Kamer debatteert over formatie en positie Rutte

Dit blog is gesloten

We gaan dit blog afsluiten. U kunt de meest actuele ontwikkelingen in de formatie in een nieuw blog blijven volgen.

Lees hier verder in het volgende formatieblog

Kamer stemt in met Hamer als informateur

De Tweede Kamer heeft zojuist om 17 uur nog gestemd over moties die waren ingediend tijdens het debat over het eindverslag van Herman Tjeenk Willink. Zoals verwacht is de motie van Rutte (VVD) en Kaag (D66) aangenomen over het aanstellen van SER-voorzitter Mariëtte Hamer tot informateur in de volgende fase van de formatie. Hamer krijgt de opdracht „politieke overeenstemming te zoeken voor herstel- of transitiebeleid dat niet los kan worden gezien van een aantal al veel langer bestaande problemen in economie en samenleving”. Zij moet ook nagaan „welke afspraken er bij voorrang gemaakt moeten worden om de democratische rechtsorde te herstellen en te versterken”. Ze krijgt hiervoor tot 6 juni de tijd.

Een opmerkelijke motie die het niet haalde was die van Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging. Zij wilde voor de ingang van het Tweede Kamergebouw een standbeeld laten plaatsen dat de Kamerleden er dagelijks aan herinnert dat zij daar zitten als volksvertegenwoordigers, dus voor de burgers. Als voorbeeld noemde ze het standbeeld ‘Beppie’ dat voor de ingang van het hoofdkantoor van Albert Heijn staat. Behalve de BBB was alleen de PVV voor.

Tjeenk Willink: De politiek verwaarloost de uitvoering

In de speech waarmee hij zijn taak als informateur afsluit, pleit Herman Tjeenk Willink voor een beter evenwicht tussen het beleid dat in Den Haag wordt gemaakt en de uitvoering. Daar is al tientallen jaren niet genoeg aandacht voor, zegt hij, en dat holt de democratische rechtsstaat uit. „Een zelfversterkend proces.”

tomjanmeeus Tom-Jan Meeus Tjeenk Willink voelt ‘ongemak’ over dit #formatiedebat: hoe komt dit over op mensen die dachten te kiezen voor politici die een snelle formatie zeiden te willen? 12 mei 2021 @ 14:20

Volgen

„Het stelselmatig verwaarlozen van politiek Den Haag van de uitvoering van wetgeving en beleid, het gebrek aan politieke belangstelling voor problemen die professionals op de werkvloer ondervinden, leiden tot rampen, niet alleen voor burgers maar ook voor de uitvoerende diensten.” Volgens Tjeenk Willink reiken de effecten verder dan de slachtoffers van de toeslagenaffaire. „Het wantrouwen, soms cynisme, bij de uitvoerders jegens de politiek is dan ook groot, en dat schaadt het aanzien van het parlement.”

Het onderwerp is hem dierbaar en baart hem zorgen, zegt Tjeenk Willink. „De menselijke maat in het overheidsoptreden komt niet terug zolang de politiek de uitvoerende diensten als machines blijft beschouwen die aan en uit kunnen worden gezet en na elk incident sneller gaan draaien.”

Het is volgens Tjeenk Willink de laatste keer dat hij als informateur het woord zal voeren.

Segers en Dassen: de Kamer kan niet alles zelf oplossen

Gert-Jan Segers (ChristenUnie) vindt dat de Tweede Kamer ook aan zelfreflectie mag doen. „Matiging heeft plaatsgemaakt voor wantrouwen en escalatie, verantwoording vragen voor schuldigen zoeken en leren van fouten voor afrekenen. Dat moet te denken geven.” Voor elk incident bedenkt de Kamer nieuwe regels, zegt hij. „We gaan van crisis naar crisis - banken, klimaat, stikstof, corona - en denken steeds dat we het kunnen fiksen.” Segers vraagt om versterking van de rechtsstaat.

Laurens Dassen (Volt) vraagt zich in zijn maiden speech ook af de Tweede Kamer elke uitdaging zelf aankan, maar vraagt de Kamer in tegenstelling tot Segers om meer naar het buitenland te kijken. „We kunnen veel leren van Europeanen: van het onderwijs in Finland, van de digitale overheid in Estland of van burgerfora in Ierland.”

