www.fgks.org   »   [go: up one dir, main page]
Przejdź do zawartości

Zgorzelec: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
mNie podano opisu zmian
Znaczniki: Wycofane Edytor kodu źródłowego 2017
m Utworzono przez tłumaczenie strony „Zgorzelec”
Linia 1: Linia 1:
{{Inne znaczenia|miasta|[[Zgorzelec (ujednoznacznienie)|inne miejsca o tej nazwie]]}}
{{Polskie miasto infobox
|nazwa = Zgorzelec
|dopełniacz nazwy = Zgorzelca
|zdjęcie = Zgorzelec CENTRUM.jpg
|opis zdjęcia = Panorama centrum miasta z osiedlem Konarskiego w tle
|herb = POL Zgorzelec COA.svg
|flaga = POL Zgorzelec flag.svg{{!}}border
|dewiza =
|województwo = dolnośląskie
|powiat = [[Powiat zgorzelecki|zgorzelecki]]
|gmina =
|data założenia = X w.
|prawa miejskie = 1303
|stanowisko zarządzającego =
|zarządzający = [[Rafał Gronicz]]
|powierzchnia = 15,88
|wysokość =
|rok = 01.01.2023
|liczba ludności = 29 313<ref name="populacja">{{Cytuj |autor = GUS |tytuł = Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku |data dostępu = 2023-07-23 |opublikowany = stat.gov.pl |url = https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2023-roku,7,20.html |język = pl}}</ref>
|gęstość zaludnienia = 1845,9
|strefa numeracyjna = (+48) 75
|kod pocztowy = 59-900 do 59-903
|tablice rejestracyjne = DZG
|kod mapy = powiat zgorzelecki
|współrzędne = 51°09′01″N 15°00′31″E
|TERYT = 0225021
|SIMC = 0936546
|hasło promocyjne =
|adres urzędu miasta = ul. Domańskiego 7<br />59-900 Zgorzelec
|commons = Category:Zgorzelec
|wikinews = Kategoria:Zgorzelec
|wikicytaty =
|wikisłownik = Zgorzelec
|www = http://www.zgorzelec.eu
|bip = http://bip.um-zgorzelec.dolnyslask.pl/
}}
'''Zgorzelec''' – [[miasto]] przygraniczne w [[Województwo dolnośląskie|województwie dolnośląskim]], w polskiej części [[Górne Łużyce|Górnych Łużyc]], na prawym brzegu [[Nysa Łużycka|Nysy Łużyckiej]], w [[Obniżenie Żytawsko-Zgorzeleckie|Obniżeniu Żytawsko-Zgorzeleckim]]. Przed 1945 stanowiło prawobrzeżną część miasta [[Görlitz]] ({{w języku|de|{{wymowa|De-Görlitz.ogg|''Görlitz''}}}}, [[Język górnołużycki|grnłuż.]] ''Zhorjelc'', [[Język dolnołużycki|dlnłuż.]] ''Zgórjelc'', {{w języku|cs|Zhořelec}}).


== Geografia ==
Zgorzelec jest siedzibą [[Zgorzelec (gmina wiejska)|gminy wiejskiej Zgorzelec]] oraz [[Powiat zgorzelecki|powiatu zgorzeleckiego]]. Miasto należy do [[Związek Miast Polskich|Związku Miast Polskich]].
Miasto położone jest na Dolnym [[Dolny Śląsk|Śląsku]], w polskiej części Górnych Łużyc, na wschód od Nysy Łużyckiej, która przecina wschodnią krawędź granitowego masywu łużyckiego z przedgórzami pogranicza czesko-łużyckiego. Znajduje się na styku północnych terenów wrzosowisk i stawów Górnołużyckich i południowych [[Pogórze Łużyckie|Wyżyn Łużyckich]] . Na południe od płaskowyżu przełomu Nysy Łużyckiej do Nysy wpływa [[Czerwona Woda (dopływ Nysy Łużyckiej)|Czerwona Woda]] ''(Rothwasser)'' . Na płaskowyżu nad Nysą znajduje się tzw. ''Lasek Myśliwski'' (''Jägerwäldchen)''.


Na północny wschód od miasta znajduje się ''[[Görlitzer Heide|Zgorzeleckie Wrzosowisko (Görlitzer Heide)]]'', duży obszar leśny, który był własnością miasta do czasu podziału miasta w 1945 roku. Dzisiejszy obszar miejski Zgorzelca to około 209 m npm, natomiast regionów nadbrzeżnych na Nysie jest około 175 m npm . Najwyższym wzniesieniem jest Drewniak ( ''Jäckelsberg'', dawniej też ''Holzberg'' ) w południowej dzielnicy Ujazd o wysokości 225,3 m npm, następnie Mojeska Góra ''(Długa Góra)'' na południowy wschód od cmentarza komunalnego na 224,7 m npm i Krucze Wzgórze (również Krucza Góra; ''Rabenberg'' ) w na Przedmieściu Nyskim (Neissevorstadt) z 221,7 m npm. Teren około 215 m npm - widok na tzw. ''Felsenkanzel'' na przeciwległą winnicę Landskronbrauerei i około 30&nbsp;metrów poniżej przełomowa dolina Nysy jest już zarośnięta.
Według danych [[Główny Urząd Statystyczny|GUS]] z 1 stycznia 2023 r. miasto miało 29 313 mieszkańców<ref name="populacja" /> (150. miejsce w kraju). Gęstość zaludnienia wynosi 1845,9 osób/1 km² (5. miejsce w województwie).


=== Geologia ===
Barwy [[herb]]u i [[Flaga|flagi]] Zgorzelca (niebiesko-żółte) są identyczne jak we fladze [[Serbołużyczanie#Regiony kulturowe Łużyc|Górnych Łużyc]], na terenie których Zgorzelec leży.
Obszar miejski położony jest w dużej mierze na [[Szarogłaz|szarogłazie łużyckim]]. Jedynie obszar na południe od mostu miejskiego znajduje się na granodiorycie łużyckim. Granica między dwoma warstwami skał biegnie mniej więcej od mostu granicznego (im. Jana Pawła II) przez ulicę Marszałka Józefa Piłsudskiego, dalej ulicami Ignacego Daszyńskiego i Bohaterów II Armii Wojska Polskiego.


Szarogłaz składa się z [[Biotyt|biotytu]], szarego [[Kwarc|kwarcu]] i jasnego [[Skaleń|skalenia]] z warstwami drobnoziarnistego szarogłazu i gęstych łupków szarogłazowych. Na południe od [[Most kolejowy w Zgorzelcu|wiaduktu Nysy]], na wysokości ujścia Czerwonej Wody, nastąpiło zwężenie doliny Nysy spowodowane twardymi końcami granodiorytu.
== Położenie ==
Według danych z 2002<ref name="autonazwa2">{{cytuj stronę|url=http://www.regioset.pl/|tytuł=Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset|opublikowany=regioset.pl|język=pl|data dostępu=2017-12-31}}</ref> Zgorzelec ma obszar 15,86&nbsp;km² (1586 [[Hektar|ha]]), w tym:
* użytki rolne: 40%
* użytki leśne: 3%

Według danych z 1 stycznia 2011 powierzchnia miasta wynosiła 15,88&nbsp;km²<ref>{{cytuj pismo|tytuł=Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.|url=https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2013-r-,7,10.html|czasopismo= Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym |wydawca=Główny Urząd Statystyczny|miejsce=Warszawa|data=2013-07-26|issn= 1505-5507}}</ref>. Miasto stanowi 1,89% powierzchni powiatu.

[[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miasto [[Administracja|administracyjnie]] należało do [[Województwo jeleniogórskie|województwa jeleniogórskiego]].

== Toponimia ==
[[Plik:Great Moravia-pol.png|thumb|[[Łużyce]] (Lausitz) w obrębie [[Państwo wielkomorawskie|Wielkich Moraw]] w IX wieku]]
[[Plik:Hungary 1490 (PL2018).png|thumb|Królestwo Węgier w 1490 (koniec panowania [[Maciej Korwin|Macieja Korwina]])]]

Nazwa pochodzi od wyrazu ''gorzeć'' ([[Język prasłowiański|psł.]] *''gorěti''). Określała ona miejsce wypalone, osadę powstałą na miejscu wypalonym. Dzisiejsza polska nazwa wzięła się od form łużyckich, tj. ''Zgórjelc'' i ''Zhorjelc''. Formą zniemczoną jest ''Görlitz''<ref name="Rymut1987">{{Cytuj książkę |nazwisko = Rymut |imię = Kazimierz |autor link=Kazimierz Rymut|tytuł = Nazwy miast Polski |wydawca = [[Zakład Narodowy im. Ossolińskich]] |miejsce = Wrocław |rok = 1987 |strony = 279 |isbn = 83-04-02436-5}}</ref>.

