www.fgks.org   »   [go: up one dir, main page]
Gaan na inhoud

Pieter I van Rusland

Wysig skakels
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Pieter I
Keiser van die Hele Rusland
Skildery van Pieter die Grote omstreeks 1717, deur Carel de Moor.
Dinastie Romanof
Bewind 1682-1725
Volle naam Pieter Aleksejewitsj Romanof
Ander titels Tsaar
Gebore 9 Junie [O.S. 30 Mei] 1672
Moskou
Gesterf 8 Februarie [O.S. 28 Januarie] 1725
(op 52)
Sint Petersburg
Voorganger Fjodor III
Opvolger Katharina I
Gade Jewdoksija Lopoechina
Katharina I
Kinders O.a. tsarewitsj Aleksei
Aleksander
Anna
Elisabeth
Natalia
Pieter
Pawel
Vader Aleksei van Rusland
Moeder Natalja Narisjkina

Pieter I Aleksejewitsj (Russies: Пётр I Алексеевич;[nota 1] Moskou, 9 Junie [O.S. 30 Mei] 1672 - Sint Petersburg, 8 Februarie [O.S. 28 Januarie] 1725), ook genoem Pieter die Grote,[nota 2] was van 1682 tot 1721 tsaar en tot 1725 die eerste keiser van Rusland.

Tot in 1696 het hy saam met sy halfbroer Iwan V regeer. Daarna was hy die absolute monarg, 'n outokraat wat die uiteindelike gesag gebly en 'n goed georganiseerde, ordelike polisiestaat op die been gebring het.[1][2]

Die grootste deel van sy bewind is deur lang oorloë teen die Ottomaanse en Sweedse Ryk in beslag geneem. Ondanks aanvanklike probleme was die oorloë eindelik geslaagd en het dit gelei tot die land se uitbreiding tot by die See van Azof en die Oossee. Daarmee is die basis geskep vir Rusland as 'n vlootmag. Sy oorwinning in die Groot Nordiese Oorlog het die tydperk van Swede as 'n groot mag en sy oorheersing van die Baltiese streek beëindig, terwyl dit Rusland se status so verhoog het dat dit bekend geword het as die Russiese Ryk. Pieter het 'n kultuurrewolusie gelei wat sommige van die tradisionele en Middeleeuse sosiale en politieke stelsels vervang het met moderne, wetenskaplike, verwesterde stelsels wat op die radikale Verligting geskoei was.[3][4]

In Desember 1699 het hy die Juliaanse kalender ingestel,[5] en dit het die Bisantynse kalender vervang wat lank in Rusland gebruik is.[6] Die Russies-Ortodokse Kerk het egter dié verandering teengestaan.[7] In 1703 het Pieter die eerste Russiese koerant, Sankt-Peterboergskije Wedomosti, gestig en opdrag gegee vir 'n hervorming van die Russiese alfabet, wat hy grootliks alleen ontwerp het.

Aan die oewers van die Newarivier het hy Sint Petersburg laat bou, 'n stad wat deur die Italiaanse filosoof Francesco Algarotti "die venster op die Weste" genoem is.[8][9] In 1714 het Pieter Rusland se hoofstad van Moskou na Sint Petersburg geskuif, 'n status wat dit tot in 1918 behou het.

Pieter het 'n groot belangstelling getoon in plante, diere en minerale, in misvormde wesens of uitsonderings op die natuurwette. Hy het navorsing oor misvorming aangemoedig en 'n einde gebring aan die bygelowige vrees vir monsters.[10] Hy het nywerhede en hoër onderwys in Rusland bevorder. Die Russiese Wetenskapakademie en die Universiteit van Sint Petersburg is in 1724 gestig.

Pieter kry hoofsaaklik die krediet vir die modernisering van die land. Hy het dit vinnig in 'n groot Europese mag omskep. Sy administratiewe hervormings, veral die regerende Senaat wat in 1711 gestig is, die staatsdepartemente van 1717 en die Tabel van Range in 1722, het 'n blywende invloed op Rusland gehad, en baie instellings van die Russiese regering kan hulle ontstaan na sy bewind terugspeur.

Vroeë lewe[wysig | wysig bron]

Pieter as kind.
Pieter se skip, met 'n seil en mas wat met die hulp van Nederlandse timmermanne opgesit is.

Pieter was die seun van tsaar Aleksei en sy tweede vrou, Natalja Narisjkina. Aleksei het ook twee seuns by sy eerste vrou, Maria Miroslafskaja gehad: die sieklike Fjodor[11] en gestremde Iwan.

Ná Aleksei se dood het Fjodor tsaar geword. Hy is in 1682 sonder kinders dood en die tienjarige Pieter is tot tsaar gekroon. ’n Magstryd het tussen die Narisjkina- en die Miroslafski-familie ontstaan, want die Miroslafski's het gevoel Pieter se ouer halfbroer, Iwan, moet tsaar word al is hy liggaamlik en geestelik gestrem. Ná ’n bloedige konflik waarin baie van Pieter se familielede vermoor is, is ooreengekom dat Pieter en Iwan medetsaars sou wees, met Pieter se halfsuster, Sofia, as regent. Sy het sewe jaar lank as 'n outokraat regeer.

Van 1682 tot 1689 is Pieter en sy ma na Preobrazjenskoje verban. Op 16-jarige ouderdom het hy 'n Engelse boot op die landgoed ontdek, dit laat restoureer en geleer om daarmee te seil. Pieter was gefassineer deur sonhorlosies. Hy het begin soek na 'n buitelandse kundige in die Duitse (buitelandse) kwartier. Hy het Andrew Vinius, 'n bibliofiel, bevriend wat hom Nederlands geleer het, asook twee Nederlandse timmermanne, Frans Timmerman en Karsten Brandt. Pieter het rekenkunde, meetkunde en militêre wetenskap bestudeer.

Pieter het nie eintlik omgegee dat ander in sy naam regeer nie; Boris Golitsin en Fjodor Apraksin het 'n belangrike rol gespeel, terwyl Pieter hom besig gehou het met skeepsbou, seil en gevegte met sy kammaleër, wat uit sy jong vriende bestaan het.

Die dubbele troon van Pieter en Iwan.

Pieter se ma wou egter hê hy moes ernstiger raak en het in 1689 'n troue tussen hom en Jewdoksia Lopoechina gereël.[12] Die huwelik was 'n mislukking en ná 10 jaar het Pieter Jewdoksia gedwing om 'n non te word en hom so uit die huwelik bevry.

Teen die somer van 1689 wou Pieter die bewind by Sofia oorneem omdat haar posisie verswak het. Toe sy daarvan hoor, het Sofia saam met sommige leiers van die Streltsi saamgesweer en hulle het ordeloosheid en ontevredenheid versprei. Sofia is eindelik omvergewerp, en Pieter het Iwan het voortgegaan om as medetsaars te regeer. Pieter het Sofia gedwing om haar in 'n klooster te laat opneem, waar sy haar naam en posisie as lid van die koninklike familie moes prysgee.[13]

Pieter het steeds nie beheer oor Russiese sake gehad nie. Die mag is deur sy ma uitgeoefen. Dit was eers met Natalja se dood in 1694 dat Pieter, toe 22, 'n onafanklike heerser kon word.[14]

Toe Iwan in 1696 sonder kinders dood is, het Pieter alleenheerser geword.

Pieter het na berig word 'n outydse ses voet agt duim (oor die 2 meter) lank geword.[14] Hy is beskou as 'n "tweede Goliat".[15][16] Hy is in 1717 beskryf as "lank, goed gebou en skraal... met 'n uitdrukking wat beide verwilderd en driftig was". Pieter het gesigspiertrekkings gehad, en het dalk aan nekspasmas gely.[17]

Ideologie van Pieter se bewind[wysig | wysig bron]

'n Monument van Pieter die Grote in Kronstadt.

