Thiên thể Herbig–Haro
| Một phần của loạt bài về |
| Sự hình thành sao |
|---|
 |
| Loại thiên thể |
| Khái niệm lý thuyết |
Vật thể Herbig–Haro hay đối tượng Herbig–Haro (HH) là những mảng sáng trên các đám mây mù gắn liền với giai đoạn đầu của quá trình hình thành sao. Các vật thể này được hình thành khi các ngôi sao phát ra gió sao hoặc những tia hẹp (narrow jet) của khí bị ion hóa một phần, sau đó va chạm với đám mây khí và bụi gần đó với tốc độ vài trăm km mỗi giây.
Những vật thể này xuất hiện khắp nơi trong các khu vực hình thành sao; một số thường được nhìn thấy xung quanh một ngôi sao duy nhất và thẳng hàng với trục quay của ngôi sao đó. Hầu hết các vật thể này nằm trong phạm vi khoảng 1 parsec (3,26 năm ánh sáng) tính từ ngôi sao mà nó bao quanh, nhưng cũng có một số trải dài khoảng vài parsec. Đây là những hiện tượng tạm thời khi chúng chỉ tồn tại khoảng vài chục nghìn năm. Chúng có thể thay đổi rõ rệt trong khoảng thời gian khá ngắn trong vài năm khi chúng di chuyển nhanh chóng ra khỏi sao chủ và đi tới các đám mây khí của không gian liên sao (môi trường liên sao hoặc ISM). Các quan sát của Kính viễn vọng không gian Hubble đã cho thấy sự tiến hóa phức tạp của các vật thể HH trong khoảng thời gian vài năm, khi một số phần của tinh vân mờ dần trong khi một số phần khác phát sáng khi chúng va chạm với vật chất trong môi trường liên sao.
Lần đầu tiên được Sherburne Wesley Burnham quan sát vào cuối thế kỷ 19, các vật thể Herbig–Haro không được công nhận là một loại tinh vân phát xạ riêng biệt cho đến những năm 1940. Các nhà thiên văn học đầu tiên nghiên cứu chúng một cách chi tiết là George Herbig và Guillermo Haro, và chúng được đặt tên theo tên hai nhà nghiên cứu này. Herbig và Haro đã làm việc độc lập với các nghiên cứu về sự hình thành sao khi họ lần đầu tiên phân tích các vật thể và nhận ra rằng chúng là sản phẩm phụ của quá trình hình thành sao. Mặc dù các vật thể HH là một hiện tượng bước sóng có thể nhìn thấy, nhưng nhiều vật thể vẫn không thể phát hiện được ở các bước sóng này do bụi và khí bao bọc và chỉ có thể nhìn thấy ở bước sóng hồng ngoại. Những vật thể như vậy, khi được quan sát ở vùng hồng ngoại gần, được gọi là Vật thể đường phát xạ hydro phân tử (MHO).