Fransız dili

Fransız dili
Orijinal adı	français
Ölkələr	Fransa (Fransanın dənizaşırı torpaqları da daxil olmaqla), Kanada (əsasən Kvebek və Nyu-Brunsvik), Belçika, İsveçrə, Livan, Lüksemburq, Monako, Mərakeş, Əlcəzair, Tunis, İtaliya-ın Val d'Aoste ; Qərbi Afrika və Mərkəzi Afrika ölkələrinin bir çoxu - Benin, Burundi, Cibuti, Çad, Komor adaları, KDR, Konqo Respublikası, Kot-d'İvuar, Madaqaskar, Mali, Mavritaniya, Mərkəzi Afrika Respublikası, Niger, Qvineya, Qabon, Seneqal ; Haiti ; Mavriki, Seyşel adaları; bəzi Asiya ölkələri - Laos, Kamboca və Vyetnam; ABŞ-nin Luiziana ştatı
Rəsmi status	29 ölkə, o cümlədən Fransa, Andorra, Belçika, Kanada, Lüksemburq, Monako, İsveçrə
Tənzimləyən təşkilat	Fransa Akademiyası
Danışanların ümumi sayı	200 milyon
Reytinq	11
Təsnifatı
Kateqoriya	Avrasiya dilləri
Hind-Avropa dilləri Roman dilləri Qall-roman dilləri
Yazı	latın əlifbası
Dil kodları
QOST 7.75–97	фра 745
ISO 639-1	fr
ISO 639-2	fre (B); fra (T)
ISO 639-3	fra
Dilin strukturlarının dünya atlası	fre
Ethnologue	fra
Linguasphere	51-AAA-i
ABS ASCL	2101, 21
IETF	fr
Glottolog	stan1290
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Fransız dili (le français, la langue française) — fransızların, Belçikanın, İsveçrənin (əsasən Romandiyanın fransızdilli hissəsində), Kanadanın fransızdilli əhalisinin danışıq dili.

Fransanın və bir sıra ölkələrin rəsmi dili. Həmçinin Fransızca Birləşmiş Millətlər Təşkilatında istifadə olunan altı rəsmi dildən biridir^[1]. Digər dillərdə yerli olaraq danışan avropalıların təxminən beşdə biri ikinci bir dil olaraq Fransızca danışırlar^[2].

Hazırkı vəziyyət və əhəmiyyət[redaktə | mənbəni redaktə et]

Aparıcı dünya dili olan fransız dili dünyadakı universitetlərdə tədris edilir və jurnalistika, hüquq, təhsil və diplomatiya sahələrində geniş istifadəsi səbəbindən dünyanın ən nüfuzlu dillərindən biridir^[3][4]. Diplomatiyada fransız dili Birləşmiş Millətlər Təşkilatının altı rəsmi dilindən biri^[5][6] (və BMT Katibliyinin yalnız iki iş dilindən biri^[7]), Avropa İttifaqının iyirmi rəsmi və üç prosedur dilindən biri, NATO-nun rəsmi dili, Beynəlxalq Olimpiya Komitəsi, Avropa Şurası, İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı, Amerika Dövlətləri Təşkilatı (ispan, portuqal və ingilis dilləri ilə yanaşı), Eurovision mahnı müsabiqəsi, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının on səkkiz rəsmi dilindən biridir. Avropa Kosmik Agentliyi, Ümumdünya Ticarət Təşkilatı və Şimali Amerika Azad Ticarət Sazişi ölkələrində üç rəsmi dildən ən az istifadə olunanıdır.