'''Nazwy pojawiające się w najstarszych dokumentach'''<ref>{{cytuj książkę |autor=Waldemar Bena |tytuł=Polskie Górne Łużyce: przyroda, historia, zabytki |wydawca=F.H. Agat |miejsce=Zgorzelec |rok=2003 |isbn =83-918198-3-3}}</ref>

* [[Villa (nazwa miejscowości)|Villa]] Goreliz (1071) – najstarsza pisemna wzmianka o [[Görlitz]]/Zgorzelcu jest w łacińskim dokumencie wystawionym przez cesarza [[Henryk IV Salicki|Henryka IV]]. Zgodnie z jego wolą [[biskup]]owi [[Diecezja miśnieńska|miśnieńskiemu]] [[Benon z Miśni|Benonowi]] zostało przekazanych z rąk [[Banicja|banity]] o imieniu Ozer osiem „[[Łan (miara powierzchni)|łanów królewskich]]” w „Villa Goreliz” (''Gorelic'') (ok. 192÷432 [[Hektar|ha]])<ref name="autonazwa1">Codex diplomaticus Lusatiae superioris, tom I.</ref>.
* Yzcorelik, Yzcorzelik – 1126
* Drewnow, Drzewniow, Yzhorelik – 1131
* Gorliz, Gorlic – 1238
* Zgorliz – 1241
* Goerlitcz, Goerlitz – 1266
* Gorlicz – 1301
* Gorlitz – 1322
* Gerlicz – 1378
* Gurlicz – 1384, 1456
* Garlicz – 1429
* Gorlicze – 1430
* Gorlitcz – 1434, 1475
* Ghorlitz – 1443
* Gorlitzsch – 1488
* Gorlytz – 1511
* Gorlicium, Gorlicia – używane były także formy zlatynizowane
* Zgorelc oraz Zgorzelec – 1847; śląski pisarz [[Józef Lompa]] w książce ''Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej'' wydanej w [[Głogówek|Głogówku]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko =Lompa |imię =Józef |autor link = |tytuł =Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej |url =http://www.sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=6838&from=publication |wydawca =Henryk Handel |miejsce =Głogówek |rok =1847 |strony =15 |język =pl |data dostępu =2017-12-31}}</ref>
* Ost-Görlitz<ref>{{cytuj stronę |url=http://polandpoland.com/names_german_polish.html |tytuł=German Names for Polish Towns and Cities Poland |język=en |data dostępu=2017-12-31}}</ref> – (do [[1946]]) nazwa prawobrzeżnej części miasta
* [[Zgorzelec Ujazd|Görlitz Moys]] – (od 1 czerwca 1929 do 14 marca 1947) nazwa prawobrzeżnej południowej dzielnicy miasta
* Zgorzelice – nazwa polskiej części miasta w latach 1945–1946<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.powiatzgorzelecki.pl/index.php/powiat/powiat-zgorzelecki/historia-powiatu/item/20-historia-powiatu |tytuł = Historia powiatu |opublikowany = www.powiatzgorzelecki.pl |data dostępu = 2017-12-31 |archiwum = https://web.archive.org/web/20171231212540/http://www.powiatzgorzelecki.pl/index.php/powiat/powiat-zgorzelecki/historia-powiatu/item/20-historia-powiatu |zarchiwizowano = 2017-12-31}}</ref><ref>{{Dziennik Ustaw|1945|33|196}}.</ref>
* Zgorzelec – obecna nazwa polskiej części miasta wprowadzona po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] obowiązująca od 19 maja 1946<ref>{{Monitor Polski|1946|44|85}}
Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości.</ref>
* [[Zgorzelec Ujazd]] – nazwa południowej dzielnicy miasta obowiązująca od 15 marca 1947<ref>{{Monitor Polski|1947|37|297}} Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i [[Ministerstwo Ziem Odzyskanych|Ziem Odzyskanych]] z dnia 15 marca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości.</ref> (obecnie administracyjna nazwa ''Zgorzelec'').

