www.fgks.org   »   [go: up one dir, main page]

Jump to content

Ислом хаттотлиги

From Vikipediya
Исросураси ХИИИ аср хаттоти Ёқут ал-Мустаъсимий томонидан кўчирилган[1].

Ислом хаттотлиги (арабча: خط عربي) – араб алифбоси ёки ундан олинган алифболардан фойдаланадиган тилларда қўл ёзуви ва хаттотликнинг бадиий амалиётидир. У араб, форс, усмонли ва урду хаттотлигини ўз ичига олади[2][3]. Араб тилида хатт Араби (خط عربي) номи билан танилган бўлиб, арабчага таржима қилинганида чизиқ, дизайн ёки қурилиш деган маънони англатади[4].

Ислом хаттотлигининг ривожланиши Қур’он билан боғланган. Одамлар ва ҳайвонларнинг бадиий тасвирлари Қур’он томонидан аниқ таъқиқланмаган бўлса-да, бутпарастликдан қочиш учун ислом китобларида расмлар анъанавий тарзда чекланган. Гарчи баъзи олимлар бу ҳақда баҳслашсалар ҳам, куфий ёзуви 7-аср охирида Ироқнинг Куфа шаҳрида кашф қилинган ва ёзув шу шаҳар номидан олинган. Қадимги дунёда рассомлар кўпинча чизиқлар ва тасвирларни яратиш учун майда ёзувлардан фойдаланиб, аниконик тақиқни четлаб ўтишган. Хаттотлик, ҳатто ахлоқий яхшилик сифатида ҳам қадрли санъат тури бўлган. Қадимги араб мақоли бўлмиш „Ёзув софлиги – қалб поклиги“ бу фикрни тасдиқлайди[5].

Бироқ, исломий хаттотлик фақат диний мавзулар, обектлар билан чекланмайди. Барча ислом сан'ати сингари, у турли хил контекстларда яратилган турли хил асарларни ўз ичига олади[6]. Ислом санъатида хаттотликнинг кенг тарқалганлиги унинг норасмий анъаналари билан бевосита боғлиқ эмас; балки исломда ёзув ва ёзма матн тушунчасининг асосий ўринни эгаллаганлигини акс эттиради[7]. Жумладан, Ислом пайғамбари Муҳаммад: „Аллоҳ таоло яратган биринчи нарса қаламдир“, деганлари ривоят қилинади[8].

Исломий хаттотлик икки асосий услубдан ривожланган: куфий ва насх . Ҳар бирининг бир нечта ўзгаришлари, шунингдек, минтақавий услублар мавжуд. Араб ёки форс хаттотлиги ҳам Яқин Шарқдаги мустамлакачиликдан кейинги даврдан бошлаб, шунингдек, сўнгги услубда замонавий санъатга киритилган.

Манбалар[edit | edit source]

  1. „Кҳалили Cоллеcтионс | Исламиc Арт | Парт 15 оф а 30-парт Қур’ан“ (эн-УС). Кҳалили Cоллеcтионс. Қаралди: 2023-йил 23-апрел.
  2. Блаир, Шеила С.. Тҳе арт анд арчитеcтуре оф Ислам : 1250–1800, Репринтед wитҳ cорреcтионс, Неw Ҳавен: Яле Университй Пресс, 1995. ИСБН 0-300-06465-9. 
  3. Чапман, Cаролине (2012). Энcйcлопедиа оф Исламиc Арт анд Арчитеcтуре, ИСБН 978-979-099-631-1
  4. Жулиа Каэстле. „Арабиc cаллиграпҳй ас а тйпограпҳиc эхерcисе“ (2010-йил 10-июл).
  5. Лёнс, Мартйн.. Боокс : а ливинг ҳисторй. Лос Ангелес: Ж. Паул Геттй Мусеум, 2011. ИСБН 978-1-60606-083-4. ОCЛC 707023033. 
  6. Блаир, Шеила С. (Спринг 2003). „Тҳе Мираге оф Исламиc Арт: Рефлеcтионс он тҳе Студй оф ан Унwиэлдй Фиэлд“. Тҳе Арт Буллетин. 85: 152–184 – виа ЖСТОР.
  7. Аллен, Террй (1988). Фиве Эссайс он Исламиc Арт. Себастопол, CА: Солипсист Пресс. пп. 17–37. ИСБН 0944940005.
  8. Рохбургҳ, Давид Ж. (2008). "„Тҳе Эе ис Фаворед фор Сеэинг тҳе Wритинғс Форм“: Он тҳе Сенсуал анд тҳе Сенсуоус ин Исламиc Cаллиграпҳй". Муқарнас. 25: 275–298 – виа ЖСТОР.