Humor som skapar bråk

«Gauteshow» slo ned som ei bombe i norsk offentlegheit tidlegare i år.

I første episode som blei sendt på NRK fekk artist Ella Marie Hætta Isaksen spørsmålet: «Seksuell vald, kva er det, slo han deg med pikken, liksom?».

Seinare har humorprogrammet mellom anna tulla med kortvokste og pedofili.

Avisene har skrive om mobbing, diskriminering og krenking.

Talkshow-parodien er likevel ikkje aleine om å få sjåarar til å sette kaffien i halsen. Vi har samla fleire norske humoraugneblikk det blei mediesirkus av.

Meld til politiet

Ein komikar som har sytt for mykje ståk og styr i norsk offentlegheit er Otto Jespersen.

Mellom anna blei han skulda for jødehat, han blei trua på livet og meld til politiet for humoren sin.

Det blei stor oppstandelse i 2003 då Otto Jespersen sette fyr på det amerikanske flagget. Det skjedde i fjernsynsprogrammet «Torsdagsklubben» på TV 2.

Dessverre får vi ikkje vise klipp frå programmet, men det som skjedde var at Jespersen heldt ein ironisk monolog med eit USA-flagg i bakgrunnen. Jespersen agiterte for krigen i Irak i 2003, og tende eit lys for USA. Det enda med at flagget tok fyr.

Fleire sjåarar rasa. Otto Jespersen og TV 2 blei meld til politiet, saka blei seinare lagt bort.

Sjølv sa hovudpersonen at han ikkje klarte å ta saka alvorleg.

Puppestuntet

Synnøve Svabø herja som stuntreportar i NRK på 1990-talet. Ho skapte fleire overskrifter, ikkje minst då ho fekk Ap-leiar Thorbjørn Jagland til å ta henne på puppene.

Stuntet blei sendt i NRK-programmet «Weekend Globoid» i 1998, og blei straks mat for avisene.

Men kva handla dette eigentleg om?

Jo. Tidlegare hadde Noreg fnist og fnyst av eit openbert manipulert bilete av popstjerna Janet Jackson og ein AP-politikar.

No var Janet Jackson i Noreg for å spele konsert i Oslo. Det var dit Synnøve Svabø var på veg, då ho heilt tilfeldig såg Thorbjørn Jagland.

Ho byrja å tenke på det manipulerte biletet, og bestemde seg for å gi Jagland ei utfordring.

– Han stod fram ikkje særleg mandig, han hadde akkurat snakka om at han likte lavendelbad og raudvin. Så eg ville gi Jagland høve til å vere litt macho, og hjelpe han å bryte barrieren på 36.9 prosent av stemmene, fortel ho.

Svabø hoppa ut av bilen og fekk Jagland med på ei etterlikning.

600 000 nordmenn fekk med seg stuntet. VG kåra Synnøve Svabø og Thorbjørn Jagland til TV-vinnarar den veka.

Samstundes blei det mykje presseoppslag. Svabø blei mellom anna skulda for å vere ei bølle, og Jagland skulda for puppegrafsing.

– Eg synest Jagland har fått ufortent mykje kritikk, dette var jo noko eg tvinga han til, seier Svabø.

Stuntet heldt fram å leve i avisene fleire år etterpå, ikkje minst då eit medlem i Arbeidarpartiet melde Svabø til politiet nokre år seinare.

– Eg blei meld til politiet for utukt mot Jagland, fortel Svabø.

Saka vart lagt bort.

Sjølve hendinga lever derimot vidare, ikkje minst fordi det blei pensum i samfunnsfag på vidaregåande.

– Det syntest dottera mi var veldig flaut.

Tissing på TV

I dag kjenner vi Bjarte Hjelmeland best som skodespelar, regissør, eller teatersjef. I 1996 var han programleiaren som sytte for at TVNorge-programmet «Mandagsklubben» blei tatt av lufta.

Årsak?

Bjarte Hjelmeland hadde eit anstrengt forhold til vekebladet «Se og Hør», så han tissa, eller lét som han tissa, på eit eksemplar av vekebladet.

«Ingen plass for TV-rølp», skreiv Dagbladet. Programmet blei tatt av lufta.

Kyllingstuntet

Eit døme på humor som ingen skjønte var humor før lenge etterpå, var det såkalla kyllingstuntet til Bård Tufte Johansen.

Vi må tilbake til 2002, og nok ein gong var AP-leiar Thorbjørn Jagland involvert.

TV 2 rapporterte frå Rikshospitalet, der Thorbjørn Jagland var innlagt etter eit anfall. Det blei sagt at Jagland trong fred og ro.

Midt i rapporten frå journalisten, dukka Bård Tufte Johansen opp, kaklande i eit kyllingkostyme. Kort tid etter drog han frå sjukehuset i ein NRK-bil.

Stuntet førte til eit ramaskrik. Media kasta seg over saka, utan heilt å få med seg kva poenget var: mediekritikk.