As jong man het Pieter 'n Protestantse lewenswyse aanvaar in 'n bemoeisieke wêreld van mededinging en persoonlike sukses, en dit was in 'n groot mate die basis van die filosofie van sy hervorming. Hy het die Russiese volk beskou as onbeskof, onintelligent, hardkoppig in hulle traagheid, 'n kind, 'n lui student. Hy het die staat se rol in die lewe van die gemeenskap voorgestaan en dit beskou as 'n ideale instrument vir die bereiking van doeleindes en as 'n universele instelling om mense, met die hulp van geweld en vrees, te verander in opgevoede, bewuste, gehoorsame onderdane wat nuttig vir die hele gemeenskap is.[18]

Hy het dit as outokraat nodig gegag om sy onderdane te versorg, hulle teen vyande te beskerm en tot hulle voordeel te werk. Bo alles het hy die belange van Rusland geplaas. Hy het dit as sy taak beskou om die land in 'n mag soortgelyk aan Westerse lande te omskep, en het sy eie lewe en dié van sy onderdane ondergeskik gestel aan die bereiking van dié doel.

Geleidelik het die idee posgevat dat dié taak verrig sal moet word met die hulp van hervormings. Hulle sou uitgevoer word soos dit die outokraat behaag; hy wat die goeie skep en die bose straf. Hy het die moraliteit van die staatsman beskou as anders as dié van 'n privaat mens en het geglo die monarg kan hom in staatsbelang wend tot moord, geweld, vervalsing en bedrog.[18]

Hy het hom van die laagste rang van die vloot opgewerk: bombardier (1695), kaptein (1696), kolonel (1706), skout-by-nag (1709), viseadmiraal (1714), admiraal (1721). Hy het self vir sy onderdane 'n voorbeeld gestel van dapperheid, en hom ten volle oorgegee aan sy plig en diens aan die vaderland.[18]

Bewind[wysig | wysig bron]

Europa in 1721 (in Duits).
Die besetting van Azof, 1696, deur Robert Ker Porter.

Pieter het sowat 43 jaar lank regeer. Hy het groot hervormings ingestel om Rusland te moderniseer.[19] Hy is grootliks deur sy raadgewers soos Jacob Bruce beïnvloed. Hy wou die Russiese weermag volgens moderne idees reorganiseer en het daarvan gedroom om Rusland 'n vlootmag te maak. Hy het groot teenkaning teen sy beleide tuis gekry, maar rebellies teen sy mag wreedaardig onderdruk, insluitende deur die Streltsi, Basjkiriërs, Astrachan en die grootste burgeropstand van sy bewind, een deur die Don-Kosakke.

In sy poging om Rusland te verwesters wou Pieter hê sy familielede moes met ander Europese koninklikes trou. In die verlede het ander hulle neus vir dié idee opgetrek, maar nou het sake gunstiger gelyk. Hy het met Frederick William, die Hertog van Koerland, samesprekings gevoer om met sy broerskind, Anna Iwanowna, te trou. Hy het die troue gebruik om sy nuwe hoofstad, Sint Petersburg, bekend te stel waar hy reeds Westerse paleise en geboue begin oprig het. Daarvoor het hy onder andere Italiaanse en Duitse argitekte in diens geneem.[20]

Om sy land se posisie ter see te vergroot wou hy groter toegang tot die see hê. Sy enigste toegang in dié tyd was by Archangelsk aan die Witsee. Die Oossee is beheer deur Swede in die noorde en die Swart- en Kaspiese See onderskeidelik deur die Ottomaanse en Safawidiese Ryk in die suide. Die land se behoefte aan metaal is vererger deur oorloë vir toegang tot die Swart- en Oossee.

Pieter se poging om beheer oor die Swartsee oor te neem, sou moes behels dat hy die Turke uit die omgewing uitsit. As deel van 'n ooreenkoms met Pole waarvolgens Kiëf (nou Kijif) aan Rusland afgestaan sou word, was Pieter verplig om oorlog te voer teen die khan van die Krim en teen sy leenheer, die Ottomaanse sultan. Pieter se hoofdoel was om die Ottomaanse fort by Azof, naby die Don, oor te neem. In die noordelike somer van 1695 het Pieter die Azof-veldtogte georganiseer om die fort oor te neem, maar sy poging het misluk.

Pieter het in November 1695 na Moskou teruggekeer en 'n groot vloot in Woronezj begin bou. Hy het in 1696 sowat 30 skepe teen die Ottomane gestuur en Azof in Julie dié jaar beset. Hy het Alexander Gordon aangestel, wat later 'n biografie oor Pieter sou publiseer.[21]

Groot Ambassade[wysig | wysig bron]

Pieter het besef Rusland sou nie die Ottomaanse Ryk alleen kon aanpak nie. In Maart 1697 het hy incognito na Wes-Europa geseil op 'n vaart van 18 maande saam met 'n groot afvaardiging, bekend as die "Groot Ambassade". Pieter was die eerste tsaar in meer as 100 jaar wat Rusland verlaat het.[22] Hy het 'n vals naam gebruik en so aan sosiale en diplomatieke geleenthede ontsnap. Omdat hy langer as feitlik al die ander mense was, kon hy egter niemand flous nie.

Pieter die Grote in Nederland
(18de eeu, skilder onbekend)

Een doel was om die hulp van Europese monarge teen die Ottomane te vra, maar Pieter se pogings het misluk. Frankryk was 'n tradisionele bondgenoot van die Ottomaanse sultan en Oostenryk was gretig om vrede in die ooste te handhaaf terwyl hy self oorloë in die weste gevoer het. Pieter se tydsberekening was ook nie goed nie; Europa was in dié stadium meer bekommerd oor die oorlog oor die opvolging van die kinderlose koning Karel II van Spanje as oor 'n oorlog teen die Ottomane.[12]

Amsterdam[wysig | wysig bron]

In Amsterdam het Pieter praktiese ondervinding in skeepsbou opgedoen in die skeepswerf van die Verenigde Oos-Indiese Kompanjie. Hy het gehelp met die bou van 'n boot, die Petrus en Paulus. Tydens sy verblyf het die tsaar baie geskoolde werkers gewerf, soos die bouers van skepe, slotte en forte, asook seelui – insluitende Cornelis Cruys, 'n viseadmiraal wat die tsaar se raadgewer in maritieme aangeleenthede geword het. Pieter het sy kennis van skeepsbou gebruik om Rusland se vloot te help bou.[23]

Pieter het ook Frederik Ruysch besoek, wat hom geleer het hoe om skoenlappers te vang en preserveer. Hulle het ook 'n belangstelling in akkedisse gedeel.[24] Hy het skilderye deur Adam Silo met skepe en seetonele versamel. Hierna is Pieter deur die koning van Engeland, Willem III, genooi om hom te besoek.

Deptford[wysig | wysig bron]

'n Portret van Pieter deur Godfrey Kneller, 1698. Dit was Pieter se geskenk aan die koning van Engeland.

Op 11 Januarie 1698 (Ou Styl) het Pieter in Londen aangekom met vier kamerdienaars, drie vertolkers, twee horlosiemakers, 'n kok, 'n priester, ses trompetspelers, 70 soldate van die Preobrazjenski-regiment, vier dwerge en 'n aap wat hy in Amsterdam gekoop het.

In Februarie het hy 'n vlootinspeksie in Deptford, Londen, bygewoon en drie maande lank daar gebly.[25] Hy is deur John Flamsteed op 'n teleskoop by die Greenwich-sterrewag opgelei. Koning Willem III het 'n skoener met 'n volle bemanning aan Pieter gegee in ruil vir die reg dat Engelse handelaars tabak in Rusland mag verhandel.[26] Teen die einde van April 1698 is hy weg nadat hy onder meer horlosies leer maak het.