Joost Eerdmans (JA21) ziet in de keuze voor SER-voorzitter en oud-PvdA-fractieleider Mariëtte Hamer een voorteken dat er in de formatie wordt aangestuurd op een links kabinet. En dat terwijl er bij de verkiezingen een „richting naar rechts” zichtbaar was, zegt hij. En verder vindt hij dat informateur Herman Tjeenk Willink „een grote hobbel onder het vloerkleed” heeft geschoven. Die had opdracht gekregen, volgens Eerdmans, om het geschonden vertrouwen „veroorzaakt door de heer Rutte” te herstellen. Dat grote thema is nu „weggeparkeerd”, vindt Eerdmans.

Azarkan houdt een betoog dat zich vooral richt op de personen Rutte en Kaag. Rutte loopt naar voren en vraagt de Denk-leider wat zijn ideeën zijn over nieuwe bestuurscultuur. Als Azarkan „hier zo’n grote broek aantrekt”, zegt Rutte, is het ook niet te veel gevraagd om hem naar de inhoud van de discussie te vragen. „Het is allemaal: Rutte moet weg – en dan is het opgelost. Maar zo simpel is het niet”, zegt Rutte.

pdekoning Petra de Koning ‘Ik ben de heer Azarkans grootste zegen’, @markrutte in #formatiedebat. ‘Want als ik zou opstappen, is er alleen een peilloze leegte aan ideeën. Hij heeft het steeds maar over mij. Maar er is toch wel meer aan de hand in Den Haag?’ 12 mei 2021 @ 13:41

Volgen

Ook Simons (BIJ1) krijgt dezelfde vraag van Rutte. Wat volgt is een opsomming, over betere bescherming van klokkenluiders, ‘doorzettingsmacht’ voor de Nationale Ombudsman en de oprichting van een Constitutioneel Hof zodat wetten „aan de voorkant getoetst kunnen worden” en niet pas achteraf, als het leed al is geschied. Rutte laat het bij die ene vraag.

apjvalk Guus Valk Rutte vroeg Sylvana Simons (BIJ1) wat dan eigenlijk haar radicale ideeën zijn. Hij kreeg: radicale ideeën. https://t.co/g1LnmDu48J 12 mei 2021 @ 14:04

Volgen

Klaver wil vooral praten over de inhoud, niet over Rutte

Klaver vindt dat behalve de politiek ook de journalistiek verantwoordelijkheid draagt voor het creëren van een nieuwe bestuurscultuur. De GroenLinks-leider vindt het in algemene zin teleurstellend dat er alleen naar de ideeën van partijen wordt geluisterd als een desbetreffende partij nodig is voor een meerderheid in de Kamer. Als dat niet zo is, doet de partij er niet meer toe. En dat is jammer, zegt Klaver. „Naar goede ideeën moet altijd worden geluisterd.”

Klaver krijgt vragen over zijn vermeende geflirt met Rutte in de afgelopen weken – GroenLinks is mogelijk nodig voor een meerderheid van een eventueel nieuw kabinet. Klaver zegt dat zijn vertrouwen in Rutte niet echt groter is geworden in de afgelopen dagen, maar dat hij het vooral belangrijk vindt om „langs de lijnen van de inhoud” te blijven praten.

pdekoning Petra de Koning Klaver wil ‘langs de lijnen van de inhoud’ verder praten. Stelt zelf de vraag of ‘collega Rutte nog een ander mens wordt?’ Hij kijkt de VVD-leider aan en lacht: ‘Spoiler, ik denk het niet’ #formatiedebat 12 mei 2021 @ 12:46

Volgen

Na Klaver is Baudet aan het woord. De Forum-leider is nog niet begonnen of voorzitter Bergkamp grijpt in. Ze vraagt Baudet en Van Haga naar voren te komen. Later blijkt dat ze heeft gevraagd of Baudet, die het niet nauw neemt met de coronaregels, met het coronavirus is besmet. Hierover doen al enkele dagen geruchten de ronde en volgens Bergkamp hebben Kamerleden hun zorg daarover uitgesproken. Baudet zegt dat hij zich „kiplekker” voelt.

tomjanmeeus Tom-Jan Meeus Baudet heeft geen corona, zegt Baudet #formatiedebat 12 mei 2021 @ 13:03

Volgen

apjvalk Guus Valk ‘Naar mijn weten’ heeft Thierry Baudet ‘geen corona’, en hij begint te spreken. ‘Ik voel me kiplekker.’ Vera Bergkamp had geschorst en Baudet en Wybren van Haga om een verklaring gevraagd, en dit was hem dus. Ging allemaal om dit stuk: https://t.co/DKJy6l4mqd 12 mei 2021 @ 13:03

