Ultratop is een organisatie, ontstaan op initiatief van de Belgische muziekindustrie, die wordt vertegenwoordigd door BEA Music. Doordat Ultratop door de muziekindustrie zelf wordt gepatroneerd, is het de enige officiële Belgische hitparade. Het is dan ook de bedoeling om de best mogelijke hitparade te produceren. In de periode voor Ultratop gebeurde dat via een telefonische enquête door een deurwaarder, daarna op basis van de door de industrie opgegeven leveringen. Geen van beide systemen gaf een juist beeld van de verkopen. De antwoorden op de telefonische enquête waren niet alleen gemakkelijk te manipuleren, maar ook altijd subjectief. Men herinnert zich gemakkelijker de recente verkopen, minder die van het begin van de week. Daarom werd eind 1994 een nieuw systeem opgestart waarbij enkel rekening wordt gehouden met de gecontroleerde verkopen van de winkels zelf. Om de hitparade zo objectief mogelijk te maken, werd de deskundigheid van AC Nielsen ingeroepen. Zij stelden tot en met 2006 de hitparade samen op basis van in de winkels en legale downloadplatforms verkochte muziekdragers. Vanaf 2007 nam marktonderzoekbureau GfK de fakkel over.

Ultratop is de enige gecontroleerde Belgische hitparade die gebaseerd is op de in de winkels verkochte geluidsdragers en geeft dus als enige een juist beeld van de Belgische verkopen. De charts gaan mee met de tijd en daarom werden in 2006 de legale downloads toegevoegd aan de charts. Sinds 2016 tellen ook de streams en de airplay, gemeten door Radiomonitor, mee in de singlescharts. We spreken nu niet meer over de bestverkochte singles, maar de meest geconsumeerde, populairste nummers. Mensen beluisteren hun favoriete muziek immers op verschillende manieren en die proberen we allemaal in kaart te brengen. In 2017 werden de streams ook toegevoegd aan de albumlijst.

Dagelijks (of wekelijks) worden de fysieke verkopen verzameld bij een selectie van zowel onafhankelijke verkopers, ketens als grootwarenhuizen. Het is belangrijk dat de verkopen worden geregistreerd via een aan de kassa gelinkt computersysteem. Zo komen we tot een representatief aantal verspreid over het land. Daarnaast worden ook dagelijks de aantallen van de download- en streamingplatforms verwerkt. Wekelijks wordt er op donderdagochtend afgesloten. De informatie moet eerst nog gezuiverd en gerangschikt worden. Verdachte of onregelmatige verkopen worden verwijderd via een anti-fraude procedure. Kunstmatige aankopen of andere pogingen om de hitparade toch nog te manipuleren, zijn vergeefse inspanningen. Vermits sommige geluidsdragers meerdere referenties hebben, worden al deze referenties door de computer aan elkaar gekoppeld. Uiteraard zijn alle verkopen van medewerkende winkeliers, download- en streamingplatforms ten zeerste confidentieel. De gegevens resulteren in een Vlaamse en een Franstalige versie van de Ultratop en in de diverse deellijsten.

In de tipparade (bubbling under) zitten de nummers die de Ultratop 50 nog niet hebben gehaald maar in stijgende lijn gaan. De lijst heeft vooral een signaalfunctie waardoor een brede waaier van nieuwe singles extra aandacht krijgen. De airplay wordt gemeten door Radiomonitor, een Engelse firma die zich bezighoudt met allerhande studies i.v.m. airplay op de radio- en tv-zenders in Europa. Via satellietstralen wordt opgevangen wanneer een liedje gedraaid wordt, op welke zender en op welk tijdstip. Vervolgens worden door de computer berekeningen gedaan en worden de gemeten plays gekoppeld aan de luisterdichtheid. Zo ontstaan de airplaycharts die wekelijks worden samengesteld per land, per regio, per taal,… Voor België worden de metingen sinds 1998 door Ultratop gecoördineerd, toen nog in samenwerking met Nielsen Music Control, later via Radiomonitor. Ondertussen worden meer dan 80 lokale zenders non-stop gemeten. Alle liedjes worden via fingerprints met een bestand in de computer vergeleken. Zo maakt Radiomonitor per zender (en per regio) airplay-hitparades op. De resultaten daarvan tellen mee voor de charts, die dus het resultaat zijn van verkopen, streams en van het aantal keren dat een nummer op de radio werd gespeeld, gekoppeld aan het aantal luisteraars. Het nummer moet wel commercieel beschikbaar zijn, vooraleer het in de charts mag. Op basis van airplay alleen charten kan dus niet, alleen op basis van verkoop wel.

