Natria selenido

Natria selenido, selenido de natrio aŭ Na₂Se estas neorganika kombinaĵo de natrio kaj seleno, trovata sub la formo de blanka aŭ ruĝeca pulvoro kaj malagrabla odoro, kiu reakcias kun akvo donante natrian hidrogenan selenidon kaj natrian hidroksidon. Ĝi estas toksa substanco kiu povas kaŭzi damaĝojn al sano dum longedaŭra aŭ ripetata ekspozicio. Ĝi same estas tre danĝera al akvavivo kaj vivmedio, kies efektoj estas malfacile solveblaj.

Sintezoj

grekeReakcio de natrio kaj seleno en likva amoniako:

{\mathsf {2\;Na+Se\ {\xrightarrow {-40^{o}C}}\ Na_{2}Se}}

grekeSintezo pere de reakcio inter koncentrita solvaĵo de natria hidroksido kaj gasa selenida acido:

{\mathsf {2\;NaOH+H_{2}Se\ {\xrightarrow {}}\ Na_{2}Se+2\;H_{2}O}}

grekeInterago de gasa selenida acido kaj natrio:

{\mathsf {2\;Na+H_{2}Se\ {\xrightarrow {100^{o}C}}\ Na_{2}Se+H_{2}}}

grekeMalkomponado de natria selenito sub alta temperaturo:

{\mathsf {2Na_{2}SeO_{3}\ {\xrightarrow {710^{o}C}}\ 2Na_{2}Se+3O_{2}}}

grekeReduktiĝo de natria selenito kun hidrogeno:

{\mathsf {Na_{2}SeO_{3}+3H_{2}\ {\xrightarrow {550-650^{o}C}}\ Na_{2}Se+3H_{2}O}}

Reakcioj

grekeĜi malkomponiĝas per varmakvo por estigi miksaĵon da produktoj:

{\mathsf {Na_{2}Se+3\;H_{2}O\ {\xrightarrow {100^{o}C}}\ Na_{2}Se_{n},Se,NaOH,H_{2}}}

grekeNatria selenido reakcias kun acidoj:

{\mathsf {Na_{2}Se+2\;HCl\ {\xrightarrow {}}\ 2\;NaCl+H_{2}Se\uparrow }}

grekeĜi estas atakata de koncentrita nitrata acido:

{\mathsf {Na_{2}Se+8\;HNO_{3}\ {\xrightarrow {}}\ Na_{2}SeO_{4}+8\;NO_{2}\uparrow +4\;H_{2}O}}

grekeNatria selenido dissolvas selenon estigante poliselenidojn:

{\mathsf {Na_{2}Se+(n-1)Se\ {\xrightarrow {100^{o}C}}\ Na_{2}Se_{n}}}

grekePer koncentrita solvaĵo de selenida acido kaj natria selenido, ĝi formas natrian hidrogenan selenidon:

{\mathsf {Na_{2}Se+H_{2}Se\ {\xrightarrow {}}\ 2\;NaHSe}}

grekeEn humida medio, ĝi facile oksidiĝas per la atmosfera oksigeno:

{\mathsf {2Na_{2}Se+O_{2}+2H_{2}O\ \xrightarrow {} \ 4\;NaOH+2Se}}

Tokseco

Kaj natria selenato kaj natria selenido klasiĝas kiel danĝeraj kaj toksaj al vivmedio. Ili povas estis kancerogenaj kaj geno toksaj, kaj povas kontribui por reproduktivaj kaj disvolviĝaj malordoj en bestoj kaj homoj.^[1] Malgraŭ tio, ili estas la ĉefaj formoj de la mineralo nuntempe trovataj en komerco. Selenaj derivaĵoj apartenas al tiu grupo da dietaj suplementoj malpermesitaj de "Usona Agentejo por Protektado de la Vivmedio" (EPA) en kvantoj pli superaj ol 50 ppm. Ĉar seleno trovatas en vegetalaj plantoj, ĝi konatas pro ties antioksidigaj aktivecoj. Esploroj plenumitaj konfirmas ke ĝi povas esti bonfara en pluraj kazoj tiel kiel kancero, kormalordoj, kogna malkresko, kataraktoj kaj okula makuldegeneriĝo, lipherpetoj kaj zosteroj, kaj ostoartritoj.^[2]