Meral Polat slalomt gemakkelijk van een chique voorstelling naar een comedyshow

Cem Karaca of Selda Bagcan?

‘Shit man, wat is dat nou voor vraag? Het zijn allebei helden, grondleggers van de Anatolische psychedelische muziek. Ik moet kiezen? Oké, dan wordt het Cem Karaca. Dat was naast een artiest ook een linkse activist, een extravagante figuur, met een hele mooie, dikke en glanzende snor, een broek met wijde pijpen aan, lange haren – echt jaren zestig.

‘Karaca was onderdeel van een groep jonge artiesten zoals Barış Manço die in de jaren zestig studeerde aan de Universiteit van Istanbul. Het was de tijd van The Doors, Led Zeppelin, Jimi Hendrix. Een nieuw geluid, met een nieuwe manier van kijken tegen de wereld, erg tegen de gevestigde orde.

‘Artiesten als Karaca en Barış Manço gaven daar hun eigen draai aan, door oude Anatolische volksliedjes te mengen met westerse arrangementen zoals een synthesizer of een elektrische gitaar.

‘In 1980 deed het Turkse leger een staatsgreep. Heel veel muziek werd verboden, linkse artiesten werden gearresteerd. Karaca was op dat moment voor een concert in Berlijn. Hij heeft toen ongeveer zeven jaar in ballingschap moeten leven, want in Turkije zou hij ook direct opgepakt worden.

‘Zangeres Selda Bagcan heeft ook een speciale plek in mijn hart. Ik leerde haar en alle andere Anatolische psychedelische muziek via mijn vader kennen. Zij was ook links georiënteerd en kwam in de jaren tachtig naar Nederland als arbeidsmigrant. Bagcan vond ik een ontzettend stoere vrouw. Ze heeft ook in de gevangenis gezeten vanwege haar muziek. In de jaren tachtig heb ik als kind samen met mijn ouders een concert van haar bezocht in België.’

‘Beide artiesten komen voorbij in Turkadelica, een vierdelig programma over Anatolische psychedelische muziek dat ik presenteer. Het behandelt alle aspecten van dit muziekgenre, de politieke, de muzikale, de maatschappelijke.’

Adelheid Roosen of Jennifer Hoffman?

‘Ik hou echt van Jennifer, maar het wordt Adelheid. Met Jennifer speelde ik in De luizenmoeder, waar ik de rol van Mel speel. Geweldig om met haar te werken in zo’n hitserie. Maar mijn vorming als actrice vond eerder plaats en kwam voor een belangrijk deel tot stand door Roosen, naast actrice en theatermaker ook docent aan de Toneelschool van Amsterdam.

‘Ik was 17 jaar oud toen ik er terechtkwam. Ik wist daarvoor niet eens dat er zoiets als een toneelschool bestond. Mijn eerste dag op die school vond ik vet spannend. Ik keek de klas rond. Dit zijn dus de mensen waar ik de komende vier jaar mee zal studeren. En toen kwam Adelheid binnen. Een vrouw met cowboylaarzen aan, roodgestifte lippen, lang roetzwart haar. Ik was meteen omver geblazen. Wat een persoonlijkheid.

‘Bij Adelheid heb ik ook mijn eerste stage gelopen. Dat was voor het stuk De gesluierde monologen, een tegenhanger van De vagina monologen, gebaseerd op interviews met verschillende vrouwen. Voor De gesluierde monologen interviewde Adelheid zeventig vrouwen met een islamitische achtergrond en maakte daar monologen van. We hebben dat tien jaar lang gespeeld, van 2004 tot 2014, in Nederland, België, Duitsland, Frankrijk, Turkije en Amerika.

‘Bij De gesluierde monologen kwam voor mij alles samen. Op de toneelschool leerde ik het ambacht, de techniek. Bij de monologen kon ik dat combineren met een gevoel van urgentie. Het voelde als een grote verantwoordelijkheid om de verhalen van deze vrouwen te mogen vertellen. Ik was hun doorgeefluik.

Dit waren de verhalen van vrouwen die in Blijf-van-mijn-lijfhuizen hadden gezeten, een was op haar 14de uitgehuwelijkt. Maar diezelfde religie die haar onderdrukte gaf haar ook veel kracht. Er zat complexiteit in dit stuk.’

Verkademeisje of lid van de havermelkelite?

‘Wat is de havermelkelite? O ja, van die hippe mensen die voor gentrificatie zorgen. Oké, dan ben ik havermelkelite. Absoluut. Want echt niet dat ik een Verkademeisje ben. Zowel mijn moeder als mijn oma hebben in de Verkadefabriek in Zaandam gewerkt. Die hebben er echt een tennisarm van gekregen. Acht uur per dag stonden ze aan de lopende band, chocoladerepen maken. Die eerste generatie migrantenvrouwen, jongen. Zoals die hebben moeten afzien. Ongelofelijk.

‘Vooral mijn oma was trots dat ze in de Verkadefabriek kon werken. Die moest mijn opa ervan overtuigen. Ze verveelde zich stierlijk thuis. Uiteindelijk hebben mijn moeder en oma er ongeveer twaalf jaar gewerkt.

‘Ik ben in Amsterdam geboren, maar bracht een groot deel van mijn jeugd door in de wijk Poelenburg in Zaandam. Je had er alle nationaliteiten. Turken waren er in de meerderheid. Het was zeker een beetje rauw, maar ik vond het ook supergezellig. Ik kon er bij alle buren over de vloer komen.