Die Ambassade se volgende besoek was aan Leipzig, Dresden, waar hy die koningin van Pole ontmoet het. In Wene het hy Leopold I, die Heilige Romeinse Keiser, besoek.[27] Pieter se besoek is kortgeknip deur die nuus van 'n tweede opstand deur die Streltsi in Junie. Dit is onderduk voordat Pieter vroeg in September tuisgekom het.[28]

Pieter het nogtans wreedaardig teenoor die muiters opgetree; 4 600 rebelle is tronk toe gestuur. Sowat 1 182 is gemartel en tereggestel, en Pieter het opdrag gegee dat hulle liggame in die openbaar vertoon word as 'n waarskuwing aan toekomstige smaesweerders.[29] Die Streltsi is ontbind en Pieter se halfsuster, Sofia, wat hulle op die troon wou plaas, is na streng afsondering in 'n klooster gestuur.

Pieter se besoeke aan die Weste het by hom tuisgebring dat die Europese gebruike in baie aspekte beter as dié van Rusland is. Hy het al sy howelinge en amptenare opdrag gegee om Westerse klere te dra en hulle lang baarde te laat afskeer. Dit het die bojare en Ougelowiges, wat baie geheg aan hulle baarde was, baie ontstel.[30] Bojare wat hulle baarde wou behou, moes 'n jaarlikse baardbelasting van 100 roebel betaal.[31][32]

In dieselfde jaar het Pieter gereëlde huwelike afgeskaf, iets wat die norm onder die adel was, want hy het geglo die gebruik is barbaars en lei tot huishoudelike geweld omdat die huweliksmaats griewe teen mekaar koester.[33]

Hervormings[wysig | wysig bron]

Uitsig deur die Somertuin op die Somerpaleis, 1716.
Die oewer van die Fontankarivier en die Somerpaleis.
Die Kunstkammer oorkant die Newa.
Lede van die Preobrazjenski-regiment.

In 1698 het Pieter 'n afvaardiging na Malta gestuur onder leiding van Boris Sjeremetjef, om die opleiding en vermoëns van die Orde van die Johanniters en hulle vloot te besigtig. Sjeremetjef het die moontlikheid ondersoek van toekomstige samewerking met die ridders, insluitende optrede teen die Turke en die moontlikheid van 'n Russiese vlootbasis.[34] Op 12 September 1698 het Pieter amptelik die eerste Russiese vlootbasis by Taganrog aan die See van Azof gestig.

In 1699 het Pieter die datum van die Nuwejaar van 1 September na 1 Januarie verander. Die jare is tradisioneel bereken vanaf die beweerde Anno Mundi, of skepping van die wêreld, maar ná Pieter se hervormings is hulle bereken vanaf die Anno Domini, of geboorte van Christus. In die jaar 7207 van die Russiese kalender het Pieter aangekondig dat die Juliaanse kalender van krag is en dat dit die jaar 1700 is.[35]

In 1700 het Pieter die verkiesing van 'n nuwe patriarg voorkom en die Russiese Kerk van die reg ontneem om een enkele spirituele leier te hê. Hy het die getal kloosters verminder en alle kloosters met minder as 30 monnike in skole of kerke omskep.[36] Hy het die ontwikkeling van privaat entrepreneurskap aangemoedig, maar onder streng staatsbeheer. Hy het die bou van kanale begin en 'n geldhervorming ingestel met die desimale beginsel as basis van die geldstelsel (1698-1704).

Pieter het baie buitelandse spesialiste gelok en 'n opleidingsinstelling vir chirurgie geopen. In 1701 is die Moskouse Skool vir Wiskunde en Navigasie gestig; 15 jaar lank is vlootoffisiere, opnemers, ingenieurs en skutters hier opgelei.[37]

In 1700 het Jan Thesingh 'n monopolie gekry om boeke en kaarte te druk en in te voer.[38] In 1707 het Pieter 'n ten volle toegeruste drukkery in Holland gekoop, asook die personeel.[39] Hy het die Cyrilliese syfers met Arabiese syfers vervang (1705-'10) en die Cyrilliese font met burgerlike skrif (1708-'10).[40]

In 1708 is nuwe wette vir Rusland begin skryf.[41] In Desember is die land in agt goewernorate (goebernijya) verdeel.

In 1711 het Pieter 'n nuwe staatsinstelling bekend as die Regerende Senaat ingestel.[42] Normaalweg sou die Doema van bojare mag uitoefen in sy afwesigheid. Pieter het egter die bojare gewantrou. Hy het die Doema afgeskaf en 'n Senaat van 10 lede in die plek daarvan aangestel. Die Senaat was die hoogste staatsinstelling en sou alle geregtelike, finansiële en administratiewe sake beheer. Dit is aanvanklik aangestel vir die tyd van die monarg se afwesigheid, maar het later 'n permanente instelling geword.[43]

In 1701, 1705 en 1712 het Pieter dekrete uitgevaardig om 'n ingenieurskool te stig. Dit was veranderstel om 100 studente te hê, maar het net 23 gehad.[37] In 1714 het Pieter nog 'n dekreet uitgevaardig en opvoeding verpligtend gemaak vir alle Russiese kinders tussen 10 en 15 jaar oud van die adel, regeringsklerke en offisiere met 'n laer rang om rekenkunde, trigonometrie en geometrie te leer. Hulle sou aan die einde van hulle studies oor die vakke getoets word.[44]

Die land se eerste wetenskaplike biblioteek is in die paleis in die Somertuin geopen. Pieter het opdrag gegee vir die ontwikkeling van Aptekarski-eiland, die hoofkwartier van die kantoor vir mediese klerke en die hoofapteek.[45] Iemand het die kommissie gekry om warmbronne te ondersoek en ryk neerslae van swael is ontdek; Pieter het dadelik 'n fabriek in Samara-oblast gestig vir die ontwikkeling daarvan. In 1721 is twee skeepswerwe gestig. Sowat 3 500 nuwe woorde – van 'n Duitse, Franse, Nederlandse, Engelse, Italiaanse en Sweedse oorsprong – is in Pieter se tyd in Russies opgeneem: Sowat 'n kwart daarvan was skeeps- en vlootterme.[46]

As deel van sy hervormings het Pieter die land geïndustrialiseer – dit het stadig begin, maar was eindelik geslaagd. Russiese vervaardiging en die belangrikste uitvoer was gebaseer op die myn- en houtbedryf. In 'n wet van 1719 is vervaardigers en vakmanne kwytgeskeld van staatsbelasting en diensplig. Die wet het ook voorsiening gemaak vir die erflating van die eienaarskap van fabrieke, het nywerheidsbedrywighede verklaar tot 'n saak van staatsbelang en het vervaardigers beskerm teen inmenging in hulle sake deur plaaslike owerhede. In 1721 is 'n dekreet uitgevaardig wat fabriekseienaars toegelaat het om slawe te koop, of hulle 'n adellike rang het of nie.

Groot Nordiese Oorlog[wysig | wysig bron]

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Groot Nordiese Oorlog.
Pieter I van Rusland kalmeer sy plunderende troepe nadat hulle Narva in 1704 herbeset het, deur Nikolay Sauerweid, 1859.
Die binnekant van Pieter se houthut.
Pieter die Grote oordink die idee om Sint Petersburg aan die oewer van die Oossee te bou, deur Alexandre Benois, 1916.
Pieter I in die Slag van Poltawa, 'n mosaïek deur Michail Lomonosof.
Die eerste Winterpaleis, deur Aleksei Zoebof.

Pieter het tydelik vrede met die Ottomaanse Ryk gesluit, wat hom in staat gestel het om die fort van Azof te behou, en het sy aandag gevestig op Russiese maritieme oorheersing. Hy wou beheer hê oor die Oossee, wat 'n halfeeu tevore deur die Sweedse Ryk verower is. Pieter het oorlog verklaar teen Swede, wat in dié tyd deur die jong koning Karel XII regeer is. Swede is ook teengestaan deur Denemarke-Noorweë, die Keurvorstedom Sakse en die Pools-Litause Gemenebes. Die Preobrazjenski-regiment het aan al die groot veldslae van die Groot Nordiese Oorlog deelgeneem.

