Camacrusa

La camacrusa (o camacruda o cambacrusa) qu’ei ua creatura fantastica presenta en la Gasconha sancèra e dens las regions avesiadas (Pirenèus). Qu’ei un espaurugalh particularament esvarjant. Que s’ageish generaument d’ua cama sola qu’a un uelh au jolh (la camba crusa dab l'uèlh dubèrt). Que surgeish la nueit entà emportar e devorar los imprudents. L’estranh d’aqueth èste e l’abséncia de precisions que’u balha un caractèr mei inquietant. Los «informators» e los illustrators qui’s son escaduts a produsir ua representacion que horneishen mantuas elements : ua boca, lo peu, còrns, urpas... Mes nada descripcion ne hè pas l’unanimitat.

Segon las variacions dialectaus, las prononciacions e las grafias utilizadas, que’s pòt trobar cama crusa, camo cruso, came cruse, came crude... Totun, l’origina vertadièra d’aquèra creatura n’ei pas explicada per aquèra apellacion. Mei d’ua interpretacion deu mot cruse (o crude) qu’existeishen. L’adjectiu acolat au nom de «cama» qu’ei percebut diferentament segon lo monde. La variacion morfologica [d] / [z] plan coneishuda en occitan de Gasconha (espasa / espada ; véser / véder...) que fonciona aquiu com ua multiplicacion de connotacions esvarjantas. «Crusa» qu’ei comprés per los uns com un sinonime de «cava», per los autes com volent díser «crudèla». Mes lo sens literau «cruda», antinomic de «cueit», que sembla lo mei plausible. La nocion de carn cruda o cueita que distingueish deus mondes qui s’opausan^[1] : lo deus umans, qui hen còser la carn, e lo de las bèstias o de las creaturas maleficas qui minjan la carn cruda. Dens ua version deu conte de Joan de l’Ors, l’agla giganta qui transpòrta lo eròi que reclama la son repàisher en cridar «Carn cruse» !

• Gasconha, Bearn : camecruda o camecrusa ; Un espaurugalh imaginari tà har paur aus mainatges^[2]. Segon l’abat Vincent Foix^[3], la camacruda que s’estuja darrèr los palhèrs. Qu’a un equivalent, lo Soupe-tout-Sé

• Gèrs e Las Lanas : segon l’abat Dambielle^[4], la camacruda que seré ua pèth o ua desfròca (l'ensems deus vestits que deisha un religiós a la soa mort), l'aparéncia que preneré un broish com aquera deu lop garon. Qu'evòca l’idea de vampir.
• Agen : los dus contes (La cama d’aur e la Goluda) publicats per J.F. Bladèr sus aqueth tèma qu’eran recuelhuts en Lot-et-Garonne.
• Arièja : camba crusa et uelh dobèrt (la camacrusa e l’uelh obèrt) qu’ei segurament un deus espaurugalhs mei espandits en Arièja^[5], «qu’ei ua cama dab l’uelh obèrt e un còrn, qui cor mei lèu que lo monde», «qu’ei ua cama cruda, qui n’a pas que l'òs», «qu’ei ua cama roia, mau fotuda, lèda, tota sanguinosa»...
• Tolosa : Frederic Mistral (Tresaur dau Felibritge) que limita la camacrusa a la vila de Tolosa.

Qu’existeish chic de contes que meten en scèna la camacrusa : qu’ei meilèu originària de las supersticions e credenças popularas atenuadas dab lo temps e «folclorizadas». Deus contes de Gasconha recuelhuts per Joan Francès Bladèr^[6], classats per Paul Delarue com conte-tipe n°366^[7], que pòden perméter de pensar a ua origina per aquèra credença. Los dus hèn referéncia a ua cama panada a un mòrt. N’ei pas la cama èra medisha, vaduda «independenta», qui’s venja, mes podem envisatjar ua origina possibla. Totun, qu’ei mei probable de’n trobar ua en tornar pujar mei luenh : lo diu cèlta Lug qu’ei representat a sautapè, un uelh barrat, en agitar un braç solet, abans la batalha de Samhain. Qu’existeish representacions nombrosas de personatges pitats sus ua cama soleta. Dens las tradicions alpinas e notadament dens los Grisons, se parla de creaturas nocturnas qu’an ua cama, qui detienèvan los secrets de l’en delà e qu’us revelarén aus qui vienerén los interrogar en estar pitat sus un pè, segon ua postura frequenta dens l'univèrs cèlta^[8]. De l’auta part, la camacruda qu’ei evocada dens Los Esperits deus Contes de Gasconha.

