Tuskegeeko esperimentua-en iturria ikusi

Ezin duzu orri hau aldatu, ondorengo arrazoi hau dela eta:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪Jon Kolbert‬. The reason given is Open proxy/Webhost: Visit the FAQ if you are affected .

Start of block: 01:16, 24 apirila 2022
Expiry of block: 01:16, 24 abendua 2024

Your current IP address is 132.148.121.6. The blocked range is 132.148.0.0/16.

Mesedez, sartu goiko xehetasun guztiak egiten dituzun kontsultetan. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy. Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Orrialde honen testua ikusi eta kopiatu dezakezu:

== Historia ==
Esperimentu horrek eztabaida handia sortu zuen, eta aldaketak eragin zituen pazienteen legezko babesean azterketa klinikoetan. 

1947an, penizilina sifiliaren tratamendu nagusia bihurtu zen. Aurkikuntza horren aurretik, sifiliak gaixotasun kroniko, mingarri eta [[Disfuntzio multiorganikoaren sindromea|disfuntzio multiorganiko]] batera eramaten zuen maiz.

[[Tuskegee (Alabama)|Tuskegeen]] ([[Alabama]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]]), [[1932]]<nowiki/>an, sifilisaren aurkako tratamenduak oso arriskutsuak, toxikoak eta eraginkortasun txikikoak ziren garaian, [[AEBko Osasun Publiko Zerbitzua|AEBetako Osasun Publikoko Zerbitzuak (PHS)]] esperimentu bat jarri zuen abian, [[John Charles Cutler]] medikuaren aginpean, 600 subjekturengan gaixotasun benereoaren eboluzioa aztertzeko. 600 parte-hartzaileak [[Beltz (pertsona)|beltzak]] ziren, [[Pobrezia|pobreak]] eta ia denak [[Analfabetismo|analfabetoak]].<ref>{{Erreferentzia|izena=Allan M.|abizena=Brandt|izenburua=Racism and Research: The Case of the Tuskegee Syphilis Study|orrialdeak=21|data=1978-12|url=https://www.jstor.org/stable/3561468?origin=crossref|aldizkaria=The Hastings Center Report|alea=6|zenbakia=8|doi=10.2307/3561468|sartze-data=2022-09-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Susan M.|abizena=Reverby|izenburua=Examining Tuskegee : the infamous syphilis study and its legacy|data=2009|url=https://www.worldcat.org/oclc/496114416|isbn=978-0-8078-9867-3|pmc=496114416|sartze-data=2022-09-23}}</ref> Medikuek sifilisari buruz gehiago jakiteko aukera izan zuten, eta gaixoei doako tratamendua, klinikara joateko doako garraioa, otorduak eta, hilez gero, ehorzketa-asegurua ziurtatu behar zizkieten. Baina gizon haiei ez zieten diagnostikoa garbi adierazi: “''odol txarra''” zutela esan zieten, sifilisa, [[anemia]], [[Neke|neke kronikoa]] eta beste gaixotasun batzuk izendatzeko erabiltzen zen termino lausoa.<ref>{{Erreferentzia|izena=Vann R. Newkirk|abizena=II|izenburua=An Unethical Medical Study Took a Year Off the Lives of Black Men|hizkuntza=en|data=2016-06-17|url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2016/06/tuskegee-study-medical-distrust-research/487439/|aldizkaria=The Atlantic|sartze-data=2022-09-23}}</ref> Ezta ikerlanaren benetako helburua ere: tratamendurik gabe sifilisaren progresio naturala zein zen eta [[Heriotza|heriotzeraino]] iristen zen behatzea.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Sifilisaren akuriak, eta ez pertsonak|url=https://www.argia.eus/argia-astekaria/2701/sifilisaren-akuriak-eta-ez-pertsonak|aldizkaria=Argia|sartze-data=2022-09-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Shamim M.|abizena=Baker|izenburua=Effects of untreated syphilis in the negro male, 1932 to 1972: A closure comes to the Tuskegee study, 2004|orrialdeak=1259–1262|hizkuntza=en|abizena2=Brawley|abizena3=Marks|izena2=Otis W.|izena3=Leonard S.|data=2005-06|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0090429504012208|aldizkaria=Urology|alea=6|zenbakia=65|doi=10.1016/j.urology.2004.10.023|sartze-data=2022-09-23}}</ref>

