Kent Tarihi

Bu çalışma, Diyarbakır’ın güncel kentsel kimliğini, onu tarihsel süreçte inşa eden ve etkileriyle yerel kentsel kimliğin günümüzdeki gelişimini belirlemeye devam eden, göç, kentleşme, Kürt kimliği, toplumsal bellek, politikleşme, modernleşme gibi kurucu unsurları etrafında ve sosyo-ekonomik veriler ışığında incelemek amacıyla hazırlanmıştır.

Bu yazıda antik dönemlerden günümüze gelen süreçte, Doğu Karadeniz’in özellikle de Giresun’un kent tarihi açısından önemine dikkat çekilmiştir. Bu bağlamda Giresun veGörele’nin 1600’lü yıllardaki tanımı için Evliya Çelebi Seyahatnamesinden faydalanılmıştır. Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde iskân ettirilen Çepni Türkmenleri tanıtılmıştır. 1940’lı yıllar ve sonrası için de 1935 doğumlu Bahri Dede ve eşi 1940 doğumlu Belkıs Dede’nin tecrübeleri aktarılmıştır.

Bu yazıda; Ankara (Angora) şehir merkezi içinde ticari çarşıların, Vakıf kökenli hanlar ve Mahmud Paşa Bedesten’in ortaya çıkışı, gelişim süreci, şehir merkezi ve şehir ekonomisine katkıları ve dönüşümü araştırılacaktır. Ankara şehir merkezi içinde Yukarı Yüz (Hanlar Bölgesi) ve Aşağı Yüz (Taht ‘el Kal’a ve Karaoğlan Çarşısı) içindeki Vakıf kökenli ve diğer önemli bazı hanların gelişim süreci yüzyıllara dayalı olarak ele alınacaktır. Ankara’da “Sof” üretiminin gelişimi, diğer meslek dalları ile birlikte değerlendirilecektir.
Bu çalışmada; ekonomik yapı ve vakıf ticari eserleri ilişkisini sergilemek amacı ile çeşitli kaynaklar kullanılacaktır. Seyahatnameler, Anılar ve Gezi Notları, Tahrirler ve Nüfus Sayımları, Şer ‘iye Sicilleri, Vakfiyeler, Salnameler (İl Yıllıkları), Eski Harita, Resim ve Gravürler gibi belgelerden yararlanılmıştır.
Bildiride; Bedesten ve Hanlar ile “Ekonomik Yapı” ve şehir merkezi ilişkileri açıklanacak, merkezin gelişimi ve çöküşünün Vakıf Eserleri olan Hanlar ve Bedesten üzerindeki etkileri irdelenecektir.
6 Mayıs 2013  Tarihinde TOBB Üniversitesi'nde Yapılan "Vakıf ve İktisat" Temalı Vakıf Haftası Sempozyumu'nda sunulmuş ve yayınlanmıştır.

Özet: Bu çalışmada, 1797-1926 yılları arasındaBaşbakanlık Osmanlı Arşivinde bazı botanik terimleri ile (bitki, botanik, nebatat) yapılan tarama sonunda ulaşılan belgelerin bir listesi verilmiş ve belgelerin hangi konuları içerdikleri özetlenmiştir. Abstract: In this study, the list of the documents which obtained from Premiership Ottoman Archives between 1797-1926 by searching keywords (plant, botany and botanist) was listed and also contents of the documents were summarized. Anadolu'nun bitki zenginliğinin araştırılmasına ait çalışmaların başlangıcı olarak Fransız Tournefort'un 1700 yılındaki Anadolu seyahati başlangıç olarak kabul edilmektedir. Bu tarihten itibaren Anadolu'ya gelen bitki araştırmacıları üzerine yayınlanmış önemli çalışmalar bulunmaktadır(Davis,