Rusland was nie opgewasse teen Swede nie en sy eerste poging om die Oosseekus oor te neem het misluk met die Slag van Narva in 1700. Ná die nederlaag het Pieter opdrag gegee dat al die land se kerkklokke in kanonne en mortiere omskep word. In 1701 het hy opdrag gegee vir die bou van die Nowodwinsk-fort noord van Archangelsk.[47] In die Beleg van Nöteborg het Russiese magte die Sweedse fort beset en die naam na Shlisselburg verander.

Terwyl Pole teen Swede geveg het, het Pieter die stad Sint Petersburg op 29 Junie 1703 op Zajatsji-eiland gestig. Hy het die oprig van steengeboue buite Sint Petersburg verbied, want hy wou hê alle steenmesselaars moes deelneem aan die bou van die nuwe stad, wat hy die nuwe hoofstad wou maak. Terwyl die stad aan die Newarivier gebou is, het hy in 'n nederige houthut met drie kamers, maar sonder 'n kaggel, gewoon wat plek gemaak het vir die eerste weergawe van die Winterpaleis. Die eerste geboue wat opgerig is, was die admiraliteitsgebou, Kronstadt, (1704-'06) en die Fort van Petrus en Paulus (1706). Pieter het sy hele gesin op 'n bootvaart na Kronstadt geneem.[48]

Ná verskeie nederlae het koning August II van Pole in 1706 geabdikeer. Karel XII het sy aandag op Rusland gevestig en dit in 1708 ingeval. Hy het Pieter in Julie by die Slag van Golowtsjin verslaan. In die Slag van Lesnaja het Karel sy eerste nederlaag gely nadat Pieter 'n groep Sweedse versterkings wat van Riga af marsjeer het, vernietig het. Sonder hulle moes Karel sy voorgenome opmars na Moskou afstel.[49]

Karel XII het geweier om na Pole terug te trek of na Swede terug te keer, en hy het Oekraïne binnegeval. Pieter het sy leër suidwaarts onttrek en 'n verskroeideaardebeleid toegepas; hy het alles afgebrand wat die Swede kon help. Sonder plaaslike voorrade was die Sweedse leër verplig om hulle veldtog in die winter van 1708-'09 te staak. In die somer van 1709 het hulle hulle poging hervat om Oekraïne, wat deur Rusland regeer is, in te neem, en dit het gelei tot die Slag van Poltawa op 27 Junie. Die Swede het 'n groot verlies gely en Karel se veldtog in Oekraïne beëindig. Hy moes suidwaarts na die Ottomaanse Ryk vlug. Rusland het een van die wêreld se beste weermagte verslaan, en dit het die siening omgekeer dat Rusland militêr onbevoeg was.

Pieter, wat die moontlike steun van sy Balkan-bondgenote oorskat het, het die Ottomaanse Ryk binnegeval en so die Russies-Turkse Oorlog van 1710 begin.[50] Die veldtog was rampspoedig, en in die daaropvolgende Verdrag van die Proet is Pieter gedwing om die Swartseehawens terug te gee wat hy in 1697 verower het.[50] Op sy beurt het die sultan Karel XII uit die land gesit. Die Turke het Pieter Mal Pieter (deli Petro) genoem vir sy bereidwilligheid om groot getalle soldate in oorlogstyd op te offer.[51]

Pieter se noordelike leërs het die Sweedse provinsie Lyfland (die noordelike helfte van die hedendaagse Letland en die suidelike helfte van die moderne Estland) beset en die Swede uit Finland verdryf. Eindelik was die grootste deel van Finland in Russiese hande.

Tweede Ambassade[wysig | wysig bron]

Pieter tel die jong Lodewyk XV van Frankryk op (1717, geskilder omstreeks 1838).

In Januarie 1716 het Pieter in die Baltiese gebied gereis om vredesonderhandelings te bespreek, asook hoe om die seehandelsroete teen die Swede te beskerm. Hy het Riga, Königsberg en Danzig besoek. Daar het Katharina Iwanowna, sy niggie, met die Hertog van Mecklenburg-Schwerin getrou, met wie Pieter 'n bondgenootskap wou sluit. Hy het Frederick Willem I van Pruise se hulp gekry en Deense diplomate ontmoet wat Pruise gesteun het. Hy het met 'n verenigde vloot na Kopenhagen geseil.

Vroeg in Desember het Pieter in Amsterdam aangekom. Hy het verskeie mense ontmoet en skilderye vir die Kunstkammer gekoop, asook Rembrandt se Dawid en Jonatan vir Peterhof.[52] In April 1717 het hy na Oostenryk-Nederland, Duinkerken en Calais gereis. In Parys het hy baie boeke gekoop en onder meer die Sorbonne besoek. Daarna is hy na Maastricht, op daardie stadium een van die belangrikste forte in Europa. Hy is terug na Amsterdam, waar hy op 15 Augustus die Verdrag van Amsterdam met Frankryk en Pruise bygewoon het.[53] Hy het diplomatieke sukses en internasionale prestige behaal. Hy het in September 1717 na Berlyn gereis.[54] In Oktober was hy terug in Sint Petersburg.[39] In 1719 is die Nieu-Holland-eiland geskep.

Die tsaar se vloot was sterk genoeg sodat Pieter Swede kon infiltreer. Steeds het Karel XII geweier om terug te staan en vrede het eers moontlik geword ná sy dood in 1718 in 'n geveg. Teen 1720 het Swede vrede met al die partye buiten Rusland gesluit. In 1721 het die Verdrag van Nystad die Groot Nordiese Oorlog beëindig. Rusland het Ingermanland, Estland, Lyfland en 'n aansienlike deel van Karelië gekry. In ruil daarvoor het Rusland twee miljoen Sweedse riksdaler betaal en die grootste deel van Finland afgestaan.[55]

Later jare[wysig | wysig bron]

In 1717 het Aleksander Bekowitsj-Tsjerkasski die eerste Russiese ekspedisie na Sentraal-Asië gelei: na die Kanaat Chiva. Dit het in 'n algehele ramp geëindig toe die hele ekspedisiemag uitgewis is.

Pieter die Grote se hof in 1718, deur Stanisław Chlebowski.

Teen die einde van 1717 was die voorbereidingsfase van administratiewe hervormings voltooi. Ná 1718 het Pieter staatsdepartemente gevestig in die plek van die ou sentrale regeringsagentskappe, onder meer vir buitelandse sake, oorlog, die vloot, uitgawes, inkomste, reg en inspeksie. Later is ander bygevoeg om die mynbou en nywerheid te reguleer.

Sy klein houtpaleis in Strelna wat omstreeks 1714 deur Jean-Baptiste Alexandre Le Blond ontwerp is, het 'n botaniese tuin gehad.
Pieter in 1717, deur Jean-Marc Nattier.

Elke staatsdepartement het bestaan uit 'n president, visepresident, 'n paar raadslede en assessore en 'n prokurator. Sommige buitelanders is in staatsdepartemente opgeneem, maar nie as president nie. Daar was nie genoeg betroubare en talentvolle mense om elke departement te beheer nie en Pieter het op individue vertrou om 'n ogie oor mekaar te hou.[56] Besluite het op die meerderheidsbesluit berus.

Pieter word beëdig as die land se keiser, 1721 deur Boris Tsjorikof.

Pieter se laaste jare is gekenmerk deur nog hervormings. Op 2 November 1721, kort nadat vrede met Swede gesluit is, is hy amptelik as "Keiser van die Hele Rusland" beëdig. Sommige het voorgestel hy neem die titel "Keiser van die Ooste" aan, maar hy het geweier.[57] Die nuwe titel is deur Pole, Pruise en Swede aanvaar, maar nie deur ander Europese monarge nie. Baie het gedink die titel "keiser" dui op 'n meerderwaardigheid teenoor konings.

