File Transfer Protocol
File Transfer Protocol
FTP (File Transfer Protocol)- Файл дамжуулах протокол нь дэлхийн хаана ч байгаа компьютерийн файлыг харах, сонирхсоноо хуулах боломж олгоно. FTP талбар нь Хост буюу интернэтэд холбогдсон компьютер бөгөөд түүнд файл хадгалагдана. FTP талбарыг коллеж, их дээд сургууль, засгийн газрын агентлаг, компани хувь хүмүүс бүрдүүлнэ. Интернэтэд олон мянган FTP талбар бий. Зарим FTP талбар хувийнх байдаг. Ийм талбарын файлд хандахдаа нэвтрэх үгээ оруулна. Олон компани ийм талбарыг дэлхийн өнцөг буланд байгаа өөрийн ажилтан, хэрэглэгчдэд мэдээлэл хүргэх зорилгоор ажиллуулдаг. Мөн нийтийн FTP талбар байх ба энэ нь нийтэд зориулагдсан асар их мэдээлэл бүхий FTP талбар олон бий. Түүний файлд хандах нэвтрэх үг шаардлагагүй, хэн боловч мэдээллийг үнэгүй авч ашиглаж болно. Энэ сайтуудад холбогдохдоо User ID: anonymous, Password: и-мэйлийн хаягаа бичнэ. FTP нь терминал дээрх хэрэглэгчдэд шууд хэрэглэгдэх боломжтой боловч энэ нь үндсэндээ программуудын хэрэглээнд зориулагдсан юм. Түүнийг анх 1971 онд тодорхойлсон бөгөөд энэ хугацаанд их өөрчлөгдсөн бүрэн тодорхойлолтыг RFC 114-с олж үзэж болно
FTP нь нэг системээс нөгөөд файл дамжуулахад хэрэглэгддэг стандарт арга юм. Түүний зорилго нь RFC 0765- д:
1. Файл хуваалцахыг дэмжих (to promote file sharing).
2. Гадаад комьпютеруудын шууд бус далд хэрэглээг дэмжих.
3. Хэрэглэгчийг машинууд дээрх файл хадгалах системийн өөрчлөлт (variation) уудаас
халхлах тусгаарлах.
FTP талбар
FTP талбарын файлууд тус тусын хавтаст хадгалагдаж байдаг. FTP талбарт PUB хэмээх их хавтас байх ба түүнд дэд хавтас, файлууд хадгалагдана. Олонх дэд хавтасын нэр нь түүнд ямар төрлийн файл хадгалагдаж байгааг илэрхийлнэ. Тухайлбал apps хавтаст хэрэглээний программ, docs хавтаст бичгийн файлууд байдаг. Сайн зохион байгуулагдсан FTP талбар нь файлын талаар тайлбар өгөх "readme" "index" файлтай байдаг. Талбарын даац гэж байх бөгөөд FTP талбарт нэг зэрэг холбогдох хүний тоо хязгаартай. Хэрэв FTP талбартай холбогдоход алдааны мэдээлэл гарвал даац нь хэтэрчээ гэсэн үг. Ачаалал багатай үе нь FTP талбартай ажлын бус цагаар амралтын өдрүүдэд холбогдоход түүний ачаалал бага байдаг. Зарим нийтийн хэрэгцээний FTP талбар нь өөрийн салбаруудтай байдаг. Эдгээрт үндсэн талбарт байдаг мэдээлэл бүгд байдаг ч ачаалал нь түүнийхээс бага байна. Газарзүйн хувьд хэрэглэгчдэд илүү ойрхон салбар байвал холбогдоход хялбар, найдвартай байна. Салбаруудыг үндсэн талбарын мэдээллээр байнга баяжуулан шинэчилж байдаг.
