1861
rok kalendarzowy w XIX wieku
Rządzący państwami w 1861
Wydarzenia w Polsce
edytuj- 21 lutego – założono Centralne Towarzystwo Gospodarcze dla Wielkiego Księstwa Poznańskiego[1].
- 27 lutego – manifestacja patriotyczna w Warszawie krwawo stłumiona przez wojsko rosyjskie; 5 poległych.
- 2 marca – na Powązkach odbył się demonstracyjny pogrzeb pięciu zabitych przez wojsko carskie 27 lutego.
- 7 kwietnia – rosyjski oficer Jan Peucker popełnił samobójstwo nie chcąc strzelać do uczestników patriotycznego pochodu w Warszawie.
- 8 kwietnia – rosyjskie wojsko otworzyło ogień do bezbronnej ludności zgromadzonej na placu zamkowym w Warszawie; 100 zabitych i setki rannych.
- 18 czerwca – car Aleksander II Romanow wydał ukaz ustanawiający w Królestwie Kongresowym Radę Stanu oraz samorząd gubernialny i powiatowy.
- 14 października – rosyjski namiestnik hr. Karol Lambert wprowadził stan wojenny na terytorium Królestwa Polskiego.
- 15 października – w Warszawie wojsko rosyjskie rozbiło demonstrację patriotyczną z okazji rocznicy śmierci Tadeusza Kościuszki.
- 24 października – otwarto linię kolejową Toruń – Bydgoszcz.
- 4 listopada – otwarto linię kolejową Wiedeń – Lwów.
- 1 grudnia – uruchomiono 2-torową linię kolejową Łowicz – Kutno o długości 45,3 km
Wydarzenia na świecie
edytuj- 2 stycznia – zmarł pruski król Fryderyk Wilhelm IV; na tron wstąpił jego młodszy brat Wilhelm I.
- 9 stycznia:
- Missisipi jako drugi stan południowy wystąpiło z Unii.
- parostatek Star of the West, który próbował dostarczyć zaopatrzenie do stacjonującego w twierdzy Forcie Sumter garnizonu majora Roberta Andersona, został ostrzelany przez baterie konfederackie i zmuszony do odwrotu; te strzały okazały się pierwszymi w wojnie secesyjnej.
- 19 stycznia – Georgia wystąpiła z Unii.
- 11 stycznia – Alabama wystąpiła z Unii.
- 26 stycznia – Luizjana wystąpiła z Unii.
- 29 stycznia – Kansas zostaje przyjęty do Unii jako 34 stan.
- 4 lutego – grupa południowych stanów USA ogłosiła secesję i powołanie nowego państwa, Skonfederowanych Stanów Ameryki.
- 9 lutego – nowo powstałe Skonfederowane Stany Ameryki wybrały swoim prezydentem Jeffersona Davisa.
- 18 lutego – Wiktor Emanuel II został pierwszym królem zjednoczonych Włoch.
- 26 lutego – cesarz Austrii Franciszek Józef I wydał Patent lutowy.
- 2 marca – utworzono Terytorium Dakoty i Terytorium Nevady.
- 3 marca – (19 lutego starego stylu) Aleksander II wydał manifest zapowiadający zniesienie poddaństwa i uwłaszczenie chłopów w Imperium Rosyjskim.
- 4 marca:
- odbyło się zaprzysiężenie Abrahama Lincolna, 16 prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki.
- niemiecki astronom Ernst Tempel odkrył planetoidę (64) Angelina.
- 8 marca – astronom Ernst Tempel odkrył planetoidę (65) Cybele.
- 14 marca – Jacob van Zuylen van Nijevelt został premierem Holandii.
- 16 marca – utworzono Korpus Piechoty Morskiej Stanów Skonfederowanych.
- 17 marca – ogólnowłoski parlament w Turynie proklamował powstanie Królestwa Włoch (królem został Wiktor Emanuel II).
- 20 marca – ponad 5 tys. osób zginęło w zniszczonym przez trzęsienie ziemi argentyńskim mieście Mendoza.
- 23 marca – Camillo Cavour został pierwszym premierem zjednoczonych Włoch.
- 29 marca – Śląsk Austriacki odzyskał autonomię wraz z jej atrybutami w postaci Śląskiego Sejmu Krajowego i rządu krajowego w Opawie.
