Wikipedia, Entziklopedia askea
Malayo-polinesiar hizkuntzak austronesiarra deituriko hizkuntza familiaren azpitalde bat da. Hizkuntza hauen eremua guztiz zabala da: Malaysia, Indonesia eta Filipinak osorik, eta Vietnam, Kanbodia, Taiwan, Madagaskar eta Ozeano Barearen Hego eta Erdialdeko uharteetako zatiak. Hala, familia hau munduko hedatuenetariko bat da bai geografia hedaduragatik bai hiztunen kopuruagatik.
Bi adar bereizten dira: mendebaldeko edo indonesiar hizkuntzena eta ekialdekoa edo ozeanikoa. Nagusia mendebaldekoa da, 200 hizkuntza inguruk osaturik dago eta horien artean garrantzitsuenak lehen edo bigarren hizkuntza gisa erabiliak dira: malaysiera (15 milioi hiztun), indonesiera (160 milioi), javera (100 milioi) eta tagaloa (65 milioi). Ekialdekoak, ordea, 300 inguru dira, guztira milioi bat hiztun besterik biltzen ez dutelarik.
Euskara
|
Malgaxe (Madagaskar)
|
Ma'anyan (Indonesia)
|
Malaysiera (Indonesia, Malaysia)
|
Antzinako-javera (Indonesia)
|
Cebuera (Filipinak)
|
Tagalo (Filipinak)
|
Futunera (Wallis eta Futuna)
|
Protohizkuntza komuna
|
Bat |
isa, iray |
isa, erai |
satu |
-sa, tunggal |
usa |
isa |
tasi |
*esa, *isa
|
Bi |
roa |
rueh |
dua |
rwa, ro |
duha |
dalawa |
rua |
*duha
|
Hiru |
telo |
telu |
tiga |
telu |
tulo |
tatlo |
tolu, toru |
*telu
|
Ni, nire |
(iz)aho, -ko |
aku, -ku |
aku, -ku |
ako, -ko |
ako, -ko- |
akô, akin |
au, avau, -ku |
*i-aku
|
Hi, hire |
ianao, -nao |
hanyu, -nyu |
engkau, -kau |
ko, ngko, kowe |
ikaw, -kaw |
ikaw, iyo |
akoe, kee |
*i-kahu
|
Hura, haren |
izy, -ny |
hanye, -nye |
ia, dia, -nya |
sira |
siya |
siya, niya |
o-ia, ia |
*si-ia
|
Zeru |
lanitra |
langit |
langit |
langit |
langit |
idem |
rangi |
*langit
|
Ilargi, hil |
volana |
wulan |
bulan |
wulan |
bulan |
buwan |
mirama |
*bulan
|
Eguzki |
masoandro |
mateandrau |
matahari |
ari |
adlaw |
arâw |
la |
*ha(n)daw
|
Egun |
andro |
andrau |
hari |
dina |
adlaw |
araw |
ao, aso |
*qalejaw
|
Gau |
alina |
(ka)malem |
malam |
wengi |
gab’i |
gabi |
bo, poo’uli |
*bengi
|
Urte |
taona |
taun |
tahun |
tahun |
tu'ig |
taôn |
tau |
*taqun
|
Lur |
tany |
tane |
tanah |
tanah |
yuta |
lupa |
kere, kele |
*tanaq, *taneq
|
Ur, (aintzira) |
rano, (farihy) |
ranu, (danaw) |
air, (danau) |
wway, (ranu) |
tubig, (lanaw) |
tubig, (ilog) |
wvai, (namo) |
*danum, (*wai)
|
Euri |
orana |
uran |
hujan |
udan |
ulan |
ùlan |
ua |
*quzan
|
Harri |
vato |
watu |
batu |
watu |
bato |
batô |
fatu |
*batu
|
Su |
afo |
apuy |
api |
apuy |
kalayo |
apôy |
afi |
*hapuy
