen visie. Ongeveer net zo erg, vindt ze, als het aanbesteden van volkomen dichtgetimmerde stedenbouwkundige plannen, waarbij van tevoren niet de vraag is gesteld – met alle partijen en stakeholders om de tafel – voor wie doen we dit eigenlijk, wat willen we oplossen, waarom dan, en met welke toekomst voor ogen? Met daarin dus ook aandacht voor het aankomende zorginfarct, de woonwensen van ouderen, het klimaat, de stikstof. Het moet allemáál.

Kortetermijndenken Maar, heft ze haar vinger op: de visie ontbreekt ook vaak bij de marktpartijen. Het kortetermijndenken waarmee die hun grondposities proberen te verzilveren: ook dat gaat naar haar smaak te veel over “het maken van plannetjes met mooie plaatjes”, te weinig over een intrinsiek gevoelde, maatschappelijke visie. Voor Bakker is gebiedsontwikkeling anno nu: samen je handtekening zetten onder een goede basiskwaliteit met een goed toekomstperspectief. Bakker: “Visie: dat is weten wat ons te doen staat, samen zorgen dat de bestuurders die erover moeten beslissen er ‘ja’ tegen kunnen zeggen en dan door naar de uitwerking. Het ontwerp, het plan: dat is de actie die volgt uit de visie, dat is de uitvoering. Die twee – visie en uitwerking – worden nu te veel door elkaar heen geklutst. Als je de intrinsieke motivatie om de problemen van nu goed op te lossen niet voelt, heb je over een paar jaar geen bestaansrecht meer. Je kunt het je niet meer permitteren om te zeggen: zet het maar lekker neer en dan zien we later wel verder. Daar word je afgestraft door het publiek, door de markt.” En ja, denken we allebei: voor een gezamenlijke visie is meer begrip nodig. Van politiek en bestuurders: wat hebben die marktpartijen nou écht nodig om het voor elkaar te krijgen? En vanuit de markpartijen: wat hebben die bestuurders nou écht nodig om beslissingen te kunnen nemen en hobbels weg te nemen? Bakker:

“Alleen dan kun je coa coalities alities maken. En die heb je nodig n om het door de molen n te krijgen. Je kunt het als bestuurder bestuurder estuurde niet zonder de markt en als marktpartijen ook nooit zonder de bestuurders. s Je moet zien dat je met elkaar door één deur kunt.” Participatie ziet ze niet alleen als zeer noodzakelijk om te snappen wat mensen nodig hebben, maar ook (interessant!) als middel om je doel te bereiken. Om bestuurders te laten zien: dit is wat jouw kiezers willen. “Als ik in Kop van Zuid niet had gedaan wat ik gedaan heb – het achter me scharen van de bewoners en stakeholders – was het er niet gekomen. Mensen hebben een perspectief nodig. Betere huizen. Een fijnere omgeving. En onwillige of terughoudende politici hebben de mening van de burgers, de kiezer nodig om ze op stoom te krijgen.”