- 2 kwietnia – zwłoki Napoleona Bonaparte przeniesiono z jednej z kaplic do sarkofagu pod kopułą Kościoła Inwalidów w Paryżu, gdzie spoczywają do dziś.
- 6 kwietnia – utworzono Sułtanat Zanzibaru.
- 8 kwietnia – powstał Bułgarski Kościół Katolicki.
- 10 kwietnia – założono Massachusetts Institute of Technology w Cambridge pod Bostonem.
- 11 kwietnia – w Paryżu odbyła się premiera opery Statua Ernesta Reyera.
- 12 kwietnia – ostrzał Fortu Sumter przez wojska Konfederacji Południa zapoczątkował wojnę secesyjną 1861–1865.
- 14 kwietnia – wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk konfederackich w bitwie o Fort Sumter.
- 15 kwietnia – prezydent Abraham Lincoln wygłosił orędzie wzywające do mobilizacji sił unijnych w wojnie secesyjnej.
- 17 kwietnia:
- wojna secesyjna: Wirginia wystąpiła z Unii.
- brytyjski astronom Norman Pogson odkrył planetoidę (67) Asia.
- 19 kwietnia – wojna secesyjna: rozpoczęła się blokada morska stanów Południa.
- 26 kwietnia – włoski astronom Giovanni Schiaparelli odkrył planetoidę (69) Hesperia.
- 27 kwietnia:
- prezydent Abraham Lincoln zawiesił Habeas Corpus Act.
- wojna secesyjna: Wirginia Zachodnia odłączyła się od Wirginii.
- 5 maja – niemiecki astronom Hermann Goldschmidt odkrył planetoidę (70) Panopaea.
- 6 maja – wojna secesyjna: Arkansas wystąpił z Unii.
- 9 maja – w Dreźnie otwarto ogród zoologiczny.
- 13 maja – australijski astronom John Tebbutt odkrył Wielką Kometę z roku 1861.
- 20 maja – wojna secesyjna: Karolina Północna wystąpiła z Unii.
- 29 maja – niemiecki astronom Christian Peters odkrył planetoidę (72) Feronia.
- 1 czerwca – wojna secesyjna: nierozstrzygnięta bitwa morska u ujścia Aquia Creek.
- 3 czerwca – wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk Unii w bitwie pod Philippi.
- 17 czerwca – wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk Unii w bitwie pod Boonville w Missouri.
- 25 czerwca – Abdülaziz został sułtanem Turcji.
- 5 lipca – wojna secesyjna: zwycięstwo konfederatów w bitwie pod Carthage.
- 11 lipca – wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk Unii w bitwie pod Rich Mountain.
- 18 lipca – wojna secesyjna: zwycięstwo Konfederatów w bitwa pod Blackburn’s Ford.
- 21 lipca – wojna secesyjna: stoczono I bitwę nad Bull Run.
- 6 sierpnia – Wielka Brytania anektowała Lagos.
- 26 sierpnia – wojna secesyjna: zwycięstwo konfederatów w bitwie pod Kessler’s Cross Lanes.
- 10 września – wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk Unii w bitwie pod Carnifex Ferry.
- 12-15 września – wojna secesyjna: zwycięstwo Unii w bitwie pod Cheat Mountain.
- 20 września – wojna secesyjna: zwycięstwo Konfederatów w I bitwie pod Lexington.
- 3 października – wojna secesyjna: nierozstrzygnięta bitwa nad Greenbrier River.
- 18 października – Wilhelm I Hohenzollern koronował się w Królewcu na króla Prus.
- 21 października – wojna secesyjna: zwycięstwo Konfederatów w bitwie pod Ball’s Bluff.
- 24 października – Western Union sfinalizowała budowę pierwszej transkontynentalnej linii telegraficznej.
- 25 października – w Toronto zostaje założona pierwsza kanadyjska giełda – Toronto Stock Exchange.
- 4 listopada – założono Uniwersytet Waszyngtoński w Seattle, największy w północno-zachodnich Stanach Zjednoczonych.
- 6 listopada – Jefferson Davis został wybrany na prezydenta Skonfederowanych Stanów Ameryki.
