Samfélag og saga

Skilgreining: Velferðarríki er ríki sem hefur skuldbundið sig til að veita þegnum sínum grundvallar efnahagslegt öryggi með því að vernda þá fyrir markaðsáhættu sem tengist elli, atvinnuleysi, slysum og veikindum.

Lítum á túlkun Friedman: Velferðarríkið er tilraun til að "gera eitthvað gott" með peninga einhvers annars. Markmiðið getur verið verðugt en aðferðirnar eru gallaðar.

Vandamálið er að þú eyðir ekki peningum einhvers annars eins vandlega og þinn eigin.

Meira að segja, það er ómögulegt að "gera gott" með peninga einhvers annars án þess að taka þá fyrst frá einhverjum öðrum. Það felur í sér þvingun — notkun slæmra aðferða til að spilla góðu markmiðum velferðarkerfisins.

Velferðaráætlanir hvetja óbeint til samkeppni um ríkisfé og skapa óheppilega sundrungu og andstæður í samfélagi okkar sem rýra einstaklingsfrelsi. Við verðum að finna aðrar leiðir - til dæmis frjálsa samvinnu og einkaframlag - til að ná markmiði okkar.

Velferðakerfið tekur hvatann af fólki til að bjarga sér. Það festist í kerfinu áratugum saman, ef enginn rammi eða takmörk eru fyrir hendi.

Sjá má þetta í ásókn hælisleitenda til velferðaríkja Evrópu. Af hverju að basla í fátækt heima fyrir ef hægt er að komast á velferðaspenann í einhverju Evrópuríki? Eins ef borgarinn hefur svo litlar tekjur, að bæturnar eru hærri, af hverju þá að vinna yfir höfuð einhverja "skíta vinnu"?

Var Friedman þar með á móti velferðakerfinu? Nei. Hann hefur talað fyrir lágmarks velferðarsamfélagi, þar sem "neikvæður tekjuskattur" yrði notaður til að sjá fyrir fólki án annarra framfærslutekna.

Vegakerfi Íslands hefur batnað í gegnum tíðina en enn er langt í land með að það sé í viðunandi ástandi. Það skortir fjármagn þrátt fyrir að skattar af bílum séu háir. Svo háir eru þeir að ríkið tekur helminginn og meira til sín en látið er í vegakerfið. Bíla skattar eru mjólkurkýr ríkiskassann sem er alltaf tómur. Skattarnir fara í alls kyns gælu verkefni eins og nýja Mannréttindastofnun Íslands sem við höfum ekki efni á né ríkisóperu, svo dæmi séu tekin.

Enn er rifist um Ölfusárbrú sem á að kosta 8 milljarða en mun kosta á endum mun meira. Jón Gunnarsson benti réttilega á að hægt væri að byggja látlausa brú fyrir 3 milljarða. En er hlustað á hann?  Nú er verið að tala um jarðgöng undir Miklubraut til að létta undir umferð á höfuðborgarsvæðinu. Ekki vitlaus hugmynd ef umferð verður leyfð áfram á yfirborðinu og ekki byggð hús í staðinn. Nei, umferðin á að fara neðanjarðar til að skapa meira byggingaland og gjaldþrota borgin fær aura í tóman borgarsjóð.

Fáum við fleiri akreinar úr þessu? Nei! Í frétt RÚV segir: "Útfærslan sem EFLA mælir með eru 2,8 kílómetra löng jarðgöng, raunar tvö samsíða göng með tveimur akreinum, sitt í hvora áttina, undir Miklubraut frá Skeifunni að Snorrabraut til móts við Landspítala." Með öðrum orðum, sama umferðateppan og áður verður til staðar.

Fossvogsbrúin á að kosta 7+ milljarða og vera aðeins fyrir strætó sem gengur á 15 mínútna fresti. Einnig fyrir gangandi og hjólandi umferð. Brúin er snilldarhugmynd ef hún væri líka fyrir bílaumferð. Af hverju á hún kosta svona mikið? Einföld hönnun ekki í boði?

Eru Íslendingar bjánar í vegamálum (og fjármálum?). Þurfum við ekki að fara að ráða Færeyinga til að sjá um vegakerfi Íslands? 

Enn verið að semja um Ölfusárbrú

Alltaf eru til peningar í ríkishítið. Íslenskir stjórnmálamenn mæra sig af því á góðviðrisdögum að Íslendingar eru fremstir meðal jafningja í jafnréttismálum en samt sjá þeir ástæðu til að búa til nýtt ríkisapparat sem kallast Mannréttindastofnun Íslands.