== Historia ==
[[Plik:Goerlitz 1575.jpg|thumb|Widok miasta „Gorlitz” od wschodu, 1575]]
[[Plik:Görlitz 1650 Merian.jpg|thumb|Widok miasta „Görlitz” w 1650 na [[Miedzioryt|miedziorycie]] [[Matthäus Merian|Matthäusa Meriana]]. Teren dzisiejszego Zgorzelca widoczny z prawej strony jako przedmieście [[Görlitz]]]]
[[Plik:Plan der Stadt Goerlitz (um 1750).jpg|thumb|Mapa miasta „Goerlitz” i jego wschodniego przedmieścia (u góry mapy) z 1750]]
* okolice obecnego Zgorzelca początkowo zamieszkiwali [[Bieżuńczanie]] (Besunzane civitates II) oraz [[Milczanie]] (Milzane civitates XXX) wymienieni w połowie IX wieku w nocie „[[Geograf Bawarski|Geografa Bawarskiego]]” sporządzonej dla [[Ludwik II Niemiecki|Ludwika Niemca]]<ref>Descriptio civitatum et regionum ad septentrionalem plagam Danubii.</ref><ref>{{cytuj stronę |url=http://www.powiatzgorzelecki.pl/images/stories/pdf/publ_przewrower.pdf |tytuł=Szlakiem grodzisk słowiańskich i średniowiecznych zamków |autor=Waldemar Bena |data dostępu=2017-12-31 |archiwum=https://web.archive.org/web/20160420152049/http://powiatzgorzelecki.pl/images/stories/pdf/publ_przewrower.pdf |zarchiwizowano=2016-04-20}}</ref><ref>{{cytuj stronę |url=https://archeologia.com.pl/grodziska-plemienne-w-sudetach/ |tytuł=Wczesnośredniowieczne grodziska plemienne w Sudetach |autor=Krzysztof Jaworski |data=2017-02-26 |data dostępu=2017-12-31}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.zinfo.hostings.pl/bombas3/szkice%20tom%202.pdf | tytuł = * | opublikowany = zinfo.hostings.pl | archiwum = https://web.archive.org/web/20050209225757/http://www.zinfo.hostings.pl/bombas3/szkice%20tom%202.pdf | zarchiwizowano = 2005-02-09}} Szkice Górnołużyckie tom 2 W. Bena, U. Zubrzycka, P. Zubrzycki, K. Fokt, {{ISSN|1642-5529}}, Zgorzelec 2004.</ref>.
* 871–894 – teren [[Państwo wielkomorawskie|państwa wielkomorawskiego]]
* na przełomie X i XI w. [[gród]] [[Serbołużyczanie|Serbołużyczan]] zajęty i włączony do Polski wraz z [[Łużyce|Łużycami]] przez [[Bolesław I Chrobry|Bolesława I Chrobrego]]; po jego śmierci przejściowo pod panowaniem [[Marchia Brandenburska|margrabiów brandenburskich]], następnie [[Czechy|Czech]]
* 1071 – Pojawia się najstarsza pisemna wzmianka o Zgorzelcu w dokumencie wystawionym przez cesarza [[Henryk IV Salicki|Henryka IV]]. Zgodnie z jego wolą [[biskup]]owi [[Diecezja miśnieńska|miśnieńskiemu]] [[Benon z Miśni|Benonowi]] zostało przekazanych z rąk [[Banicja|banity]] o imieniu Ozer osiem „[[Łan (miara powierzchni)|łanów królewskich]]” w „[[Villa (nazwa miejscowości)|Villa]] Goreliz” (''Gorelic'')<ref name="autonazwa1" />
* 1076 – osada wraz ze wschodnią częścią [[Górne Łużyce|Górnych Łużyc]] przyłączona do Czech
* 1131 – powstał gród nad [[Nysa Łużycka|Nysą Łużycką]] z polecenia [[Władcy Czech|czeskiego księcia]] [[Sobiesław I czeski|Sobiesława]]
* 1303 – [[prawa miejskie]]<ref>Według ''Encyclopædia Britannica'' rok 1303, według ''PWN'' ok. [[1215]].</ref>
* 1319–1329 – miasto częścią piastowskiego [[Księstwo jaworskie|księstwa jaworskiego]] pod panowaniem [[Henryk I jaworski|Henryka I Jaworskiego]]. W 1319 miasto złożyło księciu hołd, a 26 sierpnia 1319 roku książę potwierdził przywileje miasta<ref>{{Cytuj | url=https://www.deutsche-biographie.de/pnd142400076.html#adbcontent | tytuł=Deutsche Biographie - Heinrich I<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.deutsche-biographie.de | data dostępu=2019-11-29}}</ref>
* 1346–1815 – miasto-członek górnołużyckiego [[Związek Sześciu Miast|Związku Sześciu Miast]]
* 1377 – powstało oddzielne [[księstwo Görlitz]] utworzone przez [[Władcy Czech|króla czeskiego]] i [[Cesarz rzymski (Święte Cesarstwo Rzymskie)|cesarza]] [[Karol IV Luksemburski|Karola IV]], z [[Jan Zgorzelecki|Janem Zgorzeleckim]] jako [[Książę|księciem]]
* 1466 – pod panowaniem [[Władcy Węgier|króla węgierskiego]] [[Maciej Korwin|Macieja Korwina]]
* 1490 – miasto ponownie w granicach [[Królestwo Czech|Korony Czeskiej]]
* 1618–1648 – zniszczenia w czasie [[Wojna trzydziestoletnia|wojny trzydziestoletniej]]
* 1635 – z Łużycami Górnymi włączone do [[Elektorat Saksonii|Elektoratu Saksonii]]
* 1697–1763 – we władaniu [[Król Polski|królów Polski]] [[August II Mocny|Augusta II Mocnego]] i [[August III Sas|Augusta III Sasa]]. Przez miasto biegła wówczas jedna z tras łączących [[Drezno]] i [[Warszawa|Warszawę]]<ref>{{Cytuj | url=http://www.dresden-warszawa.eu/pl/prolog/informacja-historyczna/ | tytuł=» Informacja historycznaDresden-Warszawa<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.dresden-warszawa.eu | język=pl | data dostępu=2019-11-29}}</ref>
* 1806 – miasto zostaje częścią [[Królestwo Saksonii|Królestwa Saksonii]], od 1807 w unii z [[Księstwo Warszawskie|Księstwem Warszawskim]]
* 1815 – po [[Kongres wiedeński|kongresie wiedeńskim]] włączony został do [[Królestwo Prus|Prus]] i stał się częścią prowincji [[Śląsk (prowincja)|Śląsk]] (''Schlesien''),
* od 1848 połączenie [[Transport kolejowy|kolejowe]] z [[Węgliniec|Węglińcem]], od 1865 z [[Lubań (województwo dolnośląskie)|Lubaniem]] i [[Jelenia Góra|Jelenią Górą]]
* 1914–1919 – w czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] znajdował się tu [[Obóz jeniecki w Görlitz (1914–1919)|obóz jeniecki]], w którym Niemcy przetrzymywali m.in. Rosjan, Francuzów i Brytyjczyków a później już nie jako jeńców – Greków.
* 1919 – miasto zostaje częścią prowincji [[Dolny Śląsk (prowincja)|Dolny Śląsk]]
* W 1940 do Zgorzelca i okolic dotarł pierwszy gaz przesłany z [[Gazownia miejska w Wałbrzychu|Gazowni Miejskiej]] w [[Wałbrzych]]u co znacząco poprawiło rozwój miasta<ref>{{cytuj stronę |url=http://www.wroclaw.psgaz.pl/onas/historia/zg_wa/1935_2007 |tytuł=Historia Zakładu w Wałbrzychu – lata 1935–2007 |archiwum=https://web.archive.org/web/20150324061956/http://www.wroclaw.psgaz.pl/onas/historia/zg_wa/1935_2007 |zarchiwizowano=2015-03-24}}</ref>.
* w czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] 1939–1945 obóz dla [[Jeniec wojenny|jeńców]] – podoficerów i szeregowych różnej narodowości ([[Stalag VIII A]]), przez który według szacunków przeszło ponad 100 tysięcy więźniów<ref>{{cytuj stronę |url=https://dolny-slask.org.pl/3254214,Zgorzelec,Stalag_VIII_A__niemiecki_oboz_jencow_wojennych.html |tytuł=Stalag VIII A – niemiecki obóz jeńców wojennych |opublikowany=dolny-slask.org.pl |data dostępu=2017-12-31}}</ref><ref>{{cytuj stronę |url=https://www.it.zgorzelec.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=81&Itemid=41 |tytuł=Stalag VIII A na Ujeździe |opublikowany=www.it.zgorzelec.pl |data dostępu=2017-12-31}}</ref>, a zginęło kilka tysięcy jeńców – głównie radzieckich i włoskich
* kwiecień 1945 – zacięte walki o sforsowanie [[Nysa Łużycka|Nysy Łużyckiej]] na północ od Zgorzelca w okolicach wsi [[Prędocice]], miasto nie zostało dotknięte bezpośrednimi działaniami wojennymi. Wysadzenie wszystkich mostów na [[Nysa Łużycka|Nysie Łużyckiej]] przez oddziały [[Schutzstaffel|SS]]. W walkach z [[Wehrmacht|niemieckimi wojskami]] w rejonie Zgorzelca uczestniczyła [[2 Armia Wojska Polskiego]] oraz [[3 Armia Pancerna (ZSRR)|3 Armia Pancerna]], [[3 Gwardyjska Armia Pancerna]], [[52 Armia (ZSRR)|52 Armia]] i [[5 Gwardyjska Armia]] z [[1 Front Ukraiński|1 Frontu Ukraińskiego]] [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]]<ref>Bolesław Dolata, [[Tadeusz Jurga]], ''Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939–1945. Wybrane miejsca bitew, walk i akcji bojowych''. Warszawa 1971, s.227.</ref>.
* 1945 – ustalenie granicy na Nysie Łużyckiej, w wyniku czego prawobrzeżna część miasta zostaje włączona do Polski; wysiedlenie dotychczasowej ludności do Niemiec
* 1948 – data powstania obowiązującej nazwy miasta (zamiast Zgorzelice)
* 6 lipca 1950 – podpisano tu [[układ zgorzelecki]] między [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] a [[Niemiecka Republika Demokratyczna|NRD]] uznający formalnie [[Granica na Odrze i Nysie Łużyckiej|granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej]]
* Po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] osiedlono tu (oraz w [[Police|Policach]] w [[Województwo zachodniopomorskie|woj. zachodniopomorskim]]) dużą kolonię [[Grecy|greckich]] i [[Macedończycy|macedońskich]] uchodźców (głównie [[Komunizm|komunistycznych]] [[partyzant]]ów), którzy szukali schronienia w Polsce po [[Historia Grecji|greckiej wojnie domowej]] 1946–1948. Łącznie ich liczba sięgała 14 tysięcy osób. Wielu z nich wróciło do Grecji po upadku [[Dyktatura|dyktatury wojskowej]] i [[Amnestia|amnestii]] dla uczestników wojny. Od 1998<ref>{{cytuj stronę |url=https://www.zinfo.pl/artykuly/24060 |tytuł=JAK BAWILI SIĘ GRECY I POLACY 20 LAT TEMU? PIERWSZY FESTIWAL PIOSENKI GRECKIEJ | autor =Andrzej Żuber |opublikowany=www.zinfo.pl | data = 2017-07-05 | data dostępu=2019-09-18}}</ref> w mieście odbywa się festiwal piosenki greckiej (→ [[Eleni]]) pod patronatem [[Grecja|ambasady greckiej]] organizowany przez [[Nikos Rusketos|Nikosa (Nikolaosa) Rusketosa]].
* 1959–1965 – niedaleko Zgorzelca zlokalizowano odkrywkową [[Kopalnia Węgla Brunatnego Turów|Kopalnię Węgla Brunatnego Turów]] oraz [[Elektrownia Turów|Elektrownię Turów]].
* 1998 – 5 maja proklamowano powołanie wraz z Görlitz [[Europamiasto|Europamiasta Zgorzelec/Görlitz]] (Europastadt Görlitz/Zgorzelec)