Volgen

Daarna komt Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren). Zij vindt dat de formatie zo niet verder kan. „We kunnen alleen verder als er vertrouwen is.” Rutte heeft dat vertrouwen geschonden, zegt zij, en daar kan de Kamer in dit debat niet aan voorbijgaan. „We hebben gezien dat het ‘hier scheiden onze wegen’ wat zo manmoedig klonk uit de mond van Kaag tóch heeft geresulteerd in de vlucht naar voren.” Zij vindt het geen vanzelfsprekendheid dat er weer een kabinet komt waar weer grotendeels dezelfde partijen aan deelnemen. „De problemen van Rutte moeten worden opgelost, maar juist daarom kunnen we ons niet veroorloven om een kabinet te formeren waar Nederlanders geen vertrouwen in hebben.”

Hoekstra: tijd om verder te gaan

Een schorre Wopke Hoekstra (CDA) roept de Tweede Kamer op om niet teveel met zichzelf bezig te zijn. „Wij steunen op hoofdlijnen de aanbevelingen van Herman Tjeenk Willink, en wat ons betreft is het tijd om te werken aan de grote problemen en uitdagingen die er liggen.”

Hoekstra geeft vervolgens een opsomming van die uitdagingen: een eerlijke economie, volkshuisvesting, arbeidsmarkt, veiligheid, klimaat en een betrouwbare overheid. Daar moet het nu over gaan, vindt hij, niet te veel meer over de bestuurscultuur en de vertrouwenskwesties die het debat daarover heeft opgeleverd. „Het CDA heeft daar in eerdere fasen een groot aantal voorstellen over gedaan. Het is goed om te zien dat die in toenemende mate overgenomen worden, ook in Nieuwsuur.” Daarmee complimenteert Hoekstra zichzelf voor de ideeën die Rutte maandag uit de doeken deed.

„Het formatieproces is niet met de snelheid van het licht gegaan”, merkt Hoekstra op. „We zijn nu acht weken verder en hebben een verantwoordelijkheid om problemen aan te pakken.” Een interruptie van Farid Azarkan over het ‘sensibiliseren’ van Pieter Omtzigt, dat Hoekstra volgens de recent gepubliceerde ministerraadsnotulen heeft geprobeerd, gaat hij uit de weg. Door nadruk te leggen op inhoudelijke problemen, lijkt Hoekstra weer meer naar de formatietafel te kijken.

Lilianne Ploumen (PvdA) zegt in haar bijdrage dat ze nog wacht op het voornemen van Rutte om alles „radicaal” anders te gaan doen. Van wat ze tot nu toe heeft gehoord, is ze niet onder de indruk. Ze vindt Ruttes ideeën „onder de maat”, zegt ze. „Wat ons betreft is het vertrouwen niet hersteld.” Over het verloop van de formatie tot nu toe is ze kritisch. „Het is tijd om een einde te maken aan de serie miskleunen, zodat we wat minder met onszelf bezig zijn en wat meer met de problemen van Nederland.” Rutte komt naar voren en vraagt Ploumen wat ze zelf aan ideeën heeft over een nieuwe bestuurscultuur. Ploumen zegt dat Rutte dat had kunnen weten als hij het PvdA-programma had gelezen.

Verslag informateur Hamer moet uiterlijk 6 juni af zijn

Het debat over het verslag van informateur Herman Tjeenk Willink is inmiddels hervat.

In de motie die D66-fractievoorzitter Sigrid Kaag voor de lunchpauze mede namens VVD-leider Mark Rutte indiende over het aanwijzen van SER-voorzitter en oud-PvdA-fractievoorzitter Mariëtte Hamer als informateur, staat dat zij tot 6 juni de tijd krijgt voor haar opdracht.

Die opdracht valt uiteen in vier delen. Allereerst moet zij politieke overeenstemming zoeken voor „herstel en transitiebeleid” – een economisch herstelplan dus. Dat moet, zo blijkt uit de motie, ook een oplossing bieden voor „veel langer bestaande problemen in economie en samenleving”.

Verder moet Hamer, als de Kamer instemt met haar benoeming (maar daar ziet het wel naar uit), inventariseren welke andere „urgente, grote thema’s” er moeten komen in een „regeerakkoord op hoofdlijnen”. En ze moet ook nagaan welke afspraken er nodig zijn om „de democratische rechtsorde te herstellen en te versterken”.

Pas daarna („vervolgens”) moet ze onderzoeken welke partijen met elkaar willen onderhandelen over deze „contouren van het te voeren beleid”.