Raad van State Jammer genoeg, constateer ik, lopen er ondanks alle participatietrajecten aan de voorkant ongekend veel Raad van State-kwesties. Maar Bakker neemt daar geen genoegen mee: “Ja kom zeg, Tom Poes, verzin een list! Als marktpartijen moet je duidelijk aangeven: dat paperassengedoe waarmee we de Raad van State niet doorkomen, los het op. Verzin een crisiswet, doe iets, maar los het op. Daar krijg je de Tweede Kamerleden ook makkelijk in mee, want die willen óók dat er iets gebeurt. Dáár zit de vernieuwing. We kunnen niet alles blijven doen zoals we gewend waren. Er is vooral ook bestuurlijke innovatie nodig, niet alleen innovatie in bouwprocessen en -systemen. Maar dan moet je politici wel comfort geven. En niet bedelen. Bedelen is dom. Ze moeten aan je voelen dat ze jouw voorstellen door de Tweede Kamer of door de gemeenteraad kunnen krijgen en dat het goed is voor het land, de gemeenschap, de toekomst.” Ze pleit voor professionele visionairs en allrounders bij de marktpartijen. Wat nu nog wordt gezien als ‘erbij’ voor ontwikkelaars en directies – het effenen van het pad naar de toekomst – moet veel serieuzer genomen worden. En dan het liefst op z’n Rieks: “Niet braaf zijn. Niet bang zijn. Je gedrevenheid laten spreken. Dit is geen ambtenarenklus. Dit is een troubleshooting-klus. Er moeten hele dedicated mensen gezet worden op de vraag: hoe dan wél.” En voor de bestuurders heeft ze ook nog wel een tip: “Als het aan mij ligt krijgen we zo meteen geen nieuwe minister meer, maar een goede staatssecretaris en een goed ambtelijk apparaat. Zodat we weer een langetermijnvisie kunnen maken. En dan aan de slag, met elkaar.” Wauw. We hebben véél meer besproken en ook meer gelachen dan ik in deze column kwijt kan. Maar de drie KSF’s op het kassabonnetje van Riek vatten het mooi samen. I rest my case. Marieke Mentink, directeur Bouw en Vastgoed | Dura Vermeer

30

Carrière

‘Ondernemerschap heb ik van huis uit meegekregen’

Ruud Schapendonk Directeur bij Hazenberg

Arbeidsmarkt - Ruud Schapendonk krijgt bij TBI-bedrijf Hazenberg veel vrijheid om te ondernemen. Dat spreekt hem als voormalig eigenaar van een bouwbedrijf aan. DOOR YVONNE TON

Ruud Schapendonk: “Ik ben ooit ondernemer geweest en bij TBI staat ondernemerschap aan de basis. We krijgen als directie van Hazenberg echt de vrijheid om te ondernemen en zelf keuzes te maken. Daarnaast is TBI anders ingericht dan andere grote bouwconcerns. Er is maar één aandeelhouder - de Stichting TBI - en het bedrijf is niet beursgenoteerd. Bij TBI kijken we nog meer dan bij een familiebedrijf lang vooruit. Vrienden met wie ik het over mijn carrière heb vragen wel eens: ‘moet je dan geen winst maken bij TBI’? Natuurlijk is er winst nodig voor een gezonde bedrijfsvoering, maar welke betekenis je daaraan geeft, is vers twee.”

In welk opzicht verschilt TBI daarin van andere bouwbedrijven? “Stichting TBI zet de winst in beginsel in voor continuïteit en een gezonde balans van de ondernemingen, maar welvaart en welzijn van de samenleving zijn ook belangrijk. We investeren daarom een deel van de winst die we maken in de maatschappij. We hebben een aantal fondsen, waaronder de TBI Klimaattrein om duurzame innovaties aan te jagen, een studiefonds waaruit kinderen van vaste medewerkers een toelage op hun studie krijgen en sinds kort het TBI Praktijkfonds om te zorgen dat er steeds meer arbeidskrachten in de bouw komen. Op die manier heb je op een andere manier impact dan wanneer je alleen resultaat boekt voor een aandeelhouder.”

Hazenberg werkt nauw samen met dochterbedrijf Nico de Bont. Hoe gaat dat in de praktijk? “Nico de Bont werkt aan restauratie en herbestemming van monumenten. Zeker nu ruimte schaars wordt en herbestemming en herontwikkeling aan de orde van de dag zijn, is de combinatie van bedrijven ideaal. Een mooi voorbeeld is Achttien81 in Dongen. Bij dat project is Hazenberg bezig met een eigen nieuwbouwontwikkeling op het ter-

CV

rein van een rijksmonumentale schoenfabriek, die door Nico de Bont wordt herbestemd.”