Deur die genade van God, die voortreflikste en grootste soewereine keiser Pjotr Aleksejewitsj die heerser van die hele Rusland: van Moskou, van Kiëf, van Wladimir, van Nowgorod, tsaar van Kazan, tsaar van Astrachan en tsaar van Siberië, soewerein van Pskof, grootprins van Smolensk, van Twer, van Joegorsk, van Perm, van Wjatka, van Bulgarye en ander, soewerein en grootprins van die Nowgorodse laer lande, van Tsjernigof, van Rjazan, van Rostof, van Jaroslawl, van Belozersk, van Oedora, van Kondië en die soewerein van al die noordelike lande, en die soewerein van die Iweriese lande, van die Kartliese en Georgiese konings, van die Kabardiese lande, van die Sirkassiese en Bergprinse en baie ander state en lande wes en oos van hier en die opvolger en sowerein en heerser.

In 1722 het Pieter die opvolging deur direkte afstammelinge deur die manlike lyn afgeskaf, want hy het geen oorlewende seuns gehad nie. Die range van die adel is verander. Voorheen is die hoës se voorkeur bepaal deur geboorte. Om die bojare se hoë posisies weg te neem het Pieter bepaal dat voorkeur bepaal sou word deur meriete en diens aan die keiser. Dit het van krag gebly tot die Februarie-rewolusie van 1917.

Pieter het ook die stelsel van direkte belasting afgeskaf. Hy het die land- en huishoudingbelasting afgeskaf en dit vervang met 'n belasting per kop.[58] Ook slawe en bedelaars sou nou belasting betaal. In 1725 was Peterhof, 'n paleis naby Sint Petersburg, klaar gebou. Dit het bekend geword as die "Russiese Versailles".

Siekte en dood[wysig | wysig bron]

Pieter die Grote op sy sterfbed, deur Iwan Nikitin.

In die winter van 1723 het Pieter, wie se gesondheid nooit baie goed was nie, urinekanaal- en blaasprobleme begin kry. In die somer van 1724 het 'n span dokters hom geopereer en 'n paar kilogram geblokkeerde urine verwyder. Pieter het tot laat in die herfs in die bed gebly.

In die eerste week van Oktober het Pieter, wat rusteloos was en gedink het hy is genees, 'n lang inspeksietoer van verskeie projekte onderneem. Volgens legende het hy in November aan die Golf van Finland ysterwerk geïnspekteer toe hy 'n groep soldate naby die kus sien verdrink. Hy het amper tot by sy middel in die water geloop en hulle gered.[59] Dié yskoue water sou glo sy blaasprobleme vererger en sy dood gekos het. Sommige historici beskou agter die storie met skeptisisme, want die Duitse kroniekskrywer Jacob von Staehlin is die enigse bron daarvan.[60]

In Januarie 1725 het Pieter in 'n koma verval nadat hy weer siek geword het. Hy is op 8 Februarie tussen vier- en vyfuur die oggend oorlede. 'n Lykskouing het gewys sy blaas is deur gangreen aangetas.[61] Hy was 52 jaar oud en sewe maande oud nadat hy meer as 42 jaar lank regeer het. Hy is in die Katedraal van Petrus en Paulus begrawe.

Huwelike en familie[wysig | wysig bron]

Pieter die Grote ondervra sy seun Aleksei, deur Nikolai Ge.

Pieter die Grote het twee vroue gehad, wat vir hom 15 kinders gebaar het – drie van hulle het 'n volwasse ouderdom bereik. Pieter se ma het sy eerste vrou, Jewdoksia Lopoechina, gekies toe hy net 16 jaar oud was.[62] Dit het ooreengestem met die vorige Romanof-tradisie, waar 'n dogter uit 'n minder belangrike adellike familie gekies is: om so gevegte tussen belangrike adellike families te voorkom en vars bloed in die familie in te bring.[63] Toe Pieter in 1698 van sy Europese toer terugkom, het hy 'n einde aan dié ongelukkige huwelik gebring. Hy het van die tsaritsa geskei en haar gedwing om in 'n klooster te gaan woon.[62] Sy het vir hom drie kinders gebaar, van wie net een 'n volwasse ouderdom bereik het.

'n Vriend, Aleksandr Mensjikof, het hom aan Marta Helena Skowrońska, die dogter van 'n Pools-Litause boer, voorgestel en hy het iewers tussen 1702 en 1704 haar minnaar geword.[64] Marta het die Russies-Ortodokse geloof aangeneem en die naam Katharina gekry.[65] Hoewel geen rekord daarvan bestaan nie, het Pieter en Katharina tussen 23 Oktober en 1 Desember 1707 in die geheim in Sint Petersburg getrou.[66] Pieter het Katharina hooggeag en hulle het op 19 Februarie 1712 amptelik getrou.

In 1718 is sy seun Aleksei Petrowitsj, wat hy as 'n rebel beskou het, in die Fort van Petrus en Paulus opgesluit.[67] Hy was vermoedelik in 'n sameswering betrokke om die keiser se bewind omver te werp. Aleksei is verhoor en het onder marteling skuld beken. Hy is skuldig bevind en ter dood veroordeel. Die vonnis kon net met Pieter se handtekening voltrek word, en Aleksei is in die tronk dood omdat Pieter glo gehuiwer het om die besluit te neem. Aleksei is heel waarskynlik dood aan wonde weens sy marteling in die tronk.[68] Aleksei se moeder, Jewdoksia, is ook gestraf. Sy is uit haar huis gesleep, aangekla van valse beskuldigings van owerspel, in die openbaar met 'n sweep geslaan en in kloosters opgesluit terwyl niemand met haar mag gepraat het nie.

In 1724 het Pieter sy tweede vrou, Katharina, as keiserin laat kroon, hoewel hy die land se werklike heerser gebly het.

Stamboom[wysig | wysig bron]

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Nikita Romanowitsj
 
 
 
 
 
 
 
Fjodor Nikititsj Romanof
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Michail van Rusland
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Aleksei van Rusland
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Pieter I van Rusland
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Kinders[wysig | wysig bron]

Pieter het 15 kinders by sy twee vroue gehad, drie by Jewdoksia en 12 by Katharina. Dit sluit vier seuns met die naam "Pawel" en drie met die naam "Pjotr" in. Hulle is almal as babas oorlede. Net drie kinders het 'n volwasse ouderdom bereik. Hy het net drie kleinkinders gehad: Pieter II en groothertogin Natalja by Aleksei en Pieter III by Anna.

Naam Gebore Oorlede Notas
By Jewdoksia Lopoechina
Aleksei Petrowitsj, tsarewitsj van Rusland 18 Februarie 1690 26 Junie 1718, op 28 Getroud 1711, Charlotte Christine van Brunswick-Wolfenbüttel;
kinders Pieter II van Rusland en groothertogin Natalja
Aleksandr Petrowitsj 13 Oktober 1691 14 Mei 1692, op 7 maande  
Pawel Petrowitsj 1693 1693  
By Katharina I
Pjotr Petrowitsj Winter 1704[69] 1707[69] Gebore en oorlede voor sy ouers se amptelike troue
Pawel Petrowitsj Oktober 1705[69] 1707[69] Gebore en oorlede voor sy ouers se amptelike troue
Katharina Petrowna 7 Februarie 1707[69] 7 Augustus 1708[69] Gebore en oorlede voor haar ouers se amptelike troue
Anna Petrowna 27 Januarie 1708 15 Mei 1728 Getroud 1725, Karl Friedrich, Hertog van Holstein-Gottorp;
kind Pieter III van Rusland
Jelizawjeta Petrowna,
later Elisabeth van Rusland		 29 Desember 1709 5 Januarie 1762 Na bewering getroud 1742, Aleksei Razoemofski;
geen kinders
Maria Natalia Petrowna 20 Maart 1713 17 Mei 1715 gebore in Riga
Margarita Petrowna 19 September 1714 7 Junie 1715
Pjotr Petrowitsj 9 November 1715 6 Mei 1719
Pawel Petrowitsj 13 Januarie 1717 14 Januarie 1717 in Wesel
Natalia Petrowna 31 Augustus 1718 15 Maart 1725
Pjotr Petrowitsj 7 Oktober 1723 7 Oktober 1723
Pawel Petrowitsj 1724 1724

Minnaresse en buite-egtelike kinders[wysig | wysig bron]

  • Anna Mons, van 1691 (of 1692) tot 1704[62]
  • Letitia Cross in 1698
  • Lady Mary Hamilton[70][71]
    • Miskraam (1715)
    • Kind sonder naam (1717-'18?)
  • Prinses Maria Dmitrijewna Kantemirowna van Moldawië
    • Seun sonder naam (1722-'23?)[72]

Nalatenskap[wysig | wysig bron]

Die oorspronklike kop van die model waarop die monument deur Falconet deur Marie-Anne Collot in gips gegiet is. (Russiese Museum Sint Petersburg).