Í landi þar sem allir eru jafnir fyrir lögum, karlar, konur og börn, er séð ástæða til að eyða peningum í slíka hluti. Stjórnarskráin hefur verið endurskrifuð að hluta til einmitt til að hafa sérstakan mannréttinda kafla. En það er ekki nóg að hafa lög, þau verða vera framfylgd.  Er einhver sem getur bent á í framkvæmd að t.d. konur og karlar fái ekki sömu laun fyrir sama starf? Svo dæmi sé nefnt. Jafnréttis launavottun ekki í gangi? Skylda að kynið X fái setu í stjórnum fyrirtækja?, burtséð frá hæfileikum eða það að fyrirtækið er í einkaeigu.

Hvað verða margir starfsmenn starfandi þarna og munu þeir hafa nóg að gera í sjálfu mannréttinda ríkinu Ísland?  Það er ekki einu sinni svo að enginn sinni þessum málaflokki. Háskóli Íslands er með mannréttindastofnun. Á vef Háskóla Íslands segir:

"Mannréttindastofnun Háskóla Íslands (MHÍ) er vísindaleg rannsóknastofnun við Háskóla Íslands, sem hefur samstarf við innlenda og erlenda aðila svo sem háskóla, mannréttindastofnanir og samtök, ráðuneyti, stofnanir og félagasamtök."

Er þetta ekki nóg? Bara að útvíkka hlutverk þessarar stofnunar, líkt og Háskóli Íslands ætlar að sinna rannsóknum á öryggis- og varnarmálum með stofnun Rannsóknarsetur öryggis- og varnarmála sem bloggritari telur að sé betur haldið um í Varnarmálastofnun Íslands sem lögð var niður 2011. 

Það vantar ekki áhugan á mannréttindum, gjaldþrota Reykjavíkurborg er með mannréttinda- og lýðræðisskrifstofu innan gríðarlegt borgarbálk sem skagar hátt upp í ríkisbálknið.  Hvað skildi allt þetta fólk gera allan daginn? Bíður fólk í hrönnum á biðstofu með mál sín sem eru mannréttindabrotamál? Fer fólk ekki með sín mál til dómsstóla ef ríkið, sveitarfélög, fyrirtæki eða einstaklingar brjóti á því?  

Nei, svona mál munu ekki rata á borð Mannréttindastofnun Íslands, enda ekki lögaðili að slíkum málum. Þarna verða stundaðar "rannsóknir" og "ályktanir" gefnar út hversu allir eru vondir á Íslandi. Það verður jafnvel farið í útrás, og tekið fyrir mannréttindabrot á Gaza (ef það stríð verður enn í gangi) eða einhvers staðar annars staðar þar sem stríð geysar.

Hvað á barnið að heita?....fyrirgefið kosta? Örugglega nokkur hundruð krónur úr þínum vasa og mínum, ekki svo mikið en þegar krumlur annarra eru líka í vösum manns, verða vasarnir fljótt tómir. Íslendingurinn ypptir öxlum og segir ansk... óráðsía og fléttir yfir á næstu frétt.

Leggja meiri skatta á? Þenja bálkið út? Kosnaðarsamt? Verðbólgu hvetjandi? Engar áhyggur, þið borgið! Vesgu! Kveðja, háttvirta Alþingi sumra.

P.S. hvernig standa mál með ríkis óperuna? 

P.S. á P.S. Repúblikanar í Bandaríkjunum eru að undirbúa, ef þeir komast til valda í forseta kjörinu í nóvember, að leggja fyrir Trump flatan niðurskurð og minnka ríkisbálknið um helming. Ríkasta land í heimi stefnir í gjaldþrot, með skuldasöfnum upp á 1 billjón dollara (e. trillion) á hundrað daga fresti, allt vegna brjálæðislegrar eyðslu demókrata í alls kyns gælu verkefni.

Sum ráðuneytin eru með yfir 100 þúsund starfsmenn og ekkert mun gerast ef helmingur þeirra verður rekinn heim. Ef eitthvað er, mun skilvirknin aukast. Búríkratinn, sem þarf að réttlæta tilgangsleysi sitt, gerir ekkert annað hvort sem er annað en að flækjast fyrir einkaframtakinu og hægja á þróun þjóðfélagsins.