Dens aqueth conte, la Goluda qu’ei lo chafre balhat a ua gojata aganida de carn, que la minja un sarròt crud. Que’s hica dens ua colèra tarribla quan ei privada de carn. Un dia, los pais de la Goluda que parteishen per la vila. La gojata que’us demanda de’u portar carn. Au tornar, que s'aperceben qu’an desbrombat. En passar au ras deu cemeteri, que destèrran un mort frescament enterrat, que’u copan ua cama e que la portàn a la hilha. Que la devora suu còp. Lo lendoman, lo mort que vien reclamar la soa cama, qu’entraina la Goluda dinc a la soa tomba, on la devora eth medish. Bladèr qu’indica qu’aqueth conte s’apèra la Camo cruso segon quauques uns deus son informators.

Aqueth conte qu’ei situat en Agen. Un sénher ric qu’a ua beròia hemna. Un dia, la hemna que cad e que’s copa ua cama. Entà remplaçar la cama copada, lo sénher que’u hè har ua cama d’aur, dab la quau marcha dab tant de gràcia e de leugeretat com abans. Mes après sèt ans, la hemna que moreish e qu’ei enterrada dab la soa cama d’aur. Dens la nueit, un vailet aganit que pana la cama. Dens lo cemeteri, que s’enten ua votz qui gemica : «D’aur, d’aur, tornatz-me la mea cama d’aur». Previengut peu hossèr, lo marit que va dinc a la tomba, que promet de har díser missas, totun lo medish planh que torna : «D’aur, d’aur, tornatz-me la mea cama d’aur». Lo lendoman, le senhèr qu’enveja la soa goja, peu medish resultat. Lo tresau dia, qu’enveja lo vailet qui demanda un drin espaurit : «Qué voletz, Dauna ?» e la dauna que gesseish de la soa tomba en díser «Qu’ès tu que vòli !», e que l’entraina dens la hòssa e que’u devora.

En 2021, ARG intitulat «Le Gîte de la Came-Cruse» s’ei debanat sus TikTok. Que s’inspira deu mite gascon, en hicar en scèna la disparicion d'utilizators de la platafòrma en seguida d’ua visita dens ua jasença de las Lanas qu'aparteishen a un adèpte deu broishami pirenenc.

En seguida d’aqueth ARG qu’ei vadut un longmetratge intitulat «Cama-Cruso», produsit per la platafòrma de streaming francesa Shadow^[9][10].

1. ↑ Voir Tabou alimentaire — Wikipédia (wikipedia.org)
2. ↑ Simin Palay, Escole Gastoû Febus, Dictionnaire du gascon et du béarnais modernes, Paris, CNRS, 1991, 3e éd. (1re éd. 1932-1934), 1053 p. (ISBN 2-222-01608-8).
3. ↑ Vincent Foix, Sorcières et Loups-garous dans les Landes,1904.
4. ↑ Abbé Dambielle, La sorcellerie en Gascogne, Auch, imp. Cocharaux, 1907
5. ↑ Charles Joisten, Les êtres fantastiques dans le folklore de l'Ariège, Toulouse, Loubatières, 2000
6. ↑ Jean-François Bladé, Contes de Gascogne, 1886, Maisonneuve, Paris
7. ↑ Le conte populaire français, Paris, G.-P. Maisonneuve et Larose, 1976, tome sègle i, p. 388
8. ↑ Olivier de Marliave, Magie et sorcellerie dans les Pyrénées, Sud-Ouest, 2006
9. ↑ Cama-Cruso (shadowz.fr)
10. ↑ CAMA-CRUSO : L’âme du film, c’est vous ! - (close-upmag.com)