{{Zobacz też|Tramwaje w Zgorzelcu|Most staromiejski Zgorzelec-Görlitz}}

== Zabytki ==
[[Plik:Przedmieście Nyskie.jpg|thumb|Ulica Daszyńskiego – Przedmieście Nyskie]]
[[Plik:Zgorzelec z dachu.jpg|thumb|Widok na Zgorzelec z dachu Domu Kultury]]
[[Plik:Plac pocztowy w Zgorzelcu.jpg|thumb|Plac Pocztowy pod koniec budowy]]
[[Plik:Jacob Boehme Haus.JPG|thumb|upright|Dom [[Jakob Böhme|Jakuba Böhmego]] przy ul. Daszyńskiego 12]]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/DLN-rej.pdf|tytuł=Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego|opublikowany=Narodowy Instytut Dziedzictwa|strony=260–262|data dostępu=2017-12-31}}</ref>:
* miasto, ośrodek historyczny
* zespół parków miejskich, z l. 1870–1930
* kamienice, ul. Bohaterów Getta 1 A, 3, 5, z l. 1896–1897, 1900
* dom, ul. Czachowskiego 1, z pocz. XX w.
* Przedmieście Nyskie – zespół architektoniczny – najstarsza cz. Zgorzelca od XVII w.:
** kamienice, ul. Daszyńskiego 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 19, 20, 67, 68, 70, 71, 72, 73, 75A, 75B, 76 z budynkiem gospodarczym, 77, 78, 82, 83, 98, z XVI w., XVII-XVIII w., XIX w./XX w.
** dom [[Jakob Böhme|Jakuba Böhmego]], ul. Daszyńskiego 12
** kamienica, ul. Wolności 7, z ok. 1880
** zespół dawnego [[Młyn trójkołowy|młyna]], ul. Wrocławska 2: budynek administracyjny, obecnie mieszkalny, elewator
* kamienice, ul. Domańskiego 1, 2, 4, z l. 1898–99, XIX w.
* [[Pałac w Zgorzelcu|pałac]], ul. Francuska 39 (d. 12), z 1730: park
* rządcówka, ul. Henrykowska 5, z 1880, ogród
* willa, ul. św. Jana 20, z 1898
* kamienice, ul. Kościuszki 2, 16, z l. 1905–1910
* dom kołodzieja, budynek mieszkalno-gospodarczy (przeniesiony), aleje Lipowe 1, drewniany, z 1822 o [[Konstrukcja przysłupowa|konstrukcji przysłupowy]] przy [[Obwodnica|obwodnicy miejskiej]]
* kamienica, ul. Łużycka 11, z 1898
* monumentalny gmach [[Miejski Dom Kultury w Zgorzelcu|Miejskiego Domu Kultury]], ul. Parkowa 1, z l. 1898–1902, miejsce podpisania [[Układ zgorzelecki|układu zgorzeleckiego]]
* dwa domy, obecnie internat, ul. Partyzantów 2–4, z pocz. XX w.
* kamienice, ul. Piłsudskiego 3, 4, 5, 7, 8, 10, 12, 14, z XIX w.
* dom, ul. Staszica 7, z k. XIX w.
* kamienice, ul. Warszawska 1, 2, 3, 7, 14, 15, z l. 1900–7, 1910–14, XX w.
inne zabytki:
* [[Parafia św. Jana Chrzciciela w Zgorzelcu|kościół pw. św. Jana Chrzciciela]], [[Neoromanizm|neoromański]] z l. 1905–1907
* [[Parafia św. Bonifacego w Zgorzelcu|kościół pw. św. Bonifacego]] z l. 1929–1930
* [[wieża ciśnień]] przy ulicy św. Jana
* [[Zgorzelec (stacja kolejowa)|dworzec PKP Zgorzelec Ujazd]]
* [[Most kolejowy w Zgorzelcu|most kolejowy]] na [[Nysa Łużycka|Nysie Łużyckiej]]
* dom studzienny, przy Placu Pocztowym
* [[kruczy folwark]] – Dom Pomocy Społecznej, przy ulicy Przechodniej. Niegdyś dom [[Bartłomiej Scultetus|Bartłomieja Scultetusa]].

== Klimat ==
{{Średnia temperatura i opady
|collapsed =
|metric_first =
|single_line =
|location = Zgorzelca
|Jan_Hi_°C = 1.4 |Jan_REC_Hi_°C = 15.0
|Feb_Hi_°C = 2.7 |Feb_REC_Hi_°C = 15.5
|Mar_Hi_°C = 7.4 |Mar_REC_Hi_°C = 20.4
|Apr_Hi_°C = 13.3 |Apr_REC_Hi_°C = 28.0
|May_Hi_°C = 18.6 |May_REC_Hi_°C = 30.4
|Jun_Hi_°C = 21.2 |Jun_REC_Hi_°C = 34.5
|Jul_Hi_°C = 23.3 |Jul_REC_Hi_°C = 36.0
|Aug_Hi_°C = 23.2 |Aug_REC_Hi_°C = 35.9
|Sep_Hi_°C = 18.3 |Sep_REC_Hi_°C = 28.6
|Oct_Hi_°C = 12.9 |Oct_REC_Hi_°C = 25.3
|Nov_Hi_°C = 6.4 |Nov_REC_Hi_°C = 17.4
|Dec_Hi_°C = 2.7 |Dec_REC_Hi_°C = 13.3
|Year_Hi_°C = 12.6 |Year_REC_Hi_°C = 36.0
|Jan_Lo_°C = -3.7 |Jan_REC_Lo_°C = -25.9
|Feb_Lo_°C = -3.3 |Feb_REC_Lo_°C = -23.4
|Mar_Lo_°C = 0.0 |Mar_REC_Lo_°C = -14.3
|Apr_Lo_°C = 3.3 |Apr_REC_Lo_°C = -7.6
|May_Lo_°C = 7.6 |May_REC_Lo_°C = -2.6
|Jun_Lo_°C = 10.8 |Jun_REC_Lo_°C = 1.3
|Jul_Lo_°C = 12.6 |Jul_REC_Lo_°C = 5.3
|Aug_Lo_°C = 12.3 |Aug_REC_Lo_°C = 4.0
|Sep_Lo_°C = 9.1 |Sep_REC_Lo_°C = 0.4
|Oct_Lo_°C = 5.2 |Oct_REC_Lo_°C = -6.3
|Nov_Lo_°C = 1.2 |Nov_REC_Lo_°C = -12.9
|Dec_Lo_°C = -2.0 |Dec_REC_Lo_°C = -22.8
|Year_Lo_°C = 4.4 |Year_REC_Lo_°C = -25.9
|Jan_MEAN_°C = -1.1
|Feb_MEAN_°C = -0.3
|Mar_MEAN_°C = 3.5
|Apr_MEAN_°C = 8.2
|May_MEAN_°C = 13.2
|Jun_MEAN_°C = 16.0
|Jul_MEAN_°C = 17.9
|Aug_MEAN_°C = 17.6
|Sep_MEAN_°C = 13.4
|Oct_MEAN_°C = 8.9
|Nov_MEAN_°C = 3.7
|Dec_MEAN_°C = 0.4
|Year_MEAN_°C = 8.4
|Jan_Precip_mm = 48
|Feb_Precip_mm = 38
|Mar_Precip_mm = 47
|Apr_Precip_mm = 40
|May_Precip_mm = 55
|Jun_Precip_mm = 68
|Jul_Precip_mm = 91
|Aug_Precip_mm = 79
|Sep_Precip_mm = 54
|Oct_Precip_mm = 40
|Nov_Precip_mm = 49
|Dec_Precip_mm = 52
|Year_Precip_mm = 661
|Jan_Precip_days = 12
|Feb_Precip_days = 10
|Mar_Precip_days = 11
|Apr_Precip_days = 8
|May_Precip_days = 10
|Jun_Precip_days = 12
|Jul_Precip_days = 12
|Aug_Precip_days = 11
|Sep_Precip_days = 9
|Oct_Precip_days = 8
|Nov_Precip_days = 10
|Dec_Precip_days = 12
|Year_Precip_days = 125
|source = Na podstawie 35-lecia 1979–2013<ref>{{cytuj stronę| url = https://www.ecad.eu/ |tytuł = European Climate Assessment & Dataset |data dostępu = 2014-08-27}}</ref> |accessdate =
}}

== Demografia ==
[[Plik:Zgorzelec z lotu ptaka.jpg|thumb|Zgorzelec sfotografowany z wysokości 10 tys. metrów z pokładu samolotu rejsowego (widoczny u góry zdjęcia z prawej strony)]]
{{osobny artykuł|Ludność Zgorzelca}}
Dane z 30 czerwca 2010<ref>{{cytuj stronę|url=http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/L_ludnosc_stan_struktura_2010.zip|tytuł=Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2010 r.|opublikowany=[[Główny Urząd Statystyczny|GUS]]|język=pl|archiwum=https://web.archive.org/web/20110515231125/http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/L_ludnosc_stan_struktura_2010.zip|zarchiwizowano=2011-05-15|data dostępu=2011-01-30}}</ref>:
{| class="wikitable"
!Opis ||colspan=2| Ogółem ||colspan=2| Kobiety ||colspan=2| Mężczyźni
|-
|Jednostka || osób || % || osób || % || osób || %
|-
|Populacja || '''31&nbsp;684''' || 100 || 16&nbsp;776 || 52,9 || 14&nbsp;908 || 47,1
|-
|Gęstość zaludnienia<br />[mieszk./km²] ||colspan=2| 1995,2 ||colspan=2| 1056,4 ||colspan=2| 938,8
|}

Piramida wieku mieszkańców Zgorzelca w 2014<ref name="populacja2016">{{Polska w liczbach|id=Zgorzelec|nazwa=Zgorzelec w liczbach|data dostępu=6 stycznia 2016}}</ref>.