Er það ekki gegnum gangandi að það er verið að hengja bakarann fyrir smiðinn?  "Lilja Dögg Al­freðsdótt­ir, menn­ing­ar- og viðskiptaráðherra, seg­ir að mikl­ar launa­hækk­an­ir að und­an­förnu hafi kynt und­ir verðbólg­unni í land­inu, sem nú stend­ur í 6,2%." Launahækkanir hafi kynt undir verðbólgu

Gott og vel, launahækkanir hafa áhrif á verðbólgu, svo eru verðhækkanir á innfluttri vöru og aðrir áhrifaþættir. Ekki er hægt að taka einn þátt út úr sviga eins og vinsælt er hjá stjórnmálamönnum, ekki mér að kenna, ég var gera eitthvað allt annað en að vinna vinnu mína! 

Af hverju biður fólk um launahækkun? Jú, hækkandi verðlag minnkar kaupmátt fólks. Afleiðing en ekki orsök. Orsakirnar eru of mikið peningamagn í umferð (eyðsla ríkisins), ósanngjörn skattlagning, röng lagasetning, utanaðkomandi verðbólguvaldar, svo sem hækkun á aðföngum erlendis frá og vaxtastefna Seðlabanka Íslands.

En hver er þáttur íslenska ríkisins í viðvarandi verðbólgu sem og Seðlabanka Íslands? Hann er mesti áhrifavaldurinn í verðbólgunni. Ríkið safnar skuldir eins og það er enginn morgundagurinn. Skiptir engu máli hvort það eru samdráttartímar eins og í covid faraldrinum eða uppgangstímar eins og eru núna.  Þetta er handónýtri ríkisstjórn að kenna, með skuldasöfnun og illri efnahagsstjórnun, svo sem rangri skattlagningastefnu og lagagerð.

Ekki er Seðlabankinn betri, hann er búinn að eyðileggja húsnæðismarkaðinn, en samt er vaxtastiginu haldið upp úr öllu valdi. Hann hreinlega býr til auka verðbólgu með vaxtastefnu sinni. Ekki sér fyrir endan á verðhækkunum á húsnæði. Stýrisvaxta hækkanir eru hrossalækningar, plástur á meiðslin en ekki lækning á orsök.

Eins og Friedman lagði áherslu á, úr því að bloggritari er byrjaður að vitna í hann: "...er verðbólga gamall sjúkdómur. Við höfum þúsund ára reynslu af því. Og hann segir: "Eina lækningin við verðbólga er að draga úr hraðanum sem eru vaxandi heildarútgjöld." Þessi lækning felur í sér tímabundna aukaverkun", eins og Friedman sagði: "Það er engin leið til að hægja á verðbólgu sem mun ekki fela í sér tímabundið aukið atvinnuleysi, og tímabundna lækkun á vexti framleiðslunnar. En þessi kostnaður verður mun minni en kostnaðurinn sem verður en ef verðbólgubálið er leyft að geisa áfram óáreitt."

Milton Friedman sagði eitt sinn: „Verðbólga er alltaf og alls staðar peningalegt fyrirbæri, í þeim skilningi að hún er hraðari aukningu á magni peninga en framleiðslan sjálf. Auðvitað vitum við öll að forgangsröðun í útgjöldum ríkisins er drifkraftur peningamagnsins og að undanförnu hefur ríkið verið að eyða miklu. Svo hvað þýðir það fyrir bandarísku þjóðina? Í þessum þætti ræðum við um grunnatriði verðbólgu, hvað það þýðir fyrir vasabókina þína, bensíntankinn þinn og matvörureikninginn þinn. Þessi þáttur sýnir hvað gerist þegar of margir dollarar elta of fáar vörur." The Real Story Behind Inflation

En það eru ekki allir sammála Friedman. Kíkjum á mótrök andstæðings hans, Blair Fix. "Á sjöunda áratugnum lýsti Friedman því yfir að verðbólga væri „alltaf og alls staðar peningalegt fyrirbæri“ - vandamál við að prenta of mikið af peningum. Síðan þá, hvenær sem verðbólga rís upp, geturðu treyst á að einhver endurvekji draug Friedmans og kennir stjórnvöldum um að eyða of miklu. Bara ef verðbólgan væri svona einföld."

Blair Fix heldur áfram: "Eins og mikið af hagfræðikenningum hans virðist hugsun Friedmans trúverðug við fyrstu sýn. Verðbólga er almenn verðhækkun. Og þar sem verð er ekkert annað en skipti á peningum þýðir meiri peningar í umferð að verð verður að hækka. Þess vegna er verðbólga "alltaf og alls staðar peningalegt fyrirbæri.