Интернэтэд зориулсан маш их мэдээллийн сантай нийтийн FTP талбар олон бий. Энэ хувийн FTP талбаруудад төрөл бүрийн программ хангамж, олон төрлийн баримтууд, сүлжээг төхируулдаг файлууд, график зураглал дүрслэлүүд, дууны үгс , MP3 төрлийн дуунууд ба бүх төрлийн мэдээллүүд хадгалагдаж байдаг. Энэ талбар нь түүнрүү нэвтэрхэд нууц үг,код асуухгүй хүн бүхэнд үнэгүйгээр хэзээ ч үйлчлэхэд бэлэн байдаг.
- Хувийн FTP талбар гэж юу вэ? Зарим FTP талбар хувийнх байдаг. Ийм талбарын файлд хандахдаа нэвтрэх нууц үгээ оруулна. Олон компани ийм талбарыг дэлхийн өнцөг буланд байгаа өөрийн ажилтан, хэрэглэгчдэд мэдээлэл хүргэх зорилгоор ажиллуулдаг. Мөн электрон шуудангийн жагсаалтын архивууд мөн л хувийн FTP талбардээр хадгалагддаг.
FTP хэрхэн ажилладаг вэ?
Ажиллах зарчим Клиент компьютер нь мэдээллийг авах хүсэлтээ уг компьютер руугаа илгээж server гэгдэх компьютер нь өгөгдөл программаа хянана. FTP дамжуулалт нь Клиент/Сервер орчинд явагддаг. Хүсэгч машин нь дээрх хүснэгтэд буй слиентүүдийн нэгийг эхэлдэг. Энэ нь түүний хандсан файл серверт (өөр сүлжээн дэх машин) хүсэлтийг хүргэдэг. Энэ хүсэлт нь ихэвчлэн inetd-ээр 21-р порт ру илгээгддэг. Холболт үүсэх хооронд файл сервер нь FTP сервер хүлээгч эсвэл FTP хүлээгч ажиллуулж байх ѐстой. FTPD бол стандарт FTP сервер хүлээгч юм. Түүний үүрэг нь энгийн : Inetd-р ирүүлсэн холбогдох хүсэлтэд хариу өгч файл дамжуулалтаар хангах үүрэгтэй. Энэ хүлээгч нь unix-ийн ихэнх дискт байдаг. Доор бусад үйлдлийн системүүд дэх FTP серверүүдийг харуулав.
| Operating System | Client |
|---|---|
| Unix | Native(FTPD) |
| Майкрософт Windows 95 | WEFTPD ,Майкрософт , FrontPage , WAR ,
FTP Хүлээгч , Vermitio |
| Майкрософт Windows NT | Serv-U , OmniFSPD , Майкрософт Internet
Information Сервер |
| Майкрософт Windows 3.x | WinQVT , Ser-v, Beames & Whitside
Bw Connect , WFTPD FTP Cервер WinHTTPD |
| Macintosh | Netpresenz , FTPD |
| OS/2 | Penguin |
Клиент програм
- Хэрэглэгчийн хүсэж байгаа мэдээллийг сервер рүү дамжуулна
- Дамжуулж байгаа мэдээллийг сервер ойлгох формат руу хувиргах
- Серверт байгаа мэдээллийг хэрэглэгч уншиж чадахаар хувиргах хэрэгтэй
Сервер програм
- Клиентээс ирж байгаа хүсэлтийг хүлээн авч боловсруулдаг
- Клиентийн хүсэж байгаа мэдээллийг түүн рүү илгээх үүрэгтэй
FTP аюулгүй байдал
Ftp протокол нь аюулгүй байдалын олон сул талтай 1999 онд RFC 2577 зохиогчид дараах асуудлыг нь эмзэг гэж жагсаасан
- Brute force attack
- FTP bounce attack
- Packet capture
- Port stealing
- Spoofing attack
- Username protection
FTP протоколоор дамжуулж байгаа өгөгдөлүүд шифрлэлт байхгүй. Бүх дамжуулж байгаа хэрэглэгчийн нэр , нууц үг , командууд , цэвэр текст хэлбэрээр сүлжээн дээгүүр дамждаг учраас Сүлжээнд байгаа дурын этгээд FTP гээр дамжуулж байгаа пакетуудыг барьж (packet capture (sniffing)) авахад хэрэглэгчийн мэдээлэлээ алдах боломжтой . SMTP telnet IMAP зэрэг протоколуудад бас өгөгдөлөө шифрлэлтгүй дамжуулдаг
Энэ асуудалын нийтлэг шийдэл :
- Mэдээлэл дамжуулахад аюултай протколын оронд аюулгүй протокол ашиглах . Жишээ нь : FTP -ийн оронд FTPS . Telnet – ийн оронд TelnetS ашиглах
- Өөр илүү найдвартай аюулгүй файл дамжуулах протокол ашиглах эсвэл SSH протокол ашиглах
- Аюулүй тунел Secure Shell (SSH) эсвэл виртуал хувийн сүлжээ (VPN) ашиглах.