[[Plik:Piramida wieku Zgorzelec.png|690x480px]]

== Transport ==
[[Plik:Goer-nysa-zgo.jpg|thumb|Widok z południa; fragment miasta z [[Most kolejowy w Zgorzelcu|mostem kolejowym]] na [[Nysa Łużycka|Nysie Łużyckiej]] ([[Linia kolejowa E 30]])]]
[[Plik:Zgorzelec ul. Armii Krajowej i Emilii Plater.jpg|thumb|Ulica Emilii Plater i Armii Krajowej]]

=== Transport drogowy ===
Przez Zgorzelec przebiegają następujące drogi:
{| class="wikitable"
|+
!Droga
!Trasa
!Trasa przez Zgorzelec
!uwagi
|-
|{{AS-droga|A|4|40}}
|([[Drezno]]) {{Flaga|DEU}} {{Flaga|UE}} [[Jędrzychowice (powiat zgorzelecki)|Jędrzychowice]] – [[Krzyżowa (powiat bolesławiecki)|Krzyżowa]] – [[Krzywa (województwo dolnośląskie)|Krzywa]] – [[Chojnów]] – [[Legnica]] – [[Wrocław]] – [[Opole]] – [[Gliwice]] – [[Katowice]] – [[Kraków]] – [[Tarnów]] – [[Rzeszów]] – [[Jarosław (województwo podkarpackie)|Jarosław]] – [[Przemyśl]] – [[Korczowa]] – [[Przejście graniczne Korczowa-Krakowiec|granica państwa]] [[Plik:BAB-Grenze.svg|16px|Symbol granicy państwowej]] {{Flaga|UKR}} &nbsp;([[Lwów]])
| –
|Na północ od miasta.
|-
|{{AS-droga|K|30}}
|{{AS-droga|K|94}} Zgorzelec – Lubań – [[Gryfów Śląski]] – [[Jelenia Góra]] {{AS-droga|K|3|65}}
| –
|
|-
|{{AS-droga|K|94}}
|{{AS-droga|K|30}} Zgorzelec – [[Bolesławiec]] – [[Krzywa (województwo dolnośląskie)|Krzywa]] – Chojnów – Legnica – [[Środa Śląska]] – Wrocław – [[Oława]] – [[Brzeg (miasto)|Brzeg]] – Opole – [[Strzelce Opolskie]] – [[Bytom]] – [[Będzin]] – [[Olkusz]] – Kraków – [[Bochnia]] – Tarnów – [[Dębica]] – Rzeszów – [[Łańcut]] – [[Przeworsk]] – Jarosław – [[Radymno]] – Korczowa
| –
|Na odcinku Zgorzelec – Krzywa była to trasa międzynarodowa [[Droga międzynarodowa T22|<span style="color:#FFFFFF; background:green">&nbsp;T22&nbsp;</span>]] w latach [[Lata 70. XX wieku|70.]] i [[Lata 80. XX wieku|80.]] XX wieku<ref>{{Cytuj książkę | tytuł = Samochodowy atlas Polski 1:500&nbsp;000 | wydawca = [[Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych|Państwowe przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych]] | miejsce = [[Warszawa]] | rok = 1979 | wydanie = V | isbn = 83-7000-017-7}}</ref>. W latach 1985–2008 oznaczana jako {{AS-droga|K|4|40}}.
|-
|{{AS-droga|W|351}}
|{{AS-droga|W|296}} Jagodzin – Pieńsk – Zgorzelec – Jędrzychowice {{AS-droga|K|94}}
|Henrykowska – Bolesławiecka
|
|-
|{{AS-droga|W|352}}
|{{AS-droga|K|30}} Zgorzelec – [[Bogatynia]] – {{Flaga|CZE}} {{Flaga|UE}} ([[Frýdlant]])
| –
|
|}
Dawniej przez Zgorzelec przebiegała {{AS-droga|W|317}}.

=== Transport kolejowy ===
* [[linia kolejowa nr 274]]
* [[linia kolejowa nr 278]] ([[Linia kolejowa E 30|E30]])

[[Plik:Zgorzelec, stacja kolejowa (1).jpg|thumb|Stacja kolejowa [[Zgorzelec (stacja kolejowa)|Zgorzelec]]]]

==== Stacje kolejowe ====
* [[Zgorzelec (stacja kolejowa)|Zgorzelec]]
* [[Zgorzelec Miasto]]
Na terenie miasta znajdują się 3 wiadukty kolejowe oraz jeden drogowy.

=== Publiczny transport zbiorowy ===
Na terenie zamkniętego dworca kolejowego [[Zgorzelec Miasto]] ma się rozpocząć inwestycja "Metro Park". Budowa obiektu przewiduje wybudowanie przystanków autobusowych oraz kasy biletowej dla autobusów oraz pociągów<ref>{{Cytuj stronę|url = https://metropolitaninvestment.pl/inwestycja/metro-park-zgorzelec/|tytuł = Metro Park Zgorzelec|opublikowany = www.metropolitaninvestment.pl/inwestycja/metro-park-zgorzelec/|data dostępu = 2019-12-23|archiwum = https://web.archive.org/web/20191223053339/https://metropolitaninvestment.pl/inwestycja/metro-park-zgorzelec/|zarchiwizowano = 2019-12-23}}</ref>.

==== PKS ====
* [[PKS Sp. z o.o. w Kamiennej Górze]]<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.pks-kamgora.com.pl|tytuł = PKS Kamienna Góra<!-- tytuł wygenerowany przez bota -->|opublikowany = www.pks-kamgora.com.pl|data dostępu = 2015-09-17|archiwum = https://web.archive.org/web/20001204192600/http://www.pks-kamgora.com.pl/|zarchiwizowano = 2000-12-04}}</ref>
* [[PKS w Lubaniu Sp. z o.o.]]<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.pksvoyager.pl|tytuł = Brak dostępu / Forbidden|nazwisko = Kupczyk|imię = Tomasz|opublikowany = www.pksvoyager.pl|data dostępu = 2015-09-17}}</ref>

==== Prywatni przewoźnicy ====
* Astel<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.firmy.zinfo.pl/wizytowka/229|tytuł = Zinfo.pl – Zgorzelec, Zawidów, Pieńsk, Węgliniec|opublikowany = www.firmy.zinfo.pl|data dostępu = 2015-09-17}}</ref>
* Bieleccy<ref>{{Cytuj |url = http://bieleccybus.pl/zgorzelec|tytuł = Zgorzelec |autor=* admin2 |opublikowany = bieleccybus.pl |data dostępu = 2015-09-17|archiwum = https://web.archive.org/web/20150907080022/http://www.bieleccybus.pl/zgorzelec|zarchiwizowano = 2015-09-07}}</ref>

==== Komunikacja miejska ====
Miasto posiada jedną linię autobusową nr „50” obsługiwaną przez firmę ASTEL (nr 1, nr 2S i nr 3)<ref>{{Cytuj stronę|url = https://archive.is/20170104010701/http://zgorzelec.eu/index.php?option=com_content&view=article&id=4453:komunikacja-miejska-q50q-po-nowemu&catid=200:miasto&Itemid=100035|tytuł = zgorzelec.eu – Komunikacja miejska „50”|opublikowany = www.zgorzelec.com|data dostępu = 2017-01-03}}</ref>.
Dawniej miasto posiadało [[Tramwaje w Zgorzelcu|sieć tramwajową]].

=== Transport lotniczy ===
W 2013 przy ul. Lubańskiej oddano do użytku sanitarne [[Lądowisko Zgorzelec-Szpital|lądowisko]].

