Холоценски климатски оптимум

Холоценскиот климатски оптимум бил топол период во првата половина на холоценската епоха, кој се случил во интервалот околу 9.500 до 5.500 години пред сегашноста,^[1] со термички максимум пред околу 8000 години. Исто така е познат под многу други имиња, како што се алтитермал, климатски оптимум, холоценски мегатермал, холоценски оптимум, холоценски термички максимум, хипситермал и среднохолоценски топол период.

Топлиот период бил проследен со постепен пад, од околу 0,1 до 0,3°C по милениум, до пред околу два века. Сепак, на подмилениумско ниво, имало регионални топли периоди надредени на овој пад.^[2][3][4]

Глобални ефекти[уреди | уреди извор]

Холоценскиот климатски оптимум бил приближно 4,9°C потопол од последниот глацијален максимум.^[5] Една студија од 2020 година проценила дека просечната глобална температура за време на најтоплиот двесте годишен период на холоценскиот климатски оптимум, пред околу 6.500 години, била околу 0,7°C потопла од просечната температура за деветнаесеттиот век од нашата ера, непосредно пред индустриската револуција, и 0,3°C постудена од просечната температура за 2011-2019 година.^[6] Просечната промена на температурата се чини дека брзо се намалува со географската широчина и затоа суштински не се забележува промена во средната температура на ниските и средните географски широчини. Тропските гребени имаат тенденција да покажуваат зголемување на температурата за помалку од 1°C. Тропската површина на океанот на Големиот Корален Гребен пред околу 5350 години изнесувала 1°C потопло и збогатено со ¹⁸ O за 0,5 промили во однос на денешната морска вода.^[7]

Температурите за време на холоценскиот климатски оптимум биле повисоки од сегашните за околу 6°C на Шпицбершките Острови, во близина на Северниот Пол.^[8]

Северозападна Европа доживеала затоплување, но имало заладување во Јужна Европа.^[9] На југозападниот Пиринејски Полуостров, шумската покривка го достигнала својот врв пред околу 9.760 и 7.360 години, како резултат на високата достапност на влага и топлите температури за време на холоценскиот климатски оптимум.^[10] Во Централна Европа, холоценскиот климатски оптимум се случил пред 9.000 до 7.500 години.^[11]

На Блискиот Исток, холоценскиот климатски оптимум се поврзувал со зими без мраз и со савани полни со ф'стаци. Во овој интервал се случило припитомувањето на житарките и неолитскиот раст на населението во регионот.^[12]

Почетокот на холоценскиот климатски оптимум на јужниот дел од планината Урал се случил во исто време со оној во Северна Европа, додека неговото прекинување се случило пред околу 6.300 и 5.100 години.^[13] Зимско затоплување од 3 до 9°C и летно затоплување од 2 до 6°C се случило во северниот дел на централен Сибир.

Како резултат на зголемувањето на нивото на морето и распаѓањето на ледените плочи на северната хемисфера, дождовниот појас на источноазискиот летен монсун се проширил на северозапад, продирајќи длабоко во внатрешноста на Азија.^[14] Источноазискиот летен монсун, кој бил значително послаб пред и по холоценскиот климатски оптимум, го достигнал својот врв во текот на овој интервал,^[15] иако точното време на неговиот максимален интензитет варира во зависност од регионот.^[16] Сегашните пустински региони во Централна Азија биле пошумени поради повисоките врнежи од дожд, а топлите умерени шумски појаси во Кина и Јапонија биле проширени кон север.^[17] Во долината Јарлунг Цангпо во јужен Тибет, врнежите биле до двапати поголеми од денешните за време на средниот холоцен.^[18] Записите од полен од езерото Таи во Џјиангсу, Кина, зборуваат за зголемени летни врнежи, потопла и повлажна клима во регионот.^[19] Стабилноста на климата од средниот холоцен во Кина го поттикнала развојот на земјоделството и сточарството во регионот.^[20] На Корејскиот Полуостров, арбореалниот полен го евидентира холоценскиот климатски оптимум дека се јавува пред 8.900 до 4.400 години, со неговиот основен период пред 7.600 до 4.800 години.^[21] Нивото на морето во Јапонското Море било 2-6 метри повисоко од сегашното, при што температурите на површината на морето биле 1-2°C повисоки. Топлата струја на Источна Кореја стигнала до Приморје и ја турнала студената вода кон североисток. Струјата Цушима ги загреала северните брегови на Хокаидо и навлегла во Охотското Море.^[22] Во северниот дел на Јужното Кинеско Море, холоценскиот климатски оптимум бил поврзан со постудени зими поради посилниот источноазиски зимски монсун, предизвикувајќи умирање на коралите.^[23]

Во Индискиот Потконтинент, индискиот летен монсун силно се засилил, создавајќи топла и влажна клима во Индија и високо ниво на морето.^[24]

Релативното ниво на морето во архипелагот Спермонд било приближно пола метар повисоко отколку што е денес.^[25][26] Седиментното полнење на лагуните било забавено од височината на морето и забрзано по холоценскиот климатски оптимум, кога нивото на морето се намалило.^[27]

Западноафриканските седименти дополнително го бележат африканскиот влажен период, интервал пред околу 16.000 и 6.000 години, за време на кој Африка била многу повлажна од сега. Тоа било предизвикано од зајакнувањето на африканскиот монсун од промените во летното зрачење, што било последица на долготрајните варијации во орбитата на Земјата околу Сонцето. „Зелената Сахара“ била преполна со бројни езера, со типичен африкански езерски крокодил и нилски коњ. Едно чудно откритие од морските седименти е дека транзициите во и надвор од влажниот период се случиле во рок од децении, а не во претходно замислените подолги периоди.^[28] Се претпоставува дека луѓето играле улога во менувањето на вегетациската структура на Северна Африка во одреден момент по пред 8.000 години со воведување на домашни животни, што придонело за брзиот премин кон сушните услови кои сега се наоѓаат на многу локации во Сахара.^[29] Понатаму на југ, во Централна Африка, саваните кои ги сочинуваат крајбрежните низини на сливот на одводнување на реката Конго, биле целосно отсутни.^[30] Југозападна Африка доживеала зголемена влажност за време на холоценскиот климатски оптимум.^[31]

Климатскиот настан веројатно бил резултат на предвидливите промени во Земјината орбита (циклуси Миланкович) и продолжување на промените што го предизвикале крајот на последниот глацијален период.

Други промени[уреди | уреди извор]

Значајни температурни промени се чини дека не се случиле на повеќето локации со ниска географска широчина, но пријавени се и други климатски промени, како што се значително повлажни услови во Африка, Австралија и Јапонија и услови слични на пустината во средниот запад на САД. Областите околу Амазон покажуваат зголемување на температурата и посуви услови.^[32]

Наводи[уреди | уреди извор]