Debat geschorst

Tweede Kamervoorzitter Vera Bergkamp (D66) heeft het debat nu geschorst voor een lunchpauze, tot 14.15 uur. De laatste spreker voor de pauze was PVV-leider Geert Wilders. Hij haalde hard uit naar VVD-leider Mark Rutte, die volgens hem geen radicale ideeën maar „radicale arrogantie” liet zien bij Nieuwsuur, en die hij „een premier in blessuretijd met een totaal onvermogen tot zelfreflectie” noemt, „die ongeschikt is om nog één dag langer premier te zijn”.

Wilders maakt zich geen illusies waar de formatie („deze poppenkast”) toe gaat leiden: een nieuw kabinet met opnieuw Rutte als leider en de PvdA als vervanging van de ChristenUnie, misschien met GroenLinks als toevoeging. „We worden straal voor de gek gehouden, dit zijn allemaal politieke spelletjes. Alles is al in achterkamertjes bekokstoofd.” Het wordt een „rampenkabinet”, voorziet Wilders, met meer immigratie, meer „klimaathysterie” en meer Europa. „En met een beetje pech met Klaver als vicepremier.”

Tegen informateur Herman Tjeenk Willink heeft hij dan ook gezegd: wij willen graag nieuwe verkiezingen. Maar hij verwacht niet dat die er zullen komen. „Zolang wij als Tweede Kamer ons niet als leeuw maar als lam gedragen en politici als Rutte belonen voor leugens en bedrog in plaats van ze weg te sturen, zo lang zal er helemaal niets veranderen en is het streven naar een nieuwe bestuursstijl en meer dualisme cosmetisch geklets in het luchtledige.”

Kaag wil ‘in landsbelang’ vaart maken met formatie

Wilders zegt tegen Kaag (D66) dat hij ergens heeft gelezen dat Kaag en Rutte onlangs één op één in het Catshuis hebben afgesproken. „Misschien was het een lang weekend. Wat heeft u met Rutte gedaan?”

Ik heb vier kinderen, huisdieren, en „ook nog een echtgenoot”, riposteert Kaag. Ze heeft geen tijd voor weekendjes. Kaag erkent Rutte een paar keer te hebben gesproken, voor lunch of koffie, maar verwerpt de „insinuaties” van Wilders. „Het is heel normaal dat mensen met elkaar gesprekken voeren.”

Volgens Kaag is er een groot verschil tussen haarzelf en Wilders: „U wilt altijd verkiezingen, ik wil graag iets doen met het vertrouwen van de kiezers. […] Het land verwacht terecht van partijen dat we ook weer kijken naar de grote uitdagingen waar het land voor staat.” En ze weet in ieder geval één ding zeker: Wilders zal nooit in de regering komen, omdat verschillende partijen zijn PVV hebben uitgesloten.

Kaag roept alle partijen op om vaart te maken met de formatie. Want, zegt ze: „Of we nu in de oppositie of in de coalitie zitten: uiteindelijk dragen wij met alle 150 Kamerleden ook verantwoordelijkheid voor het bestuur van het land.”

pdekoning Petra de Koning ‘Ik ben oorlog.. nee vredesgezant geweest’, zegt @SigridKaag over mogelijke samenwerking met VVD van @markrutte, ‘en ik weet: met degene met wie je de grootste verschillen hebt, zul je toch aan tafel moeten gaan zitten’ #formatiedebat 12 mei 2021 @ 10:58

Volgen

pdekoning Petra de Koning ‘We staan allemaal aan de lat’, vindt Kaag over de #bestuurscultuur. In andere woorden: hetzelfde als Ruttes boodschap in #formatiedebat 12 mei 2021 @ 11:01

Volgen

Rutte wil rijkstrainees inzetten als „menselijk gezicht vanuit de overheid”

Het debat is inmiddels twee uur bezig, maar over het rapport van informateur Herman Tjeenk Willink is het nog niet gegaan. Tjeenk Willink kijkt naar het plafond, eet een tussendoortje en zoekt in zijn dossiermap.

„Door alle vragen is mijn betoog inmiddels wel vermeld”, zegt Rutte, maar op verzoek van Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren) leest hij toch een stuk voor. Hij heeft een lijst met ‘pijlers’ waar hij in een nieuw kabinet aan wil werken, die lijken op wat hij maandagavond in Nieuwsuur vertelde. De overheid moet haar „menselijke gezicht” terugkrijgen, onder andere door de regels minder ingewikkeld en uitvoeringsinstanties minder anoniem te maken.

