Кет чĕлхи

Кет чĕлхи — Енисей чĕлхе çемьинчи пĕртен пĕр чĕрĕ чĕлхе. Ун синче Енисей тăрăхĕнчи кетсем калаçаççĕ. Çухалма пуçланă чĕлхесем шутне кĕрет. 1926 çулта пурĕ 1 225 кет пулнă пулсан, 1989 çулта вара вĕсен шучĕ таран чакнă.

Челхе çинчен пĕрремĕш хут 1788 çырнă. 1858 çулта М. А. Кастрен пĕрремĕш хут сăмахсарĕпе грамматикине («Versuch einer jenissei-ostjakischen und kottischen Sprachlehre») пичетленĕ. Унтах котт чĕлхи çинчен те вал çырнă пулнă. XIX ĕмĕрте кетсене йăнашса финн-угрсен ушкăнне кĕртнĕ. 1934 çулта Н. К. Каргер кет чĕлхин грамматикипе букварьне пичетленĕ.

Раççейĕн ăсчахĕсем кет чĕлхипе бурушаски чĕлхин тăванлăхне тĕпчесе палăртас тесе ĕçленĕ.

Çырулăхĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

1930-мĕш çулта пĕрремĕш алфавитне шутласа кăларнă. Вăл латиница çырăвĕ çинче никĕсленнĕ пулнă. 1980-мĕш çулта вара çыруллахне кириллица çине куçарнă.

А а	Б б	В в	Г г	Г̡ г̡	Д д	Е е	Ё ё
Ж ж	З з	И и	Й й	К к	Ӄ ӄ	Л л	М м
Н н	Ӈ ӈ	О о	Ө ө	П п	Р р	С с	Т т
У у	Ф ф	Х х	Ц ц	Ч ч	Ш ш	Щ щ	Ъ ъ
Ә ә	Ы ы	Ь ь	’	Э э	Ю ю	Я я

Литература[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Казакевич О. А., Хелимский Е. А. Кетский язык // Красная книга языков народов России: Энциклопедический словарь-справочник. Москва, 1994.
Каргер Н. К. Кетский язык // Языки и письменность народов Севера. — М.-Л., 1934. — Ч. III.
Дульзон А. П. Очерки по грамматике кетского языка. — Томск, 1964.
Дульзон А. П. Кетский язык. — Томск, 1968.
Вернер Г. К. Кетский язык // Языки мира. Палеоазиатские языки. М., 1997.
Werner, Heinrich. Die ketische Sprache. — Wiesbaden, 1997.
Казакевич О. А., Хелимский Е. А. Кетский язык // Красная книга языков народов России: Энциклопедический словарь-справочник. Москва, 1994.
Кетский сборник. Лингвистика / Под ред. Вяч. Вс. Иванова, В. Н. Топорова, Б. А. Успенского. — М.: Наука, ГРВЛ, 1968. — (Кетский сборник).
Кетский сборник. Мифология, этнография, тексты. — М.: Наука, ГРВЛ, 1969. — (Кетский сборник).
Кетский сборник. Антропология, этнография, мифология, лингвистика / Редкол.: Е. А. Алексеенко (отв. ред.), И. И. Гохман, Вяч. Вс. Иванов, В. Н. Топоров; АН СССР. Ин-т этнографии им. Н.Н. Миклухо-Маклая. — Л.: Наука, ГРВЛ, 1982. — (Кетский сборник. Вып. 3).
Шаблон:Кĕнеке=
Вернер Г. К. Словарь кетско-русский и русско-кетский: Учеб. пособие для уч-ся нач. шк. — 2-е изд., перераб., — СПб.: «Издательство „Дрофа“ Санкт-Петербург», 2002. — 240 с. ISBN 5-94745-083-6

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Языки народов Сибири, находящиеся под угрозой исчезновения: Кетский язык
Мультимедийная база данных кетского языка2007 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 14-мӗшӗнче архивланӑ.
Кетский язык: Язык, оставшийся в одиночестве на просторах Сибири2021 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 27-мӗшӗнче архивланӑ.
The Sound of the Ket language (Numbers, Greetings, & Sample Text)2021 ҫулхи Чӳк уйӑхӗн 4-мӗшӗнче архивланӑ.

п • с • т Енисей чĕлхисем
праенисей † (прачĕлхе)
Çурçĕртисем	кет • юг (†)

Кăнтăртисем	арин-пумпоколь: арин †, пумпоколь † • ассан-котт: ассан †, котт †
Асăрхавсем: † çухалнă чĕлхе; (†) тен, çухалнă чĕлхе

п • с • т Палеоази чĕлхисем
Енисей	çурçĕртисем (кет • юг (†)) • кăнтăртисем † (арин-пумпоколь: арин † • пумпоколь † • ассан-котт: ассан † • котт †)

Чукот-камчат	чукот-коряк (алютор • карагин (†) • керек (†) • коряк (паланский • чукот) • ительмен (тухăç ительмен † • ительмен (анăç ительмен) • кăнтăр ительмен †)

Юкагир-чуван	омок † • чуван † • юкагир (çурçĕр • кăнтăр)

Эскимос-алеут	эскимос (инуит • юпик (чаплин • сиреник †) • алеут

Изолятсем	айна • нивх
† — çухалнă чĕлхесем (†) — тен, çухалнă чĕлхесем