ایل گلباغی
گُلباغی (گُلباخی)، (به کردی: گه‌لواخی) نام اتحادیهٔ ایلی از ایل‌های کرد ایران، متشکل از گروهی از ایلات و طایفه‌های بزرگ و کوچک کرد مسلمان سنی شافعی‌مذهب عمدتاً ساکن در مناطقی از استان کردستان (ایران) و کردستان عراق. ولی طوایفی از آنها نیز در استان کرمانشاه و استان لرستان ساکن‌اند.
پیشینه
ویرایشدر جنگ شاه طهماسب با ازبکان در سالهای ۱۵۲۴ تا ۱۵۷۶ میلادی، سران ایل گلباغی مردانه جنگیدند و از اینرو شاه ضمن قدردانی از آنان، بموجب فرمانی سرزمین بیلاور و همچنین سرپرستی چند طایفه را به آنان محول کرد و به پاس خدمات عباس آقا گلباغی، (سرکرده ایل) ایل را گلباغی نامیدند. پس از پیوستن طوایفی از سلیمانی‌ها، مادکی‌ها، کلهر‌ها ورمه زیاری‌ها به طوایف گلباغی، یک ایل متحد و بزرگ تشکیل شد. ایل گلباغی بتدریج بزرگ و ثروتمند شد.[۱]
کوچ اجباری ایل
ویرایشدر دوران رضاخان میر پنج از سال ۱۳۰۱ شمسی به بعد ایل گلباغی از کردستان به سایر نقاط ایران کوچانده می‌شوند. گلباغی‌ها را از کردستان به همدان و اصفهان و تا دورترین نقطه‌ای مانند یزد که در جلگه واقع شده است کوچ دادند و در طی این نقل و انتقال چنان بر آنها سخت گرفتند که به تپه‌ها و بلندیها پناه بردند و چندین ماه همچون یاغیان جنگیدند.[۲] هنگامی که سرانجام آنان را سرکوب کردند و کوچ دادند، عده بیشماری از آنان نابود شده بودند. پس از استعفای رضاشاه، آنان به مساکن خود بازگشتند و از آن هنگام بسیاری از مردم ترک زبان که دولت آنان را در دهات گلباغی اسکان داده بود کردستان را ترک کردند.[۲] در همان زمان پس از استعفای رضاشاه، محمدرشیدخان بانه ایی به یاری عشایر اطراف سقز ارتش ایران را در دیواندره مورد تهاجم قرار داد. عشیرت گلباغی به یاری ارتش شتافتند و لشکر محمد رشید خان به سختی شکست خورد. محمد رشید خان هم به تلافی دو نفر از خوانین گلباخی را که به اسارت گرفته بود در سقز کشت.[۳]