Werkt het personeel dan ook voor beide bedrijven? “We hebben geen hele harde scheiding. Met Nico de Bont restaureren we de Domtoren, daar heb je specialistische kennis voor nodig. Als je ons vergelijkt met andere bouwbedrijven, zie je dat steeds meer bedrijven het managen van het bouwproces beheersen en dat er een grote flexibele schil om die bedrijven hangt. Maar wij hebben ook de uitvoeringscapaciteit in huis met ongeveer honderd eigen bouwplaatsmedewerkers. We kunnen die heel flexibel inzetten in het marktsegment van Hazenberg, maar ook in dat van Nico de Bont, daar waar de capaciteit om vraagt. Vaak zijn het communicerende vaten. Wij zijn dus niet zo afhankelijk van een flexibele schil en hebben als voordeel dat we vakkennis in huis houden. Die afwisseling tussen restauratie en nieuwbouw vinden medewerkers leuk.”

U bent jarenlang projectleider geweest en kent de praktijk goed. Is dat een voordeel als bouwdirecteur? “Ik denk het wel. Tijdens mijn studie timmerde ik in de avonduren met mijn toenmalig paardrij-instructeur om geld

te verdienen om mijn opleiding te betalen. Hij heeft mij besmet met het bouwvirus. Van huis uit heb ik het ondernemerschawp meegekregen. Na mijn studies mts bouwkunde en hts bouwtechnische bedrijfskunde ben ik een bedrijf gestart. Het leuke is dat ik mijn rij-instructeur in dienst heb genomen: de leerling nam de leermeester in dienst. Daarna heb ik ervaring opgedaan als projectleider en als hoofd productie, waardoor ik veel techniek- en proceskennis heb gekregen. Het voordeel nu is dat ik snel kan zien of plannen technisch en financieel haalbaar zijn. Op kantoor en op de bouwplaats kan ik mijn kennis overbrengen aan jonge mensen en met ervaren collega’s sparren over de inhoud. Het maakt mijn werk veel leuker.”

Wat hoopt u op bouwgebied van de nieuwe regering als die eenmaal gevormd is? “Dat er keuzes gemaakt worden. De hele bouwsector wacht daarop. We hebben heel veel dossiers die maar niet afgesloten worden. Om te beginnen het vrijmaken van plancapaciteit. En dat we weten waar we wel en niet mogen bouwen en hoe. De provincie Noord-Brabant geeft geen bouwvergunningen meer af vanwege de onzekerheid over stikstof. Welke kant gaat het nu op? Behalve onze-

Als projectleider heeft Ruud Schapendonk (1981, Goirle) bij verschillende grote bouwbedrijven gewerkt, zoals BAM, Heijmans en Dura Vermeer. Voor zijn overstap naar Hazenberg | TBI was hij directeur bij Ouwehand Bouw. Schapendonk studeerde bouwtechnische bedrijfskunde, aangevuld met een opleiding projectontwikkeling van WoningBouwersNL. Hij begon zijn loopbaan als directeur van een eigen bouwbedrijf.

kerheid over waar te bouwen en over stikstof is er ook onzekerheid over de Wkb en de Omgevingswet. Iedereen probeert zich voor te bereiden, maar we weten nog steeds niet waar we aan toe zijn. We zijn als sector innovatief genoeg om met de keuzes die gemaakt worden om te gaan, maar men blijft maar broeden op dat ongelegde ei.”

Wat is uw voornaamste taak als nieuwe directeur? “Boudewijn de Bont en ik vormen de statutaire directie van Hazenberg. Mijn focus ligt op projectontwikkeling, bouw en verduurzaming vanuit Hazenberg en Boudewijn richt zich op het monumentale werk van Nico de Bont. We willen het merk Hazenberg verder op de kaart zetten, waarbij de focus ligt op ontwikkeling en verduurzaming. Met de combinatie van Hazenberg en Nico de Bont kunnen we nog veel meer doen.”

Foto: Dolph Cantrijn

U bent sinds oktober directeur bij Hazenberg. Daarvoor was u directeur bij Ouwehand Bouw. Waarom koos u voor Hazenberg?