== Oświata ==
[[Plik:Zgorzelec, ul. Partyzantów 4 - szkoła wiosną.jpg|thumb|LO im. Braci Śniadeckich w Zgorzelcu]]
[[Plik:Görlitz Zgorcelec Gimnazjum Nr. 3 und Einkaufszentrum bei Stadtbrücke (cropped).JPG|thumb|"Cogito" - Szkoła podstawowa i liceum (Dawniej Szkoła Podstawowa nr 1, później Gimnazjum nr 3)]]
[[Plik:Zespół Szkół Zawodowych - panoramio.jpg|thumb|Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych im. Emilii Plater]]
{| class="wikitable"
!Placówka
!Adres
|-
|Przedszkole Publiczne nr 2
|ul. Kościuszki 1
|-
|Przedszkole Publiczne nr 8 z Oddziałami Integracyjnymi
|ul. św. Jana 21<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.przedszkole8.dzg.pl|tytuł = Witamy na stronie Przedszkola Publicznego nr 8 z Oddziałami Integracyjnymi – Pod Słoneczkiem|opublikowany = www.przedszkole8.dzg.pl|data dostępu = 2015-07-07}}</ref>
|-
|Przedszkole Publiczne nr 9
|ul. Powstańców śl. 62
|-
|Przedszkole Publiczne nr 12
|ul. Wyspiańskiego 9a
|-
|Szkoła Podstawowa „Tęcza” – oddział przedszkolny
|ul. boh. II AWP 16
|-
|Przedszkole Niepubliczne nr 1 „Zaczarowany Domek”
|ul. Staszica 19
|-
|Przedszkole Niepubliczne nr 2
|ul. Brzozowa 1
|-
|Przedszkole Niepubliczne nr 3 „Pajacyk”
|ul. Tuwima 2a<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.przedszkole-pajacyk.pl|tytuł = Przedszkole|opublikowany = www.przedszkole-pajacyk.pl|data dostępu = 2015-07-07}}</ref>
|-
|Przedszkole Niepubliczne nr 4 z Oddziałami Integracyjnymi
|ul. Wolności 8 i ul. Broniewskiego 27a<ref>{{Cytuj |url = http://www.zspzgorzelec.szkolnastrona.pl|tytuł = szkolnastrona – ZSP w Zgorzelcu – Strona startowa - |opublikowany = www.zspzgorzelec.szkolnastrona.pl |data dostępu = 2015-07-07|archiwum = https://web.archive.org/web/20150708031139/http://www.zspzgorzelec.szkolnastrona.pl/|zarchiwizowano = 2015-07-08}}</ref>
|-
|Punkt Przedszkolny „Wyspa Skarbów”
|ul. Żeromskiego 24
|-
|Punkt Przedszkolny „Raj Malucha”
|ul. Iwaszkiewicza 24 b/2
|-
|Punkt Przedszkolny „Baby City”
|ul. Wolności 10
|-
|Punkt Przedszkolny „Chatka Puchatka”
|ul. Francuska 39
|-
|Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jarosława Iwaszkiewicza (z Oddziałami Integracyjnymi)
|ul. Reymonta 16<ref>{{Cytuj |url = http://sp2zgorzelec.szkolnastrona.pl|tytuł = Szkoła Podstawowa nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi w Zgorzelcu |opublikowany = sp2zgorzelec.szkolnastrona.pl|data dostępu = 2015-07-07}}</ref>
|-
|Szkoła Podstawowa nr 3 im. Janusza Korczaka
|ul. Armii Krajowej 10a<ref>{{Cytuj |url = http://sp3zgorzelec.szkolnastrona.pl|tytuł = Szkolnastrona.pl – Strony internetowe dla oświaty |opublikowany = sp3zgorzelec.szkolnastrona.pl|data dostępu = 2015-07-07}}</ref>
|-
|Szkoła Podstawowa nr 5 im. Marii Skłodowskiej Curie
|ul. Prusa 17
|-
|Szkoła Podstawowa-Tęcza
|ul. boh. II AWP 16<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.szkoly-tecza.pl|tytuł = Regenbogen-Schulen|opublikowany = regenbogen-schulen.de|data dostępu = 2015-07-07}}</ref>
|-
|Prywatna Szkoła Podstawowa „Prymus”
|ul. Wolności 8
|-
|Gimnazjum nr 1 z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Bolesława Chrobrego
|ul. Kościuszki 68<ref>{{Cytuj |url = http://www.gim1.edu.pl/news.php|tytuł = Gimnazjum nr 1 w Zgorzelcu – News|opublikowany = www.gim1.edu.pl|data dostępu = 2015-07-07|archiwum = https://web.archive.org/web/20150708063403/http://www.gim1.edu.pl/news.php|zarchiwizowano = 2015-07-08}}</ref>
|-
|Gimnazjum nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi i Oddziałami Dwujęzycznymi im. Jana Pawła II
|ul. Orzeszkowej 60<ref>{{Cytuj |url = http://web.archive.org/web/20130904182527/http://gim2zgorzelec.szkolnastrona.pl/|tytuł = Szkolnastrona.pl – Strony internetowe dla oświaty |opublikowany = www.gim2zgorzelec.szkolnastrona.pl|data dostępu = 2015-07-07}}</ref>
|-
|Niepubliczne Gimnazjum Łużyckie z Oddziałami Dwujęzycznymi
|ul. Partyzantów 4
|-
|Europejskie Gimnazjum w Zgorzelcu
|ul. Boh. II AWP 16
|-
|Szkoła Podstawowa COGITO
|ul. Piłsudskiego 1<ref>{{Cytuj stronę|url = https://cogitozgorzelec.pl/|tytuł = "Cogito Zgorzelec"|opublikowany = cogitozgorzelec.pl|data dostępu = 2023-04-01}}</ref>
|-
|Liceum Ogólnokształcące COGITO
|ul. Piłsudskiego 1
|-
|Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych im. Emilii Plater w Zgorzelcu
|ul. Francuska 6<ref>{{Cytuj stronę|url = http://zspemilka.pl|tytuł = EMILKA Zgorzelec|opublikowany = zspemilka.pl|data dostępu = 2015-07-07}}</ref>
|-
|Zespół Szkół Zawodowych i Licealnych im. Górników i Energetyków Turowa
|ul. Powstańców Śląskich 1<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.zszil.pl/news.php|tytuł = ZSZiL Zgorzelec – im. Górników i Energetyków Turowa – News|opublikowany = www.zszil.pl|data dostępu = 2015-07-07|archiwum = https://web.archive.org/web/20150708053447/http://www.zszil.pl/news.php|zarchiwizowano = 2015-07-08}}</ref>
|-
|LO im. Braci Śniadeckich
|ul. Partyzantów 4<ref>{{Cytuj stronę|url = http://lo.zgorzelec.org|tytuł = Liceum Ogólnokształcące im. Braci Śniadeckich w Zgorzelcu|opublikowany = lo.zgorzelec.org|data dostępu = 2015-07-07}}</ref>
|}

== Kultura i sztuka ==
[[Plik:Zgorzelec 190906 15 dom kulturny.jpg|thumb|[[Miejski Dom Kultury w Zgorzelcu|Miejski Dom Kultury]]]]
[[Plik:Amfiteatr w Zgorzelcu.jpg|thumb|Amfiteatr w Zgorzelcu podczas Dni Miasta 2012]]
* [[Miejski Dom Kultury w Zgorzelcu|Miejski Dom Kultury]]
* Biblioteka Miejska w Zgorzelcu
* Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia
* [[Muzeum Łużyckie w Zgorzelcu|Muzeum Łużyckie]]
* Młodzieżowa Orkiestra Mandolinistów
* Grupa Teatralna „Widziadło”
* Dziecięcy Teatr Baśni.
* W mieście działa kino „PoZa NoVa”<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.pozanova.zgorzelec.eu/|tytuł=Oficjalna strona kina|opublikowany=pozanova.zgorzelec.eu|język=pl|data dostępu=2012-02-01}}</ref>.

