“Mùa thu này ngày hăm ba, ta đi theo tiếng kêu sơn hà nguy biến...” lời bài hát khiến ta gợi nhớ lại những ngày hào hùng năm ấy tại Sóc Trăng. Ngày 23/9/1945 - Ngày Nam bộ kháng chiến đã đi vào lịch sử chống ngoại xâm của nhân dân Việt Nam, tô đậm truyền thống kiên cường bất khuất của một dân tộc anh hùng. Và cũng trong những ngày này Sóc Trăng đã vinh dự được Xứ ủy Nam bộ giao nhiệm vụ vô cùng quan trọng - đón rước Đoàn tù Chính trị phạm từ Côn Đảo trở về tỉnh lỵ Sóc Trăng.

Trong những ngày của tháng 9 năm 1945, ở phía Nam vĩ tuyến 16, quân đội Anh với danh nghĩa quân Đồng minh giải giáp quân đội Nhật đã đồng lõa và tiếp tay cho thực dân Pháp quay lại Đông Dương. Ngày 23/9/1945, thực dân Pháp được quân Anh giúp sức đã nổ súng tấn công Sài Gòn, mở đầu cuộc chiến tranh xâm lược nước ta lần thứ hai. Chúng dựa vào hơn một vạn quân Anh, bốn vạn quân Nhật mưu toan đánh chiếm, bình định Nam bộ trong bốn tuần lễ, dùng Nam bộ làm bàn đạp đánh chiếm Việt Nam và Đông Dương. Ngay đêm đó, chúng chiếm Khám lớn Sài Gòn, thả hơn 1.400 lính Pháp bị Nhật bắt giữ, ngang nhiên phá phách, cướp bóc trắng trợn và ra lệnh thiết quân luật. Tuy nhiên, việc thực dân Pháp có dã tâm đưa quân vào chống phá cách mạng Việt Nam, không phải là điều bất ngờ mà nằm trong dự đoán của Đảng, vì khi chiến tranh Thái Bình Dương nổ ra, Đảng nhận định việc quân đồng minh (Anh, Mỹ, Tưởng) tiến vào nước ta là không tránh khỏi; nên khi tuyên bố thành lập nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ cho toàn thể nhân dân ta thấy nguy cơ bị xâm lược; chỉ đạo các cấp phải khẩn trương củng cố chính quyền cách mạng, phát triển thực lực về mọi mặt, chuẩn bị công cuộc kháng chiến.
Từ ngày 23/9 đến 29/9/1945, cuộc chiến đấu ác liệt giữa nhân dân ta và thực dân Pháp diễn ra khốc liệt; nhân dân Sài Gòn đã triệt để tổng đình công, không hợp tác với địch. Công sở, xí nghiệp, cửa hàng đều đóng chặt, chợ búa không họp. Các ụ chiến đấu mọc lên khắp phố phường; các đội tự vệ cùng người dân Sài Gòn canh gác các con đường trọng điểm, ngăn chặn không cho địch phá, giáng cho chúng những đòn đầu tiên ác liệt. Chỉ trong trận mở đầu ở Tân Định, lực lượng ta đã diệt gần 200 tên; đêm đến quân ta liên tiếp đột nhập vào thành phố, chiến đấu giáp lá cà với quân địch, tiêu diệt nhiều sinh lực địch; phá Khám lớn Sài Gòn, giải thoát được nhiều thanh niên bị Pháp bắt giam. Thế là kế hoạch dự tính bình định Nam bộ trong bốn tuần lễ của thực dân Pháp bị phá sản. Quân, dân Sài Gòn được sự chi viện của các tỉnh Nam bộ đã tiến hành chiến tranh du kích, bảo vệ từng căn nhà, ngõ phố, giam chân địch suốt một tháng trời. Chúng buộc phải tìm mọi cách hoãn binh. Vào thời điểm này, các đồng chí lãnh tụ như: Tôn Đức Thắng, Nguyễn Văn Linh và Lê Duẩn vừa thoát khỏi ngục tù Côn Đảo cũng tham gia lãnh đạo cuộc kháng chiến, với đường lối ngày một sâu sắc hơn và các cuộc tấn công ngày càng có chiến thuật rõ rệt, tạo nên phong trào ngày một thêm rộng khắp và khí thế ngày một dâng cao.