Pieter se natatenskap was nog altyd 'n groot twispunt onder Russiese intellektuele. Hy was 'n ingewikkelder karakter as waarvoor hy soms krediet kry. Sommige glo Pieter se hervormings het die land sosiaal verdeel en spiritueel verswak. Riasanofski wys op 'n "paradoksale tweeledigheid" in die swart-wit beelde soos God/Antichris, opvoeder/onkundige, argitek van Rusland se grootsheid / vernietiger van nasionale kultuur, vader van die land / kastyer van die gewone man.[73] Vir Ougelowiges was hy die Antichris, weens sy kalenderveranderings en belasting per kop. Pieter het homself vergelyk met koning David of Noag met 'n goddelike sending.[74]

Op sy begrafnis het Prokopowitsj hom vergelyk met Moses en Salomo.[16] Voltaire se biografie van 1759 beskryf hom as 'n man van die Verligting, terwyl Aleksander Poesjkin se gedig Bronsruiter van 1833 'n kragtige, romantiese beeld van 'n skepper-god weergee.[75][76][77] Slawofiele van die middel 19de eeu het Pieter se verwestering van Rusland betreur.

Die kommuniste het die laaste Romanofs tereggestel en hulle historici, soos Michail Pokrofski, het 'n sterk negatiewe siening van die hele dinastie weergegee. Stalin het egter Pieter se versterking van die staat en sy administrasie van die oorlogstyd, diplomasie, nywerheid, hoër opvoeding en regering bewonder.[78] As gevolg daarvan het Sowjetse historiografie 'n klem gelê op beide die positiewe suksesse en die nagatiewe faktor van die onderdrukking van die gewone mense.[79]

Ná die val van kommunisme in 1991 het geleerdes en die algemene publiek in Rusland en die Weste nuwe aandag gegee aan Pieter en sy rol in die Russiese geskiedenis. Sy bewind word nou beskou as die besliste vormende gebeurtenis in die Russiese keiserlike verlede. Baie nuwe vrae word gestel, soos of hy die outokratiese staat versterk het en of die tsaristiese regime nie staatlik genoeg was nie vanweë sy klein burokrasie.[80]

Hy het 'n groot reeks ekonomiese, sosiale, politieke, administratiewe, opvoedkundige en militêre hervormings daargestel wat die oorheersing van tradisionalisme en godsdiens in Rusland beëindig en verwestering begin het. Sy suksesse sluit in die sekularisasie van opvoeding, die organisasie van die administrasie vir doeltreffende regering, die verbeterde gebruik van tegnologie, die daarstelling van 'n nywerheidsekonomie, die modernisering van die leër en die stigting van 'n sterk vloot.[81]

Die historikus J. Wodarski het in 1993 gesê Pieter se hervormings het nie 'n "sprong" in vooruitgang teweeggebring nie, maar eintlik Rusland se vooruitgang gestrem en "toestande geskep waar dit vir een en 'n half eeu teruggehou is!"[82] Die outokratiese magte wat Stalin so bewonder het, het Pieter volgens Jewgeni Anisimof "die ware voorganger van Stalin gemaak".[83] Tydens Pieter se bewind het die arm, werkende bevolking met 20% afgeneem weens oorlog, onderdrukking, vervolgings en vlugtelinge.[84]

Volgens Encyclopaedia Britannica het hy "nie die brug tussen Rusland en die Westerse lande heeltemal oorbrug nie, maar hy het aansienlike vooruitgang bewerkstellig in die ontwikkeling van die nasionale ekonomie en handel, opvoeding, wetenskap en kultuur, en die buitelandse beleid. Rusland het 'n groot mag geword, waarsonder geen belangrike Europese probleem voortaan opgelos kon word nie. Sy binnelandse hervormings het 'n vooruitgang teweeggebring in 'n mate wat geen vorige hernuwer hom sou kon voorstel nie."[85]

Nuwe kulturele rolle is ook vir Pieter gevind, soos in argitektuur en kleredrag. James Cracraft sê:

Pieter se rewolusie in Rusland – die baie militêre, vloot-, regerings-, opvoedkundige, argitektoniese, linguistiese en ander binnelandse hervormings om Rusland se opkoms tot 'n groot Europese te bevoder – was in werklikheid 'n kulturele rewolusie, een wat 'n groot invloed gehad het op die basiese samestelling van die Russiese Ryk en sy daaropvolgende ontwikkeling.[86]

Galery[wysig | wysig bron]

  • Diamantorde van Pieter die Grote
    Diamantorde van Pieter die Grote
  • Pieter I, deur Maria Giovanna Clementi
    Pieter I, deur Maria Giovanna Clementi
  • Pieter in Russiese drag tydens die Groot Ambassade
    Pieter in Russiese drag tydens die Groot Ambassade
  • Pieter I, deur Iwan Nikitin
    Pieter I, deur Iwan Nikitin
  • Die stad sal hier gebou word, deur Nikolai Dobrowolski (1880)
    Die stad sal hier gebou word, deur Nikolai Dobrowolski (1880)
  • Pieter die Grote stig Sint Petersburg (1703), deur Aleksandr Kotzebue (1862)
    Pieter die Grote stig Sint Petersburg (1703), deur Aleksandr Kotzebue (1862)
  • Pieter loop aan die kaai van Sint Petersburg, deur Walentin Serof (1907)
    Pieter loop aan die kaai van Sint Petersburg, deur Walentin Serof (1907)
  • Kammaleër van Pieter die Grote, deur Aleksei Kiwsjenko (1882)
    Kammaleër van Pieter die Grote, deur Aleksei Kiwsjenko (1882)
  • Portret van Pieter, deur Pjotr Drozjdin (1795), Russiese Museum
    Portret van Pieter, deur Pjotr Drozjdin (1795), Russiese Museum
  • 'n Nadoodse portret van Pieter deur Paul Delaroche (omstreeks 1838)
    'n Nadoodse portret van Pieter deur Paul Delaroche (omstreeks 1838)

Notas[wysig | wysig bron]

  1. ↑ Pieter is ook onder die volgende byname bekend:
    • Пётр Алексеев сын Михайлов (Pjotr Aleksejef sin Michailof): Pjotr Michailof, seun van Aleksei;
    • Пётр Михайлов (Pjotr Michailof).
  2. ↑ Пётр Великий (Pjotr Weliki)