Çalışma Tarihi Yarımada kapsamında sınır öğesi – kent strüktürü ilişkisini inceler. Bunu inceleyebilmek için yöntem olarak yapısalcı eleştiri kuramından faydalanır. İki ana kavram olan ‘sınır’ ve ‘kent strüktürü’nü bu yöntemin fiziksel mekânı okumanın iki yolu olan eş zamanlı okuma ve art zamanlı okuma yoluyla yapar.
Çalışma kapsamında öncelikle Tarihi Yarımada’nın kent strüktürünün değişimine odaklı bir kısa tarih okuması yapılmıştır. Bu okumanın sonucunda kent strüktürünün değişim gösterdiği on bölge belirlenmiş ve bu strüktürel değişimin nasıl olduğuna bakılmıştır. Sonrasında sınır öğelerinin fiziksel mekânda ve çalışma kapsamında üç ana harita olan Mamboury, Pervititch ve Halihazır haritalardaki sürekliliği ve değişimi incelenmiştir.
Odaklanılan on bölgenin dördünde sınır öğesi ve kent strüktürü arasında doğrudan ilişki tespit edildiği için bu bölgeler ayrıca çalışılmıştır. Bunun sonucunda sınır öğelerinin kent strüktürünü iki şekilde etkilediği tespit edilmiştir: dolgu alanlarını sınırlandırarak ve yangınların yayılmasını engelleyerek.

Bu makale Türkiye kentleşmesi deneyimi ve şehircilik yazınından yola çıkarak iki hat üzerinden, popülist politikaların şehirdeki en belirgin tezahürü olan gecekondulara dair kuramsal ve tarihsel bir tahlil gerçekleştirmek üzere yazılmıştır. Birinci hat, bir kentsel barınma biçimi olan gecekondunun nasıl olup da geniş halk kesimlerinin siyasi eylemliliğinin ve farklı bir çeşit iktidar dilinin üretildiği mekân olduğunu sorgular. Burada, ezilmişlik ve aşağılanmışlık mefhumu ortaya çıkar ve esasında işaret ettiği Türkiye’nin son otuz yılına damgasını vurmuş olan mağduriyetin farklı bir düzlemde inşasıdır. İkincisi, gecekondu fikrinin hangi toplumsal safhalardan geçerek Türkiye kentsel yazınının belki de en önemli kavramsal aygıtı olduğunu anlamaya çalışır. Bu iki güzergâhı izleyen yazı 1960’ların –ve kısmen daha öncesinin- Cumhuriyet gazetesi arşivinden faydalanarak 27 Mayıs’ın öncesi ve sonrası evreleri de takip eder. 1960’lar kritik öneme sahiptir, çünkü devletin mekânsal süreçler üzerindeki gücünü kullanarak mülksüz halk kesimlerinin topraklandırılması yönündeki arayışın çok kısa zamanda yerini kitlelerin ve göçün nicel gücü karşısında karamsarlığa bıraktığı bir zaman dilimini temsil eder.

This article suggests that two main lines of inquiry is necessary to grapple with the debate on the slum housing, the gecekondus, in Turkey. Employing a theoretical and historico-geographical grasp, the first line of inquiry adopts a political response regarding how and why wide swaths of urban populace gained new methods of urban activism throughout the 1950s and 1960s and how these new immigrants became articulated in mainstream media both as culprits and victims. Here, the titular notion of the humiliated and the insulted enters the fray to engender an oft-quoted feature of Turkish politics in the last three decades: the neverending quest to score political points via cultural injuries. The second line of inquiry discussed here focuses upon the theoretical uses and epistemological construct of the concept itself: gecekondu. The concept itself is the lynchpin of much debate and has a peculiarly central role in Turkish urbanism. These themes are critically studied using the 1960s newspaper archives –and to a lesser extent archives of the earlier decades. 1960s is perhaps the most crucial decade in developing an understanding on urban question in Turkey, since it represented the breaking point in which the optimism surrounding the state’s power over urban space was gradually replaced by the awe and pessimism that is borne out of the sheer immensity of newcomers and their newfangled political power.

İlkine de academia sayfalarından erişime açılan röportör ve görüşmeci ikilinin gerçekleştirdiği Edirne havacılık tarihi ve bu tarihin ayakta kalan mirası olan Edirne Balon Hangarı çerçevesinde oluşturulan röportaj serisinin ikincisi olan mülakattır. Bu defa ilkinden farklı olarak Erken Modern Havacılık Tarihinde balonculuğun gelişmesi, Edirne balonunun akıbeti ve askeri balon tiplerine yer veren bir okuma hazırlanmıştır. Bunların yanı sıra yakın bir gelecekte hayatımızı değiştirmesi beklenen devrimsel yeni sivil balonculuk projelerinden de bahseden konuşmalar kaydı, Edirne Havacılık Müzesi fikrini bu kez sadece geçmişten gelen değil geleceğe de merak uyandıracak nedensel motivasyonları salık vermektedir.