Bård Tufte Johansen ville gjere narr av pressa og mediesirkuset rundt Jaglands sjukdom.

Pressa likte det ikkje. Stuntet blei dømt nord og ned dei første dagane, og stempla som totalt feilslått.

Kringkastingssjefen var kjapt ute og beklaga både til Jagland og til TV 2.

– Eg hugsar at eg fekk beskjed om å be om orsaking, seier Johansen til NRK i dag.

Uforståeleg satire i Dagsnytt 18

Eit litt annleis døme på humor som folk ikkje skjøna var humor, var då Yousef Hadaoui blei kasta ut av nyheitsprogrammet «Dagsnytt 18».

Hadaoui skulle diskutere Humorprisen, men oppførte seg underleg i studio og kjefta mot ein usynleg person.

Ingen skjøna noko som helst, og avisene skreiv villig vekk om komikaren som blei kasta ut av studio.

NRK måtte ut og be om orsaking til si eiga nyheitsavdeling.

Det viste seg at dette var eit planlagt stunt signert satireredaksjonen «Satiriks» i NRK. Satiriks-redaksjonen tulla med ulvedebatten i Noreg.

Grunnen til at Yousef Hadaoui oppførte seg rart, var at han snakka med ein fiktiv ulv som ingen kunne sjå før sketsjen blei sendt.

Sketsjen gav litt meir meining når folk forstod at det var ein animert ulv Yousef snakka med. – Men folk trudde jo at eg var gal, fortel han.

Han legg til at stuntet fekk konsekvensar for han. Mellom anna blei folk meir skeptiske til å hyre han som programleiar.

Mullaløftet

I 2004 blei det rabalder fordi komikar Shabana Rehman gjorde noko tilsynelatande uskuldig: ho løfta ein mann.

Det må seiast at dette ikkje var kva som helst slags mann.

Tidleg på 2000-talet var mulla Krekar, eller Najmuddin Faraj Ahmad som han eigentleg heiter, ein godt kjend person i Noreg.

Han var mistenkt for terror, og Noreg ville utvise den tidlegare geriljaleiaren til Irak. Krekar sjølv tok avstand til skuldingane om terror.

I 2004 gav han ut sjølvbiografien «Med egne ord». Etter ein panelsamtale om boka, ville komikar Shabana Rehman sjekke om Krekar var like liberal som han hevda. Ho gjorde noko som skapte bråk:

Ho tok armane rundt Krekar og løfta han i vêret, til store protestar frå han sjølv.

Rehman kalla det ein satirisk test, for å sjå om Krekar var med på spøken. Det var han altså ikkje.

Det blei ramaskrik i media, og nyheita gjekk verda rundt.

I eit intervju med Time Magazine sa Rehman: «Det beste med mullaløftet var at det gjorde det klart for nordmenn kva slags fridom dei verkeleg har, kva for verdiar dei har.»

Jødesvin

Me har tidlegare nemnt ulvestuntet i Dagsnytt 18. NRKs satireredaksjon «Satiriks» har også sytt for fleire nyheitsoppslag, ikkje minst då dei tulla med antisemittisme.

I 2019 publiserte dei ein satirevideo der ein mann ikkje vil leggja ordet «jødesvin» i Scrabble.

Folk blei rasande. Klagane rann inn, fleire kalla den animerte sketsjen antisemittisk.

NRK blei dessutan klaga inn til PFU (Pressens Faglige Utvalg) for brot på god presseskikk.

Det enda med at NRK trekte nettvideoen. PFU konkluderte likevel med at sketsjen ikkje var eit brot på god presseskikk.

Bråk etter KLM-kødd med krigsheltar

På 1970-talet kødda humortrioen Trond Kirkvaag, Knut Lystad og Lars Mjøen (KLM) med norske krigsheltar.

Det gjekk ikkje bra.

TV-publikummet likte ikkje å sjå karikaturar av krigsheltane som virra rundt i skogen og sprengde seg sjølve i staden for tyskarar.

– Då var det mange sure miner i norsk presse, seier Lars Mjøen i dag.

Det hjelpte ikkje at sketsjen gjekk på TV 8 mai, som er frigjeringsdagen. Folk rasa og kringkastingssjefen måtte ut og be om orsaking.

Blackface i humoreality

Komikar Espen Eckbo har hatt stor suksess med humorreality før jul. Parodiane «Nissene på låven» og «Nissene over skog og hei» var begge suksessar då dei blei sendt. TVNorge har sendt seriane i reprise fleire gongar.

Ni år etter at «Nissene over skog og hei» blei sendt første gong, blei det bråk. Det handla særleg om karakteren Ernst Øyvind.

Kritikarane meinte dette var eit døme på blackface. Rasisme-skuldingane hagla, og debatten raste i norsk presse.

Etter fleire dagar med debatt tok TVNorge og Discovery til slutt programmet av lufta, berre for å bli skulda for å vere feige. Debatten gjekk nokre dagar til, før reality-parodien igjen blei publisert.