Qrammatika[redaktə | mənbəni redaktə et]

Fransız dili orta dərəcədə fleksiya dilidir^[8][9]. İsimlər və əksər əvəzliklər cəm üçün hallanır. Fransız dilində bir neçə növ əvəzlik var^[10]. Sifətlər isimlərinin sayı və cinsi (kişi və ya qadın cinsi); şəxsi əvəzliklər və bəzi digər əvəzliklər şəxsi, say, cins və hal üçün; və fel zaman, aspekt, əmr və şəxslərin və sayının bölmələri üçün. Hallar əsasən söz sırası və qoşmalar vasitəsilə göstərilir, bəzi fel əlamətləri isə köməkçi fellər vasitəsilə göstərilir. Fransız leksikoqrammatik sisteminə görə, fransız dili ən yüksək səviyyədə cümlə ilə başlayaraq, qrup səviyyəsi, söz səviyyəsi və morfem səviyyəsi ilə davam edən bir iyerarxiyaya malikdir. Fransız cümləsi qruplardan ibarətdir, qruplar sözlərdən ibarətdir və nəhayət, sözlər morfemlərdən ibarətdir^[11].

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dil ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

Fransızca (français, /fʁɑ̃sɛ/), Hint-Avropa dil ailəsinin Roman dilləri altqrupundan, Fransa ve Fransız sivilizasiyasını mənimsəmiş ve keçmiş Fransız müstəmləkəsi ölkələrdə istifadə olunan dildir.

Dünyada təxmini olaraq 200 milyon insan Fransızca bilməkdədir. 128 milyon insan Fransızca'nı anadili və ya ikinci dili olarak danışır, 54 ölkədə 72 milyon insan tərəfindən də bilinməkdə və danışılmaqdadır. Başda Fransa olmaq üzrə Kanada, Belçika, İsveçrə, Afrika, Lüksemburq və Monako və daha bir çox ölkədə danışılır.

Fransızca; İspanca, Portuqalca, İtalyanca, Katalanca ve Rum dili kimi Roma İmperatorluğunun dili olan Latıncanın davam dillərindəndir.

Fransız dili tarixdə Roma Galliyalılarının kelt dillərindən və Roma sonrası Frank köçmənlərinin Cermen dillərindən təsirlənmişdir.

Fransızca 29 ölkədə rəsmi dildir^[12]. La Francophonie deyilən Frankofon Fransızca danışan milli birlikdir. Birləşmiş Millətlər'in bütün altqurumlarında ve beynəlxalq qurumların çoxunda resmi dildir.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

1. ↑ "Official Languages" (ingilis). un.org. 2021-07-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-27.
2. ↑ "Why learn French?" (ingilis). archive.org. Archived from the original on 2017-02-26. İstifadə tarixi: 2021-04-27.
3. ↑ "Learning French". www.diplomatie.gouv.fr. İstifadə tarixi: 2024-05-23.
4. ↑ "French - World Languages Center". cssh.northeastern.edu. İstifadə tarixi: 2024-05-23.
5. ↑ "What Are The Official UN Languages?". www.humanrightscareers.com. İstifadə tarixi: 2024-05-23.
6. ↑ "The Six Official Languages Used by the UN". www.tomedes.com. İstifadə tarixi: 2024-05-23.
7. ↑ "The French-Speaking World: A Practical Introduction to Sociolinguistic Issue". books.google.com. İstifadə tarixi: 2024-05-23.
8. ↑ "French language". www.britannica.com. İstifadə tarixi: 2024-05-23.
9. ↑ "French: one of the world's major languages". about-france.com. İstifadə tarixi: 2024-05-23.
10. ↑ "3 Types of French Pronouns to Master if You Want to Sound Natural". storylearning.com. İstifadə tarixi: 2024-05-23.
11. ↑ "Language Typology: A Functional Perspective". books.google.com. İstifadə tarixi: 2024-05-23.
12. ↑ "Countries and Languages" (ingilis). nationsonline.org. 2022-07-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-27.

Avropa Birliyi məlumatlarına görə 27 üzv ölkədəki 129 milyon insan (497.198.740 %26'sı) Fransızca danışır və bunun 65 milyonu (%12) anadili, 69 milyonu (%14) isə ikinci dili olaraq danışır. Bu məlumatlara görə Fransızca birlik içərisinde İngiliscə və Almancadan sonra ən çox danışılan 3-cüdildir.