Því miður fellur þessi hugsun í sundur við nánari skoðun. Vandamálið er að líta á verðbólgu sem samræmda verðhækkun. Það er fræðilega þægilegt, en reynslufræðilega rangt. Í hinum raunverulega heimi er verðbólga mjög mismunandi. Á sama tíma og verð á eplum hækkar um 5% gæti verð á bílum vaxið um 50% og verð á fötum gæti lækkað um 20%."

The Truth About Inflation: Why Milton Friedman Was Wrong, Again

Samt getur Fix ekki alveg afneitað kenningu Friedman. Hann fer í verðbólgukenningu Friedman og segir: "Aftur að verðbólgukenningu Miltons Friedmans. Líkt og góður nýklassískur hagfræðingur, byggir Friedman kenningu sína á bókhaldslegri sjálfsmynd — sú sem tengir peningamagn M við meðalverðlag P:

Í þessari sjálfsmynd er V „hraði peninga“ - hlutfallið sem peningar skipta um hendur. Og T er vísitala „raungildis“ allra viðskipta.

Það skemmtilega við þessa bókhaldsauðkenni er að þau eru sönn samkvæmt skilgreiningu. Þannig að ef þú tengir kenningu um verðbólgu við hana, munu "spár" þínar alltaf virka. Vandamálið, sem gagnrýnendur benda á, er að þessi sjálfsmynd segir okkur ekkert um orsakasamhengi. Það gæti verið að prentun of mikið af peningum valdi verðhækkunum. Eða það gæti verið að hækkandi verð fái fólk til að taka lán (og þar með "skapa") meiri peninga."

Blair Fix minnir þarna á hælbít sem reynir að bíta fórnarlambið, nær gripi, missir það og viðurkennir um leið að það hlaupi of hratt og er útsmognari en hann!

Eftir höfuðinu dansa limirnir. Höfuðið er ríkisstjórnin og stjórnkerfið (Seðlabanki þar með með talinn). Limirnir eru einstaklingarnir og fyrirtækin. Þetta er algjörlega í höndum ríkisins hvernig verðbólgan þróast. Öll tólin og tækin í höndum þess.  Milton Friedman sagði ekkert um (ekki frekar en ég) að eyðsla einstaklinga og fyrirtækja hefðu engin áhrif en bendir á ríkisvaldið sem aðalsökudólg.

Það þarf ekki annað en að líta til Bandaríkjanna í dag og sjá óráðsíu stjórnar Joe Bidens að kenning Friedman er í fullu gildi. Prentvélar ríkisins er rauðglóandi við að prenta út pening í alls kyns vitleysis verkefni og hafa ekki undan. Og þvílík skuldasöfnun (slær íslenska ríkinu við), 1 trilljón (íslenska: billjón) Bandaríkjadollarar bætast við skuldahítið á 100 daga fresti!!! Er nokkur furða að verðbólga geysar í ríkinu, fólk á ekki fyrir mat né getur haldið heimili.

En hvert er æskilegt verðbólgustig? Þessi stefna, einnig þekkt sem Friedman reglan, felur í sér ákjósanlegan verðbólguhraða sem er neikvæður og jafngildi raunvaxta. Ef langtímaraunvextir liggja t.d. á milli 2 og 4%, myndi ákjósanlegur verðbólga sem þessi flokkur líkön spáir fyrir liggja á milli -2 og -4%.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir og Blair Fix geta kennt öllum öðrum en ríkinu um efnahagsástand ríkisins, þau eru bara að hengja bakarann fyrir smiðinn!

Nú er bloggritari aftur kominn í hvað ef sögu sem telur vera haldlítil fræði í sjálfu sér, því að sagan gerðist eins og hún gerðist. Hins vegar er hægt að læra af hvað ef sögu fyrir herfræðinginn. Til dæmis hefði Hitler átt að læra sögu innrásaherja í Rússlandi síðastliðin 400 ár, sérstaklega afdrif hers Napóleons.  Hún hefði sagt honum að:

1) Vegalengdir í Rússlandi eru gífurlegar og aðdrættir erfiðir.

2) Rússar beita sviðna jörð aðferð sem neitar innrásarherjum um mat og skjól.

3) Þjóðarkarakter Rússa sem er að skeyta lítið um mannslíf eigin borgara eins og við sjáum í Úkraínustríðinu í dag. 

Hér kemur þýdd grein úr War History Online Did Germany Ever Stand a Chance of Winning WW2? en höfundur greinar er Conan White. 