FTPS
Хэрэглэгч FTPS шифрлэгдсэн хүсэлт гаргах боломжийг олгодог дундаас мэдээлэл алдахдах боломжгүй. FTP стандартын өргөтгөл юм. Хэрэглэгчийн нэр User команд ашиглана сервер лүү илгээх ба нууц үгээ Pass команд ашиглана илгээнэ. Хэрэглэгчийн илгээсэн мэдээллийг сервер шалгаад серверээс клиент хариу илгээнэ . Сервер холбогдох хүсэлтийг зөвшөөрсөн бол хэрэглэгч нэвтрэх нууц үгээрээ нэвтэрч болно гэхдээ сервер уг хандалтыг зөвхөн хязгаарлагдмал олгоно.
File Transfer Protocol түүх
- 1971 - Файл дамжуулах Протоколын анхны FTP стандарт нь RFC 114 бөгөөд Abhay Bhushan 1971 оны 4 сарын 16 нд үүсгэсэн
- 1971-1980 - Стандарт RTC 172 RTC 265 мөн RTC 354 энгийн FTP гийн коммандаар тодорхойлогдсон
- 1980 - Орчин үеийн FTP стандарт нь RFC 765 ба ITI ийг Жон Фостед үүсгэсэн
2 дугаар үе
- 1985 - FTP стандарт RFC 959 ISI – ийн 1985 онд Joyce Reynolds гаргаcан.
- 1980-1997 - Нөхөрсөг галт хана мөн хэрэглэгчийн нууц үг баталгаажуулалтын функцуудыг клиент болон сервер хоёрын дунд тодорхойлж өгсөн
3 –р үе
- FTPS (FTP –SSL эсвэл FTP secure протокол нь FTP ийн нэгэн төрөлийн протокол бөгөөд энэ нь FTP д SSL TLC ийн хамгаалтуудыг нэмж өгсөн RTC 2228 –ийг RFS 4217 болгож өргөтгөсөн
- 1988 өргөтгөл нь ipv6 , нат өргөтгөсөн идэвхгүй тусламжийг багтаасан RFC 2428 стандартийн нэг хэсэг юм.MID 2000s Managed Sftp анх 1997 RFC 4251 cтандартийн нэг хэсэг болж хөгжүүлсэн . Байгуулагууд managed file fransfer ийг хэрэглэж эхэлсэн бөгөөд энэ нь ftp серверийн бас нэгэн шийдэл юм . MTP нь маш өндөр түвшиний хамгаадтуудыг санал болгодог ба Засагийн газарт ихэвчлэнэ хэрэглэдэг . Мөн FTPS SFTP –ыг дэмжин ажилдаг
Файл сервер систем
Ихэнх сүлжээ нь файл хуваалцахад зориулагдан хөгжүүлэгдсэн байдаг. Файл дам-жуулах протокол (FTP) нь энэ зорилгоор ашиглагддаг. FTP протокол нь сервер дээрээс файл татах болон upload хийхэд чухал ач холбогдолтойгоор ашиглагддаг ба мөн халдлагын бай болж байдаг. Клиент компьютер (хэрэглэгч) шинээр файл бий болгох, үүсгэсэн файлыг унших, шинэчлэх болон устгах боломжийг файл системийн интерфейсээр хангаж өгдөг. FTP болон HTTP гэх мэт протокол ашиглан клиент компьютер нь өөрийн хандах эрхийн хүрээн дэх