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. ↑ Kollmann, Nancy Shields (2012). "Peter the Great and spectacles of suffering". Crime and Punishment in Early Modern Russia. New Studies in European History. Cambridge University Press. pp. 403–415. ISBN 978-1-1070-2513-4. OCLC 780398248. OL 25252905M.
  2. ↑ Костецкая, Е. В.; Суслова, Л. Н.; Аксенова, В. А. (7 Oktober 2023). "Следствие по делу князя М. П. Гагарина в контексте развития системы государственного контроля в первой четверти XVIII века". Научный диалог (in Russies). 12 (7): 346–373. doi:10.24224/2227-1295-2023-12-7-346-373. ISSN 2227-1295.
  3. ↑ Cracraft 2003.
  4. ↑ Driessen-Van het Reve 2006, p. 264.
  5. ↑ "Peter the Great ordered to establish January 1st as the New Year's Day countrywide". Presidential Library (in Engels). Besoek op 7 Mei 2024.
  6. ↑ Cracraft 2003, p. 124.
  7. ↑ McIntosh, Matthew (30 Desember 2019). "Peter the Great and the New Year in Russia". Brewminate: A Bold Blend of News and Ideas (in Engels (VSA)). Besoek op 7 Mei 2024.
  8. ↑ Cracraft, James (26 Oktober 1988). The Petrine Revolution in Russian Architecture By James Cracraft. University of Chicago Press. ISBN 978-0-2261-1664-8.
  9. ↑ Ryan, Judith; Thomas, Alfred (13 Mei 2013). Cultures of Forgery: Making Nations, Making Selves. Routledge. ISBN 978-1-1354-5827-0.
  10. ↑ Driessen-Van het Reve, Jozien J. (2006). De Kunstkamera van Peter de Grote. De Hollandse inbreng, gereconstrueerd uit brieven van Albert Seba en Johann Daniel Schumacher uit de jaren 1711–1752 (in Nederlands). Hilversum: Verloren. p. 336. ISBN 978-9-0655-0927-7.
  11. ↑ Massie 1980, pp. 25–26.
  12. ↑ 12,0 12,1 Riasanovsky 2000, p. 218.
  13. ↑ Massie 1980, pp. 96–106.
  14. ↑ 14,0 14,1 Riasanovsky 2000, p. 216.
  15. ↑ Collis 2015, p. 365.
  16. ↑ 16,0 16,1 Prokopovich's Funeral Sermon on Peter I
  17. ↑ Stählin 1785, pp. 92-94; Gordon 1755, p. 318; "Peter the Great". history.hanover.edu. Besoek op 7 Mei 2024.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 Anisimov, Y. V. (16 Junie 2023) [13 December 2022]. "Пётр I". Great Russian Encyclopedia.
  19. ↑ Evgenii V. Anisimov, The Reforms of Peter the Great: Progress Through Violence in Russia (Routledge, 2015)
  20. ↑ Montefiore 2016, p. 187.
  21. ↑ The History of Peter the Great, Emperor of Russia: To which is Prefixed a Short General History of the Country from the Rise of that Monarchy: and an Account of the Author's Life. Vol. I
  22. ↑ "Peter the Great | Royal Museums Greenwich". www.rmg.co.uk.
  23. ↑ Massie 1980, pp. 183–188.
  24. ↑ Driessen-Van het Reve, J. (1996) Tsaar Peter de Grote en zijn Amsterdamse vrienden, p. 8.
  25. ↑ "Peter the Great trashed here". www.shadyoldlady.com. Besoek op 7 Mei 2024.
  26. ↑ "Peter the Great's favourite yacht found in the Baltic Sea". Besoek op 7 Mei 2024.
  27. ↑ Massie 1980, p. 191.
  28. ↑ A. Gordon (1755), p. 307
  29. ↑ Riasanovsky 2000, p. 220.
  30. ↑ D'Or, O.L. "Russia as an Empire". The Moscow News weekly. pp. Russian. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PHP) op 3 Junie 2006. Besoek op 21 Maart 2008.
  31. ↑ Riasanovsky 2000, p. 221.
  32. ↑ Abbott, Peter (1902). Peter the Great. Project Gutenberg online edition.
  33. ↑ Dmytryshyn 1974, p. 21.
  34. ↑ "Russian Grand Priory – Timeline". 2004. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Februarie 2008. Besoek op 9 Februarie 2008.
  35. ↑ Oudard 1929, p. 197.
  36. ↑ Miate, Liana. "The Reforms of Peter the Great". World History Encyclopedia (in Engels). Besoek op 7 Mei 2024.
  37. ↑ 37,0 37,1 "Глава вторая. ОБРАЗОВАНИЕ. Кутузов. Лидия Леонидовна Ивченко".
  38. ↑ "Monopolie". Besoek op 7 Mei 2024.
  39. ↑ 39,0 39,1 Verblijf van tsaar Peter de Grote en tsarina Catharina 1 op hofstede Hout en Duynzigt/Vredenhof – Petersburg in Nederhorst
  40. ↑ "Пётр I". Большая российская энциклопедия (in Russies). 13 Desember 2022. Besoek op 7 Mei 2024.
  41. ↑ Driessen-Van het Reve 2006, pp. 60-61.
  42. ↑ "10 Major Accomplishments of Peter the Great | Learnodo Newtonic". 21 Februarie 2023.
  43. ↑ Palmer & Colton 1992, pp. 242–43.
  44. ↑ Dmytryshyn 1974, pp. 10–11.
  45. ↑ "Home court pharmacy: Famous buildings - Петербург 24". petersburg24.ru. Besoek op 7 Mei 2024.
  46. ↑ "Russia's Cultural Revolution". archive.nytimes.com. Besoek op 7 Mei 2024.
  47. ↑ "Peter I (Peter the Great) & Solovki". www.solovki.ca.
  48. ↑ E.V. Anisimov, 2002, p. 56.
  49. ↑ Massie 1980, p. 453.
  50. ↑ 50,0 50,1 Riasanovsky 2000, p. 224.
  51. ↑ Rory, Finnin (2022). Blood of Others: Stalin's Crimean Atrocity and the Poetics of Solidarity. Toronto: University of Toronto Press. ISBN 978-1-4875-3700-5. OCLC 1314897094.
  52. ↑ Collis 2015, p. 367.
  53. ↑ étrangères, Ministère de l'Europe et des Affaires. "The 1717 Convention of Amsterdam, a treaty marking the alliance and reciprocal guarantees between France, Russia and Prussia (15.08.1717)". France Diplomacy - Ministry for Europe and Foreign Affairs.
  54. ↑ Driessen-Van het Reve 2006.
  55. ↑ Cracraft 2003, p. 37.
  56. ↑ Palmer & Colton 1992, p. 245.
  57. ↑ Лакиер А. Б. §66. Надписи вокруг печати. Соответствие их с государевым титулом. // Русская геральдика. – СПб., 1855.
  58. ↑ E.W. Anisimof (1985) Податная реформа Петра I. The tax reform of Peter I: Introduction of the poll tax in Russia (1718-1728)
  59. ↑ Bain 1905.
  60. ↑ Stählin, Jacob von (26 Mei 1785). Originalanekdoten von Peter dem Grossen: aus dem Munde angesehener Personen zu Moskau und Petersburg vernommen, und der Vergessenheit entrissen [Original anecdotes of Peter the Great: collected from the conversation of several persons of distinction at Petersburgh and Moscow, and snatched from oblivion] (in Duits). J.G.I. Breitkopf. ISBN 978-0-4050-3064-2. OCLC 118987. OL 4378643W.
  61. ↑ Hughes 2007, pp. 179–82.
  62. ↑ 62,0 62,1 62,2 Hughes 2004, p. 134.
  63. ↑ Hughes 2004, p. 133.
  64. ↑ Hughes 2004, pp. 131, 134.
  65. ↑ Hughes 2004, p. 131.
  66. ↑ Hughes 2004, p. 136.
  67. ↑ Collis 2015, p. 368.
  68. ↑ Massie 1980, pp. 76, 377, 707.
  69. ↑ 69,0 69,1 69,2 69,3 69,4 69,5 Hughes 2004, p. 135.
  70. ↑ Peter the Great: A Life From Beginning to. Hourly History. 2018. ISBN 1-7239-6063-2
  71. ↑ A. Gordon (1755), p. 308-309
  72. ↑ Petre P. Panaitescu, Dimitrie Cantemir. Viața și opera, col. Biblioteca Istorică, vol. III, Ed. Academiei RPR, București, 1958, p. 141.
  73. ↑ Riasanovsky 2000.
  74. ↑ Collis 2015, pp. 359, 364, 379.
  75. ↑ Nicholas Riasanovsky, The Image of Peter the Great in Russian History and Thought (1985) pp. 57, 84, 279, 283.
  76. ↑ A. Lenton, "Voltaire and Peter the Great" History Today (1968) 18#10 aanlyn Geargiveer 13 Mei 2021 op Wayback Machine
  77. ↑ Kathleen Scollins, "Cursing at the Whirlwind: The Old Testament Landscape of The Bronze Horseman." Pushkin Review 16.1 (2014): 205–231 online Geargiveer 26 Oktober 2020 op Wayback Machine.
  78. ↑ Lindsey Hughes, Russia in the Age of Peter the Great (1998) p 464.
  79. ↑ Riasanovsky, p. 305.
  80. ↑ Zitser 2005.
  81. ↑ "10 Major Accomplishments of Peter the Great". learnodo-newtonic.com. 21 Februarie 2023. Besoek op 14 Julie 2023.
  82. ↑ Hughes, p. 464
  83. ↑ Hughes, p. 465.
  84. ↑ Ralston, David B. (26 Junie 1996). Importing the European Army: The Introduction of European Military Techniques and Institutions in the Extra-European World, 1600-1914. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-70319-0 – via Google Books.
  85. ↑ "Peter I". Encyclopaedia Britannica. 29 Junie 2023.
  86. ↑ James Cracraft, "The Russian Empire as Cultural Construct", Journal of the Historical Society (2010) 10#2 pp. 167–188, p. 170.