Hér kemur þýðingin:

"Líkurnar voru alltaf á móti Nasista-Þýskalandi og japanska keisaraveldið að vinna seinni heimsstyrjöldina. Báðir aðilar höfðu veðjað á stríð sem væri skammvinnt, með afgerandi sigrum sem myndu vinna þeim umtalsverðan landvinninga.

Vonast var til að þessir fyrstu sigrar myndu þvinga undirokaða andstæðinga sína að samningaborðinu. Þá gætu Þýskaland og Japan tryggt sér hagstæð kjör sem tryggðu að þau kæmu bæði fram sem ný heimsveldi.

Um tíma virtist þetta allt vera á réttri leið, Þýskaland vann ótrúlegan sigur í Frakklandi árið 1940 og síðan árás Japana á Pearl Harbor árið 1941. En hvorki Þýskaland né Japan gátu veitt banahögg sem myndi enda með afgerandi hætti átökin.

Fyrir vikið breyttust bardagarnir allt of fljótt í það sem þeir vildu síst: langt þreytustríð. Þetta var sú tegund stríðs sem hvorugt löndin hafði skipulagt og það sem meira er, stríð sem þau voru ólíkleg til að vinna.

Jafnvel fyrstu sigrar þeirra voru gallaðir, eins og orrustan um Frakkland sumarið 1940 sannaði sem geisaði í sex vikur. Undir lok þeirrar herferðar fann talsvert herlið (um 400.000) hermanna bandamanna sig umkringt og innilokað af Þjóðverjum í frönsku sjávarhöfninni í Dunkerque (Dunkirk).

En bandamönnum tókst samt að flytja yfir 330.000 af þessum hermönnum aftur til Bretlands, um 85% hermanna sem höfðu verið fastir þar á örfáum dögum. Þjóðverjar vissu ekki um stærð brottflutningsins fyrr en eftir að það hafði gerst.

Hvað varðar óvænta árás Japana á Pearl Harbor 7. desember 1941, þrátt fyrir að hafa komið hrikalegt höggi á bandaríska flotann, tókst þeim ekki að eyðileggja bandaríska flugmóðukskipa flotann sem var ekki í höfn á þeim tíma.

Japanir, þegar stríðið dróst á langinn, misstu hægt og rólega náttúruauðlindirnar sem þeir þurftu svo sárlega á að halda til að berjast á áhrifaríkan hátt.

Sumir myndu segja að það hafi verið óhjákvæmilegt strax í upphafi að Þýskaland og Japan myndu tapa stríðinu. En sú einfalda staðreynd að þessar tvær þjóðir héldu út til 1945 sýnir hversu sterkar og seigar þær voru.

Margir segja að stríð snúist um hvor aðili gerir minnst mistök. Svo hér eru nokkur af helstu augnablikunum í stríðinu þegar, ef Þýskaland hefði hagað sér öðruvísi, gæti niðurstaðan verið allt önnur.

– Dunkerque (1940): Þjóðverjar ákváðu að taka 3 daga hlé til að endurskipuleggja sig áður en þeir réðust á mjög viðkvæma Dunkerque. Aðgerðir þeirragaf bandamönnum tækifæri að rýma fjölda hermanna.

Hvað ef Þjóðverjar hefðu ekki gert hlé heldur haldið áfram árásinni og slegið lamandi högg á her bandamanna? Það gæti þýtt að Bretland hefði ekki lengur þá tölu sem þarf til að verja heimaland sitt.

Ef Bretar gátu ekki jafnað sig á þessu tapi, gætu þeir þá hafa íhugað einhvers konar skilyrta uppgjöf eða samið um friðarsátt við Þýskaland?

– Orrustan um Bretland (1940): Hvað ef Þjóðverjar hefðu ekki skipt yfir í orrustunni við Bretland frá því að ráðast á flugvelli RAF yfir í borgaraleg skotmörk? Hefði það leitt til þess að þeir náðu yfirburði í lofti yfir Bretlandi og í kjölfarið leitt til farsællar innrásar?

– Stalíngrad (1942-43): Hvað ef Hitler hefði ekki verið svona heltekinn af Stalíngrad og í staðinn farið algjörlega framhjá borginni? Eða ef hann hefði látið Paulus marskálka brjótast út úr Stalíngrad þegar hann hefði viljað það?

Líklegast hefði verið að ekki hefði glatast svo mikið af verðmætum þýskum búnaði. Til dæmis, samkvæmt sovéskum heimildum, náðu þeir mikið magn af þýskum búnaði, þar á meðal 10.722 vörubíla og 12.701 þungar vélbyssur.