хязлаарлалтайгаар файлуудад ханддаг. Сервер нь өндөр хүчин чадалтай үйлдлийн систем шаардагдах ба энэ нь хэрэглэгчдэд нэг дор олноор үйлчлүүлэхэд хангалттай хүчин чадалтай байх хэрэгтэй нөгөө талаас найдвартай байх шаардлагатай. Сервер нь серверийн програмуудыг суулгасан байнгын асаалттай компьютер дээр байрлах бөгөөд тухайн компьютер нь ip хаягтай байх ба түүнийг нь домэйн нэртэй холбосноор тухайн вэбсайтыг үзэх боломжтой болдог. Бүх файлуудыг нэгдсэн сервэрүүд дээр хадгалж, хэрэглэгчид өөрийн эрхийн хүрээн дэх файлуудад хандах боломжтой байдаг. Тус файлуудад эрх бүхий хэрэглэгч,админууд хандах болон тус файлд бичих эрхтэй байна. Мэдээж хэрэглээний онцлог гэх мэт зүйлсээс нь хамааруулан зөвхөн өөрөө хандах боломжтойгоор ч файлийг байршуулж болох юм.
- Хэрэглэгчид өөрийн эрхийн хүрээнд уг сервэр лүү вэб хөтөчөөр дамжиж, файлийг устгах,бичих,үүсгэх гэх мэт бүхий л үйлдлүүдийг өөрийн эрхийн хүрээнд тус сервэр дээрхи файлуудад гүйцэтгэх боложмтой юм.
сvлжээнд холбогдсон компьютерvvд хооронд файл дамжуулах vvрэгтэй. Энэ файл дамжуулах протокол бvхий төв нь хэрэглэгчийн тавьсан мэдээлэл агуулсан файлуудыг хадгалж байдаг. Вэб хуудсаа хийж дууссан бол түүнийг Интернэтэд байрлуулахдаа энэ тусгай зориулалтын програм хангамжаас ашигладаг. Ийм зориулалтын програм хангамжаас WsFTP, CuteFTP , FileZilla програмуудыг түгээмэл хэрэглэдэг. Өөрөөр хэлбэл, энэ 3 програм хангамжийн аль нэгийг нь компьютортоо суулгасан байхад хангалттай. Мөн файлаа байрлуулах сервэрийн нэр, зам болон хэрэглэгчийн нэр, нууц үгээ мэдэж байж програмаа ашиглан сервэртээ хандан файлаа байрлуулж чадна. Вэб хуудас зөөж байршуулдаг ийм төрлийн програм хангамжуудын хийж гүйцэтгэх зорилго нэг учраас ажиллах зарчим ерөнхийдөө адилхан, харин команд, цэсний байрлал болон харагдах цонхны байрлал өөр байх нөхцөлтэй. Дээр дурдсан WsFTP, CuteFTP, FileZilla програмууд түгээмэл ашиглагддаг файл дамжуулах програм хангамж юм. Энэ 2 програм хангамжийн аль нэгийг сонгон зааврын дагуу ажиллахад файлаа сэрверт амжилттай хуулж чадна. Эдгээр програмын тухай дэлгэрэнгүй мэдээлэл болон сүүлийн үеийн хувилбарыг вэб сайтаар нь орж татаж авах боломжтой.