Cuộc kháng chiến của nhân dân Nam bộ được Trung ương Đảng, Chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm, cổ vũ và chỉ đạo chặt chẽ; được đồng bào cả nước hết lòng chi viện và ủng hộ. Hưởng ứng lời kêu gọi của Trung ương Đảng và Chính phủ, phong trào ủng hộ Nam bộ, chi viện sức người, sức của cho cuộc kháng chiến diễn ra sôi nổi khắp nơi trên toàn quốc, với nhiều hình thức phong phú. Toàn dân ta sôi sục căm thù, tỏ rõ ý chí quyết tâm chống Pháp xâm lược, bảo vệ độc lập và thống nhất Tổ quốc. Hàng vạn thanh niên nô nức lên đường chiến đấu. Phong trào Nam tiến cùng với phong trào nhân dân cả nước ủng hộ cuộc kháng chiến của đồng bào Nam bộ chứng tỏ ngay từ khi bắt đầu xâm lược Việt Nam một lần nữa, giặc Pháp đã vấp phải sức mạnh của nhân dân cả nước đứng lên đánh giặc. Tinh thần yêu nước nồng nàn, ý chí đấu tranh bất khuất của đồng bào Nam bộ thật xứng đáng với danh hiệu cao quý mà Hồ Chủ Tịch tặng “Thành đồng Tổ quốc”.
Cũng vào ngày 23/9/1945, Sóc Trăng vinh dự được Xứ ủy Nam bộ giao nhiệm vụ tổ chức đón rước các chiến sĩ cách mạng bị giam ở nhà tù Côn Đảo trở về đất liền. Thời điểm này, nhiệm vụ của tỉnh Sóc Trăng đón rước Đoàn tù Côn Đảo trở về - đây vừa là vinh dự lớn của Đảng bộ Sóc Trăng vừa là một nhiệm vụ hết sức nặng nề; mừng là Sóc Trăng vinh dự được Xứ uỷ giao cho nhiệm vụ quan trọng, là dịp tốt để cán bộ và nhân dân Sóc Trăng trực tiếp tiếp xúc với các vị tiền bối cách mạng, qua đó sẽ học hỏi nhiều điều bổ ích và lo là nhiệm vụ nặng nề khẩn trương, không biết tỉnh có hoàn thành kịp thời, chu đáo hay không, vì từ điểm dừng ở Sóc Trăng những người tù chính trị Côn Đảo sẽ toả ra khắp nơi để tiếp tục hoạt động cách mạng, chiến đấu vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì lý tưởng Cộng sản. Điều vô cùng tự hào là trong số những chiến sĩ Cộng sản ở nhà tù Côn đảo trở về đã kịp thời chỉ đạo nhân dân Nam bộ chỉ với gậy tầm vông, với dao, mã tấu đã đưa kháng chiến đến thành công.
Trên suốt chặng đường sáu mươi tám năm lịch sử, nhân dân Nam bộ luôn giữ vững lời thề son sắt, đã hy sinh tất cả vì sự nghiệp đấu tranh cho độc lập, cho ngày thống nhất. Cuộc chiến đấu kiên cường của nhân dân Nam bộ nói riêng, nhân dân cả nước nói chung đã lập nên chiến công chói lọi, giải phóng hoàn toàn miền Nam và thống nhất hoàn toàn đất nước. Và cho đến nay, trong mỗi một chúng ta cần phải tiếp tục hành động với tinh thần Nam bộ kháng chiến 23/9 - Xây dựng đất nước ta trở thành một nước công nghiệp hiện đại theo định hướng xã hội chủ nghĩa, bảo vệ vững chắc độc lập chủ quyền toàn vẹn lãnh thổ./.