Eğer insan, içine doğduğu çevrenin koşulları ve hayatı boyunca yaptığı ya da yapmak zorunda olduğu tercihlerin bütünü ise, Timurhan da, 1500’lü yılların başlarından itibaren, Üsküdar’ın Selman Ağa mahallesinin sıradan sakinlerinden olmak yerine askerî sınıfta yer alabilmek için, Üsküdar eminlerinin kapı halkı arasına girerek kendisine bir yol çizecektir. Böylece Osmanlı toplumunda, kuvvetle muhtemel reaya kökenli olan ve Kanuni’nin ilk dönemlerinde Üsküdar Emini/Subaşısı kimliği ile belgelerde yerini alan Timurhan, tabiri caizse çekirdekten yetişen bir yönetici profili sergileyecektir. Kendisinden önceki yıllarda Üsküdar emini/subaşısı olanların “iş eri” konumunda olan Timurhan, tıpkı kapısına intisap ettiği o eminler gibi, muhtemeldir ki çalışma hırsı ve isteğine eklemlediği ilişki ağları nedeniyle, zamanı geldiğinde Üsküdar Subaşısı/Emini sıfatıyla bölgenin en üst idari-mali yetkilisi haline gelecek, hatta kapısında iş eri olduğu eminlerden daha uzun süre yerini muhafaza edecektir. İşte bu yazıda bir yandan merkezin Üsküdar’da nasıl bir yetki alanı oluşturduğuna yer verilirken, diğer yandan Osmanlı kanunlarıyla engellenmeye çalışılan dikey hareketliliğin, yani statü değiştirmenin, görece erken dönemdeki serüveni ele alınacaktır. Bu meyanda Üsküdar örneğinde subaşılık yetki alanının en üst yöneticisi nezdinde kurulan ilişki ağları, konunun bir diğer yönünü oluşturacaktır.

II. Abdülhamid dönemi üzerine günümüze değin yapılan çalışmalarda bir nesnel yaklaşım sorununun varlığı dikkati çekmektedir. Nitekim Sultan, bir kesim tarafından her yönüyle sahiplenilip neredeyse bütün icraatları kutsanırken, bir başka kesim tarafından haklı ya da haksız şiddetli eleştirilere maruz kalmıştır. Bu durumda “ilerici, baskıcı ya da gerici” gibi yaftacı yaklaşımları bir kenara bırakıp,  tarafgirlik girdabına kapılmadan ve olabildiğine objektif çalışmalarla dönemi aydınlatmaya çalışmak en doğru yaklaşım olacaktır. Bu çalışmada böyle bir yaklaşım ile II. Abdülhamid döneminde merkez-taşra ya da padişah-tebaa ilişkileri Tokat Sancağı özelinde ve 25. saltanat yılı kutlamaları dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Yirminci yüzyıla girilirken Osmanlı toprakları üzerinde başlatılan imar faaliyeti ve yapılan kutlamalar, güçlü hükümdar profilinin taşra birimlerindeki ya da halk üzerindeki yansımalarını analiz edilebilmek için uygun bir alan olarak düşünülmüştür. Çalışma ile II. Abdülhamid’in saltanatta kaldığı müddette Osmanlı kent yaşamında sağlanan ilerlemeler ve kent ahalisinin toplumsal dönüşümü Tokat özelinde mercek altına alınmıştır. Böylece II. Abdülhamid döneminin Tanzimat ile başlayan modernleşme sürecinin bir devamı sayılıp sayılamayacağı sorusuna da bir cevap aranmıştır. II. Abdülhamid dönemi Osmanlı Devleti saat kulesi geleneğinde özel bir yere sahiptir. Sultanın 25. saltanat yılı kutlamaları çerçevesinde yapılan Tokat Saat Kulesi, bu geleneği temsil eden ve günümüze ulaşan eserlerden birisi olarak bu çalışmanın bir başka boyutunu oluşturmuştur. Saat kulelerinin gelişim süreci, modern kent oluşumu bilincinin takip edileceği diğer bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmaya esas olan konular, Osmanlı arşiv belgeleri, dönemin gazeteleri, salnameler ile kişisel görüşmelerden elde edilen bilgiler çerçevesinde ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler: Osmanlı, II. Abdülhamid,  25. Cülus-ı Hümayun, Tokat, Tokat Saat Kulesi