== Media lokalne ==
<!-- ============================================================ -->
<!-- Jeżeli chcesz dodać wpis do działu media, zamiast tutaj -->
<!-- umieść go najpierw na stronie dyskusji tego artykułu. Linki -->
<!-- umieszczone bez przeprowadzonej weryfikacji ZOSTANĄ USUNIĘTE -->
<!-- ============================================================ -->
* zgorzelec.info (od 21 stycznia 2003, a od 30 listopada 2005 roku jako dziennik)<ref>{{Cytuj stronę| tytuł= zgorzelec.info| url= https://www.zgorzelec.info/contact| opublikowany= zgorzelec.info| język= pl| data dostępu= 2022-09-11}}</ref>.
* zinfo.pl<ref>{{Cytuj stronę| tytuł= zinfo.pl| url= https://www.zinfo.pl/| opublikowany= zinfo.pl| język= pl| data dostępu= 2022-09-11}}</ref>
* Telewizja Kablowa „Tomków” oferującą kanały telewizyjne, internet oraz telefon<ref>{{Cytuj stronę| tytuł=telewizja| url=https://www.tomkow.pl/index.php/tv| opublikowany= tomkow.pl| język= pl| data dostępu= 2022-09-11}}</ref><ref>{{Cytuj stronę| tytuł=internet| url=https://www.tomkow.pl/index.php/internet| opublikowany= tomkow.pl| język= pl| data dostępu= 2022-09-11}}</ref><ref>{{Cytuj stronę| tytuł=telefon| url=https://www.tomkow.pl/index.php/telefon| opublikowany= tomkow.pl| język= pl| data dostępu= 2022-09-11}}</ref>, a także emitująca lokalną stację ''TVT Zgorzelec''<ref>{{Cytuj stronę| tytuł= tvtzgorzelec.pl| url= https://www.tvtzgorzelec.pl/| opublikowany= tvtzgorzelec.pl| język= pl| data dostępu= 2022-09-11}}</ref>.
* Lokalny portal informacyjny www.nastyku.pl<ref>{{Cytuj | tytuł= nastyku.pl| url= https://www.nastyku.pl/| opublikowany= nastyku.pl| język= pl| data dostępu= 2022-09-11}}</ref>
{{fakt|W latach 90. istniało również ''Radio Frem'' (90.6 fm) oraz ''Zgorzelecka Telewizja Lokalna'' (ZTL)|data=2022-09}}.

Media regionalne o charakterze ponadmiejskim poruszające problemy miasta Zgorzelca:
* [[Gazeta Wojewódzka]]
* [[Gazeta Powiatowa|Gazeta Regionalna Dolny Śląsk]]

== Turystyka ==
Przez miasto przebiega [[Dolnośląska Droga św. Jakuba]] odcinek szlaku pielgrzymkowego do grobu [[Jakub Większy Apostoł|św. Jakuba]] w [[Santiago de Compostela]] w [[Hiszpania|Hiszpanii]].

== Sport i rekreacja ==
* Hala sportowo–widowiskowa mogąca pomieścić od 4,5 tys. osób przy ulicy Lubańskiej.

* Centrum Sportowo-Rekreacyjne przy ul. Maratońskiej, w którego skład wchodzą: dwa boiska do piłki nożnej, kompleks boisk o nawierzchni sztucznej, hala sportowa, basen kryty, basen odkryty, korty tenisowe, siłownia, sauna, gabinet odnowy biologicznej.

=== Kluby i zespoły ===
[[Plik:Hala Zgorzelec Turow.jpg|thumb|Wnętrze hali Centrum Sportowego w Zgorzelcu w 2008]]
* [[Turów Zgorzelec|KKS Turów Zgorzelec]] ([[koszykówka]]) – [[Polska Liga Koszykówki (2013/2014)|mistrz Polski 2013/2014]]
* MKS Osa Zgorzelec ([[lekkoatletyka]], [[Koszykówka|żeńska koszykówka]])
* Zgorzelecki Klub Bokserski ([[boks]])
* [[Nysa Zgorzelec|MKS Nysa Zgorzelec]] ([[piłka nożna]])
* UKS Basket Zgorzelec ([[koszykówka]])
* UKS Energetyk Zgorzelec ([[Pływanie (sport)|pływanie]])
* KS Turów Zgorzelec ([[żeglarstwo]])
* BS Edi-Team Zgorzelec ([[Biegi lekkoatletyczne|bieganie]])
* UKS Warrior Zgorzelec ([[taekwondo]])
* Kick Fighters Zgorzelec ([[kick-boxing]] ([[K-1 (organizacja)|K-1]]))
* UKS Zapasy Zgorzelec ([[zapasy]])
* UKRSA Cogito Zgorzelec (sporty alternatywne; windsurfing, snowboarding, kitesurfing, turystyka piesza i rowerowa, wspinaczka skałkowa)
* Wing-Tsun Polska - klub w Zgorzelcu ([[Wing Chun|Wing Tsun]] - [[sztuki walki]])<ref name="Wing-Tsun Zgorzelec">{{Cytuj |tytuł = Wing-Tsun Polska |data dostępu = 2023-04-20 |opublikowany = Wing-Tsun Polska (klub w Zgorzelcu)|url = https://www.wing-tsun.co/zgorzelec/ |język = pl}}</ref>

== Religia ==
[[Plik:Kościół św. Jadwigi Śląskiej Zgorzelec.JPG|thumb|Kościół rzymskokatolicki św. Jadwigi Śląskiej]]
[[Plik:2012 Zgorzelec 07.jpg|thumb|[[Cerkiew Świętych Konstantyna i Heleny w Zgorzelcu|Cerkiew prawosławna Świętych Konstantyna i Heleny]]]]
Na terenie miasta funkcjonują następujące związki wyznaniowe:
* [[Kościół Chrześcijan Baptystów w RP|Kościół Chrześcijan Baptystów]]:
** [[Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów w Zgorzelcu|zbór w Zgorzelcu]]<ref>{{Cytuj |url = https://baptysci.pl/zbory |tytuł = Zbory |opublikowany = baptysci.pl |data dostępu = 2023-03-27}}</ref>
* [[Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP|Kościół Ewangelicko-Augsburski]]:
** filiał Zgorzelec-Görlitz należący do [[Parafia Ewangelicko-Augsburska w Lubaniu|parafii w Lubaniu]]<ref>{{Cytuj |url = https://www.luteranie.pl/zgorzelec-gorlitz-kaplica-w-krypcie-kosciola-sw-piotra/ |tytuł = Zgorzelec – Görlitz – kaplica w krypcie kościoła św. Piotra |opublikowany = luteranie.pl |data dostępu = 2023-03-27}}</ref>
* [[Kościół katolicki w Polsce|Kościół rzymskokatolicki]] ([[dekanat Zgorzelec]]):
** [[Parafia św. Bonifacego w Zgorzelcu|parafia św. Bonifacego]]<ref name="krk">{{Cytuj |url = https://diecezja.legnica.pl/parafie-i-dekanaty/ |tytuł = Parafie i dekanaty |opublikowany = diecezja.legnica.pl |data dostępu = 2023-03-27}}</ref>
** [[Parafia św. Jadwigi Śląskiej w Zgorzelcu|parafia św. Jadwigi Śląskiej]]<ref name="krk"/>
** [[Parafia św. Jana Chrzciciela w Zgorzelcu|parafia św. Jana Chrzciciela]]<ref name="krk"/>
** [[Parafia św. Józefa Robotnika w Zgorzelcu|parafia św. Józefa Robotnika]]<ref name="krk"/>
** [[Parafia Matki Bożej Łaskawej w Zgorzelcu|parafia Matki Bożej Łaskawej]]<ref name="krk"/>
* [[Kościół Zielonoświątkowy w RP|Kościół Zielonoświątkowy]]:
** zbór „Arka”<ref>{{Cytuj |url = https://kz.pl/znajdz-swoj-kosciol/ |tytuł = Znajdź Kościół |opublikowany = kz.pl |data dostępu = 2023-03-27}}</ref>
* [[Mesjańskie Zbory Boże (Dnia Siódmego)]]:
** punkt misyjny w Zgorzelcu podległy zborowi w [[Warszawa|Warszawie]]<ref>{{Cytuj |url = http://zboryboze.pl/o-nas/kontakt/ |tytuł = Kontakt – Zbory |opublikowany = zboryboze.pl |data dostępu = 2023-03-27}}</ref>
* [[Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny]]:
** [[Parafia Świętych Równych Apostołom Konstantyna i Heleny w Zgorzelcu|parafia Świętych Równych Apostołom Konstantyna i Heleny]]<ref>{{Cytuj |url = https://www.orthodox.pl/administracja/metropolie/diecezja-wroclawsko-szczecinska/dekanat-lubinski/ |tytuł = Dekanat lubiński |opublikowany = orthodox.pl |data dostępu = 2023-03-27}}</ref>
* [[Świadkowie Jehowy]]
** zbór Zgorzelec–Południe
** zbór Zgorzelec–Zachód
** zbór Zgorzelec–Śródmieście (w tym grupa języka migowego) z [[Sala królestwa|Salą Królestwa]]<ref>{{jw|data dostępu=2020-07-22}}</ref><ref>{{cytuj |url = https://www.gazetaregionalna.pl/zgorzelec/12060-swiadkowie-jehowy-w-luzycach-wznawiaja-publiczna-dzialalnosc.html |tytuł = Świadkowie Jehowy wznawiają publiczną działalność |data = 2022-07-01 |data dostępu = 2022-07-05 |opublikowany = gazetaregionalna.com}}</ref><ref>{{cytuj |url = https://web.archive.org/web/20120409012259/http://www.ditel.pl/?kn=&kb=&km=&kp=&kg=&ku=&ka=&kw=&kbi=&whatext=Jehowy&whereext=&submit=true&exte=false&page=4 |tytuł = Sala Królestwa, Zgorzelec, Słowackiego 9F |opublikowany = ditel.pl}}</ref>.