– Lýsa yfir stríði á hendur Bandaríkin (1941): Þýskaland var hluti af þríhliða sáttmála við Ítalíu og Japan. Þegar Japan réðst á Pearl Harbor var Þjóðverjum ekki skylt að lýsa yfir stríði á hendur Bandaríkjamönnum þar sem Japan var árásarmaðurinn.

En Hitler leit á það sem afsökun til að koma Japan til hjálpar. Talið er að hann hafi vonast til að vinna hylli Japana og ná stuðningi þeirra í stríðinu í Evrópu þegar þeir höfðu sigrað Bandaríkin.

Hvað ef Hitler hefði veitt mótspyrnu 11. desember 1941 og hefði ekki lýst yfir stríði á hendur Bandaríkin? Það var góður möguleiki að Bandaríkjamenn hefði varpað öllu afli sínu gegn Japönum, leyft Bretlandi að einangrast og Þýskalandi að einbeita sér að því að sigra Rússland.

Stríðið í Evrópu gæti hafa orðið sigurstranglegt fyrir Þjóðverja eftir allt saman.

– Búnaður þeirra (1942-45): Þjóðverjar héldu að seinni heimsstyrjöldin yrði tiltölulega stutt átök, kannski eitt eða tvö ár í mesta lagi. Þess vegna töldu þeir að nýr og háþróaður búnaður þeirra eins og MP38 vélbyssur, Panzer III & IV skriðdrekar, Me 109 orrustuflugvélar og kafbátarnir -  U-bátar af gerðinni VII myndu nægja fyrir stríð af þessu tagi.

Þeir rökstuddu einnig að framleiðslulínur þeirra væru nógu sveigjanlegar til að gera breytingar og uppfærslur á þessum núverandi gerðum. Í fyrstu reyndist þetta góð heimspeki, en síðar urðu þeir allt of áhyggjufullir og fóru að kynna nýjar gerðir af vopnabúnaði og það truflaði stríðsframleiðsluna.

Hvað ef Þjóðverjar hefðu frá upphafi skipulagt mun lengra stríð og byrjað að þróa vopn eins og upphaflega óáreiðanlega Panther skriðdrekann miklu fyrr? Þetta hefði gert kleift að úthugsa nýjar vopnahönnun og koma í notkun verulega fyrr.

Ímyndaðu þér hvaða áhrif töluverður fjöldi Panther skriðdreka með langhlaupar 75 mm byssur sínar og þykkum hallandi brynjum hefði haft í eyðimörkinni í Norður-Afríku árið 1942. Bretar með hægfara og illa brynvarða Valentine Mk2 skriðdreki með 2 punda (37 mm) byssur hefðu ekki átt möguleika.

Kannski hefði þetta breytt svo mikilvægum bardögum eins og við El Alamein (1942) og Kursk (1943) í þýska sigra.

-Ný tækni (1943-45): Oft er sagt að Þjóðverjar hafi treyst of mikið á þá hugmynd að ný kynslóð "undurvopna" myndi vinna stríðið. Og mikið af fjármagni var sóað í svona stórkostlegar bilanir eins og Me 163 Komet og 188 tonna Maus ofurskriðdrekann.

En ef þessum verkefnum hefði verið hætt fyrr og fjármagni þeirra beint í vænlegri verkefni, gæti stríðið hafa haft allt aðra niðurstöðu. Ímyndaðu þér mikið magn af Me 262s orrustuþotum sem réðust á bandarískar sprengjuflugvélar snemma árs 1944.

Hvað ef einnota Panzerfaust 60, sem kom ekki í fulla framleiðslu fyrr en í september 1944, væri í staðinn fáanleg á rússnesku vígstöðvunum árið 1943?

Eða hvað ef Þýskaland hefði þróað kjarnorkusprengju og kerfi til að skila henni á áhrifaríkan hátt?

Engin af þessum breytingum hefði ein og sér unnið stríðið fyrir Þjóðverja. Enda vann sprengjuherferð Breta og Bandaríkjamanna í sjálfu sér ekki stríðið, en ásamt D-deginum og sigrinum í orrustunni um Atlantshafið höfðu þessar aðgerðir áhrif í stríðinu í þágu bandamanna.

Hins vegar gæti hafa verið einn atburður sem hefði, ef það hefði verið gert öðruvísi, haft dómínóáhrif sem gætu hafa leitt til þess að Þýskaland ynni stríðið.