Abstract
It is noteworthy that there was a objective approach problem in the studies conducted during the reign of Abdülhamid II. As a matter of fact, while the sultan in question was embraced in all aspects by one segment and blessed almost all of his actions, he was subjected to severe or justified criticism by another segment. In this case, leaving aside stigmatizing approaches such as "progressive, repressive or regressive", it would be the best approach to try to enlighten the period with unbiased and objective studies. In this study, with such an approach, the central-provincial or sultan-public relations during the reign of Abdülhamid II were evaluated in the Tokat Sanjak specific to the 25th sultanate year celebrations. While the transition to XXth century, the zoning activities and celebrations started throughout the country were seen as a suitable area to analyze the reflections of the powerful ruler profile on the provincial units or the people. With this study, the advances in Ottoman urban life and the social transformation of the people of the city in the period of Abdulhamid II were examined in Tokat. Thus, an answer was sought to the question of whether the Abdulhamid II period could be regarded as a continuation of the modernization process that started with the Tanzimat. Abdulhamid II period has a special place in the Ottoman Empire clock tower tradition. Tokat Clock Tower, built within the framework of the 25th reign of the Sultan celebrations, constitutes another dimension of this work as one of the works that represent this tradition and have survived to the present day. The development process of the clock towers appears as another area where modern city formation awareness will be followed. The subjects that are the basis of this study were handled within the framework of the information obtained from Ottoman archive documents, newspapers of the period, yearbooks and personal interviews.
Keywords: Ottoman, Abdulhamid II., 25th year of reign, Tokat, Tokat Clock Tower

XVIII. yüzyıl ortalarında Osmanlı Devleti’nin büyük ve önemli yerleşimlerinden biri olan Edirne’nin incelendiği bu tezde, kent çeşitli yönleriyle ele alınmıştır. Öyle ki kenti oluşturan mahallelerden evlere ve hatta en yerel ölçekte insanların hayatlarına dokunmaya/dokunulmaya çalışılmıştır. Kentin mahalleleri, semtleri, tahmini nüfus yoğunluğu, konut tipolojisi, insanlar arasındaki benzerlikler ve farklılıklar, hayatlarından hangi kesitleri mahkemeye getirdikleri gibi hususlar çeşitli yönleriyle araştırmaya konu olmuştur.

Bu çalışma, Türkiye’nin ekonomik coğrafyasının neoliberal küresel piyasaya eklemlenmesi sürecinde yerelde yaşanan sosyolojik dönüşüm biçimlerini, Güneydoğu Anadolu bölgesi ve özelde Diyarbakır örneğinde, ekonomik ve kentsel etkenler etrafında incelemek amacıyla hazırlanmıştır.

Bu çalışma; techne, tektonik, gündelik hayat kavramlarını
irdeleme ve bu kavramların birbirleriyle
kurdukları ilişkilerin mimarlıktaki karşılığını anlamak
ve anlamlandırmak arayışıyla başladı. Bahsedilen
kavramların mimarlık perspektifinden ara
kesiti bağlam kavramı ile irdelendiğinde, gündelik
hayatın tektonik yapıyla olan karşılaşmalarındaki
bağlam gündelik hayat (pratik) ile tektonik (teknik)
yapının arasındaki ilişkileri şekillendirir. Bu
çalışmanın ana ekseni, teknik olan ile pratik olan
arasındaki karşılaşmaların açığa çıkarılması olarak
düşünülmüştür. Kent ortamında bu karşılaşmaları
açığa çıkarmak için tek ve güçlü bir yapı üzerinden
inceleme alanı olarak Valens (Bozdoğan) Su
Kemeri seçilmiştir.
Nedenselliğiyle kendini inşa etmiş, tek ve güçlü
bir mühendislik yapısı olan su kemerleri içerisinde
Valens Su Kemerini farklı kılan, zaman içerisinde
bu yapının kent içerisinde kalması ve kentle kurduğu
çok katmanlı ilişkilerin zenginliğidir.
Seçilen yapının tektonik yapısı ve onunla ilişkili
olarak yapıldığı Roma dönemindeki su kemerinin
technesi ve tektoniği ve bu tektoniğin zaman içerisindeki
yapısal değişimi incelenmiştir. İlk etapta
bu incelemede tektonik yapı, bağlamdan bağımsız
olarak Valens Su Kemeri üzerinden yapılmıştır.
Çalışma, yapıldığı 678 yılından bugüne geçen
1342 yıl içerisinde; Valens Su Kemeri’nin kentsel
bağlamda kurduğu ilişkilerin çözümlenmesi, tarihi
fotoğraflar üzerinden kentte bıraktığı izleri ve bugünün
kentle olan gündelik hayat ara kesitlerinin
okumaları ile sonlanmaktadır.