1932an, ikerketa hasi zenean, sifiliserako tratamenduak oso toxikoak, arriskutsuak eta eraginkortasun zalantzagarrikoak ziren. Azterlanaren asmoaren zati bat zen tratamenduaren onurek haren toxikotasuna konpentsatzen ote zuten zehaztea eta gaixotasunaren etapa desberdinak ezagutzea, horietako bakoitzerako tratamendu egokiak garatzeko. Medikuek 600 gizon beltz errekrutatu zituzten: 600 gizonetatik 399 sifilisarekin kutsatuta zeuden azterketa hasi aurretik, hurrengo 40 urteetan gaixotasunaren aurrerapena aztertzeko. Konparazioak egiteko, 201 gizon osasuntsuk osatutako kontrol-talde bat ere aztertu zen.

Ikerketaren subjektuak penizilinarekin tratatu eta bukatu beharrean, edo farmakoa aztertzeko kontrol-talde bat ezarri beharrean, Tuskegee esperimentuko zientzialariek penizilinari buruzko informazioa ezkutatu zuten, gaixotasuna nola barreiatzen zen eta azkenean heriotza nola eragiten zuen aztertzen jarraitzeko. Halaber, tokiko beste gaixo batzuekin penizilina bidezko tratamendua erabiltzen ari zirela jakinez, hau saihesteko ohartarazi zitzaien subjektuei.

Esperimentuak 40 urtez iraun zuen, 1932 eta [[1972]] artean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Tuskegee Study - Timeline - CDC - NCHHSTP|hizkuntza=en-us|data=2021-05-03|url=https://www.cdc.gov/tuskegee/timeline.htm|aldizkaria=www.cdc.gov|sartze-data=2022-09-23}}</ref> Zenbaki ofizialen arabera, 399 parte-hartzaileetatik 28 sifilisak berak jota hil ziren, eta beste 100 hari lotutako konplikazioekin. Soilik 74 geratzen ziren bizirik. Gainera, 40 gaixoren [[Emazte|emazteak]] ere kutsatu ziren eta 19 haur gaitzarekin [[Jaiotza|jaio]].<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izena=© Stanford|abizena=University|izenburua=The shameful legacy of Tuskegee syphilis study still impacts African-American men today|hizkuntza=en|abizena2=Stanford|abizena3=California 94305|url=https://healthpolicy.fsi.stanford.edu/news/researchers-and-students-run-pilot-project-oakland-test-whether-tuskegee-syphilis-trial-last|aldizkaria=healthpolicy.fsi.stanford.edu|sartze-data=2022-09-23}}</ref>

1972ko uztailaren 25an, Tuskegeeko esperimentuaren berri eman zuen [[Washington]]go ''Star'' egunkariak. Bertan azaldu zuten, 40 urtez sifilisarekin gaixotutako beltz txiroei gobernuak ez ziela tratamendurik eman, zientzialariek gaitzaren eboluzioa iker zezaten. Eskandalu handia eragin zuen informazioak eta proba klinikoen subjektu ziren gaixoen babeserako neurriak hartzea ekarri zuen, 1974tik aurrera.<ref>https://www.argia.eus/efemerideen-kanala/tuskegeeko-esperimentuaren-berri-eman-zuen-aebtako-washington-star-egunkariak</ref> Horrela ezarri zen National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (Ikerketa Biomedikoan eta Jokabidezkoan Giza Subjektuak Babesteko Batzorde Nazionala) eta National Research Act (Ikerketako Akta Nazionala) erakundea sortu zen. Tuskegee esperimentua, «beharbada Estatu Batuetako historiako ikerketa biomediko zitalena» bezala aipatua izan da.<ref>Katz, Ralph V.; Russell, Stefanie L.; Kegeles, S. Steven; Kressin, Nancy R. (noviembre de 2006). «The Tuskegee Legacy Project: Willingness of Minorities to Participate in Biomedical Research». Journal Health Care Poor Underserved (Johns Hopkins University Press) 17 (4): 698-715. PMID 17242525. doi:10.1353/hpu.2006.0126. PMCID 1780164. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1780164/]</ref> Esperimentuak 1979ko [[Belmont txostena]] (Belmont Report) ekarri zuen.
[[Fitxategi:Eugene Dibble.jpg|thumb|250px|Eugene Dibble Tuskegeeko ospitalaren burua.]]

Tuskegeeko esperimentua(e)ra itzuli.

"https://eu.wikipedia.org/wiki/Tuskegeeko_esperimentua"(e)tik eskuratuta