Bronne[wysig | wysig bron]

  • Anisimov, Evgenii V. (2015) The Reforms of Peter the Great: Progress Through Violence in Russia (Routledge)
  • Bain, R. Nisbet (1905). Peter the Great and his pupils. Cambridge UP. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Mei 2007.
  • Brechka, Frank T., “Peter the Great: The Books He Owned.” The Journal of Library History. 17, no. 1 (1982): 1–15.
  • Cracraft, James (2003). The Revolution of Peter the Great. Harvard UP. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Mei 2021. Besoek op 8 September 2017.
  • Dmytryshyn, Basil (1974). Modernization of Russia Under Peter I and Catherine II. Wiley.
  • Gordon, Alexander (1755). The history of Peter the Great, Emperor of Russia. To which is prefixed, A short general history of the country, from the rise of that monarchy: and an account of the author's life. OCLC 09104286. OL 17030794M.
  • Hughes, John R. (2007). "The seizures of Peter Alexeevich". Epilepsy & Behavior. 10 (1): 179–82. doi:10.1016/j.yebeh.2006.11.005. PMID 17174607. S2CID 25504057.
  • Hughes, Lindsey (2004). "Catherine I of Russia, Consort to Peter the Great". Queenship in Europe 1660–1815: The Role of the Consort. Cambridge UP. 131–54. ISBN 978-0-5218-1422-5. 
  • Lee, Stephen J. (2013). Peter the Great. Routledge. ISBN 978-1-1364-5325-0.
  • Massie, Robert K. (1980). Peter the Great: His Life and World. New York: Alfred A. Knopf. ISBN 978-0-3072-9145-5., a popular biography; online
  • Montefiore, Simon Sebag (2016). The Romanovs: 1613–1918. Knopf Doubleday Publishing Group.
  • Oudard, Georges (1929). Peter the Great. Vertaal deur Atkinson, Frederick. New York: Payson and Clarke. LCCN 29-027809. OL 7431283W.
  • Pipes, Richard (1974). Russia under the old regime.
  • Riasanovsky, Nicholas (2000). A History of Russia (6th uitg.). Oxford, England: Oxford UP.
  • Palmer, R.R.; Colton, Joel (1992). A History of the Modern World.
Historiografie en nagedagtenis
  • Brown, Peter B. "Towards a Psychohistory of Peter the Great: Trauma, Modeling, and Coping in Peter's Personality". Russian History 35#1-2 (2008): 19–44.
  • Brown, Peter B. "Gazing Anew at Poltava: Perspectives from the Military Revolution Controversy, Comparative History, and Decision-Making Doctrines". Harvard Ukrainian Studies 31.1/4 (2009): 107–133. online Geargiveer 15 November 2020 op Wayback Machine
  • Cracraft, James. "Kliuchevskii on Peter the Great". Canadian-American Slavic Studies 20.4 (1986): 367–381.
  • Daqiu, Zhu. "Cultural Memory and the Image of Peter the Great in Russian Literature". Russian Literature & Arts 2 (2014): 19+.
  • Gasiorowska, Xenia. The image of Peter the Great in Russian fiction (1979) online
  • Platt, Kevin M. F. Terror and Greatness: Ivan and Peter as Russian Myths (2011)
  • Resis, Albert. "Russophobia and the" Testament" of Peter the Great, 1812–1980". Slavic Review 44.4 (1985): 681-693 online.
  • Riasanovsky, Nicholas V. The Image of Peter the Great in Russian History and Thought (1985).
  • Waugh, Daniel Clarke. "We have never been modern: Approaches to the study of Russia in the age of Peter the Great". Jahrbücher für Geschichte Osteuropas H. 3 (2001): 321-345 online in English Geargiveer 19 Desember 2022 op Wayback Machine.
  • Zitser, Ernest A. (Spring 2005). "Post-Soviet Peter: New Histories of the Late Muscovite and Early Imperial Russian Court". Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History. 6 (2): 375–92. doi:10.1353/kri.2005.0032. S2CID 161390436.
  • Zitser, Ernest A. "The Difference that Peter I Made". in The Oxford Handbook of Modern Russian History. ed. by Simon Dixon (2013) online

Nog leesstof[wysig | wysig bron]

  • Anderson, M.S. "Russia under Peter the Great and the changed relations of East and West". in J.S. Bromley, ed., The New Cambridge Modern History: VI: 1688–1715 (1970) pp. 716–40.
  • Anisimov, Evgenii V. The Reforms of Peter the Great: Progress through Coercion in Russia (1993) aanlyn
  • Bushkovitch, Paul. Peter the Great: The Struggle for Power, 1671–1725 (2001)
  • Bushkovitch, Paul (2003). Peter the Great. Rowman and Littlefield. ISBN 978-0-8476-9639-0. aanlyn
  • Cracraft, James. "Kliuchevskii on Peter the Great". Canadian-American Slavic Studies 20.4 (1986): 367–381.
  • Cracraft, James. The Revolution of Peter the Great (2003) aanlyn
  • Duffy, Christopher. Russia's Military Way to the West: Origins and Nature of Russian Military Power 1700–1800 (Routledge, 2015) pp 9–41
  • Graham, Stephen. Peter The Great (1929) aanlyn
  • Grey, Ian (1960). Peter the Great: Emperor of All Russia. Philadelphia, Lippincott.
  • Hughes, Lindsey (1998). Russia in the Age of Peter the Great. Yale UP. ISBN 978-0-3000-8266-1. aanlyn
  • Hughes, Lindsey (2001). Peter the Great and the West: New Perspectives. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-3339-2009-1.
  • Hughes, Lindsey (2002). Peter the Great: A Biography. Yale UP. ISBN 978-0-3001-0300-7.
  • Kamenskii, Aleksandr. The Russian Empire in the Eighteenth Century: Searching for a Place in the World(1997) pp 39–164.
  • Kluchevsky, V.O. A history of Russia vol 4 (1926) aanlyn pp 1–230.
  • Pares, Bernard. A History Of Russia (1947) pp 193–225. aanlyn
  • Raeff, Mafrc, red. (1963). Peter the Great, Reformer or Revolutionary?. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Maart 2008. Besoek op 8 September 2017.
  • Schimmelpenninck van der Oye, David, en Bruce W. Menning, eds. Reforming the Tsar's Army – Military Innovation in Imperial Russia from Peter the Great to the Revolution (Cambridge UP, 2004) 361 bladsye. Essays
  • Sumner, B.H. Peter the Great and the emergence of Russia (1950), aanlyn
  • Tavernier, Roger (2006). Russia and the Low Countries: An International Bibliography, 1500–2000. Barkhuis. p. 349. ISBN 978-9-0770-8904-0.
  • Wes, Martinus A. (1992). Classics in Russia, 1700–1855: Between Two Bronze Horsemen. Brill. ISBN 978-9-0040-9664-6.

Eksterne skakels[wysig | wysig bron]

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Pieter_I_van_Rusland&oldid=2680688"