Rutte herhaalt dat het niet opnieuw zo verkeerd mag gaan als bij de Toeslagenaffaire maar vraagt ook om meer ruimte voor fouten. „Bij een fout is de discussie meteen wanneer de minister of staatssecretaris aftreedt”, zegt hij. „Ik pleit hier voor meer vergevingsgezindheid, mits er lessen worden getrokken als er fouten worden gemaakt.”

Het idee over een „club die tussen kabinet en Kamer staat” krijgt ook verduidelijking van Rutte. Gisteren zei de Nationale Ombudsman tegen de Tweede Kamer dat die club er al is, namelijk de Nationale Ombudsman.

Het gaat niet om een tweede Ombudsman, verzekert Rutte, maar om een bureau waar rijkstrainees werken. Dat zijn jonge, hoogopgeleide mensen die een opleidingsprogramma bij de overheid volgen. Burgers die vastlopen in hun contact met een uitvoeringsorganisatie kunnen het bureau opbellen. „Als er gebeld wordt, is de eerste vraag: heb je het zelf al geprobeerd? Als het antwoord nee is, moet je het eerst zelf proberen. Als het antwoord ja is, neemt het bureau het over. Dan komt er een zaakbehandelaar die gaat uitzoeken wat er mis is gegaan.”

Rutte ziet twee voordelen van zijn eigen plan. „Er is meteen een club met een menselijk gezicht vanuit de overheid.” De uitvoeringsorganisaties moeten ook versterkt worden, zegt hij, maar dat gaat nog jaren duren. „Het tweede voordeel is dat er vanuit het bureau trends zichtbaar zijn. Als er over één uitvoeringsorganisatie veel vragen komen, gaat er blijkbaar iets verkeerd.” De club van Rutte moet om die reden ook verslag doen aan het kabinet en de Tweede Kamer.

apjvalk Guus Valk Rutte stelt een telefoonnummer voor als oplossing voor burgers in de knel. Dat heb ik eerder gehoord: https://t.co/7kEgbuZJEG 12 mei 2021 @ 10:46

Volgen

PvdA en GroenLinks willen ‘boter bij de vis’ van Rutte

Lilianne Ploumen (PvdA) en Jesse Klaver (GroenLinks) vinden dat Rutte nu wel genoeg „mooie woorden” (Ploumen) heeft gezegd over het vertrouwen dat hij wil herstellen. Ze willen dat hij erkent dat veel problemen in de uitvoering zijn ontstaan door toedoen van zijn eigen kabinetten. En ze willen weten wat hij gaat doen om die problemen te herstellen.

„Boter bij de vis”, zegt Ploumen. Wat vindt Rutte van de brief die zijn partijgenoot minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) dinsdag naar de Kamer heeft gestuurd over de sociale advocatuur? Daags nadat Rutte bij Nieuwsuur zei dat hij de toegang voor burgers tot het recht wilde verbeteren, schreef Dekker dat er in die sector geen acute maatregelen nodig zijn, omdat de situatie volgens hem het afgelopen jaar „niet sterk verslechterd” is. Ploumen herinnert Rutte eraan dat de VVD onlangs een motie heeft ondertekend van Ploumen en Klaver waarin staat dat de sociale advocatuur er structureel geld bij moet krijgen. Hoe zit dat?

Rutte vindt dat „heel klassiek PvdA”, om er meteen geld bij te willen. „Als er een probleem is, hoeft er niet altijd extra geld bij. Je kunt het ook goed intern anders organiseren”, vindt hij. Al wil hij niet uitsluiten dat er uiteindelijk toch geld bij moet. Goed, zegt Ploumen. Dan mag Rutte uitleggen hoe hij de uitvoering wil veranderen. In het VVD-programma kon ze daar geen woord over vinden. Ze houdt Rutte voor dat zijn kabinetten alleen maar hebben bezuinigd op uitvoeringsorganisaties en ook nu wil de VVD weer miljoenen euro’s bezuinigen, bijvoorbeeld op het UWV.

pdekoning Petra de Koning ‘Heel klassiek PvdA’, vindt Rutte, die aan het oefenen lijkt te zijn om zijn ‘diepe neiging tot compromis’ te onderdrukken. ‘Er is een probleem: méér geld’ #formatiedebat 12 mei 2021 @ 09:31

Volgen

Klaver valt haar bij. Hij wil dat Rutte vandaag in het debat erkent dat de problemen tussen overheid en burger, zoals in de Toeslagenaffaire, niet plotseling zijn ontstaan, maar dat die zijn ontstaan door toedoen van Rutte’s eigen kabinetten. Doordat uitvoeringsorganisaties minder geld kregen en moesten inkrimpen. En doordat de discretionaire bevoegheid is verdwenen om in individuele gevallen mensen te helpen die de dupe zijn geworden van te rigide beleid.