İnsanın şehir kurma çabaları kendini tanımlaması, varlığına anlam atfetmesi ve hayatını devam ettirme arzusu ile yakından ilişkilidir. Şehir, insanın sosyal yaşamını düzenlemek ve toplumsal ilişkilerini yönlendirmek amacıyla oluşturduğu bir üründür. Roma İmparatorluğu şehirlerin imparatorluğuydu. Roma şehirleri ise Roma uygarlığının yapısını oluşturan kültürel, dini, sosyal ve politik bir sistemin kalesiydi. Roma'nın toprakları genişledikçe, yeni şehirler ve kasabalar kuruldu. Kentsel birimlerinin kurulma amacı askeri güvenliği sağlama, toprakları idare etmeyi kolaylaştırma ve hakimiyet altına alınan bölgelerden ekonomik anlamda yararlanmanın yanı sıra Romalılaşma sürecine hız kazandırmaktı. Yeni şehirlerde klasik şehir planlamasının örnekleri gözler önüne serilmektedir. Romalılar kent planlaması ve mimaride Yunanlılar ve Etrüsklerden etkilenmişler, ancak kendilerine özgü teknik ve yeniliklerle kentleri yeniden biçimlendirmişlerdir. İhtişamlı, etkileyici, süslü anıtsal yapılar inşa eden Romalılar hem estetik açıdan hem de kullanım açısından oldukça başarılı mimari yapılar ortaya koymuşlardır. Günümüzde küreselleşme olgusu kentleri standartlaştırsa da yaşadığımız şehirler birçok açıdan klasik kentin devamı niteliğindedir.
Abstract
The efforts of human to establish cities are closely related to self-definition, to attribute meaning to his existence and to willingness to continue his life. The city is a product formed by human to organize social life and to direct social relations. The Roman Empire was the empire of cities. The Roman cities were the fortress of a cultural, religious, social and political system that constituted the structure of the Roman civilization. As the Roman territory widened, new cities and towns were established. The purpose of establishing urban units was to expedite the process of Romanization, in addition to providing military security, facilitating land administration, and benefiting from the dominated regions economically. Examples of classical urban planning were reflected in new cities. The Romans were influenced by the Greeks and Etruscans in urban planning and architecture, although they reshaped the cities with their distinctive techniques and innovations. The Romans who built magnificent, impressive, elaborate
monumental buildings have produced quite successful architectural structures in terms of both aesthetics and use. Even though the phenomenon of globalization has standardized the cities at the present time, the cities we live in are continuation of the classical city in many respects.

