Slag van Falkirk (1298)

Die slag van Falkirk was deel van die Skotse Oorloë van Onafhanklikheid.

Voorspel

William Wallace het beheer oor Skotland verkry met sy oorwining oor die Engelse tydens die Geveg van Stirling Brug in 1297. Edward Longshanks (Koning Edward I van Engeland) se aandag was gevestig op oorloë op die Europese kontinent. Hy het eers in Maart 1298 na Engeland teruggekeer en op 3 Julie 1298 Skotland ingeval.

Geveg

Edward en sy onwillige leër het Wallace se Skotte in ‘n trompop geveg by Falkirk gedwing. Wallace het sy troepe op hoër grond geplaas wat uitkyk op ‘n spruitjie (Westquarter Burn) met die Callender woud agter hom. Die grond oorkant sy middel was moerasagtig. Hy het sy manskappe in vier schiltrons ontplooi, met boogskutters en ligte troepe tussen hulle terwyl sy adelike kavalrie in reserwe gehou is.

Longshank se magte het die slagveld binnegekom in ‘n kolom gelei deur drie groepe ridders. Die middelste eenheid val vas in moerasagtige grond maar slaag daarin on links te beweeg terwyl die tweede eenheid regs gesirkel het en die Skotse linker en regter vleuels onderskeidelik aan te val. Die Skotse schiltrons het uitgehou, maar baie boogskutters en ligte troepe word neergeval deur die Britse ridders. Op hierdie staduim het Wallace se adelike kavalrie die slagveld verlaat.

Aangesien Longshanks nie vordering met sy ridders teen die ontplooide lanse van die Skotse schiltrons kon maak nie, het hy sy boogskutters en Ierse huursoldate vorentoe laat beweeg. Verskeie historiese bronne stel dit dat Longshank se Wallisiese eenhede geweier het om deel te neem. Die Engelse en Ierse huursoldate was daarenteen instaat om swaar verliese en verwarring onder die schiltrons te saai, wat die Engelse ridders kon uitbuit. Uiteindelik het die schiltrons se weerstand verbrokkel en het die oorblyfsels van Wallace se leër gevlug.

Nadraai

Wallace het oorleef en Edward was nie in staat om op hierdie oorwinning op te volg nie.’n Gebrek aan voorrade het hom gedwing om terug te keer na Engeland. Wallace se rebellie was egter verslaan deur die nederlaag by Falkirk. Die Skotse stryd om onafhanklikheid is later oorgeneem deur Robert die Bruce.

In die algemeen was die Skotse kavalrie beskou as lafhartig omdat hulle die slagveld verlaat het maar Wallace se plan het van hulle verwag om feitlik ‘n selfmoordaanval te loods. Verder was die uitkoms van die slag voorspelbaar teen die tyd dat hulle die slagveld verlaat het. Die Skotse kavalrie was ook redelik klein. Indien hulle gebly het sou die Engelse verliese hoër gewees het, maar die geveg sou waarskynlik steeds ‘n nederlaag vir die Skotte gewees het. Die Skotse kavalrie het deelgeneem in die Slag van Bannockburn.

Braveheart Rolprent

Mel Gibson se rolprent Braveheart het ‘n aantal historiese fout gemaak in sy voorstelling van hierdie slag. Dit wys die Iere in aanval waarna hulle stop met die Skotte hand skud en dan by die Skotte aansluit teen die Engelse. Hierdie mag moontlik ‘n verwarring met die Wallisiese boogskutters wees wat volgens geskiedskrywers nie aan die geveg deelgeneem het. Dit was die Iere wat die grootste verliese aan die Skotte toegedien het. In die rolprent word die Iere ook beskryf as dienspligtiges, ‘n konsep wat nog nie in die Middeleeue bestaan het nie. Wallace word ook in die rolprent gewys waar hy betrokke is met ‘n een op een geveg met Robert die Bruce, wat aan die Engelse koning verdedig.