Главна страница

Добре дојдовте на Википедија

слободната енциклопедија што може секој да ја уредува
имаме 131.720 статии на македонски јазик

Избрана статија за оваа седмица

Нуклеарна фисија — јадрена реакција или процес на радиоактивно распаѓање, при кој атомско јадро со голема маса се цепи на помали делови (полесни јадра). Притоа честопати се добиваат слободни неутрони и фотони (во вид на гама-зрачење), а истовремено се ослободува голема количина енергија.

Нуклеарната фисија на тешки елементи е откриена на 17 декември 1938 г. од Ото Хан и неговиот помошник Фриц Штрасман, а теоретски ја објаснила Лиза Мајтнер со внукот Ото Роберт Фриш во јануари следната година. Името на овој процес му го дал Фриш според простата делба на клетката. Фисијата е егзотермна реакција при која можат да се ослободат големи количества енергија и како електромагнетно зрачење и како кинетичка енергија на деловите (загревање на материјата). За фисијата да резултира со ослободување енергија, вкупната енергија на сврзување на добиените елементи мора да биде понегативна (повисока) од онаа на почетниот хемиски елемент.

Фисијата е вид јадрена трансмутација поради тоа што добиените хемиски елементи се разликуваат од првобитниот атом. Двете нови јадра имаат мали разлики во големината, со однос меѓу масите 3:2 кај честите фосилни изотопи. Најголемиот дел од јадрените фисии се бинарни (се расцепуваат два наелектризирани дела), но повремено (2-4 пати од 100), се добиваат три нови (позитивно наелектризирани) јадра со тернарна фисија. Големината на најмалото од нив се движи меѓу онаа на протон и јадро на аргон. (Дознајте повеќе...)

архива · наредни избрани статии · критериуми

Слика на денот
Крајбрежен мост во Биг Сер, Калифорнија.
други избрани слики

Дали сте знаеле…

Занимливости од содржините на Википедија:

Знаци од писмото на Дупјачката таблица споредени со други палеоевропски писма

... дека Дупјачката таблица пронајдена кај костурското село Дупјак сведочи за писменоста во Македонија пред повеќе од 7000 години?
... дека на светот постојат дури 4.000 сорти на компир?
... дека тесерактот е хиперкоцка која се простира во четири просторни димензии?
... дека соѕвездието Јужен Крст има само четири ѕвезди?
... дека ирскиот композитор Џон Филд е творец на ноктурното, подоцна популаризирано од Шопен?
... дека на најнепристапната точка на Антарктикот стои биста на Ленин?
... дека знамето на Шкотска како симбол го носи Андреиниот крст, на кој се смета дека е распнат Апостол Андреја — заштитник на Шкотска?
... дека Општина Василево се смета за македонската престолнина на празот?
... дека нашата галаксија има 100 - 400 милијарди ѕвезди и барем уште толку планети?
... дека елкарите се црви чии „гранчиња“ се пипки за собирање на планктон?
... дека градот Белград во Албанија е основан во IV век п.н.е. од македонскиот цар Касандар под името Антипатреја во чест на татко му Антипатар?
... дека библискиот цар Соломон имал 700 жени и уште 300 конкубини?
... дека скопската населба Кисела Вода е наречена по чудотворниот извор кој се наоѓал на местото на денешната црквичка „Св. Никита“?
... дека главата на Климент Охридски се чува во манастирот „Св. Јован Претеча“ кај Бер, Егејска Македонија?
... дека Кина на кинески се нарекува Џунг-гуо (中國) со значење „средишна земја“?
... дека пустината Деште Лут во Иран е најврелото место на Земјата, на чија површина се измерени дури 70,7 °C?

архива · предложете факт

На денешен ден…

Денес е 27 ноември 2022 г.

Настани:

1095	На црковниот Собор во Клермон во Франција, папата Урбан II ги повикlа соборните црковни големодостоинственици и световните владетели да тргнат во воен поход против „неверниците“, Селџуци, кои ја зазеле „светата земја“ Палестина, со Исусовиот гроб во Ерусалим. Со тоа ја поттикна Првата крстоносна војна што започна во следната година.
1895	Шведскиот фабрикант Алфред Нобел, пронаоѓач на динамитот, во Париз напиша своерачен тестамент со кој каматите од големиот имот ги остава за развој на науката, литературата и на борците за мир. „Наградите треба да се делат без оглед на националноста“, пишуваше во тестаментот, со кој се основа Нобеловата награда за најголеми достигнувања на човековиот ум.
1919	По Првата светска војна, во која учествуваше на страната на Оската, Бугарија потпиша мир (Нејски мировен договор, потпишан во Неј на Сена) врз основа на кој Добруџа и припадна на Романија, приморјето на Тракија и на Грција, а градовите Струмица, Благоевград и Цариброд на Кралството СХС.
1926	Ахмет Бег Зогу во Тирана потпиша пакт со Мусолини за зајакнување на својот реакционен феудален режим во Албанија.
1942	Втора светска војна: Француската морнарица потопи поголем дел од својата воена флота во тулонското пристаниште за да не падне во рацете на нацистите.
1946	Солунскиот партиски весник „Лаки Фони“ објави список на околу 100 лица од Леринско и од Воденско (претежно Македонци), кои беа интернирани на егејските острови.
1982	водачите на 31 африканска земја, на состанокот во Триполи, ги осудија Соединетите Американски Држави поради нивната „економска, воена и нуклеарна соработка со Јужноафриканската Република“.
1997	Во Брисел, со одобрение на Министерскиот совет на Унијата, беше одобрена Спогодбата за соработка и транспорт меѓу Европската унија и Република Македонија.

Родени:

1701	Андерс Целзиус — шведски физичар и астроном.
1901	Емануел Чучков — македонски политичар.
1921	Александар Дубчек — водач на Прашката пролет.
1931	Радмила Пашиќ — македонски археолог.
1940	Брус Ли — глумец и борач од Хонгконг.
1951	Дражен Далипагиќ — босански и југословенски кошаркар.
1959	Звонко Варга — српски и југословенски фудбалер.
1960	Јулија Тимошенко — украинска политичарка.
1960	Владо Јаневски — македонски поп-пејач и композитор.
1961	Авдија Пепиќ — македонски економист и политичар.
1963	Владимир Машков — руски глумец.
1964	Роберто Манчини — италијански фудбалер и тренер.
1978	Иван Гутиерез — шпански велосипедист.
1979	Александар Васоски — македонски фудбалер.
1982	Александар Кержаков — руски фудблер.
1987	Лујџи Датоме — италијански кошаркар.

Починале:

8 п.н.е.

Хорациј — римски поет.

1570	Јакопо Сансовино — италијански вајар и архитект.
1953	Јуџин О'Нил — американски писател, добитник на Нобеловата награда.
1955	Артур Хонегер — француски композитор.
1992	Иван Генералиќ — хрватски сликар.
2013	Нилтон Сантос — бразилски фудбалер.
2014	Станислав Микулски — полски глумец.
2018	Горан Стефановски — македонски писател.
2020	Шпиро Губерина — хрватски глумец.

Што е Википедија?

Википедија е енциклопедија напишана преку соработка на многу од нејзините читатели. Таа е посебен вид на мрежно место, наречено вики, што го прави придонесот кон неа брз и лесен.

Сакате да помогнете?
Започнете со нашиот вовед!

Содржина и помош

почетен курс · помош · кратко упатство · превод на статија · вашата прва статија · селска чешма · викисредби · начела и напатствија · категориски индекс · избрана содржина · добри статии · нови статии · потребни статии

Тематски портали

Природни науки
астрономија · биологија · геологија · екологија · информатика · математика ·
логика · медицина · физика · хемија

Општествени науки
археологија · економија · историја · митологија · политика · право · психологија · социологија · филозофија

Географија
Европа · Јужна Америка · Азија · Африка · Северна Америка · Антарктик · Океанија

Технологија и применети науки
индустрија · семрежје · инженерство · земјоделство · општење · образование · транспорт

Уметност и култура
архитектура · мода · јазици · кулинарство · ликовна уметност · книжевност · музика · религија · спорт · драмска уметност · телевизија · филмска уметност

Други области

Селска чешма — централниот форум за дискусија на Википедија, место каде што можете да поставувате прашања и да давате коментари.
Портал на заедницата — проекти, ресурси и активности за сите кои сакаат да се вклучат во проектот.
На други јазици — Википедија е повеќејазичен проект. Освен на македонски, Википедија е достапна и на преку 300 други јазици.

Збратимени проекти

Википедија е проект на Фондацијата Викимедија — непрофитна организација која опфаќа и други проекти:

	Ризница Складиште на слики, снимки и други мултимедијални содржини
	Викивести Вести со права за слободна употреба
	Викиречник Речник и лексикон
	Викицитат Збирка на цитати
	Викикниги Учебници и прирачници со права за слободна употреба
	Викиизвор Библиотека на дела со права за слободна употреба
	Викивидови Именик на видови
	Викиуниверзитет Материјали и активности за учење со права за слободна употреба
	Мета-вики Усогласување на проектот „Викимедија“
	Википодатоци База на слободни знаења
	Википатување Отворен туристички водич

најгоре · превчитај ја страницава · статистики · односи со јавноста · пријавете неправилност · village pump