Marcin Lul

Tematem przedstawionej w artykule interpretacji Historii kołka w płocie, jednej z żytomierskich powieści Kraszewskiego z 1858 roku, jest zetknięcie ludzkiej kultury i cywilizacji (w tym społecznego bytu wsi polskiej) z materialnością świata nie-ludzkiego. Zagadnienie to wywołuje szereg pytań i wątpliwości zwłaszcza dzisiaj, w kontekście historyczno-metodologicznego zwrotu w stronę świata rzeczy i ekologii. Teoriopoznawczy sceptycyzm Kraszewskiego nakłada na odbiorcę obowiązek lektury zgodnej z „dyrektywą nieufności”, to znaczy ironicznie podejrzliwej wobec wszelkich prawd „absolutnych”. Znajduje tu pole do realizacji ironia sokratejska, podniesiona przez Schlegla do rangi głównej zasady filozoficzno-estetycznej. Pod piórem Kraszewskiego staje się ona mechanizmem twórczej samokontroli, powstrzymuje twórcę przed jednoznacznym dydaktyzmem, z którym oswoił czytelników sporej części swoich poprzednich powieści o tematyce społecznej. Metoda konfrontowania „wiedzy” bytów nie-ludzkich (poch...

Elżbieta Dąbrowicz – dr hab., prof. Uniwersytetu w Białymstoku; zajmuje się historią literatury polskiej XIX i XX wieku w perspektywie życia publicznego (m.in. kwestie autorytetu, cenzury, tabuizacji), zróżnicowaniem regionalnym piśmiennictwa polskojęzycznego, epistolografią i biografistyką; autorka książek: Cyprian Norwid. Osoby i listy, Lublin 1997; Galeria ojców. Autorytet publiczny w literaturze polskiej lat 1800–1861, Białystok 2009; Cenzura na gruzach. Szkice o literackich świadectwach życia w PRL-u, Białystok 2017; Romantyzm ziemi przechodów. Próby terytorialnej historii literatury, Białystok 2019.Marcin Lul – pracownik Wydziału Filologicznego Uniwersytetu w Białymstoku. Autor rozprawy Wileńska maskarada. Pisarz i świat w prozie Józefa Ignacego Kraszewskiego (2016). Zainteresowania badawcze: biografia i twórczość Józefa Ignacego Kraszewskiego na tle piśmiennictwa polskiego XIX wieku, kontakty międzyzaborowe, tradycja i pamięć historyczna (XVIII–XXI wiek).71