Herferð Þjóðverja 1940 í Frakklandi, Hollandi og Belgíu var ekkert minna en hrein sigurför. Hitler, ásamt þýsku yfirstjórninni, skildu þörfina á samræmdum og hröðum árásum, með því að nota Blitzkrieg (eldingarstríðið) aðferðina til hins ýtrasta.

Á örfáum mánuðum voru herir bandamanna gjörsigraðir og Evrópa var undir stjórn nasista Þýskalands.

Í miðri orrustunni um Frakkland, fann mjög stór hersveit bandamanna sig umkringd í norðurfrönsku sjávarhöfninni í Dunkerque án möguleika á annað hvort að verða létt af eða brjótast út. Ástandið leit sannarlega skelfilegt út.

Á örfáum mánuðum voru herir bandamanna gjörsigraðir og Evrópa undir stjórn nasista Þýskalands.

Svo hvað ef Þjóðverjar hefðu ráðist fyrr og í meiri fjölda? Líkurnar voru á því að bandamenn hefðu annaðhvort verið slátrað eða að öllum líkindum, eftir stutta mótspyrnu, gefist upp í miklum mæli.

Þetta hefði leitt til þess að hundruð þúsunda aukahermanna bandamanna hefðu verið teknir til fanga, en meirihlutinn væri óbætanlegur og þrautþjálfaðuir breskir og franskir hermenn.

Kannski hefði afgerandi sigur Þjóðverja í Dunkerque valdið hruni Frakka nokkrum dögum fyrr.

Síðan, eins og áætlað var, hefði Hitler hafið loftsprengjuherferð sína á Bretland, þekkt sem orrustan um Bretland, 10. júlí 1940. En í þessari breyttu atburðarás hefði Hitler algjörlega hunsað strandskipalestir, hafnir, siglingamiðstöðvar, og borgaraleg skotmörk. Í staðinn, þegar hann skynjaði skjótan sigur, hefði hann einbeitt sér að því að ná yfirburði í lofti með því að eyðileggja RAF Fighter Command og innviði þeirra algjörlega.

Í ágúst voru Bretar að missa fleiri flugmenn og flugvélar en þeir gætu bætt. Í raun og veru, að Bretar innleiddu nýjar aðferðir og Þjóðverjar skiptu yfir í borgaralegar sprengjuárásir gaf RAF tíma til að endurheimta fjölda sinn.

En í breyttri atburðarás fær RAF aldrei tækifæri til að jafna sig og innan mánaðar er hann lamaður með fáar flugbrautir eða flugsveitir eftir. Ratsjárkerfi þess hefði haft stóra blinda bletti í sér og þýskar sprengjuárásir hefðu oft notað þessa bletti til að laumast inn óséðir.

Í október 1940 hefði allt verið búið: Þjóðverjar hefðu gjörsamlega eyðilagt RAF, og þá hefðu loftárásir Þjóðverja hafist af alvöru gegn breskum borgaralegum byggðum og verksmiðjum.

„Ef við erum veik í orrustustyrk, verða árásirnar ekki stöðvaðar og framleiðslugeta landsins verður nánast eytt."

– Hugh Dowding, yfirhershöfðingi breska flughersins

Núna hefði breska þjóðin verið rækilega lömuð þar sem her þeirra ætti enn eftir að jafna sig eftir ósigur sinn í Frakklandi, sérstaklega í Dunkerque. RAF hefði verið gjöreyðilagður og borgirnar yrðu undir látlausar sprengjuárásir.

Kannski væri þetta nóg til að brjóta baráttuandann í Bretlandi.

Breska ríkisstjórnin hefði verið leyst upp og ný mynduð hafa verið byggð á sáttum. Hitler, sem hefur alltaf verið stjórnarerindreki, hefði boðið vægari friðarskilmála, jafnvel þó að það væri erfitt fyrir hann að freistast ekki til að vera hefnandi og leggja að þeim harðari kjör.

Hann gæti hafa staðið gegn því að fara eins langt og Versalasamningnum (1919). Hann myndi bara takmarka getu Bretlands til að berjast í stríði og krefjast engrar skaðabóta eða landlægs taps fyrir utan Gíbraltar, sem Þýskaland hefði þá gefið Spáni í skiptum fyrir að þeir gengu í þríhliða sáttmálann.

Winston Churchill hefði flúið til Ameríku, stimplaður stríðsglæpamaður af nasistum. Churchill gæti hafa sett upp einhvers konar ríkisstjórn í útlegð og reynt að ýta undir stuðning við nýtt stríð gegn Þýskalandi.