|
Egur, baso |
hazo, -kazo, ala |
kakaw, jumpun |
kayu, hutan |
alas |
lasang |
kahôy, gubat |
la’au, 'ara |
*kayuh, *alas
|
Hosto |
ravina |
rawen |
daun |
ron |
dahon |
dahon |
rau, lau |
*dahun
|
Fruitu |
voa |
wua |
buah |
wwah |
bunga |
bûnga |
fua |
*buaq
|
Soka |
tady |
tadi |
tali |
tali |
pisi |
lubid |
taula, vava |
*talih
|
Txori |
vorona |
wurung |
burung |
manuk |
langgam |
ibon |
manu |
*manuk
|
Izen |
anarana |
ngaran |
(nama) ngaran |
jeneng |
ngalan |
pangalan |
ingoa |
*ngayan
|
Giza- |
olona |
ulun |
orang, (ulun) |
uwong |
tawo |
taò |
tangata |
*tau
|
Gizon |
(lehi)lahy |
upu |
laki-laki |
lanang |
lalaki |
lalake |
tane |
*laki
|
Andre |
(vehi)vavy,viavy |
wawey |
bini (épouse) |
wadon, wedok |
babaye |
babae |
fafine |
*bahi
|
Ume |
(z)anaka, zaza |
ia |
anak |
anak |
bata |
batà |
tama |
*anak
|
Buru |
loha |
ulu' |
hulu |
hulu |
ulo |
ulô |
uru, ulu |
*qulu
|
Ile |
volo |
wulu |
bulu |
bulu |
buhôk |
balahibo, buhok |
fulu, furu |
*buhek
|
Azal |
hoditra |
kudit |
kulit |
kulit |
panit |
balât |
kili, kiri |
*kulit
|
Etxe |
trano, (levo), vala |
lewu |
balai (pavillon) |
bale |
balay |
bahay |
fale |
*humaq,*balay
|
Teilatu |
tafo |
hapau |
atap |
atep |
atup |
bùbông |
ato, inaki |
*qatep
|
Bide |
lalana |
lalan |
jalan |
dalan |
dalan |
daân |
ala, retu |
*zalan
|
Jan |
(mi)hinana, homana |
kuman |
makan |
mangan |
mokaon |
kàin |
kai, omaki |
*kaen
|
Edan |
misotro, (minona) |
ngo’ot |
minum |
ngombe |
moinum |
inòm |
inu |
*inum
|
Egosi / Egosia |
(ma)handro / masaka |
nandruk |
(me)masak |
masak |
(mag)luto |
lutò |
hkavi |
*tanek,*zakan
|
Erre |
(mi)tono |
nutung |
(mem)bakar |
tunu |
sunugon |
ihaw |
tungia, tutu |
*tunu
|
Lo egin |
(ma)tory, mandry |
mandre |
tidur |
turu |
katurog |
tulog |
moe, moerua |
*tidu(r)
|
Bizi, bizidun |
velona |
belum |
hidup |
urip |
mabuhi |
mabuhay, buhay |
mouri |
*ma-hudip
|
Hil, hila |
maty |
matey |
mati |
mati |
mamatay |
mamatay, patay |
mate |
*matay
|
Hil (iragankor) |
mamono |
manuh |
(mem)bunuh |
mateni |
mopatay |
pumatay |
jiaka mate |
*bunuq
|
Bero |
(ma)fana |
malaing |
panas |
mapanas |
init, alimuot |
init, banas |
mafana |
*ma-panas
|
Txuri |
fotsy |
mahilak |
putih |
putih |
buti |
pùti |
hkengo, tea |
*ma-putiq
|
Beltz |
mainty |
maintem |
hitam |
ireng |
itum |
itim |
uli, uri |
*ma-qitem
|
Berri |
vao |
wa’u |
baru |
anyar |
bag'ô |
bago |
fou |
*ma-baqu
|
Hau, hori |
ity, iny, iry |
iti, iru |
ini, itu |
iki, iku |
kini, kana |
ito, èto |
tenei, tena |
*i-ni, *i-na
|