31

donderdag 25 januari 2024, Cobouw 3

COLOFON Cobouw, de onafhankelijke nieuwsbron voor de bouw, verschijnt 1x per week en biedt nieuws en achtergronden over thema’s als duurzaamheid, veiligheid, innovatie, aanbesteden, marktontwikkelingen en bouwkwaliteit. Hoofdredactie Eric Verweij, hoofdredacteur ericverweij@vmnmedia.nl Joost Zwaga, adjunct-hoofdredacteur joostzwaga@vmnmedia.nl Redactie Thomas van Belzen (bouwkwaliteit) thomasvanbelzen@vmnmedia.nl Marc Doodeman, (marktontwikkelingen) marcdoodeman@vmnmedia.nl Ad Tissink (innovatie) adtissink@vmnmedia.nl Petra Platschorre petraplatschorre@vmnmedia.nl Nouska du Saar nouskadusaar@vmnmedia.nl Rens Knapen rensknapen@vmnmedia.nl Eindredactie Hendrik-Jan Huurdeman hendrikhuurdeman@vmnmedia.nl Laura Klompenhouwer lauraklompenhouwer@vmnmedia.nl Ingrid de Zwart-Schaap ingriddezwart-schaap@vmnmedia.nl Persberichten Cobouw@vmnmedia.nl Redactie Cobouw Utrechtseweg 44 3704 HD Zeist Redactie Bouwberichten bouwberichten@vmnmedia.nl Vormgeving colorscan bv, www.colorscan.nl Freelancemedewerkers Edo Beerda, Alex de Haan, Yvonne Ton, Jan Smit, Ton Verheijen, Jaap van Sandijk, Margreet Kwaks, Rob Hendriks, Johan Nebbeling Fotografen APA, Ronald Bakker, Guido Benschop, John Gundlach, Alex J. de Haan, Ruud Jonkers, Suzanne van de Kerk, Christiaan Krouwels, Eran Oppenheimer, Ruud Ploeg, Ries van Wendel de Joode. Infografieken en illustraties Erik Flokstra, Pixels G Inkt

Fahid Minhas start per 1 maart 2024 als de nieuwe directeur van Neprom. Het bestuur is enthousiast over de aanstelling van Minhas als opvolger van Jan Fokkema, die Neprom bijna 25 jaar heeft geleid. Fahid Minhas begon zijn professionele carrière bij Provast in Den Haag. Daarna was hij wethouder voor o.a. Bouwen en Wonen en Stedelijke Ontwikkeling in de gemeente Schiedam. In 2019 werd hij uitgeroepen tot beste bestuurder onder de veertig jaar. Tot voor kort was hij lid van de Tweede Kamer. Jan Fokkema blijft tot 1 april 2024 verbonden aan Neprom. De sector zal in het voorjaar afscheid van hem nemen. Dura Vermeer heeft per 1 januari de topstructuur van haar organisatie aangepast. Met ingang van het nieuwe jaar bestaat de raad van bestuur uit drie leden (ceo, cfo, coo), die samen met de drie directievoorzitters van de divisies Bouw en Vastgoed, Infra en Techniek het executive committee vormen. De nieuwe samenstelling ziet er als volgt uit: Job Dura, ceo; Lowick Barg, cfo; Theo Winter, coo; Koert Terhürne, voorzitter directie Divisie Bouw en Vastgoed; Mark Bakker, voorzitter directie Divisie Infra en Wouter Blom, voorzitter directie Divisie Techniek.

volgt Cécile Cluitmans op, die recentelijk is benoemd tot global operations director bij Places. In deze rol wordt Boris Schlangen ook lid van de board of directors in Nederland. Hij maakt nu al deel uit van het managementteam van Places als commercieel directeur. Met meer dan 25 jaar ervaring bij Arcadis bouwde hij een gevarieerde en uitgebreide carrière op. Sinds zijn start als projectmanager in 1998 binnen Arcadis Bouw-Infra, vervulde hij vele rollen in projecten, lijnorganisatie en client development. Met ingang van 1 januari is Chantall Olthoff (52) de managing director van KlusHeeren en ZilverWerkt geworden. Hiermee wordt de huidige directie uitgebreid, die tot nu toe bestond uit Gert Buist, Mark van der Stok en Wouter Adamse. In haar rol is Olthoff verantwoordelijk voor de dagelijkse leiding van beide organisaties. Vorig jaar werd naast KlusHeeren de nieuwe tak ZilverWerkt opgericht, omdat er naast gepensioneerde vakmannen nog een andere grote groep mensen is die na hun pensioen willen blijven werken op een manier die past bij hun levensfase. Olaf de Boer zal Marc de Dobbelaere opvolgen als algemeen directeur van Zevij-Necomij. Tijdens Zevij-Necomij NXT