- 7 listopada:
- wojna secesyjna: Unioniści starli się z Konfederatami w bitwie pod Belmont.
- rozpoczęła się bitwa o Port Royal, jedna z pierwszych operacji desantowych w amerykańskiej wojnie secesyjnej.
- 8 listopada – wojna secesyjna: incydent Trent.
- 10 grudnia – wojna secesyjna: Kentucky jako 12. stan przystąpiło do Skonfederowanych Stanów Ameryki.
- 13 grudnia – wojna secesyjna: nierozstrzygnięta bitwa pod Camp Allegheny.
- 17 grudnia – wojska hiszpańsko-francusko-brytyjskie w wyniku interwencji zbrojnej zajęły meksykański port Veracruz.
- Wydano pierwszą gazetę w języku grenlandzkim.
Urodzili się
edytuj- 3 stycznia:
- Ernest Renshaw, brytyjski tenisista, zwycięzca Wimbledonu (zm. 1899)
- William Renshaw, brytyjski tenisista, wielokrotny zwycięzca Wimbledonu (zm. 1904)
- 16 stycznia - Adam Chełmoński, polski lekarz (zm. 1924)
- 27 stycznia – Rudolf Modrzejewski, amerykański inżynier, syn Heleny Modrzejewskiej, budowniczy linii kolejowych i mostów, pionier w budownictwie mostów wiszących (zm. 1940)
- 3 lutego – Ernst Arndt, niemiecki aktor teatralny i filmowy żydowskiego pochodzenia (zm. 1942)
- 15 lutego:
- Charles Édouard Guillaume, szwajcarski fizyk, laureat Nagrody Nobla (zm. 1938)
- Alfred Whitehead, angielski matematyk i filozof (zm. 1947)
- 17 lutego - Helena Fryderyka Augusta, księżniczka Waldeck-Pyrmont, księżna Albany (zm. 1922)
- 24 lutego - Aleksander Borawski, polski malarz, konserwator zabytków (zm. 1942)
- 26 lutego:
- Ferdynand I Koburg, car Bułgarii (zm. 1948)
- Jarosław Klemens Wiśniewski, polski ziemianin, dyplomata (zm. 1940)
- 3 marca – Rajmund Grimaltós Monllor, hiszpański jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
- 10 marca – Klelia Merloni, włoska zakonnica, błogosławiona katolicka (zm. 1930)
- 14 kwietnia – Stefan Szolc-Rogoziński, polski podróżnik, badacz Afryki, zwłaszcza Kamerunu (zm. 1896)
- 16 kwietnia – Karol Potkański, polski historyk, etnograf, badacz regionu, taternik (zm. 1907)
- 17 kwietnia – Willard Saulsbury, amerykański polityk, senator ze stanu Delaware (zm. 1927)
- 25 kwietnia – Rudolf Dittrich, austriacki muzyk (zm. 1919)
- 30 kwietnia – Marian Zdziechowski, polski filozof i historyk idei (zm. 1938)
- 1 maja - Cezaryna Wojnarowska, polska działaczka socjalistyczna (zm. 1911)
- 7 maja – Rabindranath Tagore (bengali রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর), indyjski poeta, prozaik, filozof także kompozytor i malarz, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (zm. 1941)
- 8 maja:
- Tarzylla Córdoba Belda, hiszpańska działaczka Akcji Katolickiej, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
- Jan Sullivan, irlandzki jezuita, błogosławiony katolicki (zm. 1933)
- 15 maja – Paul Blau, niemiecki duchowny, superintendent generalny Kościoła Ewangelicko-Unijnego w Wielkopolsce (zm. 1944)
- 19 maja – Nellie Melba, australijska śpiewaczka operowa (zm. 1931)
- 28 maja – Arthur Kickton, niemiecki architekt (zm. 1944)
- 2 czerwca – Alfred Wróblewski, polski prezbiter jezuicki, protonotariusz apostolski, pisarz, poeta, kompozytor (zm. 1943)
- 7 czerwca:
- Maria Raffaella Cimatti, włoska zakonnica, błogosławiona katolicka (zm. 1945)
- Antoni Laubitz, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy gnieźnieński (zm. 1939)
- 8 czerwca – Władysław Krynicki, polski duchowny katolicki, biskup włocławski (zm. 1928)
- 2 lipca - Aleksandra Jentysówna, polska działaczka ruchu robotniczego (zm. 1920)
- 3 lipca – Peter Jackson, australijski bokser pochodzenia karaibskiego (zm. 1901)
- 7 lipca – Nettie Stevens, amerykańska biolog i genetyk (zm. 1912)
- 8 lipca – Feliks Jasieński, polski krytyk i kolekcjoner sztuki (zm. 1929)
- 12 lipca – Anton Arienski, rosyjski kompozytor, pianista, dyrygent (zm. 1906)
- 20 lipca – Nobu Shirase (jap. 白瀬矗), japoński oficer, badacz Antarktydy (zm. 1946)
- 29 lipca - Alice Hathaway Lee, pierwsza żona prezydenta Stanów Zjednoczonych, Theodore'a Roosevelta (zm. 1884)
- 9 sierpnia – Alojzy Boccardo, włoski duchowny katolicki, błogosławiony (zm. 1936)
- 26 sierpnia – Zefiryn Giménez Malla, hiszpański Rom, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
- 15 września – Juliusz Leo, galicyjski ekonomista, prezydent Krakowa (zm. 1918)
- 16 września
- Franciszek Skutnik, polski górnik, pisarz amator (zm. ?)