Rutte zegt dat hij Klaver een heel eind kan volgen, behalve op één punt. Volgens Rutte zeggen linkse partijen zoals GroenLinks en PvdA meteen dat er geld bij moet als er problemen zijn met uitvoeringsorganisaties. De VVD ziet dat toch anders en Rutte vindt dat hij dat, in het kader van het nieuwe ‘dualisme’, ook best wel mag benoemen. Klaver vindt dit flauw, omdat Rutte hiermee in feite weer voortborduurt op een oud cliché, namelijk dat linkse partijen met geld smijten. ,,Doe dit nou niet”, zegt Klaver.

Rutte: andere partijen moeten óók uit hun stoel komen

Rutte is na dik een half uur nog steeds niet aan zijn betoog begonnen. De discussie gaat veel over zijn interview afgelopen maandag met Nieuwsuur. Farid Azarkan (Denk) vindt dat de premier zijn ideeën over een nieuwe bestuurscultuur eerst met de Tweede Kamer had moeten delen, en niet met een tv-programma. Volgens Rutte zat hij daar als VVD-leider, niet als premier, dus hoefde er ook niet eerst een brief naar de Kamer.

Rutte begint zich een beetje te ergeren aan alle kritiek. Hij zegt het „begrijpelijk” te vinden dat zijn optreden bij Nieuwsuur wordt „gerecenseerd”, maar hij wil nu ook wel eens horen van andere partijen wat hún ideeën zijn over een nieuwe bestuurscultuur. Hij heeft het over „een bredere verantwoordelijkheid van de andere kant om uit de stoel te komen”. Rutte vindt dat Azarkan „iets te veel met schone handen staat te kijken naar anderen”.

pdekoning Petra de Koning Rutte lijkt te vinden dat híj zich ondertussen genoeg heeft verdedigd en verontschuldigd. ‘Nu moeten ook anderen over zichzelf nadenken.’ ‘Ik drink geen cognac’, zegt @gertjansegers die nog steeds wil weten: ‘Hoe diep’ is het nieuwe besef bij Rutte over #bestuurscultuur? 12 mei 2021 @ 09:03

Volgen

pdekoning Petra de Koning ‘Ik zal er hulp bij nodig hebben om niet in oude fouten te vervallen’, @markrutte #formatiedebat 12 mei 2021 @ 09:07

Volgen

Terugkijkend op zijn tv-optreden probeert Rutte nog eens uit te leggen wat hij precies wilde zeggen in het interview. De kern is volgens hem dat debatten in de Tweede Kamer nu te veel plaats vinden „tussen meneer Wilders enerzijds en mevrouw Marijnissen anderzijds”. Volgens Rutte moet het debat weer terug naar het „politieke midden” en dat kan alleen als ook dáár meer politieke tegenstellingen worden toegelaten. Dat is, zegt Rutte, in de afgelopen jaren moeilijker geworden door een overdaad aan coalitieoverleg en -afspraken. Opnieuw pleit hij voor een dun regeerakkoord, zonder afspraken over details zoals „stoplichten langs fietspaden”.

apjvalk Guus Valk ‘Een fundamentele reset tussen Kamer en kabinet’ wil Rutte, die terugverlangt naar het interne geknetter van het kabinet-Den Uyl. Maar de burger heeft hier niets aan, betoogde de Nationale Ombudsman gisteren: https://t.co/lY6UzUvyfE 12 mei 2021 @ 09:09

Volgen

Formatiedebat zelf ter discussie, nog voor het begonnen is

Vandaag debatteert de Tweede Kamer over het eindrapport van informateur Herman Tjeenk Willink en de nieuwe informateur, naar verwachting Mariëtte Hamer.

Maar de formatieperiode is inmiddels vergroeid geraakt met een discussie over de Haagse bestuurscultuur, na het lekken van de verkenningspapieren van Kajsa Ollongren en een kritisch stuk van RTL over uitspraken in de ministerraad over de Toeslagenaffaire. Maandag was Mark Rutte bij Nieuwsuur om „radicale ideeën” aan te kondigen die die bestuurscultuur kunnen veranderen - al bleek dat achteraf overdreven.

