Nieuwkomers spreken met verkenners: JA21 wil regeren, Volt terughoudend

Dit blog is gesloten

Dit blog wordt afgesloten. We houden het nieuws over de formatie en verkiezingsuitslagen bij in een nieuw blog.

Lees ons nieuwe blog hier: Onduidelijkheid over vervolg formatie na positieve test verkenner Ollongren

SGP wil centrum-rechts kabinet, Denk ziet kabinet zonder VVD

Als het aan SGP-leider Kees van der Staaij ligt, gaat het huidige demissionaire kabinet met daarin VVD, D66, CDA en ChristenUnie nog vier jaar door met een „aanvulling uit centrum-rechtse huize”. Dat heeft hij dinsdag in een gesprek met verkenners Annemarie Jorritsma (VVD) en Kajsa Ollongren (D66) gezegd. Volgens Van der Staaij is de positie van rechtse partijen bij de verkiezingen verstevigd. Hij ziet daarom JA21, de partij die als nieuwkomer drie zetels pakte, als mogelijke coalitiepartij.

Van der Staaij zei ook dat de kiezer het huidige demissionaire kabinet nog altijd steunt. Over een eventuele rol voor de SGP in het nieuwe kabinet zei Van der Staaij: „Ik verwacht niet dat het balletje richting de SGP rolt. Maar wij hebben wel de bereidheid uitgesproken op welke manier dan ook mee te willen denken”.

Denk-voorman Farid Azarkan ziet het liefst een ander scenario uitkomen. Hij wil een kabinet zonder de VVD, zegt hij tegen persbureau ANP, omdat hij voorman Mark Rutte na de toeslagenaffaire niet meer „geloofwaardig” vindt. Azarkan ziet daarnaast geen rol weggelegd voor de rechtse partijen PVV, Forum voor Democratie en JA21 in het nieuwe kabinet.

VVD ook in het buitenland de grootste, kaapt bijna D66-zetel terug

De (brief)stemmen uit het buitenland zijn geteld, en daarmee zijn de laatste uitslagen van de Tweede Kamerverkiezingen binnen. Dinsdagmiddag presenteerde burgemeester Jan van Zanen de resultaten van Den Haag, de gemeente waar de buitenlandse stemmen binnenkwamen. In zetelaantallen verandert er niets.

Het werd nog even spannend, omdat VVD na de telling nog 2.450 stemmen tekortkomt om een restzetel bij D66 weg te kapen. Die zetel ging gisteren op basis van de uitslag van de gemeente Amsterdam nog van VVD naar D66. Het is nog mogelijk dat er hertellingen komen, maar met de huidige uitslag haalt VVD dus net geen 35 zetels.

Van de 92.772 geregistreerde kiezers buiten Nederland brachten uiteindelijk 66.998 een geldige stem uit. Per brief stemden 63.293 mensen, per volmacht 2.582 en 1.123 met een kiezerspas. Daarvan gingen 14.360 stemmen naar VVD, 11.297 naar D66 en 10.158 naar GroenLinks. GroenLinks deed het in het buitenland bijna 11 procent beter dan in het binnenland. D66, de VVD, de PvdA en Volt waren ook iets populairder bij kiezers buiten Nederland.

Uiteindelijk hebben 25.774 geregistreerde kiezers (29%) niet gestemd. Daar zijn verschillende verklaringen voor: men is vergeten te stemmen of had bij nader inzien geen zin, stemdocumenten die te laat zijn aangekomen bij de kiezer waardoor tijdig stemmen niet meer mogelijk was óf opgestuurde stemdocumenten zijn te laat in Nederland aangekomen.

Nieuwkomers spreken met verkenners: JA21 wil regeren, Volt terughoudend

Ook de eerste nieuwkomers in het parlement hebben dinsdag gesproken met de verkenners Kajsa Ollongren (D66) en Annemarie Jorritsma (VVD). JA21 liet weten graag te willen regeren, terwijl Volt terughoudender reageerde op de suggestie voor potentiële kabinetsdeelname.