‘Toen ik 17 was verhuisden we weer terug naar Amsterdam. Mijn vader was een echte ondernemer. Hij heeft een videotheek gehad, een café en uiteindelijk een schoonmaakbedrijf voor in de bouw. Dat hield kantoor in Amsterdam.

‘Of ik onderdeel van de Amsterdamse culturele elite ben? Zo voelt het zeker niet, maar ik denk dat ik wel begrijp wat je bedoelt. In de afgelopen jaren zijn er heel wat deuren voor mij opengegaan dankzij mijn rol als Mel in De luizenmoeder. Dat was echt een krankzinnig succes. Opeens kreeg ik meer rollen aangeboden. Nu speel ik in de serie Bodem van Eva Crutzen. Ik vertolk de rol van Jana, de beste vriendin van Crutzen.

‘Maar ik beweeg mij nog altijd net zo makkelijk in allerlei milieus als vroeger. De ene avond ben ik bij een hele chique theatervoorstelling, de andere avond bij een stand-upcomedyshow. Vroeger op school was ik ook al zo. Dan hing ik bij de gabbers, dan bij de Turkse meiden, dan weer bij de wannabe gangsters.’

Ez Ki Me of Bille Bille?

‘Honderd procent Ez Ki Me. Dat is Turks-Koerdisch voor ‘wie ben ik?’ En Bile Bile betekent ‘willens en wetens’ in het Koerdisch. Het zijn beide titels van muzieknummers die ik heb gemaakt.

‘Ik ben altijd al met muziek bezig geweest, altijd ook gezongen. In 2020 besloot ik een sabbatical te nemen om er meer werk van te maken. En toen brak corona uit en zaten we allemaal thuis.

‘Gelukkig kwam ik toen pianist Chris Doyle en percussionist Frank Rosaly tegen. Samen werden we het Meral Polat Trio. We maken muziek geïnspireerd op Koerdische volksliederen en hebben inmiddels bijna overal in Europa opgetreden.

‘Ez Ki Me is naar een gedicht dat mijn vader schreef. Ik stelde hem een keer een van die grote levensvragen die ik altijd stel: wat betekent het om mens te zijn? Een tijdje later kwam hij met een papiertje aanzetten met een zelfgeschreven in Koerdisch schrift. Wat staat hier? vroeg ik. Hij antwoordde: je stelt mij zo’n grote vraag, denk je dat je het antwoord daarop zomaar krijgt? Ga maar op zoek, probeer het zelf maar te vertalen. En zo begon mijn zoektocht naar mijn Koerdische wortels, naar hoe wij in Turkije gemarginaliseerd werden, maar ook hoe veerkrachtig wij zijn.

‘Het gedicht gaat als volgt: ‘Ik ben een mens, een mogelijkheid tot vrijheid, ik ken geen verdeeldheid, geen discriminatie, ik ben een baby, een volwassene, een oudere. Wie ben ik? Ik ben een mens.’

‘Mijn vader overleed vier jaar geleden. Hij was een berg die opeens wegviel uit mijn leven. Hij was degene bij wie ik mijn bevestiging zocht, degene die mij op het pad van artiest bracht.

‘Vroeger dacht ik dat je op straat ontdekt moet worden om acteur te worden, zoals sommige acteurs van Goede tijden slechte tijden overkwam. Ik had geen idee. Ik wist alleen dat ik van films hield. Ik at ze op. Mijn vader had in Zaandam, waar ik deels ben opgegroeid, een videotheek. Ik keek alles, van Turkse films tot Bollywood.

‘Toen ik 16 was vroeg mijn vader me op de bank te gaan zitten. Je bent ongelukkig, Meral, zei hij. Wat is er aan de hand? Ik deed een toerismeopleiding, maar had er geen aansluiting, het viel erg tegen. Wat wil je doen dat jou wel gelukkig maakt? vroeg mijn vader. Wil je astronaut, een zeemeermin of een wolk zijn? Hij kon zich altijd heel poëtisch uitdrukken. Maar dat opende wel iets in mijn geest. Hij legde daarmee voor mij de lat iets hoger dan wat ik voor mijzelf voor mogelijk hield. En het was uiteindelijk ook mijn vader die met de inschrijfformulieren voor de toneelschool thuis kwam aanzetten.’

Baba Zula of Gaye Su Akyol?

‘Weer zo’n nare keuze. Allebei steengoede Anatolische psychedelische muzikanten. Maar dan ga ik voor Gaye Su Akyol. Een geweldige vrouw die ook in de gevangenis heeft gezeten voor haar muziek.

‘Mijn eerste contact met Su Akyol is ook bijzonder. Dat gebeurde al voordat ik aan Turkadelica begon. Op een dag stuurde ze mij vanuit het niets een bericht via Instagram. Ze was de naam van mijn band, Meral Polat Trio, ergens tegengekomen, waarschijnlijk in een lijst voor wereldmuziek. Ze complimenteerde mij met mijn werk. Ik sprong een gat in de lucht. Een bericht van Su Akyol!

‘Pas toen we Turkadelica maakten ontmoette ik haar in het echt. Dat was meteen omhelzen, meteen dichtbij. Ik had dat met alle vrouwelijke artiesten die ik voor het programma ontmoette. Er was direct herkenning. Een natuurlijk gevoel van zusterschap.’