Lees ook: De nieuwe Rutte lijkt veel op de oude

Het officiële doel van het debat is om een nieuwe informateur aan te wijzen, zegt Kamervoorzitter Vera Bergkamp bij het openen van het debat. Maar het zal dus veel over de rol van Rutte gaan, die als eerste mag spreken.

Joost Eerdmans (JA21) en Geert Wilders (PVV) plaatsen bij voorbaat al vraagtekens bij het debat. Dat de nieuwe informateur Mariëtte Hamer ogenschijnlijk al vaststaat - haar naam kwam dinsdag al bovendrijven - is voor hen nóg een voorbeeld van de gesloten cultuur waarbij belangrijke beslissingen in achterkamers worden genomen. „Het feest gaat gewoon door”, zegt Wilders. „De uitkomst staat bij voorbaat al vast.”

„Wat een totale onzin”, reageert Rutte. Hij dient in zijn eerste termijn een motie in samen met Sigrid Kaag (D66), over de vervolgstappen van de formatie en een voorstel om - inderdaad - Hamer naar voren te schuiven als formateur. „Ik dien de motie in de eerste termijn in, zodat er discussie over kan zijn.”

Volgens Rutte wordt de gewone procedure gevolgd sinds de koning uit het formatiegebeuren is gehaald. Sinds 2012 heeft de Kamer zelf volledig de regie over de formatie. Hij zegt dat in zijn motie níet staat dat er hoe dan ook een kabinet Rutte IV moet komen. „Er kan nog steeds een kabinet Wilders I komen.”

SER-voorzitter Mariëtte Hamer wordt hoogstwaarschijnlijk nieuwe informateur

De Tweede Kamer gaat woensdag vrijwel zeker SER-voorzitter Mariëtte Hamer benoemen tot nieuwe informateur. Dat melden Haagse bronnen aan persbureau ANP en het AD. Volgens het AD zijn de fractieleiders van de partijen gepolst over haar benoeming en is daar voldoende draagvlak voor. Hamer zat van 1998 tot 2014 in de Kamer voor de PvdA en was in die periode ook twee jaar fractievoorzitter van de sociaaldemocraten.

Tijdens de vorige fase van de formatie kwam Hamer in haar huidige hoedanigheid als voorzitter van de Sociaal Economische Raad als adviseur langs bij Herman Tjeenk Willink. Die stelde bij het presenteren van zijn eindrapport dat zijn opvolger als informateur iemand op afstand van de actuele politiek zou moeten zijn met „een breed sociaal-economisch profiel”.

Mariëtte Hamer is al bijna zeven jaar voorzitter van de SER. De raad adviseert het kabinet op het gebied van sociaal-economische onderwerpen en bestaat uit vertegenwoordigers van zowel werkgeversorganisaties als vakbonden.

Moeizame formatie
Normaal gesproken komt de informateur uit de grootste partij in de nieuw gekozen Kamer, maar de huidige formatie verloopt in veel opzichten anders dan gebruikelijk. In eerste instantie werden Annemarie Jorritsma (VVD) en Kajsa Ollongren (D66) aangesteld als informateur, maar na het per ongeluk openbaar worden van notities uit hun gesprekken met fractievoorzitters traden zij terug.

Lees ook: Rutte denkt ‘diep na’. Is het genoeg?

Na het geschonden vertrouwen vanwege het spreken over de positie van het kritische CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt door VVD-leider Mark Rutte moest veteraan Tjeenk Willink de formatie vlot trekken. Hij concludeerde op 30 april dat de inhoudelijke formatie kon gaan beginnen en dat elf Kamerfracties niet bij voorbaat samenwerking uitsluiten met opnieuw Rutte als premier.

De VVD-leider kwam maandag bij Nieuwsuur met een aantal ideeën voor een nieuwe bestuurscultuur. Aan Hamer nu de taak partijen te vinden die dat voldoende vonden en samen een kabinet willen vormen om de belangrijkste problemen van het land op te lossen. Mogelijke coalitiepartijen PvdA en GroenLinks lieten dinsdag weten niet onder de indruk te zijn van de nieuwe ideeën van Rutte.

Omtzigt: bereid tot gesprek met Rutte, maar niet nu

Pieter Omtzigt is „altijd bereid” tot een gesprek met Mark Rutte, maar niet „op dit moment”. Dat is de reactie van het CDA-Kamerlid op uitspraken van demissionair premier en VVD-fractievoorzitter Rutte in Nieuwsuur maandagavond. Omtzigt schrijft via Twitter dat zijn herstel „langzamer dan gehoopt” gaat. Rutte had bij Nieuwsuur gezegd dat de CDA’er, die een essentiële rol speelt in de formatie, bereid was met hem te praten.