JA21-leider Joost Eerdmans vertelde na afloop van zijn gesprek graag te willen regeren: „Ik heb een combinatie van VVD, D66, CDA en JA21 geadviseerd bij de verkenners.” Daarmee herhaalde hij de voorkeurscoalitie die VVD-leider Mark Rutte gisteren voorstelde. Het was de eerste keer dat de nieuwkomer werd genoemd als mogelijke regeringspartner.

Eerdmans noemde drie punten - immigratiebeperking, een „afslanking” van de Europese Unie en „herziening” van het klimaatbeleid - als cruciale voorwaarden voor kabinetsdeelname; immigratie is voor Eerdmans een breekpunt. Precies op de genoemde onderdelen wijken de plannen van JA21 sterk af van die van D66. Gisteren liet D66-leider Kaag al weten dat ze zich moeilijk kon voorstellen om met JA21 een coalitie te smeden.

Lees ook Van Europa tot abortus: JA21 verschilt in alles van D66

Volt-lijsttrekker Laurens Dassen bepleitte in zijn gesprek met de verkenners een „duurzaam en progressief” kabinet, dat pro-Europees georiënteerd denkt en bestuurt. Hij liet in het midden of zijn partij in het kabinet moet komen. Wel zei Dassen het belangrijk te vinden dat er een „stabiele regering in de Eerste en Tweede Kamer komt”. Volt komt waarschijnlijk met drie zetels in de Tweede Kamer.

Segers: zou vreemd zijn als grootste partijen nu al bij ons aankloppen

ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers benadrukte na zijn gesprek met de verkenners dat „de verantwoordelijkheid bij de grootste partijen ligt” om een coalitie te smeden. Segers wil constructieve politiek voeren en dat kan wat hem betreft zowel in de regering als in de oppositie. De voorman van de ChristenUnie zou het „vreemd” vinden als de grote partijen „nu” al bij de ChristenUnie zouden aankloppen. Segers droeg een paarse stropdas, maar stelde daarmee niet te hinten op een voorkeur voor een paarse coalitie.

De ChristenUnie was coalitiepartner in kabinet-Rutte III met de VVD, CDA en D66. Vooral met de laatstgenoemde partij botste hij geregeld. Ook in de campagne lieten Kaag en Segers het niet na om de politieke verschillen - onder meer op medisch-ethisch gebied - tussen de partijen te onderstrepen. Kaag wilde zich niet toeleggen op afspraken in het regeerakkoord over medische ethiek.

In zijn brief aan de verkenners reageerde Segers daarop door te stellen dat politieke tegenstellingen alleen overbrugd kunnen worden „als ook de meest gevoelige verschillen op tafel worden gelegd en besproken”. Desalniettemin sloot Segers D66 niet bij voorbaat uit. Bij de formatie in 2017 stond de ChristenUnie ook lang aan de zijlijn; de partij kwam pas in beeld toen de gesprekken met GroenLinks op niets waren uitgelopen.

Verder zei Segers zich zorgen te maken over de fragmentatie van het politieke landschap. „Deze verkiezingsuitslag is een expressie dat verschillen steeds meer tegenstellingen worden, die worden belichaamd door partijen die één belang of een deelbelang centraal stellen. Dat maakt het moeilijk die tegenstellingen te overbruggen.”

Ouwehand wil om tafel met linkse partijen en klimaat- en milieudeskundigen

Esther Ouwehand, leider van de Partij voor de Dieren, wil met partijen samenwerken die „niet marchanderen met de rechtsstaat”. Zij liet na haar gesprek met de verkenners weten te pleiten voor een regering die zich houdt aan de Nederlandse wetgeving en internationale verdragen zoals de klimaatdoelen van Parijs, en die wil werken aan het oplossen van de stikstofcrisis. „We vinden het een hele redelijke randvoorwaarde om alleen met partijen samen te werken die de rechtsstaat respecteren.”

Daar rekent ze voorlopig de VVD en het CDA niet toe, mede omdat de klimaatplannen van die partijen niet resulteren in de CO₂-reductie zoals in het Nederlandse Klimaatakkoord is afgesproken. Als alternatieve regeringspartners noemde Ouwehand de PvdA, GroenLinks en D66. Die beoogde coalitie zal volgens de laatste prognose op 47 zetels uitkomen.

