Jeugdboek met indrukwekkende beschrijving van de middeleeuwse schreeuw om bescherming

Met de ogen dicht zit dienaar Úlfar voor op het vikingschip. Soms gaat hij in het ruim liggen, „zo dicht mogelijk bij het water, met zijn wang tegen het glibberige hout”. Allemaal om de golven te voelen. Zo wijst Úlfar de weg aan het schip vol Groenlanders, dwars over de Atlantische Oceaan – in de twaalfde eeuw. Al voor ze bij Noorwegen land zagen, wist hij al dat ze daar waren. „Het schip gedraagt zich hier anders, de golven buigen en kaatsen rond de eilanden.”

Het is een van de vele scènes die het jeugdboek Koningsspel van Linda Dielemans zo leuk maken voor historisch geïnteresseerden. De roman beschrijft de (fictieve) geschiedenis van het beroemdste middeleeuwse schaakspel: de Lewis-schaakstukken van walrus-ivoor, die in het begin van de negentiende eeuw op het strand van het gelijknamige Schotse eilandje werden gevonden.

Dat mensen als Úlfar op deze manier de stoere schepen van de middeleeuwse Scandinaviërs over de zeeën loodsten is heel aannemelijk, de Polynesische zeevaarders deden het precies zo in vroeger tijden. De op basis van goede research geschreven spannende boeken van de archeoloog Dielemans bevatten altijd veel van deze treffende details. Los van het verhaal over de avonturen van een Groenlands meisje met talent voor ivoorsnijden, is Koningsspel bijvoorbeeld doordesemd van machtsconflicten, sociale ongelijkheid, afgunst en de angst voor willekeur. Typisch middeleeuws! Neem die Úlfar. Op de boot vertelt hij het ivoormeisje Auga dat hij wegens misdaden in het verleden nu met handen en voeten als knecht gebonden is aan Auga’s vader, de hoofdman van het Groenlandse dorp tevens kapitein van het schip.

In plaats van Úlfar vogelvrij te verklaren, gaf de hoofdman hem genade en liet hij de man betalen met knechtschap van zichzelf én zijn dochter. Daarom is Úlfars dochter zo jaloers op Auga, zij wil leven zoals Auga. „Jij hebt het leven dat zij zou willen, jij bent vrij.” Die sociale ongelijkheid en onzekerheid zien we ook een sociaal niveau hoger, later in het verhaal in de vele bedreigingen die de koning van Noorwegen uit. Er is ook veel verbondenheid en vriendschap, maar de schreeuw om bescherming is groot. Zoals Auga in een ruzie met haar vader uitroept: „en wie komt er op voor mij?”

De sociologische inkijkjes en historische details zijn een kenmerk van Dielemans boeken, evenals het lange nawoord met historische verantwoording.

Koningsspel is haar eerste roman over historische tijden. Eerder schreef ze onder meer het bekroonde Schaduw van de leeuw (2018), over prehistorische grottekeningen en hoe die uit dromen zouden kunnen zijn ontstaan (helemaal geen gekke hypothese). Dat boek bevat ook een indrukwekkende beschrijving van een huwelijksmarkt in de IJstijd, als twee groepen jagers-verzamelaars elkaar ontmoeten. In Geestenkrijger (2015) schreef ze over de bronstijd, vol intrigerende rituele gevechten met grote bronzen zwaarden (en Stonehenge).

Lees ook

‘Schrijvend los ik archeologieraadsels op’