Arcadis heeft Boris Schlangen benoemd tot ‘business area’-directeur Places Nederland, een bedrijfsonderdeel met ongeveer zeshonderd medewerkers. Hij

in juni 2023 gaf Marc de Dobbelaere aan dat hij in 2024 met pensioen zou gaan. De rvc van Zevij-Necomij heeft zijn opvolger gevonden in de persoon van Olaf de Boer, die per 1 februari bij Zevij-Necomij start en medio 2024 de functie van statutair bestuurder van Marc de Dobbelaere zal overnemen. Op de IVBN-ledenvergadering van 15 december is Edwin van de Woestijne benoemd als nieuw bestuurslid van IVBN, met als portefeuille Winkels. Edwin is sinds 2015 werkzaam bij a.s.r. real estate als managing director Commercieel Vastgoed en fund director van het ASR Dutch Prime Retail Fund. Hij begon zijn carrière in 1994 bij Wereldhave. Hij heeft daar zeventien jaar gewerkt en was gedurende meer dan tien jaar directeur van de Nederlandse managementorganisatie. Daarna werkte hij vier jaar bij Bouwfonds Investment Management, onderdeel van Rabo Vastgoed Groep. Bij vastgoedontwikkelaar Hoorne Vastgoed treedt per 1 februari Paul Dijkstra (40) in dienst als financieel directeur. Van 2007 tot 2015 werkte hij bij Deloitte Real Estate. Daarna heeft hij bij de gemeente Amsterdam gewerkt. In 2021 maakte Paul de overstap naar CTP, waar hij als cfo medeverantwoordelijk was voor de Nederlandse activiteiten.

Een tip voor deze rubriek? Mail je tekst en foto naar cobouw@vakmedianet.nl of bel naar 088-5840751

Uitgever Mieke Luisman-Stikkelorum miekestikkelorum@vmnmedia.nl Advertenties Zakariah Al-Kaylani, accountmanager - media adviseur 06 13 93 20 09 Tom Klomp, media adviseur - accountmanager Cobouw 06 55 00 50 33 Abonnementen • Online abonnement met onbeperkt toegang tot cobouw.nl en de Cobouw-app: € 21,00/mnd • Krant (1x per week), incl. themaspecials en onbeperkt toegang tot cobouw.nl, de Cobouw-app en de digitale krant: € 75,00,-/ mnd Klantenservice VMN media Telefoon: (088) 58 40 888 klantenservice@vmnmedia.nl

Op alle artikelen in Cobouw en op Cobouw.nl rust auteursrecht. Auteursrechtelijk beschermde werken mogen niet elders openbaar worden gemaakt, gearchiveerd of verveelvoudigd zonder schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur of de uitgever. Indien bij gebruik van artikelen van Cobouw en/of Cobouw.nl niet is voldaan aan bovenstaande, is Cobouw gerechtigd hiervoor schadevergoeding te claimen.