“Kırklareli Kent Merkezinin Tarihsel Gelişimi” adlı lisans bitirme ödevinde, farklı egemenliklere ev sahipliği yapmış, önemli tarihsel ve kültürel birikimine sahip olan, önemli tarihi ve ticaret yollarından geçen ve savaş, mübadele, göç gibi çeşitli tarihsel kırılmalar yaşayan Kırklareli kent merkezinin, tarihsel süreç içerisinde nasıl bir makroform gelişimi geçirdiği incelenmiştir. Trakya Bölgesi’nde yer alan Kırklareli kenti, Edirne ve Tekirdağ illerine göre daha az bilinen bir kent olmuştur. Son yıllarda ise kent belleği ve koruma alanında yapılan çalışmalar ile birlikte tarihsel birikimine sahip çıkılan çeşitli sosyal, kültürel projelere ve etkinliklere ev sahipliği yapmıştır. Temel olarak kentin nüfusu, ekonomik yapısı, cadde ile sokak sistemi ve anıt yapılarıyla birlikte kentin nasıl bir değişim geçirdiğini incelemek amaçlanmıştır. Bu değişim incelenirken de imar planları ve mahalleler özelinde kent merkezin gelişimi ele alınmıştır. Mahalle kavramı üzerinden seçilen Demirtaş Mahallesi, Yayla Mahallesi, Karakaş Mahallesi ve Karacaibrahim Mahallesi ile birlikte bu değişimin ve gelişimin nasıl gerçekleştiği incelenmiştir. Kronolojik sıra ile incelenen imar planlarında kent makroformunu etkileyen eksenler ile sınırlar belirlenmiştir. Mahalle ölçeğinde de mahallelerde yer alan 19. yüzyıl ve 20. yüzyılda yapılmış çeşitli üsluplu anıt yapılar incelenmiştir. Bu anıt yapılar ile eksenler birlikte ele alınarak 19. yüzyılda Hızırbey Cami ve Külliyesi çevresinden gelişen mahalle sınırları ile günümüz mahalle sınırları karşılaştırılmış ve çözümlenmeye çalışılmıştır.

“Yıldız Sarayı Fotoğraf Albümleri” içerisinde yer alan İzmir ve çevresine ait fotoğraflardan oluşan bir albüm/kitap projesini hayata geçirmeyi uzun zamandır düşünüyorduk. Bizi bu sürece yönelten temel neden, söz konusu koleksiyondan faydalanılarak İstanbul, Bursa, Edirne, Manisa gibi
kentlere ait albüm/kitapların yayımlanmış olmasına rağmen şimdiye kadar İzmir ile ilgili benzer bir çalışmanın yapılmamış olmasıydı. Bu çalışmanın temel amacı, İzmir'e ilişkin fotoğrafları; arşiv belgeleri, dönemin basın haberleri ve diğer kaynakların ışığında yorumlayarak görüntüler üzerinden bir kent tarihi okuması yapmaktır. Bu nedenle, fotoğrafların altındaki bilgilendirme yazılarından ve fotoğraflardaki çeşitli ayrıntılardan yola çıkarak detaylı bir arşiv araştırması yapılmıştır.

Public transport in urban areas of the developing world is highly complex, due to the systems involved, the large number of origins and destinations, and the amount and variety of traffic. Istanbul is typical of these issues. Due to unplanned urbanisation over the past decades, the city is now facing a severe urban transport crisis, such as noise pollution, traffic congestion, traffic accidents, etc. These crises are mainly due to a limited transport infrastructure, a rapid increase in motor vehicle ownership and poor public transport services, etc. This study will analyse the urban transport systems of Istanbul (i.e. minibus and bus) and the extent and cause of the traffic congestion faced by the city. Through a review of the literature, this essay will attempt to clarify the ways in which the city can mitigate the above mentioned issues and improve its public transport.

Bu yazı, Ankara kentinin sahip olduğu mimari değerlerin sosyal hayata ve ekonomiye katılabilmesi için yeni bakış açıları önermektedir. Kentin mimarisinin yirminci yüzyıldaki şekillenme süreci eleştirel bir gözle ele alınarak kazanç ve kayıpların neden ve niteliği sorgulanmakta, tekrar eden kentten kaçış süreçleri ortaya konularak tekrarlayan değer yitiminin sonlandırılabilmesi için bütünsel bir bakış açısına ihtiyaç olduğu vurgulanmaktadır.

Cumhuriyet’in ilk yıllarında, 1927’de, İstanbul
vilayeti 7 kazadan ibaretti. Bunlar; İstanbul (Merkez),1
Adalar, Bakırköy, Beyoğlu, Çatalca, Şile ve Üsküdar’dı.2
Bunlardan İstanbul (Merkez), Adalar, Bakırköy, Beyoğlu
ve Üsküdar’ın kaza merkezi, İstanbul Belediyesi
sınırına dâhildi.