- Frank Charles Wachter, amerykański przedsiębiorca, polityk, kongresmen ze stanu Maryland (zm. 1910)
- 23 września – Robert Bosch, niemiecki inżynier, przemysłowiec (zm. 1942)
- 1 października - Anna Brigadere, łotewska pisarka, poetka, dramaturg (zm. 1933)
- 4 października – Frederic Sackrider Remington, amerykański malarz, rzeźbiarz i pisarz (zm. 1909)
- 16 października – Richard Sears, amerykański tenisista, pierwszy zwycięzca mistrzostw USA
- 6 listopada – James Naismith, kanadyjski lekarz, twórca koszykówki (zm. 1939)
- 9 listopada – Tadeusz Pawlikowski, polski reżyser i dyrektor teatrów (zm. 1915)
- 10 listopada - Amy Levy, brytyjska poetka, pisarka, eseistka pochodzenia żydowskiego (zm. 1889)
- 15 listopada – Juliusz Leo, polityk galicyjski, ekonomista, prawnik, prezydent Krakowa (zm. 1918)
- 17 listopada – Józef Rada, hiszpański augustianin rekolekta, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
- 24 listopada – Józef Kallenbach, historyk literatury polskiej (zm. 1929)
- 28 listopada – Jan Chrzciciel Ferreres Boluda, hiszpański jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
- 2 grudnia – Franciszek Stefczyk, działacz spółdzielczy, inicjator zakładania spółdzielni oszczędnościowo-pożyczkowych (zm. 1924)
- 8 grudnia
- Georges Méliès, francuski reżyser i producent filmowy (zm. 1938)
- Walenty Gadowski, polski taternik i duchowny katolicki (zm. 1956)
- 22 grudnia – Zenon Przesmycki, krytyk literacki i artystyczny, tłumacz, poeta, wydawca (zm. 1944)
- 31 grudnia – Włodzimierz Tetmajer, polski malarz i grafik, jeden z czołowych przedstawicieli Młodej Polski (zm. 1923)
Zmarli
edytujŚwięta ruchome
edytuj- Tłusty czwartek: 7 lutego
- Ostatki: 12 lutego
- Popielec: 13 lutego
- Niedziela Palmowa: 24 marca
- Wielki Czwartek: 28 marca
- Wielki Piątek: 29 marca
- Wielka Sobota: 30 marca
- Wielkanoc: 31 marca
- Poniedziałek Wielkanocny: 1 kwietnia
- Wniebowstąpienie Pańskie: 9 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 19 maja
- Boże Ciało: 30 maja
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Roman Komierowski: Rys historyczny dwudziestopięcioletniego istnienia Centralnego Towarzystwa Gospodarczego w W. Ks. Poznańskiem do 1885 r.. W: Księga Jubileuszowa wydana w 50-tą rocznicę założenia Centralnego Towarzystwa Gospodarczego w Wielkiem Księstwie Poznańskiem 1861–1911. 1911, s. 4. [dostęp 2020-02-14].