FEBRUARI 2024 1 februari Actualiteitencollege Jurisprudentie Nationaal en Europees Aanbestedingsrecht In dit actualiteitencollege worden de recente ontwikkelingen op het gebied van het aanbestedingsrecht van het afgelopen jaar in één dag besproken aan de hand van de relevante jurisprudentie en adviezen van de Commissie van Aanbestedingsexperts. Er is ruimschoots gelegenheid voor discussie. https://www.ibr.nl/onderwijs/ aanbesteding/actualiteitencollege-nl-en-eu-aanbestedingsrecht/

MAART 19 tot 21 maart Duurzaam Verwarmd Duurzaam Verwarmd is de grootste vakbeurs voor duurzame klimaattechnieken in de Benelux. Nu de energietransitie op gang komt, is dit de plek waar alle vragen beantwoord

worden over verwarming, koeling en ventilatie. De beurs draait om de nieuwste innovaties, praktische seminars en netwerkgesprekken met iedereen die ertoe doet. De vakbeurs vindt gelijktijdig plaats met Solar Solutions International, de grootste vakbeurs voor zonne-energie in Noordwest-Europa. Zo kunt u zich in één klap laten informeren over zowel duurzame verwarming als energieopwekking. https://bouwkalender.nl/event/ duurzaam-verwarmd/

APRIL 18 april Masterclass Vastgoed voor Niet Vastgoed Professionals Vaak worden vastgoedprojecten geleid door ervaren specialisten. Veelal met jarenlange ervaring in het vak en bekend met de fijne kneepjes van het vak; van vastgoedfinanciering tot en met de juridische

en fiscale aspecten. Maar uiteraard ook op het vlak van risicomanagement en beheer. Merk je dat jouw kennis van vastgoed achterloopt en hoor je regelmatig begrippen die je niet direct kunt plaatsen? Wil je weten wat de laatste ontwikkelingen zijn in vastgoed en hoe de professionals omgaan met vastgoed? https://cobouwacademy.nl/opleidingen/masterclass-vastgoedvoor-niet-vastgoed-professionals

MEI 13 en 27 mei & 3, 10, 17 en 24 juni 2024 Nyenrode Collegereeks Duurzaam Bouwen Gasloos maken van woningen en wijken, circulair bouwen, energietransitie, terugdringen van CO2-uitstoot. Enkele termen die steeds weer voorbijkomen als het gaat over duurzaamheid. Hoe maak je van duurzaam bouwen een winst-

gevende businesscase? Toonaangevende sprekers en hoogleraren van Nyenrode Business Universiteit geven jou wetenschappelijke inzichten mee. www.cobouwacademy.nl/ opleidingen/collegereeks-duurzaam-bouwen

27 & 28 mei Nyenrode Masterclass Contract- en Risicomanagement Bouwprojecten lopen een steeds groter risico om te falen. Ze gaan over budget heen, halen mijlpalen niet en/of gaan over datum heen. Daarnaast zijn er steeds complexere en nieuwe vormen van con-

tracten en aanbesteden. Neem daarbij de scherpe prijzen, de dunne marges en de hoge eisen die opdrachtgevers in contracten stellen. Tijdens deze intensieve tweedaagse masterclass wordt er gebruik gemaakt van gefundeerde theorie. Topdocenten koppelen deze wetenschappelijke inzage aan jouw praktijk, middels casussen en oefeningen. De masterclass is inclusief lichte maaltijden en overnachting in het campushotel. https://cobouwacademy.nl/ opleidingen/nyenrode-masterclass-contract-en-risicomanagement

13 mei: Collegereeks Duurzaam Bouwen.

De Warmtepomp Innovatieroute tijdens de VSK 6 t/m 9 februari Jaarbeurs Utrecht

Tijdens de VSK 2024 organiseert het Vakblad

Voor wie?

Warmtepompen dagelijks de ‘Warmtepomp

Ben je als technisch professional actief bij -of

Innovatieroute’. In een rondleiding langs

voor een installatiebedrijf, adviesbureau,

diverse toonaangevende spelers op het

projectontwikkelaar, gemeente, corporatie,

gebied van duurzame klimaattechnologie

vastgoedbedrijf, architectenbureau of

informeren we je over de nieuwste

bouwbedrijf? Dan mag je deze Innovatieroute

ontwikkelingen op dit gebied. In anderhalf uur

niet missen!

ben je weer helemaal op de hoogte.

Deelname is gratis. Maximaal 30 deelnemers per route.

Meld je aan: www.vakbladwarmtepompen.nl/innovatieroutevsk