Voortdurend probeert Ultratop zijn lijsten te verbeteren. Dat gebeurt door kleine of grote aanpassingen aan het systeem. In 1997 werd de kwaliteit verbeterd door een versnelling van de hitparade. Waar er vroeger twee weken waren tussen het afsluiten van de verkopen en de uitzendingen op de radio, gebeurde de verwerking én het maken van de Ultratop-poster voortaan in één week tijd. De hitparade bereikte de winkeliers, radioluisteraars en tv-kijkers dus een week sneller.

Een andere belangrijke stap was de start van de Ultratop dancechart in september 1996. Aanvankelijk was de danslijst een samenstelling van de meest dansbare platen uit de mainstream chart, in dezelfde volgorde opgesteld. Op vraag van de danslabels en door de massale belangstelling voor de huidige dansmuziek werden gespecialiseerde danswinkels gecontacteerd en werd de danslijst vervolgens alleen bepaald door de bij hen gemeten verkopen. Het systeem liep op dezelfde manier als de andere Ultratop charts. Uiteraard werkten we hier met een kleiner aantal winkels, die bovendien allemaal gespecialiseerd waren in andere dansgenres, wat het moeilijker maakte een volledig representatieve lijst te maken. Daarom lieten we zelf een geautomatiseerd winkelsysteem ontwikkelen en werden meer winkels toegevoegd aan het winkelpanel. Aanvankelijk werd de danslijst door Studio Brussel uitgezonden, vervolgens door C-Dance en vanaf 2005 zat hij vijf jaar op Topradio. Eind 2009 werden ook de legale downloads van gespecialiseerde dansportalen meegenomen in de dance chart. In 2011 werd ook de airplay van de danszenders toegevoegd. Sindsdien wordt de Ultratop dance 50 in Vlaanderen uitgezonden door MNM en sinds september 2012 op Radio Contact in Wallonië. In 2016 werden net als in de singleschart ook de streams toegevoegd.

Speciaal voor Studio Brussel werd begin 2001 ook een ‘alternatieve’ album top 50 opgestart, terwijl MNM in september 2012 startte met de R&B/Hip-hop chart, een afgeleide van de singleschart.

In 2004 werd de albumlijst gesplitst in full price- en mid price-lijsten. Daarmee speelden we in op de veranderende muziekmarkt. Zodra albums onder een bepaalde PPD (Published Price to Dealer)-grens zakten, verhuisden ze voorgoed naar de mid price-lijst. Op deze manier vond nieuw talent weer sneller de weg naar de gewone albumlijst en werd de lijst interessanter. Met de verschuiving van de markt naar streaming, speelt het PPD-verschil veel minder. In 2019 werden de full price- en mid price-lijsten dan ook weer samengevoegd. De chart werd in 2012 uitgebreid naar een top 200 om meer titels onder de aandacht te brengen, ook ter vervanging van de Heatseekers top 20, een lijst van nieuwe albums die nog net onder de top 100 stonden.

In de lente van 2004 werd de muziek-dvd chart opgestart. Na de opgang van de dvd in het algemeen, was ook de muziek-dvd aan een opmars begonnen. Doordat de verkopen de hoogte inschoten en het aanbod steeds uitbreidde, volgde Ultratop dat signaal door er een wekelijkse lijst van te maken.

Om 10 jaar Ultratop te vieren werd eind 2005 met succes een meer dan 600 pagina’s tellend jubileumboek uitgebracht, met daarin aandacht voor alle hits uit de Vlaamse en Waalse album top 100, single top 100 en airplay top 200; 5.882 artiesten, 15.282 singles, 5.457 albums; alle volledige jaarlijsten, alle nummer 1-hits, allerlei trivia en records, foto’s van en uitleg over de belangrijkste artiesten.

Sinds de zomer van 2005 werd ook getest met het verwerken van legale downloads in de charts. Omdat die steeds aan belang wonnen en een behoorlijk deel van de singlemarkt hadden ingenomen, werden de legale downloads vanaf januari 2006 toegevoegd aan de charts. Op die manier werd de Ultratop singles gevulder en beter. Omdat de verkopen aanvankelijk later binnenkwamen, werden ze met een week vertraging meegenomen in de charts. Begin 2009 werd echter een versnelling doorgevoerd, zodat de verkopen volledig gelijklopen met de winkelverkopen. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen de verkopen van cd-singles en downloads. De verkopen worden gewoon opgeteld. Bundels worden als één verkoop beschouwd. Begin 2008 werden ook de albumdownloads meegenomen in de Ultratop albums. Doordat veel oude nummers ook beschikbaar blijven als download, werden in 2009 aparte back catalogue download charts ingevoerd voor de meer dan twee jaar oude nummers. Om de veranderende muziekconsumptie in kaart te blijven brengen, werden in 2016 de gerapporteerde aantallen van de streamingportalen samen met de airplay toegevoegd aan de singlescharts. Streaming werd een jaar later ook toegevoegd aan de albumchart.

