Verliesaversie, of waarom besparen zo moeilijk is

Ik had eens een nieuwe telefoon nodig. Tot dat moment had ik altijd een iPhone en ik kon een nieuwe kopen voor ‘slechts’ 445 euro. Omdat ik aan het besparen was, keek ik toch even verder en ik zag een telefoon van het merk Motorola voor 185 euro. Qua basisfuncties waren de twee telefoons precies hetzelfde. En meer dan de basisfuncties heb ik niet nodig. De keuze leek makkelijk, toch kostte het me een week twijfelen voordat ik die maakte.

Ik had last van verliesaversie. Ik moest iets opgeven, status in dit geval, en was daar bang voor. Psychologen Amos Tversky en Daniel Kahneman toonden in de jaren zeventig aan dat de pijn van iets verliezen psychologisch tweemaal zo sterk is als het plezier dat iets van dezelfde waarde oplevert. Alleen al het idee dat we iets kunnen verliezen, veroorzaakt in ons een sterke reactie, die lang niet altijd rationeel is.

Verliesaversie is de reden waarom besparen zo moeilijk is. Als we eenmaal iets (willen) hebben, dan geven we het moeilijk weer op. In de loop der tijd heb ik mezelf wat regels aangeleerd, die me helpen die verliesaversie te bestrijden. Waar deze telkens op neerkomen: zie besparingen niet als acuut verlies, maar als toekomstige winst.

Vraag je af of je iets écht nodig hebt. Maak je een voorstelling van je nieuwe leven met het product dat je wil kopen. Is dit echt beter of makkelijker? Of koop je iets alleen maar voor de heb? Het helpt ook om een concreet spaardoel te hebben (zoals tonnair worden, of je studieschuld afbetalen), om jezelf eraan te herinneren wat je ‘wint’ door het geld niet uit te geven.

Stop jezelf met anderen te vergelijken. Het heeft geen nut om spullen te kopen om indruk op anderen te maken. Er zullen altijd mensen zijn met grotere auto’s, duurdere telefoons of copieuzere maaltijden. Maar zijn ze ook gelukkiger? Grote kans van niet.

Houd je huis opgeruimd. En houd je spullen goed zichtbaar en bereikbaar. Zo herinner je jezelf eraan wat je al hebt. En koop je geen dingen dubbel. Dat is pas zonde.

Winkel zo weinig mogelijk. Logisch natuurlijk, maar dit vergt wel wat voorbereiding. Haal zo veel mogelijk verleidingen weg. Verwijder apps van en links naar webwinkels. Schrijf je uit voor al hun nieuwsbrieven en mailings. Installeer een adblocker. Kortom, maak het jezelf lastig om iets te kopen. Dit kan ook door betaalpassen te schrappen. Misschien is het handig dat-ie ook op je telefoon zit, maar is het nodig?

Repareer spullen of laat het doen. De basisbeginselen van het fietsonderhoud zouden onderdeel moeten zijn van elke Nederlandse opvoeding. Maar ook klusjes in, om en misschien zelfs op het huis zou je zelf kunnen doen. Hoe je een plankje aan de muur moet bevestigen of een kraan moet vervangen, kun je op YouTube zien. Met wat basisgereedschap in huis kom je een heel eind. Het kost misschien wat tijd maar het gevoel van voldoening dat het oplevert, is pure winst.