Daarnaast wil ze tijdens een eventuele formatie de hulp van deskundigen inschakelen zodat die kunnen bepalen of de beoogde plannen voldoende effect zullen hebben. Zo pleitte Ouwehand voor een gesprek met Marjan Minnesma (directeur van klimaatactiegroep Urgenda) en milieudeskundige Johan Vollebroek, die de stikstofaanpak van het kabinet aanvocht bij de rechter.

Lijsttrekkers spreken vandaag met verkenners over kabinetsvoorkeuren

Vandaag zullen de lijsttrekkers van de kleinste partijen in de Tweede Kamer in gesprek gaan met de verkenners Kajsa Ollongren (D66) en Annemarie Jorritsma (VVD) over mogelijke regeringsdeelname. Maandag spraken de lijsttrekkers van de partijen met minimaal acht zetels al met de verkenners.

Lees ook: Als vierde partij dan maar de PvdA?

Om 09.00 uur was Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren als eerste aan de beurt. Daarna volgen Gert-Jan Segers (ChristenUnie), Laurens Dassen (Volt) en vanaf 13.00 uur Joost Eerdmans (JA21), Kees van der Staaij (SGP), Farid Azarkan (Denk), Liane den Haan (50Plus), Caroline van der Plas (BoerBurgerBeweging) en als laatste is om 17.30 uur Sylvana Simons namens BIJ1 aan de beurt.

Van Haga blijkt bijna net zo populair als Baudet onder FVD-stemmers

De nummer twee op de kandidatenlijst van Forum voor Democratie, Wybren van Haga, blijkt bijna even populair als partijleider Thierry Baudet. In 152 gemeenten wist Van Haga meer stemmen te behalen dan Baudet. In totaal heeft Van Haga 221.371 stemmen gekregen, tegen 223.876 voor Baudet: een verschil van iets meer dan 2.500. Dat blijkt uit een analyse van het ANP op basis van de definitieve uitslagen van honderden gemeenten.

In de campagne van Forum voor Democratie ging het vooral over één thema: het terugdraaien van alle coronamaatregelen. Van Haga had zich daar in de Tweede Kamer al langer sterk voor gemaakt. Vooral in Noord-Holland sloeg dat aan en heeft hij aan populariteit gewonnen: in 36 gemeenten behaalde hij daar meer stemmen dan de partijleider. Ook in Friesland, Limburg en Zuid-Holland heeft de oud-VVD’er meer kiezers achter zich gekregen dan Baudet. In Brabant, Overijssel en Gelderland blijkt Baudet meer stemmen te hebben gehaald.

Van Haga is een oud-Kamerlid voor de VVD, de partij die hij in 2019 verliet na verschillende incidenten. Zijn werk in de Tweede Kamer zette hij voort als eenmansfractie. Van Haga stelde sympathie te hebben voor FVD, maar Baudet liet aanvankelijk weten dat hij niet welkom was bij zijn partij. „Wij moeten niets hebben van zetelrovers. Dat vinden we onacceptabel en daar gaan we niet in marchanderen”, aldus de FVD’er destijds. Later kwam Baudet op die woorden terug en verwelkomde hij Van Haga toch in zijn partij.

Welkom in dit blog

In dit blog houdt NRC het laatste nieuws bij rond de verkennende gesprekken voor de vorming van een nieuw kabinet en de laatste uitslagen van de Tweede Kamerverkiezingen. Dinsdag zal Den Haag naar verwachting als laatste kieskring de uitslag publiceren. Zoals het er nu naar uitziet, krijgt de VVD 34 zetels en D66 24 zetels. De PVV is de derde partij met 17 zetels, het CDA is met 15 zetels de vierde partij.

Bekijk hier de uitslagen per gemeente

De definitieve uitslag wordt op 26 maart door de Kiesraad vastgesteld, en de formatie begint formeel pas daarna - als de oude Tweede Kamer de officiële uitslag heeft bekrachtigd. Gister ontvingen de verkenners Kajsa Ollongren (D66) en Annemarie Jorritsma (VVD) de lijsttrekkers van de partijen met minimaal acht zetels om te praten over hun voorkeurscoalitie. Vandaag volgen de andere lijsttrekkers.

Lees hier ons verkiezingsblog van gister terug: VVD levert zetel in aan D66 na uitslag Amsterdam