== Atrakcje ==
[[Plik:Zgorzelec-Postsäule-2.JPG|thumb|Pocztowy słup dystansowy króla [[August II Mocny|Augusta II Mocnego]]]]
[[Plik:Military cemetery of the Polish second army in Zgorzelec4.JPG|thumb|[[Cmentarz Żołnierzy 2. Armii Wojska Polskiego w Zgorzelcu|Cmentarz Żołnierzy 2. Armii Wojska Polskiego]]]]
* Przez Zgorzelec prowadzą szlak [[Via Regia]] oraz dwa szlaki [[Pielgrzym (religia)|pątnicze]]: Wielkopolska i Dolnośląska [[Droga św. Jakuba]], które przez [[Most staromiejski Zgorzelec-Görlitz|Most staromiejski]] łączą się z [[Europa|europejską]] siecią [[Droga św. Jakuba|dróg św. Jakuba]] (hiszp. Camino de Santiago).
* Na placu Pocztowym w Zgorzelcu stoi rekonstrukcja pocztowego słupa dystansowego z [[1725]], postawionego za panowania króla Polski i [[Wikariusz Świętego Cesarstwa Rzymskiego|Wikariusza Świętego Cesarstwa Rzymskiego]] [[August II Mocny|Augusta II Mocnego]]. Słup jest ozdobiony [[Herb Rzeczypospolitej Obojga Narodów|herbem Rzeczypospolitej]] oraz [[monogram]]em króla. Oryginał znajduje się w [[Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu]].
* W Zgorzelcu znajduje się jedna z największych wojskowych nekropolii w Polsce – [[Cmentarz Żołnierzy 2. Armii Wojska Polskiego w Zgorzelcu|Cmentarz 2 Armii Wojska Polskiego]] (3420 grobów).

== Ludzie związani ze Zgorzelecem ==
{{Kategoria główna|Ludzie związani ze Zgorzelcem}}

== Współpraca międzynarodowa ==
Miasta i gminy partnerskie<ref>{{Cytuj |tytuł = Miasta Partnerskie |data dostępu = 2021-06-07 |opublikowany = Zgorzelec - Oficjalny Serwis Miasta |url = https://zgorzelec.eu/zgorzelec-2/miasto/miasta-partnerskie/ |język = pl}}</ref>:
* {{Flaga|FRA}} [[Avion]]
* {{Flaga|DEU}} [[Görlitz]]
* {{Flaga|UKR}} [[Myrhorod|Mirhorod]]
* {{Flaga|GRC}} [[Nausa (Imatia)|Nausa]]

== Panoramy miasta ==
{{Duża grafika|Zgorzelec Panorama.jpg|900px|Panorama Zgorzelca, fotografia z powietrza}}
{{Duża grafika|Zgorzelec z samolotu.jpg|900px|Zgorzelec z lotu ptaka, a w tle [[Berzdorfer See]]}}

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę |nazwisko= Dobrzyński |imię=Zbyszek |nazwisko2= Fokt |imię2=Krzysztof |tytuł= Pod stuletnią kopułą |data=2003 |wydawca=Oficyna Wydawnicza „Obrzeża” |miejsce=Zgorzelec |isbn=83-88380-28-1 |strony=}}
* {{cytuj książkę |nazwisko= Waack |imię=Christoph |nazwisko2= Haslinger (red.)| imię2=Peter |tytuł=Historisch-topographischer Atlas schlesischer Städte / Historyczno-topograficzny atlas miast śląskich |wydawca=Herder-Institut |miejsce=Marburg/Wrocław |rok= 2010 |tom=1 |tytuł tomu = Görlitz/Zgorzelec |isbn=978-3-87969-361-0 |język = de pl |strony=}}

== Linki zewnętrzne ==
<!-- ============================================================= -->
<!-- NIE DODAWAJ NADMIERNEJ ILOŚCI LINKÓW, -->
<!-- ZWŁASZCZA TAKICH, KTÓRE ZAWIERAJĄ REKLAMY – -->
<!-- WIKIPEDIA NIE STANOWI ICH ZBIORU, -->
<!-- ANI NIE JEST MIEJSCEM, KTÓRE MOGŁOBY SŁUŻYĆ CELOM REKLAMOWYM. -->
<!-- =============================================== -->
<!-- Jeżeli sądzisz, że Twój link wnosi coś istotnego do artykułu, -->
<!-- to zamiast umieszczać go tutaj, -->
<!-- dodaj go najpierw na stronie dyskusji bieżącego artykułu. -->
<!-- Linki umieszczone bez przeprowadzonej weryfikacji -->
<!-- ZOSTANĄ USUNIĘTE!!! -->
<!-- ============================================================= -->
* [http://www.zgorzelec.eu/ Urząd Miasta Zgorzelec]

{{Miasta województwa dolnośląskiego}}
{{Gmina Zgorzelec}}
{{Powiat zgorzelecki}}
{{Powiat zgorzelecki (dawny)}}
{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Zgorzelec| ]]
[[Kategoria:Miasta w województwie dolnośląskim]]
[[Kategoria:Miasta w województwie dolnośląskim]]
[[Kategoria:Zgorzelec]]
[[Kategoria:Miasta w Polsce, którym nadano prawa miejskie w XX wieku]]
[[Kategoria:Gminy w województwie dolnośląskim]]

Wersja z 13:10, 19 sie 2023

Geografia

Miasto położone jest na Dolnym Śląsku, w polskiej części Górnych Łużyc, na wschód od Nysy Łużyckiej, która przecina wschodnią krawędź granitowego masywu łużyckiego z przedgórzami pogranicza czesko-łużyckiego. Znajduje się na styku północnych terenów wrzosowisk i stawów Górnołużyckich i południowych Wyżyn Łużyckich . Na południe od płaskowyżu przełomu Nysy Łużyckiej do Nysy wpływa Czerwona Woda (Rothwasser) . Na płaskowyżu nad Nysą znajduje się tzw. Lasek Myśliwski (Jägerwäldchen).

Na północny wschód od miasta znajduje się Zgorzeleckie Wrzosowisko (Görlitzer Heide), duży obszar leśny, który był własnością miasta do czasu podziału miasta w 1945 roku. Dzisiejszy obszar miejski Zgorzelca to około 209 m npm, natomiast regionów nadbrzeżnych na Nysie jest około 175 m npm . Najwyższym wzniesieniem jest Drewniak ( Jäckelsberg, dawniej też Holzberg ) w południowej dzielnicy Ujazd o wysokości 225,3 m npm, następnie Mojeska Góra (Długa Góra) na południowy wschód od cmentarza komunalnego na 224,7 m npm i Krucze Wzgórze (również Krucza Góra; Rabenberg ) w na Przedmieściu Nyskim (Neissevorstadt) z 221,7 m npm. Teren około 215 m npm - widok na tzw. Felsenkanzel na przeciwległą winnicę Landskronbrauerei i około 30 metrów poniżej przełomowa dolina Nysy jest już zarośnięta.

Geologia

Obszar miejski położony jest w dużej mierze na szarogłazie łużyckim. Jedynie obszar na południe od mostu miejskiego znajduje się na granodiorycie łużyckim. Granica między dwoma warstwami skał biegnie mniej więcej od mostu granicznego (im. Jana Pawła II) przez ulicę Marszałka Józefa Piłsudskiego, dalej ulicami Ignacego Daszyńskiego i Bohaterów II Armii Wojska Polskiego.

Szarogłaz składa się z biotytu, szarego kwarcu i jasnego skalenia z warstwami drobnoziarnistego szarogłazu i gęstych łupków szarogłazowych. Na południe od wiaduktu Nysy, na wysokości ujścia Czerwonej Wody, nastąpiło zwężenie doliny Nysy spowodowane twardymi końcami granodiorytu.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zgorzelec&oldid=71076496”