In 2014 werd de Vlaamse Ultratop 10 omgebouwd tot een top 50. Op die manier wilden we meer aandacht geven aan de Vlaamse artiesten. Het was dringen om in de top 10 te geraken en het aanbod was erg groot. De lijst wordt sindsdien op zondagnamiddag uitgezonden op Radio 2 en is een afgeleide van de singleschart en tipparade.

Voor de samenstelling van de charts werd een gedragscode opgesteld. Daarin zitten algemene en per chart specifieke regels vervat. Zo kan je perfect weten welke titels voor welke chart in aanmerking komen, kan je de regels i.v.m. signeersessies en verkoopstimulerende evenementen raadplegen enz. Omdat het maken van charts geen stilstaand fenomeen is en met zijn tijd mee moet, wordt de code regelmatig aangepast. Voor een update van de gedragscode neem je best even contact met ons op.

De Ultratop krijgt heel wat aandacht in de media voor wie Ultratop dè chartreferentie is. Meer dan een miljoen mensen luisteren wekelijks naar Ultratop op de diverse radiostations. Je kan ze elke week volgen op de MNM (vroeger Radio Donna), Radio 2, Radio Contact en Bel RTL.

In de beginjaren werden de charts afgedrukt in de kranten en was er de speciale Ultratop-folder. Die lag sinds de start elke vrijdag gratis in de winkel en werd begin 2006 vervangen door een winkelposter. Sindsdien werken we vooral met onze populaire website. Elke vrijdagnamiddag worden de nieuwe Vlaamse en Waalse hitparades aangepast. De site werd al snel een van de grootste Belgische muzieksites. Naast de weeklijsten bevat ze ook een schat aan informatie: jaarlijsten, chartoverzichten per artiest, links naar buitenlandse charts, dagelijkse update met nieuwe titels/nieuwe YouTube clips/albums, hitanalyses, overzicht gouden en platina titels, overzicht van nummer 1 singles en albums, speciale charts (Kerstmis, Nineties, Nillies, …), muzieknieuws, verjaardagen, wedstrijden, hitbeursspel, alle info over het Eurovisie Songfestival, blogs (Chart Chat, Het Collectief Geheugen, Popattitude), info over auteur/componist/producer, dragers, labels, releasedatum, covers, geluidsfragmenten, clips. Bezoekers kunnen stemmen op de wekelijkse forumtip, hun eigen hitparades posten, nummers en albums beoordelen en reviewen. Je kan ook de oude chartarchieven vanaf 1954 raadplegen.

In 2008 gingen we van start met een succesvolle nieuwsbrief die ondertussen voor veel muziekliefhebbers een vaste waarde is geworden. In 2009 en 2010 brachten we voor ons vijftienjarig bestaan een zaal vol chartfans samen voor de fijne Ultratop Hitquiz. We organiseerden ook Ultratop Parties, brachten tal van hitcompilaties uit, lanceerden een Ultratop app en brachten zelfs schoolgerief van Ultratop op de markt. De charts werden in het verleden ook op tv uitgezonden, denk maar aan de chartshows op TMF, Ketnet en RTL. Uiteraard werden we ook steeds actiever op onze Facebook, Twitter en Instagram accounts. In 2016 startten we met het maken van playlists op de streamingportalen. Naast de playlists van de wekelijkse charts begonnen we in 2017 ook met de New Music Friday-playlist. In België werd die op dat moment nog niet gemaakt door de portalen en we vonden het belangrijk om op die manier een extra platform te bieden aan nieuwe nummers en lokale artiesten. Later werd de naam veranderd in Fresh Friday Release, een playlist die inmiddels helemaal is ingeburgerd en waarvoor alle labels en veel artiesten hun nummers pitchen om een plaatsje in de lijst te bemachtigen.

Dat het systeem dat Ultratop hanteert, veel geld kost, staat buiten kijf. De platenfirma’s kunnen lid worden van Ultratop door een vastgestelde bijdrage te leveren. De grote firma’s betalen uiteraard het grootste deel van de koek, maar ook kleine labels kunnen tegen een veel lager tarief solidair zijn en Ultratop steunen. Alle labels krijgen dezelfde uitgebreide charts en informatie van GfK en Radiomonitor. Chartfans kunnen ook een abonnement nemen waardoor ze de charts op vrijdagmiddag krijgen toegestuurd.