Volgens het CDA-Kamerlid had Rutte zondag „per sms aangegeven dat hij een gesprek wil”, bij voorkeur aanstaande vrijdag. Dat komt te vroeg voor Omtzigt, die al bijna drie maanden oververmoeid thuis zit. Hij schrijft dat hij „hoopte eerder weer aan het werk te kunnen”, maar dat hij nog niet de oude is. Dat is, schrijft hij, het gevolg van „de aanhoudende stroom zaken rond” zijn persoon. Omtzigt was belangrijk voor het blootleggen van de Toeslagenaffaire, waarover eind april geheime ministerraadnotulen werden vrijgegeven. Daaruit bleek dat kabinetsleden over kritische Kamerleden zoals Omtzigt hadden geklaagd.

PieterOmtzigt Pieter Omtzigt Mark Rutte heeft mij gisteren per SMS aangegeven dat hij een gesprek wil met mij, bij voorkeur as vrijdag.
Ik heb geantwoord dat ik altijd tot een gesprek bereid ben, maar dat het op dit moment niet lukt dit soort gesprekken te voeren. 1/3 10 mei 2021 @ 21:29

Volgen

Omtzigt, die bij de Tweede Kamerverkiezingen in maart ruim 342.000 voorkeursstemmen kreeg, speelt een sleutelrol in het formatieproces en Ruttes positie daarin. Sinds is gebleken dat de VVD-fractievoorzitter het in gesprekken met toenmalige verkenners Kajsa Ollongren (D66) en Annemarie Jorritsma (VVD) over Omtzigts positie heeft gehad („je moet wat bij Omtzigt: minister”), lijkt diens steun voor het CDA een voorwaarde voor regeringsdeelname. En zonder het CDA wordt het voor de VVD lastig om tot een meerderheidskabinet Rutte IV te komen. Maar dat is nu net het probleem: Omtzigt, zo klinkt het, wil absoluut niet regeren met Rutte, die volgens hem de oude gesloten bestuurscultuur verpersoonlijkt.

Lees hier meer over het Nieuwsuur-interview van Mark Rutte: Rutte denkt ‘diep na’. Is het genoeg?

Rutte: ideeën voor nieuwe bestuurscultuur, maar ‘niet opeens alles anders doen’

Het debat in de Tweede Kamer moet politieker worden, met ruimte voor middenpartijen om te botsen. Ook moet er een organisatie komen die gaat uitzoeken waar het misgaat in de communicatie tussen burgers en de overheid. Over onder meer deze ideeën sprak demissionair premier en VVD-voorman Mark Rutte maandagavond met Mariëlle Tweebeeke van televisieprogramma Nieuwsuur.

Ook erkende Rutte fouten te hebben gemaakt in de tien jaar dat hij premier is. Zo stelde hij een hang naar controle te hebben en ook aangedrongen te hebben op een goede sfeer, mogelijk met nadelige gevolgen. Toch zei hij ook „niet opeens alles anders” te gaan doen. „Het is niet een kwestie van iets goed of slecht doen.”

Lees hier de hele analyse door politiek redacteuren Guus Valk en Petra de Koning: Rutte denkt ‘diep na’. Is het genoeg?

Welkom in een nieuw formatieblog

In dit blog houdt NRC het laatste nieuws bij over de kabinetsformatie, die deze week een nieuwe fase ingaat. Woensdag debatteert de Tweede Kamer met informateur Herman Tjeenk Willink over zijn eindverslag, anderhalve week nadat hij dat indiende. In dat debat zal de Kamer ook formeel een nieuwe informateur aanwijzen.

Tjeenk Willink concludeerde al dat een nieuw kabinet onder leiding van VVD-leider Mark Rutte tot de opties behoort. Alleen de PVV, SP en BIJ1 sluiten deelname aan een nieuw kabinet uit als Rutte daar deel van uitmaakt. Begin april kreeg Rutte nog een motie van afkeuring tegen zich, die alleen door zijn eigen partij niet gesteund werd.

Vóór Rutte woensdag weer in de Kamer staat, is hij maandagavond eerst te gast bij Nieuwsuur. Daarin zal hij uitleg geven hoe hij de veelbesproken Haagse bestuurscultuur wil gaan veranderen.

Lees hier: het vorige blog terug