Og þó að Bandaríkjamenn kunni að dást að orðræðuhæfileikum hans og hafa samúð með honum, hefðu þeir á endanum ekki viljað dragast inn í evrópskt stríð, sérstaklega þar sem því virtist vera lokið.

Þannig að veturinn 1940 hefði Þýskaland getað einbeitt sér að því að undirbúa árás á Rússland. Í þessum valkosti hefði minni áreynsla verið lögð í innrásina í Bretland (Sæljónsaðgerðin) og Luftwaffe hefði ekki orðið fyrir þeim áföllum sem það varð af hendi RAF.

Þar af leiðandi hefðu Þjóðverjar ekki hafið aðgerð Barbarossa til að ráðast inn í Rússland 22. júní 1941, heldur hefðu þeir getað notfært sér fyrsta góða veðrið það ár í byrjun apríl, tæpum þremur mánuðum fyrr en innrásin var gerð, gerðist í raun og veru.

Þessir aukamánuðir hefðu gefið þeim nægan tíma til að sækja alla leið til Moskvu áður en rússneski veturinn gekk í garð. Stalín hefði þá neyðst til að flýja austur og koma ríkisstjórn sinni á í nýrri höfuðborg eins og Yekaterinburg eða Novosibirsk.

Orrustan við Stalíngrad sem við þekktum, sem endaði með því að þýska herinn þurrkaðist út, gæti aldrei hafa gerst.

Þegar Stalín hefði verið fluttur hefði hann líklega framkvæmt annað sett af hreinsunum eins og hann framkvæmdi á þriðja áratugnum, en þær hefðu verið notaðar til að kenna öðru fólki um hörmulega ósigurinn.

Þetta hefði veikt rússnesku stríðsvélina enn frekar þar sem æðstu herforingjar og hönnuðir voru fluttir í fangabúðir til að deyja vegna þess að talið var að þeir hefðu ekki getað stöðvað árás Þjóðverja 1941.

Það var ólíklegt að Rússar hefðu viðurkennt uppgjöf eða friðarsamninga þar sem löndin voru svo hugmyndafræðilega andvíg. Þess í stað hefði líklega verið vopnahlé svipað og milli Norður- og Suður-Kóreu eftir Kóreustríðið.

Þetta hefði staðið í áratugi, þrátt fyrir mikla spennu, vantraust og einstaka ofbeldisupphlaup milli landanna tveggja.

Tafarlaus áhrif þessarar stöðvunar hernaðaraðgerða hefðu gert Hitler kleift að láta undan sívaxandi hrifningu sinni á nýrri tækni. Nokkuð fljótt hefði Þýskaland þróað langdrægar sprengjuflugvélar með kjarnorkusprengjum og fylgt eftir með kjarnaflaugum.

Bandaríkjamenn hefðu litið á frelsun Evrópu sem ómögulega og hefðu því ekki blandað sér í málið.

Þar af leiðandi hefðu Japanir ekki ráðist á Pearl Harbor af ótta við Bandaríkin sem gætu hugsanlega snúið fullum hernaðar- og iðnaðarstyrk sínum gegn þeim. Þess í stað hefði Japan bakkað og samið um besta viðskiptasamning við Bandaríkin í staðinn.

Bandaríkin hefði haft nokkra ánægju af ástandinu, skynjað eins konar sigur á því að hafa ekki verið dreginn inn í enn eitt dýrt utanríkisstríð (við Þýskaland) og ánægð með að þeir virðast hafa sigrað Japan án þess að þurfa að hleypa af skoti.

Aftur á móti hefði Bandaríkin og kannski Rússland frekar fljótt þróað sína eigin kjarnorkufælingarmátt og skapað þannig alþjóðlega pattstöðu við Þýskaland.

Margir Bretar myndu hafa blekkt sjálfa sig um að friðarsáttmálinn við Þýskaland væri ekki svo slæmur, eini raunverulegi munurinn var sá að hersveitir þeirra voru hægt og rólega teknar í sundur og einstaka þýska flugeftirlitsferð fer yfir borgir þeirra og bæi.

En enginn hefði að eilífu getað lokað augunum fyrir fjöldahvarfi nágranna sinna, gyðinga, og auknu magni áróðurs nasista í "frjálsri" fjölmiðlun sem er mjög stjórnað.

Hversu lengi hefði friðurinn haldið? Hver veit? En árið 1945 hefði þýska sambandsríkið í Evrópu verið sannkallað ofurveldi með stranglega viðhaldið einræði sem var komið til að vera ... í bili."