FileZilla
Filezilla – Програм хангамжийн татаж, FTP-сервер файлуудыг хуулж байна. Програм хангамжийн гол онцлог Filezilla аюулгүй өөр өөр сервертэй файлыг шилжүүлэх FTPS ба SFTP протоколуудыг дэмждэг эвдэрсэн файл татаж авах, каталог нь кэш, алсын хайх гэх мэт сангуудын харьцуулах сэргээж аюулгүй холболт, талбайн менежер, дэмжлэг ордог. Програм хангамжийн FTP серверүүдтэй ажиллаж байхдаа дамжуулсан өгөгдлийг хамгаалдаг олон холболт нь галт ханаар хамтран ажилладаг. Filezilla нь бас таныг сүлжээг өөрчлөх болон зурвасын ачааллыг бууруулахын тулд хурдны хязгаарыг тогтоох боломжийг олгодог.
Үндсэн шинж чанар:
- FTP-сервер татаж авах, файлуудыг хуулах
- Төрөл бүрийн өгөгдөл дамжуулах протокол дэмжих
- Төрөл бүрийн галт ханануудын хамтран ажиллах
- Сүлжээний холболтын тохируулах нь
Cute FTP 5.0
XP - Хэрэглэгч энэхүү програмтай ажиллахад зайлшгүй мэдэх шаардлагатай анхан шатны мэдлэгт доорх зүйл хамаарна. Үүнд:
- CuteFTP програмыг компьютертээ суулгах,
- CuteFTP програм хангамжтай ажиллах,
- CuteFTP програмыг холболтонд бэлтгэж, тохируулах,
- CuteFTP програмаар холболт хийх, файл дамжуулах,
- CuteFTP програмын холболтоо салгах, Татаж авах хаяг: http://www.cuteftp.com/downloads/
WsFTP
Уг програмыг татаж авах болон суулгах процесс нь дээрх FTP програмтай зарчмын хувь адилхан юм.
- WsFTP програм хангамжийн ерөнхий тохируулга,
- WsFTP програмын ажлын директорыг тохируулах,
- WsFTP програмаар холбогдох, файл дамжуулах, Татаж авах хаяг: www.ipswitch.com
NFS, SMB
Нэг сүлжээнд байгаа хэрэглэгчид өөрсдийн файлуудыг хуваалцах боломжтой. Сүлжээнд ингэж ажиллах боломжыг Unix төрлийн үйлдлийн систем дээр NFS, харин Windows төрлийн үйлдлийн системд SMB/CIFS буюу SAMBA протоколууд тус тус олгодог. Үүнийг ашигласнаар өргөн хэрэглэгддэг өгөгдлийг нэгтгэн нэг машин дээр байрлуулж, түүнд алсаас хандах боломжтой болсноор дотоод машинууд илүү бага диск хэрэглэх болно, хэрэглэгчийн хувьд сүлжээнд байгаа машин бүр дээр тус тусдаа гэрийн сантай байх шаардлагагүй болно. Гэрийн санг нэг удаа NFS сервер дээр үүсгээд түүнийгээ сүлжээгээр дамжин хэрэглэх боломжтой гэх мэт давуу талуудтай. Network File System буюу Сүлжээний Файлын Систем буюу NFS нь сүлжээний орчинд файл болон санг бусадтай хуваалцах боломжийг олгодог. NFS-г хэрэглэн, хэрэглэгчид болон програмууд алслагдсан систем рүү дотоод файл руу хандаж байгаатай адилаар хандах боломжтой. Samba бол Microsoft® Windows® харилцагчдад файл болон хэвлэх үйлчилгээг үзүүлдэг, өргөн хэрэглэгддэг нээлттэй эхийн програм хангамжийн багц юм.
FreeBSD
File Transfer Protocol буюу Файл Дамжуулах Протокол (FTP) нь хэрэглэгчдэд серверээс файлыг авах болон тавих хялбар замыг бий болгодог. FreeBSD үндсэн систем дотроо сервер програм ftpd-г агуулж байдаг. Энэ нь FreeBSD дээр серверийг босгох, удирдах ажлыг төвөггүй болгодог. File Transfer Protocol буюу Файл Дамжуулах Протокол (FTP) нь хэрэглэгчдэд серверээс файлыг авах болон тавих хялбар замыг бий болгодог. FreeBSD үндсэн систем дотроо сервер програм ftpd-г агуулж байдаг. Энэ нь FreeBSD дээр серверийг босгох, удирдах ажлыг төвөггүй болгодог.
