Proces van Neurenberg

Dit artikel gaat over het proces tegen de kopstukken van de naziregering; voor alle overige processen van Neurenberg, zie Processen van Neurenberg.

Het Proces van Neurenberg is het in de Duitse stad Neurenberg gehouden proces tegen 24 kopstukken van het naziregime uit de Tweede Wereldoorlog.

Inleiding

Omdat het eigenlijk om meerdere processen ging wordt ook wel gesproken van de Neurenbergse processen. Het proces werd geleid door de Grote Vier: de Verenigde Staten, de Sovjet-Unie, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. De overige geallieerde landen stuurden waarnemers. De rechtbank werd het Internationale Militaire Tribunaal genoemd.

De Grote Vier baseerden dit proces in grondslag op de Verklaring van Moskou. Deze verklaring maakt onderscheid tussen grote oorlogsmisdadigers, waaronder verstaan werd diegenen wier misdrijven niet aan een bijzondere geografische plaats verbonden waren.

Het proces begon op 20 november 1945 en duurde tot 1 oktober 1946, toen het vonnis werd uitgesproken. Tijdens dit proces waren verschillende betrokkenen actief.

Critici hebben wel getracht de legitimiteit van het proces aan te vechten door aan te voeren dat door de geallieerde troepen bedreven misdaden niet vervolgd werden en door te stellen dat veroordeling van tevoren al vastgestaan zou hebben. Dit laatste wordt in belangrijke mate ontkracht doordat verschillende gedaagden vrijgesproken zijn en anderen tot relatief lichte straffen veroordeeld werden. Juristen stelden dat het een juridische doodzonde is dat mensen vervolgd werden voor delicten die niet van tevoren strafbaar waren gesteld in het internationale recht.^[1] Tegenwoordig wordt het Tribunaal van Neurenberg algemeen beschouwd als belangrijk beginpunt van het internationaal strafrecht.

Het Proces van Neurenberg is wel het bekendste, maar niet het enige proces dat na de Tweede Wereldoorlog in Neurenberg gehouden werd. In Neurenberg werden ook andere processen gevoerd, niet voor het Internationale Militaire Tribunaal, maar voor Amerikaanse militaire rechtbanken. Deze vervolgprocessen vonden wel in dezelfde ruimte plaats; zie het artikel Processen van Neurenberg.

Gedaagden

Ook de NSDAP, de SS, de SA, het OKW (de Duitse legerleiding), SD, Gestapo en andere naziorganisaties stonden terecht. Ze werden tot misdadige organisaties verklaard en opgeheven. Alleen het OKW werd als organisatie vrijgesproken.

Rechters

De geallieerden hadden elk twee rechters (één rechter en één plaatsvervanger) aangewezen.

1. Francis A. Biddle en John J. Parker voor de Verenigde Staten
2. Iona T. Nikitsjenko en Aleksander F. Volchkov voor de Sovjet-Unie
3. Sir Geoffrey Lawrence en Norman Birkett voor Groot-Brittannië
4. Henri Donnedieu de Vabres en Robert Falco voor Frankrijk

Geoffrey Lawrence was de voorzitter van de rechtbank. Het hoofd van het team van aanklagers was een Amerikaan: Robert H. Jackson.

Misdaden

De verdachten stonden terecht volgens het Handvest van Neurenberg voor:

• samenzwering,
• misdrijven tegen de vrede,
• misdaden tegen de menselijkheid,
• oorlogsmisdrijven.

Het is van belang hierbij op te merken dat de rechters het verweer Befehl ist Befehl (bevel is bevel) ten principale hebben verworpen. Dit gebeurde voor het eerst in de rechtszaak tegen de Duitse generaal Anton Dostler.

Een ander verweer van de verdachten was, dat het legaliteitsbeginsel geschonden werd, omdat er geen wetten en verdragen waren die het voeren van een aanvalsoorlog strafbaar stelden. Ook dit verweer werd verworpen. Het Tribunaal beriep zich erop dat het legaliteitsbeginsel niet bedoeld was als beperking van de soevereiniteit van staten, maar dat het een algemeen beginsel van rechtvaardigheid is. Het zou juist onrechtvaardig zijn als personen, die willens en wetens het recht geschonden hebben, zich met succes op dit beginsel konden beroepen en zo ongestraft zouden blijven. Daarnaast gebruikte het Tribunaal het Briand-Kelloggpact en het Verdrag van Versailles om aan te tonen dat het voeren van een aanvalsoorlog ook in 1939 reeds verboden was door het internationaal recht.^[2] De gedaagden noemden dit Siegerjustiz (het recht volgens de overwinnaar).

Op 1 oktober 1946 werden de vonnissen voorgelezen.

Getuigen

• Rudolf Höss (kampcommandant van vernietigingskamp Auschwitz), stond niet terecht, maar was kroongetuige omtrent de misdaden in vernietigingskamp Auschwitz. Bij een later proces werd hij ter dood veroordeeld.

Executie van de doodvonnissen

Op 16 oktober 1946 werden de hiertoe veroordeelden ter dood gebracht in de sportzaal van de gevangenis van Neurenberg, waar zij tijdens het proces gehuisvest waren. Göring bleek die dag al dood te zijn, hij had zelfmoord gepleegd. De vonnissen werden voltrokken door sergeant John C. Woods. De veroordeelden werden opgehangen volgens het principe van een lange val, waarna de nek brak. Volgens de officiële rapporten ging alles volgens plan, maar tegenwoordig wordt wel beweerd dat dat niet het geval was en dat Woods de val met opzet korter had gemaakt, zodat de veroordeelden zouden sterven door verstikking. De tijd tussen de executie en doodverklaring was namelijk erg lang; Ribbentrop hing 14 minuten voordat hij stierf, Keitel 24 minuten. Frick sloeg in zijn val met het gezicht tegen de rand van het gat. Enkele uren nadat Seyss-Inquart als laatste stierf, werden de lichamen van de ter dood veroordeelden naar het crematorium van het Ostfriedhof in München gebracht en daar verbrand. De as werd verstrooid over de Isar.

Nuremberg (miniserie)

De Processen van Neurenberg werden in 2000 verfilmd in de miniserie Nuremberg, met onder anderen Alec Baldwin als de hoofdaanklager Robert Jackson. Deze film was gebaseerd op het boek Nuremberg: Infamy on trial van Joseph E. Persico uit 1994.

Zie ook

• Proces van Tokio
• Artsenproces
• Judgment at Nuremberg

Externe links

• Nederlandstalige vertalingen van processtukken
• Woordelijke procesverslagen