Бегемот: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Бегемот
Бегемот
Амандық күйі
Vulnerable (IUCN)
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Жануарлар Жамағаты: Хордалылар Табы: Сүтқоректілер Сабы: Жұптұяқтылар Тұқымдасы: Hippopotamidae Тегі: Hippopotamus Линней, 1758 Түрі: H. amphibius
Екі-есімді атауы
Hippopotamus amphibius Линней, 1758[1]
Ареал

Бегемот немесе гиппопотам немесе сусиыр (лат. Hippopotamus amphibius) — жұптұяқтылар отрядына, бегемоттар тұқымдасына жататын, күйіс қайырмайтын ірі жануар. Денесінің ұзындығы —4,5 м, салмағы — 2000—3000 кг, бойы — 1,5 м келеді. Терісі—қалың, түгі тықыр болады. Көбінесе суда тіршілік етеді. Қорегі — тек су өсімдігі. Топтанып жүреді.

Бегемот тек тропиктік Африкада кездеседі. Әрқайсысында бір ғана түр бар екі туысқа бөлінеді. Оның ересегінің дене тұрқы 4 – 4,5 м-дей, құйрығының ұзындығы 35 – 50 см, салмағы 2,6 – 3,2 т (кейде 4,5 т). Тіршілігінің көбін суда өткізеді, кейде судың таяз жеріне, жағасына шығады. Тері бездері қызғылт түсті шырыш бөліп шығарады, сондықтан денесі жез түсті болып келеді. Қырық – елу жылдай өмір сүреді, топтанып жүреді. Ергежейлі бегемоттың дене тұрқы 1,70 – 1,85 м, құйрығының ұзындығы 70 – 80 см, салмағы 250 – 275 кг. Ол жеке де, топтанып та жүреді, отыз бес жылдай өмір сүреді. Бегемот жағасы батпақ, қалың шөп өскен тұйық көлдерді мекендейді. Жақсы жүзеді, сүңгиді. Өсімдік тамыры мен түйнегін қорек етеді. Қорегін түнде іздейді. Еті, терісі, майы үшін көп ауланған. Ергежейлі бегемот санының жылдан-жылға азаюына байланысты қорғауға алынып, Халықаралық «Қызыл кітапқa» енгізілген. Кәдімгі бегемот немесе гиппопотам Қазақстанда хайуанаттар бағында бағылады.

Сусиырлар жайылымдар жанындағы өзендерді, көлдерді және батпақтарды мекендейді. Сусиырлар үшін ең ыңғайлы өмір сүру ортасы суға жартылай батып тұруға болатын құмды жағалауы бар тұрақты сулардың ашық алқаптары болып табылады. Әдетте олар өздерінің денелерін батыруға жетерліктей таяз суларды ұнатады.

Ұрғашы сусиыр әрбір екі жыл сайын бір ғана кіші сусиырды дүниеге әкеледі. Сусиырлардың баланы көтеру мерзімі сегіз ай. Сусиырлар баласын суда дүниеге әкеледі, баласы туыла салып жүзе алатын болады. Олар аналарының сүтімен суда жүріп-ақ қоректене бастайды. Олар туылғаннан соң алты-сегіз айға дейін аналарының сүтімен, одан соң шөппен қоректенеді. Жас сусиырларға қолтырауындар, арыстандар және гиеналар жиі шабуыл жасайды.

Сусиырлар – шөпқоректі жануарлар. Олардың ең бірінші азығы – шөп. Олар күн сайын түнде өздеріне белгілі жолдармен жайылымдарға азық іздеп шығады. Әрбір түн сайын шамамен 40 кг азық жейді. Олар шөпті жұлып, өсімдіктерді жұту үшін өздерінің қатты жалпақ еріндерін пайдаланады. Кей кездері олар белгілі бір аймақтағы барлық шөпті жеп тауысқанда бірнеше сағат ішінде келесі алқапқа көшіп шығады.

Сусиырлардың суға жақындықтарының басты себептерінің бірі – олардың терісі ерекше. Олардың терісі судан шыққан кезде жылдам құрғап кетеді. Сондықтан да олар суға жиі малтиды. Сусиырлардың терлететін бездері жоқ. Оның орнына олардың көптеген тері бездері болады, бұл бездер жабысқақ қызыл зат бөліп, денелері қызғылтым және терлеп тұрғандай көрінеді. Бұл бөлінген зат сусиырдың денесін Күннің ыстығынан қорғап, денесінде ылғалды сақтайды.

Өзен сусиырының денесі алып және аяқтары қысқа болып келеді. Бұл сусиырдың басы үлкен, құйрығы қысқа және әрбір аяғында төрт саусақтан болады. Әрбір саусағы тырнақ секілді тұяқпен аяқталады. Бұлардың қабыршақты саусақтары олардың жүзуіне көмектеседі. Еркек өзен сусиырларының биіктігі 1,7 м-дей, ал ұзындықтары 3-4,5 м-дей болады. Өзен сусиырлары өздерінің өте үлкен ауыздарын 150°-ге дейін ашып, үшкір және алып тістерін көрсете алады.

Ергежейлі сусиырлардың өлшемі үй шошқасының өлшеміндей-ақ. Олардың салмағы 125-тен 225 кг-ға дейін, бойлары шамамен 75-80 см болып келеді. Олар табиғатта сирек кездеседі, уақыттарын өзен сусиырларына қарағанда құрғақта көбірек өткізеді. Оларды Либерия, Кот-д ´ивуар, Сьерра-Леоне және Гвинеяның ормандарында ағыстар мен батпақтар жанынан кездестіруге болады7

Сусиырлар еркін байланысқан әлеуметтік топтарда өмір сүреді. Бір топтың 10-нан 15-ке дейін мүшесі болады. Топтың мүшелері мәңгілікке байланыспаған. Еркек сусиырлар өз аймақтарын нәжістермен белгілеп, осы аймақты қорғайды. Сонымен қатар олар топтағы ұрғашы сусиырларды да қорғайды

• Т. Мұсақұлов, ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕЛІ БИОЛОГИЯЛЫҚ СӨЗДІК І-том ҚАЗАҚМЕМЛЕКЕТБАСПАСЫ, Алматы — 1959, Редакциясын басқарған: Биология ғылымының докторы профессор Т. Дарқанбаев

Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет.

^[2]

Бұл — биология бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.

1. ↑ ITIS on Hippopotamus amphibius. Integrated Taxonomic Information System. Тексерілді, 29 шілде 2007.
2. ↑ Жануарлар әлемі