Veire la font de Republica païsana

← Republica païsana
Aquesta modificacion va èsser desfaita. Confirmatz los cambiaments (visibles en bas d'aquesta pagina), puèi salvatz se sètz d’acòrdi. Mercés de motivar l’anullacion dins la bóstia de resumit.
Sètz pas autorizat(ada) a modificar aquesta pagina, per la rason seguenta :
Votre adresse IP fait partie d’une plage qui a été bloquée sur tous les wikis de la Fondation Wikimédia.
Le blocage a été effectué par ‪Jon Kolbert‬. Le motif invoqué est Open proxy/Webhost: Visit the FAQ if you are affected .
Début du blocage : 23 abril de 2022 a 23.16
Expiration du blocage : 23 decembre de 2024 a 23.16
Votre adresse IP actuelle est 132.148.121.6. La plage bloquée est 132.148.0.0/16.
Incloeu els detalls de dalt en totes les consultes que feu. Si penseu que heu estat blocat per error, trobareu més informació i instruccions al reglament global No proxys oberts.
Altrament, per a discutir sobre el blocatge, publiqueu una sol·licitud de revisió a Meta-Wiki. Vous pouvez également envoyer un courriel à la file des coordinateurs VRT à stewards@wikimedia.org, en incluant tous les détails ci-dessus.
Podètz veire e copiar lo contengut d'aquesta pagina.
Una '''[[republica]] [[païsan]]a''', '''republica de païsans''', '''republica agricòla''' o '''republica d'[[agricultor]]s''' (de l'[[alemand]] ''Bauernrepublik'') descriu un tipe de [[societat]], en vigor a l'[[Edat Mejana]] e especialament dins lo [[Sant Empèri Roman Germanic|Sant Empèri]], ont lo poder [[noblesa|nòble]] e eclesiastic èra inabitualament feble, quitament inexistent, permetent las comunautats localas de gaudir d'un naut gra d'[[autonomia]]. Dins aquel contèxt, lo tèrme "republica" implica pas necessàriament l'existéncia de l'aparelh d'un [[Estat]] formal, e mai se aquò existissiá dins d'unas d'aquelas comunautats, mas puslèu simplament l'abséncia de poder feudau/eclesiastic efectiu.
En règla generala, las republicas païsanas an durat lo mai longtemps dins de [[contrada]]s reculadas e dificilas d'accès (zònas costièras, [[illa]]s, [[palun]]s, [[torbièra]]s, valadas montanhòlas...), dins las qualas las autoritats exterioras avián de mal a intervenir, e generalament tròp paures per atirar fòrça d'atencion.

==Problèmas de terminologia / Sul mot "republica"==
Es essencial de plan comprene la portada del tèrme {{Citacion|[[republica]]}} dins la locucion de {{Citacion|republica paisana}}, tradusent lo tèrme alemand {{Citacion|lenga=de|Bauernrepublik}}. Uèi, una ''republica'' pòt far referéncia a l'encòp a un territòri e a un regim politic.

Dins lo contèxt istoric, lo mot "republica" es utilizat pels istorians principalament per soslinhar qu'aqueles territòris èran liures, sens lo poder dirècte d'un rei. S'agís de territòris pauc espandits, que correspondon uèi a l'espandida d'un [[Arrondiment (Alemanha)|arrondiment]] alemand o d'una [[Comuna dels Païses Basses|comuna neerlandesa]]. Pasmens, los procediments decisionals democratics dins las republicas paisanas (relativament pichonas) s'averan, a pròpriament parlar, èsser una forma d'autonomia locala comparabla al principi de la corporacion municipala. Malgrat aquò, aquelas comunautats recercavan o èran obligadas de demorar vassalas d'entitats mai poderosas. Es pas donc pas susprenent qu'a l'epòca ont existissián las republicas paisanas, existissiá egalament de nivèls d'Estat als quals los òmes liures reials èran obligats. Aquò torna d'unes istorians reticents a utilizar lo tèrme de republica paisana.

La question se pausa egalament de saber a qual moment de la transformacion de las republicas paisanas en territòris del tip del que prevaliá a l'Edat Mejana (per exemple dins lo cas de la creacion del [[comtat]] de [[Comtat de Frisa orientala|Frisa orientala]]) las condicions son vengudas incompatiblas amb l'ideal de la "republica".

De mai, es dificil de saber se las zònas que los dirigents territorials avián mesas a la disposicion dels immigrants per la colonizacion son vengudas de las republicas paisanas en acordant de dreches a l'autonomia o en luchant per aqueles dreches, o se, dins aqueles cases, la [[sobeiranetat]] formala contunha de sobeirans recrutaires sus "lor" territòri es determinant. Aquel problèma jòga un ròtle central dins los paisatges de [[Stedingen]]<!--FR Stedinge--> e [[Bregenzerwald]].

==Exemples==

===[[Frisa]] e Bas [[Elba]]===
[[Fichièr:Ostfriesland um 1300.png|vinheta|280px|Mapa de [[Frisa orientala]] e de sas particions a la debuta del {{s|XIV}}.]]

Los ''Bauernrepubliken'' se son particularament desvolopadas en [[Frisa (region istorica)|Frisa]], expression dirècta de l'ideal de [[libertat frisona]]. Se cita tot particularament lo cas de la [[peninsula de Butjadingen]]<ref>{{de}} [http://www.gemeinde-butjadingen.de/rathaus/geschichte ''Geschichtliche Entwicklung Butjadingens im Überblick''] Istòria de la comuna de Butjadingen</ref>, de la region de [[Stadland]], del [[país de Stedinga]] <!--{{incisa|-->(uèi [[arrondiment de Wesermarsch]])<!--}}--> e del [[país de Wursten]] <!--{{incisa|-->(uèi [[arrondiment de Cuxhaven]])<!--}}--> totes los quatre en [[Bassa Saxònia]] actuala, aital coma la [[Dithmarschen]], uèi [[arrondiment de Dithmarschen]] en [[Schleswig-Holstein]]. Totas aquelas zònas costièras èran regularament subjèctas a las inondacions de grandas envergaduras <!--{{incisa|-->(per exemple lo [[inondacion de Totsants en 1532]])<!--}}-->, çò que possava lors abitants a s'amassar per bastir amassa de restancas e garantir lor entreten, accions garantissent la subrevida de lors comunautats. Del meteis biais, la conquista de tèrras arablas se fasiá al prètz d'entrepresas de colonizacion mobilizant las fòrças de la comunautat.

====[[Rustringa]]====<!--[[de:Rüstringen]]-->
[[Fichièr:Hartwarder Landwehr Gedenkstätte.JPG|vinheta|280px|Memorial representant {{Citacion|lenga=de|l'Hartwarder Landwehr}} a Hartward ([[Rodenkirchen (Stadland)|Rodenkirchen]]), ont Rustringa pèrd en 1514 son independéncia.]] L'arquetip de la {{Citacion|lenga=de|Bauernrepublik}} se tròba en Rustringa, e perdurèt dins aquela contrada reculada {{Citacion|per-delai [[Jade (aiga)|Jade]]}}, al nòrd de las torbièras situadas cap a l'estuari de [[Weser]], pendent mantes sègles. Aicí, son los {{Citacion|lenga=fy|[[Redjeve]]n}}, magistrats elegits pels paisans, que detenon lo poder de far lo drech e de tornar<!--fr ''rendre''--> la justícia<ref>{{de}} [https://web.archive.org/web/20120315191346/http://www.urlaubwesermarsch.de/geschichte-der-wesermarsch.html ''Die Geschichte der Wesermarsch'']. Sit de l'ofici de torisme de Wesermarsch.</ref>. La basa de l'exercici del poder dels redjeven de Rustringe se tròba dins l'''{{Ligam|lenga=de|trad=Asegabuch|tèxte=Asegabuch}}''. L'ofici dels redjeven mòstra lo fòrt desvolopament e l'independéncia del poder municipal al [[sègle XIII]].

Lo tractat de [[1220]] intervengut entre la vila de [[Brèma (ciutat)|Brèma]] e Rustringa menciona pel primièr còp un organ collegial fasent ofici d'institucion governanta. S'agís del {{Citacion|lenga=la|sedecim coniurati de terra}}, de saber las {{Citacion|setze jurats del país}}. Aqueles {{Citacion|lenga=la|coniurati}} o {{Citacion|lenga=la|consules}} de las fonts latinas semblan correspondre als {{Citacion|lenga=fy|redjeven}} dels tèxtes frisons, jogant lo ròtle de conselhièrs. Lo conselh es elegit cada annada, e constituís l'una de las compausantas de l'estructura constitucionala cooperativa mesa en plaça per aquela comunautat. Jòga lo ròtle d'instància deliberativa<ref>{{de}} Volker Gabriel. [http://ediss.sub.uni-hamburg.de/volltexte/2004/2115/pdf/Dissertation.pdf ''Rechts- und Gerichtswesen im Lande Wursten vom Ausgang des Mittelalters bis ins 17. Jahrhundert'']. 2004, p. 56. {{PDF}}.</ref>.

L'independéncia de Rustringa pren fin en [[1514]], pendent la [[batalha de Hartward]].

====[[Frisa orientala]] e [[Frisa occidentala]]====
Los organs politics de las liuras republicas paisanas èran plaçadas jos la dominacion d'una part dels grands proprietaris terrenals<ref>Veire per exemple : {{de}} [https://web.archive.org/web/20130316072413/http://www.etzel-ostfriesland.de/geschichte.htm ''Ine Widdeken''].</ref>, d'autra part jos l'influéncia dels senhors dels territòris vesins<ref>{{de}} Heimatkundlicher Arbeitskreis e. V. Weenermoor - Möhlenwarf - St. Georgiwold - Beschotenweg. [https://web.archive.org/web/20120911022239/http://www.heimatkundlicher-arbeitskreis.de/Verschiedenes/Dollartfluten/Dollartfluten.htm ''1509 - 2009: 500 Jahre Cosmas- und Damianflut. Die Entstehung des Dollarts''.]</ref>. De fach, las relacions entre las diferentas Bauernrepubliken èran sovent emprentadas d'ostilitat, Frisa se trobant trocejada en una miriada de pichonas entitats. Maridatges e successions son l'escasença de temptativas de concentracion dels poders.

Atal, las diferentas Bauernrepubliken de [[Frisa orientala]] (e dins d'unes cases en [[Frisa occidentala]]) son progressivament tombadas jos l'autoritat de l'[[ostal de Cirksena]] al [[sègle XV]]. Jos [[Ulrich I de Frisa orientala|Ulrich I von Cirksena]], Frisa orientala ven en 1464 un [[Comtats del Sant Empèri|comtat d'Empèri]]. D'aquel temps, Frisa occidentala tomba jos la copa del [[Cercle de Borgonha]]. En [[1648]], las doas entitats se restacan a las [[Províncias Unidas]] independentas del [[Sant Empèri germanic]] en seguida del [[tractat de Münster (genièr de 1648)|tractat de Münster]].

====[[Brèma]] e [[Oldenborg]]====
Los paisans del [[país de Hadeln]] aguèron mai d'astre. Passant al [[sègle XIII]] jol contròtle del [[ducat de Saxònia-Lauenborg]], aquel Estat del Sant Empèri s'avera puslèu feble. Aquò garantís als paisans l'exercici de lor regim en granda autonomia, e çò cap a la fin del sègle XIX<ref>{{de}}. Land Niedersachsen. [http://www.niedersachsen.de/portal/live.php?navigation_id=6981&_psmand=1000 ''Die Friesen''].</ref>{{,}}<ref>{{de}} [http://www.nwzonline.de/Region/Kreis/Wesermarsch/Nordenham/Artikel/1228805/1228805.html ''Landsknechte fallen vor 500 Jahren ein. Freie Friesen an der Niederweser – Vortrag von Professor Dr. Bernd Ulrich Hucker'']. ''[[Nordwestzeitung]]''. 16 de febrièr de 2007.</ref>.

===[[Escandinàvia]]===
Lo tèrme "republica paisana" es de còps aplicat a d'unas comunautats d'[[Escandinàvia]] a l'[[Epòca Vikinga]] e a la [[Plena Edat Mejana]], sustot en [[Suècia]], ont lo poder reial sembla èsser estat inicialament pro feble, e dins las regions de la Suècia modèrna qu'èran pas encara jol regne del rei suedés, aital coma en [[Islàndia]], ont lo [[Estat liure d'Islàndia]] servís d'exemple de republica paisana inabitualament vasta e sofisticada, bastida sus las meteissas tradicions democraticas. D'unes istorians descrivon egalament lo mòde de governament de [[Gotland]] coma una Bauernrepublik abans l'arribada dels daneses en [[1361]].<ref>{{de}} Jörn Staecker. ''Die normierte Bestattung – Gotlands Kirchfriedhöfe im Spiegel mittelalterlicher Normen und Gesetze''. ''In''  Doris Ruhe, Karl-Heinz Spieß. ''Prozesse der Normbildung und Normveränderung im mittelalterlichen Europa''. Steiner, Stuttgart. 2000. p. 149.</ref> Las amassadas apeladas [[Thing]] èran al còr de las ancianas tradicions democraticas escandinavas.

===[[Alps|Espaci alpenc]]===
S'a trobat de similituds entre las Bauernrepubliken e los sistèmas de governament mes en plaça en [[Soïssa]], en particular suls territòris dels actuals cantons de [[Canton de Glarona|Glarona]], d'[[Canton d'Uri|Uri]], de [[Canton de Schwyz|Schwyz]] e d'[[Canton de Unterwald|Unterwald]] ont lo [[Landsgemeinde]] èra elegit per l'ensemble dels abitants. Lo conselh, compausat de seissanta [[òme]]s, constituís l'organ executiu del canton. Aquelas comunautats independentas de paisans alpins se son amassadas en [[confederacion]] amb de vilas, las qualas dispausavan pas de [[constitucion]] democratica. Aqueles ensembles son arribats a resistir a las pretensions dels comtes e ducs a l'entorn, e çò fins a la fin del [[sègle XVIII]].<ref>{{de}} Kurt Breysig. ''Die Geschichte der Menschheit''. De Gruyter, Berlin / New York. Deuxième édition, 2001. p. 202</ref>

La region de [[Bregenzerwald]] a conegut a la fin de l'Edat Mejana e a la debuta de l'epòca modèrna una Bauernrepublik, s'estant donat son pròpri conselh, sa pròpria constitucion (lo "Landsbrauch") e sa pròpria juridiccion.<ref>{{de}} Bregenzerwald Tourismus. [https://web.archive.org/web/20090619095418/http://www.bregenzerwald.at/xxl/de/849740/_season/at1/_articleId/850487/index.html ''Bregenzerwald''].</ref>

D'unas fonts de lenga [[alemand]]a parlan egalament de ''Bauernrepublik'' per descriure lo cas de la [[republica dels Escartons]] de [[Briançon]], amassa de territòris montanhòls avent gaudit de disposicions fiscalas e socialas particularas del [[sègle XIV|XIV]] al [[sègle XVIII]].<ref>{{Ligam web|lenga=de|url=http://www.freitag.de/autoren/der-freitag/zwischen-milchstrasse-und-mondlandschaft|títol=Zwischen Milchstraße und Mondlandschaft|autor=Gerhard Fitzthum|data={{data|17|febrièr|2006}}|sit=www.freitag.de|consultat lo=6 març 2013}}</ref>.

==Nòtas e referéncias==
===Nòtas===
<references group=N/>

===Referéncias===
{{Referéncias|colomnas=2}}
<small>{{Traduccion/Referéncia|de|Bauernrepublik}}
{{Traduccion/Referéncia|fr|Bauernrepublik}}
{{Traduccion/Referéncia|en|Peasant republic}}
{{Traduccion/Referéncia|es|República campesina}}</small>

==Veire tanben==
* [[Libertat frisona]]
* [[Dithmarschen]]
* [[Estat liure d'Islàndia]]
* [[Comuna medievala]]
* [[Anciana Confederacion Soïssa]]

{{Multibendèl|Portal politica|Portal Edat Mejana|Portal Païses Basses|Portal Islàndia|Portal Suècia|Portal Alps<!--Daufinat, Soïssa, Àustria-->}}

[[Categoria:Tipe de governament]]
[[Categoria:Drech medieval]]
[[Categoria:Frisa]]
[[Categoria:Istòria d'Islàndia]]
[[Categoria:Comtat de Gotland]]
[[Categoria:Istòria de Soïssa]]
[[Categoria:Istòria d'Àustria]]
Modèls utilizats sus aquesta pagina :
Tornar a la pagina Republica païsana.
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/wiki/Republica_païsana »