FTP ашиглах командууд
FTP комманд нь интернэтийн файл зөөх стандарт протокол юм. FTP-ийн тусламжтайгаар алслагдсан сүлжээнээс файлыг зөөж, хуулж, устгаж болно. FTP - ийн үндсэн коммандууд ! [ commad ] Энэ коммандыг ажиллууснаар ftp> гэсэн урилгыг сольж локал машин дээр ажилах боломжийг олгоно. Эргээд ftp> урилга гаргахын тулд exit-ийг бичиж орно.
- help - боломжтой бүх FTP коммандуудын жагсаалт харах
- ls - алсын сервер дахь файлуудын жагсаалт харах
- open – өөр FTP сервер уруу холбогдох
- rmdir - алсын зайнаас хандаж байгаа серверт сан устгах
- mikdir - алсын зайнаас хандаж байгаа серверт шинэ сан үүсгэх
- append local file [ remote file ] Remote хост дээр байгаа файлтай хавсаргах файлыг сервэр рүү хуулах ба түүний тухай мэдээлэлийг агуулах дагалдах файл.
- ascii Энэ комманд нь текст горимд шилжүүлнэ.
- binary Хоёртын горимд шилжүүлнэ. Энэ нь хост руу exe, com, bat файлуудыг хуулах ба хуулж авахад хэрэглэгдэнэ.
- bye Remote хостоос холболтоо тасалж, Мөн FTP програмаас гарна..
- cd [ directory name ] FTP-ээр холбогдсон машин дээр ажиллах сангаа солих.
- close Мөн Remote хостоос холболтоо таслах ба bye коммандаас ялгаатай нь цонх хаагдахгүй DOS-ийн урилга (C:\>_) ажиллахад бэлэн байдалтай байна.
- disconnect close коммандтай адил.
- delete [ file name ] Remote хост дээр байгаа файлыг устгах.
- get remote file [ local file ] Энэ комманд нь локал машинаас remote хост руу файл хуулах боломжийг олгоно. Хэрвээ файл хуудагдахгүй гэсэн тусгайлсан мэдээлэл гарахгүй бол remote хост дээр хуулах гэж байгаа файлтай ижил нэртэй файл байна гэсэн үг.
- hash Зөөх, хуулах явцыг # (hash sign) тэмдэгт ашиглах харуулах. Нэг дата блокийн хэмжээ нь 2048 байт байна. help [ command name ] Энэ комманд нь коммандуудын тухай мэдээлэлийг гаргана. Харин аргументийг нь өгөхгүй. Коммандуудын жагсаалтыг гаргахын тулд промтын ард help гэж бичнэ.
- lcd [ directory name ] Идэвхтэй локал директорыг харуулах ба сольж болно. Директорын нэрийг коммандын ард бичихгүй бол одоо ажиллаж байгаа байрлалыг харуулна.
- ftp>lcd c:\windows\..... сангаа сольж болно.
- ls [ remote-directory ] Энэ команд нь зөвхөн файлын нэрийг өргөтгөлийн хамт дэлгэцний зүүн талд багана хэлбэрээр жагсаан гаргана. Мөн ftp>ls /home командынхаа ард сангийнхаа нэрийг бичвэл тухайн сангийн доторхи зүйлийг жагсаан харуулна.
- mdelete remote-files Remote хостоос файл устгах. Delete командаасаа ялгагдах зүйл нь олон файлыг нэгэн зэрэг устгах боломжтой.
- get remote files Энэ команд нь remote хостоос олон файл татаж авах боломжийг олгоно. Команд өгсний дараа файлуудыг локал идэвхтэй байгаа сан руу хуулна.
Цахим холбоос
Commons: Файл дамжуулалтын протокол – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан