|
PAENITENTIARIA
APOSTOLICA
ENCHIRIDION
INDULGENTIARUM
DECRETUM
Enchiridion
indulgentiarum quarto editur
Iesu, humani generis Divini Redemptoris, merita, quorum infinitum est
pretium, superabundantia etiam ex iisdem progenita merita beatissimae Virginis
Mariae et omnium Sanctorum, Ecclesiae Christi indeficiens thesaurus commissa
sunt ut, vi potestatis ligandi et solvendi, ab Ipso suo Conditore tributae Petro
aliisque Apostolis, et per eos successoribus Summis Pontificibus et Episcopis,
in remissionem peccatorum et peccatorum sequelarum applicentur. Quod quidem
primaria, et, si agitur de peccatis mortalibus, necessaria ratione fit per
Reconciliationis Sacramentum.
Attamen etiam remissa mortali culpa, et necessario nexu remissa aeterna
poena, quam haec culpa meretur, et remisso etiam levi seu veniali peccato,
purificatione adhuc potest peccator condonationem adeptus indigere, seu
temporalis poenae adhuc obligatione teneri, sive in terrena vita sive in altera,
videlicet in statu purgatorio, luendae. Remittendae huiusmodi poenae ex mirabili
illo thesauro depromitur indulgentia. Cuius itaque credenda doctrina et laudanda
praxis complectuntur et peculiari efficacia adipiscendae sanctitati adhibent
mysteria tantopere consolatoria Mystici Christi Corporis et Communionis
Sanctorum.
Haec omnia Summus Pontifex Ioannes Paulus II, in Bulla indictionis Magni
Iubilaei a verbis incipiente Incarnationis mysterium, luculenter
commentatur.
Iuxta hoc Magisterium, Apostolica Paenitentiaria occasionem
sumit ex imminenti initio sacri Iubilaei et ex diffusione per orbem catholicum
memoratae Bullae ut iterum - en quarta vice - Enchiridion indulgentiarum
edatur, ad regulam typicae illius publicationis diei 29 iunii 1968, quae
receperat disciplinam inductam a Constitutione apostolica Indulgentiarum
doctrina.
Hac autem nova editione principia de indulgentiarum disciplina prorsus
non immutantur, sed quaedam normae revisae sunt secundum novissima documenta ab
Apostolica Sede emanata.
Concessiones vero iuxta criterium systematicum expressae sunt, ita
quidem ut realis earum numerus non sit imminutus, sed elenchus brevior factus
sit; ratio insuper earum significandarum electa est quae foveat pium caritatis
affectum, sive in singulis christifidelibus, sive in ecclesiali communitate.
Ita, in primis, quarta concessio generalior inserta est, quae
indulgentia ditat apertum testimonium fidei in peculiaribus cotidianae vitae
adiunctis. Ceterae magni momenti novae concessiones respiciunt christianae
familiae fundamenta firmanda (consecrationem familiarum); universalis Ecclesiae
in supplicando communionem (fructuosam participationem sive dierum ad aliquem
religiosum finem universaliter dicatarum sive hebdomadae pro christianorum
unitate); cultum reddendum Iesu in Ss.mo Sacramento praesenti (eucharisticam
processionem).
Extensae etiam sunt nonnullae praecedentes concessiones: e.g. quod
attinet ad recitationem Rosarii marialis vel hymni Akathistos, ad iubilares
Ordinationum celebrationes, ad lectionem Sacrae Scripturae, ad visitationes
locorum sacrorum.
In hac Enchiridii editione ad facultates coetuum episcopalium,
pro orientalibus quidem iuxta eorum propria statuta, pro latinis iuxta canonem
447 CIC, circa elenchos precum magis in proprio illorum territorio diffusarum
saepius attenditur. Et de facto numerus precum in Enchiridio relatarum
notabiliter auctus est, praesertim Traditionum orientalium.
Per hoc Decretum textus, qui sequitur, declaratur authenticus et publici
iuris fieri iubetur, ex auctoritate Summi Pontificis, prout significatum est in
audientia diei 5 iulii 1999 Moderatoribus Apostolicae Paenitentiariae concessa.
Ipsa vero Apostolica Paenitentiaria, mentem Beatissimi Patris secuta,
vota promit ut christifideles, Sacrorum Antistitibus doctrina et pastorali
navitate praeeuntibus, pietati suae augendae in gloriam Divinae Augustissimae
Trinitatis, per sacrarum indulgentiarum usum intimo animi religioso affectu
operam dent.
Contrariis quibuslibet minime obstantibus.
Datum Romae, ex aedibus Paenitentiariae Apostolicae, die 16 iulii 1999,
in commemoratione B.M.V. a Monte Carmelo.
Villelmus WakefieldS.R.E. Card. Baum Paenitentiarius
Maior
Aloisius de Magistris Ep. tit. Novensis Regens
L. e S.
In
PA tab., n. 6999I
***
ABBREVIATIONES
ET SIGLA
AA Decr. Apostolicam actuositatem, 18 nov. 1965 (AAS
59 [1966] 837-864)
AAS Acta Apostolicae Sedis, Commentarium officiale AG
Decr. Ad gentes, 7 dec. 1965 (AAS 58 [1966] 947-990)
All. Allocutio
AP BenedictusPP. XV, m.p. Alloquentes proxime, 25
mart. 1917 (AAS 9 [1917] 167)
Ap. Apostolica
can.cann. Canoncanones
CCE Catechismus Catholicae Ecclesiae, 15 augusti
1997
CD Decr. Christus Dominus, 28 oct. 1965 (AAS 58
[1966] 673-701)
CE Caeremoniale Episcoporum ex decreto Sancrosancti
Ęcumenici Concilii Vaticani II instauratum auctoritate Ioannis Pauli PP. II
promulgatum, 14 septembris 1984
CIC 1917 Codex Iuris Canonici Pii X Pontificis Maximi
iussu digestus Benedicti Papae XV auctoritate promulgatus, 27 maii
1917
CIC 1983 Codex Iuris Canonici auctoritate Ioannis Pauli
PP. II promulgatus, 25 ian. 1983
conc. concessioconcessiones
Const. Constitutio CS Pius PP. XII, m.p. Cleri sanctitati,
2 iun. 1957 (AAS 49 [1957] 433-600)
De Ben. Rituale Romanum ex decreto Sancrosancti
Ęcumenici Concilii Vaticani II instauratum auctoritate Ioannis Pauli PP. II
promulgatum, De benedictionibus, 31 maii 1984
Decl. Declaratio
Decr. Decretum
DH Decl. Dignitatis humanae, dec. 1965 (AAS 58
[1966] 929-946)
DS Denzinger-Schönmetzer, Enchiridion Symbolorum Definitionum et
Declarationum de rebus fidei et morum, ed. 33, 1965
EI 1968 Enchiridion indulgentiarum. Normae et
concessiones, 29 iun. 1968
EI 1986 Enchiridion indulgentiarum. Normae et
concessiones, 18 maii 1986
GS Const. pastoralis Gaudium et Spes, 7 dec. 1966
(AAS 58 [1966] 1025-1120)
ID PaulusPP. VI, Const. Ap. Indulgentiarum doctrina,
1 ian. 1967 (AAS 59 [1967] 5-24)
IFI SPA, decr. In fere innumeris, 20 iul. 1942 (AAS
34 [1942] 240)
LG Const. dogmatica Lumen gentium, 21 nov. 1964 (AAS
57 [1965] 5-71)
LH Officium ex decreto Sacrosancti Ęcumenici Concilii
Vaticani II instauratum auctoritate Pauli PP. VI promulgatum, Liturgia Horarum
iuxta Ritum Romanum,7 apr. 1985
m.p. Litt. Ap. Motu proprio datae
MR Missale Romanum ex decreto Sacrosancti Ęcumenici
Concilii Vaticani II instauratum auctoritate Pauli PP. VI promulgatum, 27
mart. 1975
n.nn. normanormae
OT Decr. Optatam totius, 28 oct. 1965 (AAS 58 [1966]
713-727)
PA Paenitentiaria Apostolica
Paen. Paulus PP. VI, Const. Ap. Paenitemini, 17 feb.
1966 (AAS 58 [1966] 177-198)
PB Ioannes Paulus PP. II, Const. Ap. Pastor bonus,
28 iun. 1988 (AAS 80 [1988] 841-912)
PL Migne J. P., Patrologia latina, 1844-1855
Resp. Responsum responsio
REU Paulus PP. VI, Const. Ap. Regimini Ecclesiae Universae,
15 aug. 1967 (AAS 59 [1967] 885-928)
SCR Sacra Congregatio Rituum
SPA Sacra Paenitentiaria Apostolica
tab. tabularium
Libri sacrae Scripturae illo abbreviato afferuntur modo qui in
editione typica Neovulgatae adhibetur.
***
PRAENOTANDA
1. Prima editione huius Enchiridii indulgentiarum, quae prodiit mense
iunio anni 1968, ad effectum deducta est norma 13 Constitutionis apostolicae
Indulgentiarum doctrina: « Enchiridion indulgentiarum recognoscetur eo
consilio ut tantum praecipuae preces et praecipua opera pietatis, caritatis et
paenitentiae indulgentiis ditentur ». Subsequentibus editionibus, nempe usque
ad praesentem, Paenitentiaria Apostolica textum clariorem reddere, in quibusdam
minoris momenti locis ad artis criticae exigentias emendare et nonnulla
additamenta inserere curavit.
2. Ad hoc quod attinet, preces et opera praecipua putantur illa quae,
ratione habita traditionis et temporum condicionis, peculiarem in modum apta
esse videntur, quibus fideles non solum adiuventur ad satisfaciendum de poenis
pro peccatis suis debitis, sed etiam ac quidem potissimum impellantur ad maiorem
caritatis fervorem. Hoc principio, ratio rem apto ordine componendi est innisa.1
3. Participatio Sacrificii Missae et Sacramentorum indulgentiis,
secundum traditionem, non ditatur: nam in seipsis praecelsam habent
efficacitatem quoad « sanctificationem et purificationem ».2
Cum vero ob singulares eventus (veluti primam sacram Communionem, primam
Missam a sacerdote novensili litandam, Missam in exitu Conventus Eucharistici
celebrandam) indulgentia conceditur, haec non participationi Missae vel
Sacramentorum adicitur, sed extraordinariis adiunctis ad eiusmodi
participationem accedentibus. Itaque ope indulgentiae promovetur et quasi
praemio afficitur se devovendi studium, quod huiusmodi celebritatum est
proprium, bonum, quod aliis praebetur, exemplum, honor, qui augustae
Eucharistiae et Sacerdotio tribuitur.
Attamen indulgentia addi potest, secundum traditionem, variis operibus
pietatis privatae et publicae; praeterea eadem locupletari possunt opera
caritatis et paenitentiae, quibus maius momentum nostris temporibus tribui
oportet. Omnia autem haec opera indulgentiis praedita, ut alioquin quodvis aliud
opus bonum et quivis cruciatus patienter toleratus, a Missa et Sacramentis
nullatenus seiunguntur, utpote quae sint fontes praecipui sanctificationis et
purificationis;3 siquidem opera bona et cruciatus fiunt oblatio
ipsorum fidelium, quae oblationi Christi in Eucharistico Sacrificio adiungitur;4
siquidem Missa et Sacramenta fideles adducunt ad officia sibi imposita
exsequenda adeo ut « vivendo teneant quod fide perceperunt »,5 et
vicissim officia diligenter impleta animos melius in dies disponunt ad Missam et
Sacramenta fructuose participanda.6
4. Pro pio erga res sacras animo, plus tribuitur actioni christifidelis (operi
operantis), qua de causa longo indice non recensentur opera pietatis
(opus operatum) quasi a vita quotidiana christifidelis seiuncta, sed modicus
tantum numerus concessionum exhibetur,7 quibus christifidelis
efficacius permoveatur ad vitam suam utiliorem sanctioremque reddendam, quatenus
nempe aufertur « discidium illud inter fidem quam profitentur et vitam
quotidianam multorum... conatus humanos, domesticos, professionales,
scientificos vel technicos in unam synthesim vitalem cum bonis religiosis
colligendo, sub quorum altissima ordinatione omnia in Dei gloriam coordinantur
».8
Paenitentiariae igitur Apostolicae curae potius est locum amplum dare
vitae christianae animosque ad spiritum orationis et paenitentiae et ad
exercitationem virtutum theologalium conformare quam iterandas formulas et actus
proponere.
5. In Enchiridio, antequam variae concessiones recenseantur, referuntur
Normae, plerumque ex Constitutione apostolica Indulgentiarum doctrina, ex
Codice Iuris Canonici, et ex aliis etiam praescriptis desumptae. Utile vero est,
ad praecavendas dubitationes de hac re fortasse orituras, una comprehensione et
ordinatim exponere omnes dispositiones, quae circa indulgentias in praesenti
vigent.
6. In Enchiridio quattuor concessiones magis generales in primis
recensentur, quae quasi praeluceant vitae christianae cotidie ducendae.
Unicuique ex his quattuor concessionibus generalioribus adduntur, in
fidelium utilitatem et eruditionem, nonnullae annotationes, quibus patefit
singulas concessiones cum spiritu Evangelico et cum renovatione, in ConcilioĘcumenico
Vaticano II incepta, congruere.
7. Subsequitur elenchus concessionum ad quaedam religionis opera
spectantium. Ipsae autem paucae sunt, quia nonnulla opera concessionibus
generalioribus comprehenduntur et, ad preces quod attinet, solum quaedam,
indolem universalem prae se ferentes, expresse memorandae visae sunt.
Competentes Coetus episcopales pro opportunitate curent addere in editionibus
Enchiridii pro sermonum varietate alias formulas fidelium pietati utiles et ob
traditum morem caras.
8. Enchiridio praeterea accedit Appendix, in qua elenchus invocationum
continetur et textus praebetur Constitutionis apostolicae Indulgentiarum
doctrina.
***
NORMAE DE
INDULGENTIIS
N.
1– 9Indulgentia est remissio coram Deo poenae temporalis pro
peccatis, ad culpam quod attinet iam deletis, quam chrisfidelis, apte dispositus
et certis ac definitis condicionibus, consequitur ope Ecclesiae quae, ut
ministra redemptionis, thesaurum satisfactionum Christi et Sanctorum
auctoritative dispensat et applicat.
N.
2– 10Indulgentia est partialis vel plenaria prout a poena
temporali pro peccatis debita liberat ex parte aut ex toto.
N.
3– 11Quivis fidelis potest indulgentias sive partiales sive
plenarias, aut sibi ipsi lucrari, aut defunctis applicare ad modum
suffragii.
N.
4– 12Christifideli qui, corde saltem contritus, peragit opus
indulgentia partiali ditatum, tribuitur ope Ecclesiae poenae temporalis remissio
eiusdem valoris, ac ipse sua actione iam percipit.
N.
5– § 1.13
Praeter supremam Ecclesiae auctoritatem ii tantum possunt indulgentias
elargiri, quibus haec potestas iure agnoscitur aut a Romano Pontifice
conceditur.
§ 2.14 Nulla auctoritas infra Romanum Pontificem valet
potestatem concedendi indulgentias aliis committere, nisi id ei a Sede
Apostolica expresse fuerit indultum.
N.
6– 15In Romana Curia, Apostolicae dumtaxat Paenitentiariae
committuntur ea, quae spectant ad concessionem et usum indulgentiarum, salvo
iure Congregationis pro Doctrina Fidei ea videndi, quae doctrinam dogmaticam
circa easdem respiciunt.
N.
7– Episcopi eparchiales vel dioecesani, aliique in iure ipsis aequiparati,
etiamsi episcopali dignitate careant, ab inito pastorali munere, ius
habent:
1° 16 concedendi indulgentiam partialem, in suo
quidem territorio omnibus christifidelibus, extra territorium vero fidelibus
eorum iurisdictioni pertinentibus;
2° 17 Benedictionem papalem cum indulgentia
plenaria, secundum praescriptam formulam, impertiendi in sua quisque eparchia
vel dioecesi ter in anno, festis sollemnibus ab ipsis designandis, etiamsi
Missae adsistant tantum. Haec benedictio datur in fine Missae loco benedictionis
consuetae, ad normam uniuscuiusque Caeremonialis Episcoporum.
N.
8– 18Metropolitae possunt indulgentiam partialem in eparchiis
vel dioecesibus suffraganeis sicut in proprio territorio concedere.
N.
9– 19§ 1. Patriarchae in singulis locis sui patriarchatus,
etsi exemptis, in ecclesiis sui ritus extra terminos patriarchatus, et ubique
pro fidelibus sui ritus possunt:
1° indulgentiam partialem concedere;
2° Benedictionem papalem cum indulgentia plenaria impertire,
ter quidem in anno de lege ordinaria, sed insuper quando peculiaris prorsus
religiosa circumstantia seu ratio occurrat, quae pro bono christifidelium
concessionem plenariae indulgentiae postulet.
§ 2.20 Idem valet pro Archiepiscopis Maioribus.
N.
10 21– S.R.E. Cardinales facultate gaudent concedendi ubique
indulgentiam partialem a praesentibus solummodo, singulis vicibus,
acquirendam.
N.
11– § 1.22
Requiritur expressa licentia Sedis Apostolicae ut typis edere liceat, quovis
idiomate, Enchiridion indulgentiarum.
§ 2.23 Alii autem indulgentiarum libri omnes, folia, aliaque
scripta, in quibus earum concessiones continentur, ne edantur sine licentia
Hierarchae vel Ordinarii loci.
N.
12– 24Iuxta mentem Summi Pontificis indulgentiarum pro omnibus
fidelibus impetratarum concessiones vigorem suum exserere incipiunt solum
postquam authentica exemplaria earumdem ab Apostolica Paenitentiaria sint
revisa.
N.
13– 25Indulgentia, alicuius liturgicae celebrationis diei
adnexa, translata intellegitur in eum diem in quem huiusmodi celebratio, vel
conexa externa sollemnitas, legitime transfertur.
N.
14–26
Ad lucrandam indulgentiam alicui diei affixam, si visitatio ecclesiae vel
oratorii requiratur, haec fieri potest a meridie diei praecedentis usque ad
mediam noctem quae statutum diem claudit.
N.
15– 27Christifidelis indulgentiam consequi valet si devote
utitur aliquo ex sequentibus pietatis obiectis, rite benedicto: nempe crucifixo
vel cruce, corona, scapulari, numismate.
N.
16– § 1.28
Indulgentia adnexa visitationi ecclesiae vel oratorii non cessat si aedificium
funditus evertatur rursusque intra quinquaginta annos extruatur in eodem vel
fere eodem loco et sub eodem titulo.
§ 2.29 Indulgentia adnexa usui pietatis obiecti tunc tantum
cessat, cum idem obiectum prorsus desinat esse vel vendatur.
N.
17– § 1.30
Ut quis capax sit lucrandi indulgentias debet esse baptizatus, non
excommunicatus, in statu gratiae saltem in fine operum praescriptorum.
§ 2.31 Ut vero subiectum capax eas lucretur, habere debet
intentionem saltem generalem eas acquirendi et opera iniuncta implere statuto
tempore ac debito modo, secundum concessionis tenorem.
N.
18– § 1.32
Indulgentia plenaria semel tantum in die acquiri potest; partialis vero
indulgentia pluries.
§ 2.33 Christifidelis tamen consequi poterit indulgentiam
plenariam in articulo mortis, etiamsi eodem die indulgentiam plenariam
iam acquisiverit.
N.
19– 34Opus praescriptum ad acquirendam indulgentiam plenariam
adnexam ecclesiae vel oratorio est eiusdem visitatio pia, qua nimirum durante
recitantur oratio Dominica et fidei symbolum (Pater et Credo), nisi
aliter in concessione statutum sit.
N.
20– § 1.35
Ad indulgentiam plenariam assequendam, praeter omnimodam exclusionem affectus
erga quodcumque peccatum etiam veniale, requiruntur exsecutio operis indulgentia
ditati et adimpletio trium condicionum, quae sunt: sacramentalis confessio,
communio eucharistica et oratio ad mentem Summi Pontificis.
§ 2.36 Unica sacramentali confessione plures indulgentiae
plenariae acquiri possunt; unica vero communione eucharistica et unica oratione
ad mentem Summi Pontificis una tantum indulgentia plenaria acquiritur.
§ 3.37 Tres condiciones perfici possunt pluribus diebus ante
vel post praescripti operis exsecutionem; convenit tamen ut communio et oratio
ad mentem Summi Pontificis peragantur ipso die quo instituitur opus.
§ 4.38 Si plena dispositio desit vel si opus requisitum et
tres praedictae condiciones, salvis praescriptis n. 24 et n. 25 pro « impeditis
», non impleantur, indulgentia erit tantum partialis.
§ 5.39 Condicio precandi ad mentem Summi Pontificis
impletur, si recitantur ad eiusdem mentem semel Pater et Ave; data
tamen facultate singulis fidelibus quamlibet aliam orationem recitandi iuxta
uniuscuiusque pietatem et devotionem.
N.
21– § 1.40
Opere, cui praestando aliquis lege aut praecepto obligatur, nequit indulgentia
lucrifieri, nisi in eiusdem concessione aliud expresse dicatur.
§ 2. 41Qui tamen praestat opus sibi in sacramentalem
paenitentiam iniunctum et indulgentiis forte ditatum, potest simul et
paenitentiae satisfacere et indulgentias lucrari.
§ 3.42 Pariter Institutorum vitae consecratae et Societatum
vitae apostolicae sodales, precibus et piis operibus, quae offerre vel peragere
vi suarum regularum vel constitutionum vel aliter ex praecepto tenentur,
indulgentias consequi valent.
N. 22 43– Indulgentia alicui orationi
adnexa acquiri potest quocumque idiomate oratio recitetur, dummodo versio sit
a competente ecclesiastica auctoritate adprobata.
N. 23 44– Ad indulgentiarum acquisitionem
satis est orationem alternis cum socio recitare, aut mente eam prosequi, dum
ab alio recitatur.
N. 24 45– Confessarii commutare possunt
sive opus praescriptum sive condiciones pro iis qui, legitimo detenti
impedimento, eadem praestare nequeant.
N. 25 46– Hierarchae vel Ordinarii
locorum possunt insuper concedere fidelibus, in quos ad normam iuris exercent
auctoritatem, si hi in locis versentur ubi vel nullo modo vel difficulter ad
confessionem vel communionem accedere possint, ut ipsi queant indulgentiam
plenariam consequi absque actuali confessione et communione, dummodo sint
corde contriti et ad praedicta sacramenta, cum primum poterunt, accedere
proponant.
N. 26 47– Sive surdi sive muti lucrari
possunt indulgentias adnexas publicis precibus, si una cum ceteris fidelibus
in eodem loco orantibus mentem ac pios sensus ad Deum attollant; et, si agatur
de privatis orationibus, satis est ut eas mente recolant signisve patefaciant
vel tantummodo oculis percurrant.
(1) Paulus PP. VI, All. ad Cardinalium Collegium et Curiam
Romanam, 23 dec. 1966 (AAS 59 [1967] 57).
(2) Cf. ID 11.
(3) ID 11.
(4) Cf. LG 34.
(5) MR, oratio feriae II infra octavam Paschae.
(6) Cf. SC 9-13.
(7) Cf. infra praesertim nn. I-IV, pp. 33-44.
(8) Cf. GS 43.
(9) CIC 1917, can. 911; ID, n. 1; EI 1968, n. 1; CIC 1983, can. 992; EI
1986, n. 1.
(10) ID, n. 2; EI 1968, n. 2; CIC 1983, can. 993; EI 1986, n. 2.
(11) CIC 1917, can. 930; ID, n. 3; EI 1968, nn. 3-4; CIC 1983,
can. 994; EI 1986, nn. 3-4.
(12) ID, n. 5; EI 1968, n. 6; EI 1986, n. 5.
(13) § 1: CIC 1917, can. 912; EI 1968, n. 8; CIC 1983, can. 995 § 1;
EI 1986, n. 7.
(14) § 2: CIC 1917, can. 913; EI 1968, n. 10, 1°; CIC 1983,
can. 995 § 2; EI 1986, n. 9.
(15) AP 4-5; REU 113; EI 1968, n. 9; EI 1986, n. 8; PB
120.
(16) 1°: CIC 1917, can. 349 § 2, 2°; IFI 1; CS, cann. 396 §
2, 2°, 364 § 3, 3°, 367 § 2, 1°, 391; EI 1968, n. 11 § 1; EI 1986, n. 10,
1°.
(17) 2°: CIC 1917, can. 914; IFI 1; EI 1968, n. 11 § 2; CE,
1122-1126 EI 1986, n. 10, 2°.
(18) CIC 1917, can. 274, 2o; SPA, decr. 20 iul. 1942, n. 2; CS,
cann. 319, 6°, 320 § 1, 4°; EI 1968, n. 12; EI 1986, n. 11.
(19) § 1, 1°: CS, can. 283, 4°; EI 1968, n. 13; EI 1986, n.
12.
(20) § 2: CS, can. 326 § 1, 10°; EI 1968, n. 13; EI 1968, n.
12.
(21) CIC 1917, can. 239 § 1, 24°; CS, can. 185 § 1, 24°; EI
1968, n. 14; EI 1986, n. 13.
(22) § 1: CIC 1917, can. 1388 § 2; EI 1968, n. 15 § 2; EI 1986, n. 14
§ 2.
(23) § 2: CIC 1917, can. 1388 § 1; EI 1968, n. 15 § 1; CIC 1983, can.
826 § 3; EI 1986, n. 14 § 1.
(24) CIC 1917, can. 920; EI 1968, n. 16; EI 1986, n. 15.
(25) CIC 1917, can. 922; EI 1968, n. 17; EI 1986, n. 16.
(26) CIC 1917, can. 923; EI 1968, n. 18; EI 1986, n. 17.
(27) ID, n. 17; EI 1968, n. 19; EI 1986, n. 18.
(28) § 1: CIC 1917, can. 924 § 1 et can. 75; EI 1968, n. 20 § 1; CIC
1983, can. 78 § 3; EI 1986, n. 19 § 1.
(29) § 2: CIC 1917, can. 924 § 2 et can. 75; EI 1968, n. 20 § 2; CIC
1983, can. 78 § 3; EI 1986, n. 19 § 2.
(30) § 1: CIC 1917, can. 925 § 1; EI 1968, n. 22 § 1; CIC 1983, can.
996 § 1; EI 1986, n. 20 § 1.
(31) § 2: CIC 1917, can. 925 § 2; EI 1968, n. 22 § 2; CIC 1983, can.
996 § 2; EI 1986, n. 20 § 2.
(32) § 1: CIC 1917, can. 928; ID, n. 6; EI 1968, n. 24 §§ 1 et 3; EI
1986, n. 21 §§ 1 et 3.
(33) § 2: ID, n. 18; EI 1968, n. 24 § 2; EI 1986, n. 21 § 2.
(34) ID, n. 16; EI 1968, n. 25; EI 1986, n. 22.
(35) § 1: ID, n. 7; EI 1968, n. 26; EI 1986, n. 23 § 1.
(36) § 2: ID, n. 9; EI 1968, n. 28; EI 1986, n. 23 § 2.
(37) § 3: ID, n. 8; EI 1968, n. 27; EI 1986, n. 23 § 3.
(38) § 4: ID, n. 7, in fine; EI 1968, n. 26, in fine; EI 1986, n. 23 §
4.
(39) § 5: ID, n. 10; EI 1968, n. 29; EI 1986, n. 23 § 5.
(40) § 1: CIC 1917, can. 932; EI 1968, n. 31; EI 1986, n. 24.
(41) § 2: CIC 1917, can. 932; EI 1968, n. 31; EI 1986, n. 24.
(42) § 3: PA, Responsio ad propositum dubium, die 1 iulii 1992
(AAS 84 [1992] 935).
(43) CIC 1917, can. 934 § 2; EI 1968, n. 32; EI 1986, n. 25.
(44) CIC 1917, can. 934 § 3; EI 1968, n. 33; EI 1986, n. 26.
(45) CIC 1917, can. 935; EI 1968, n. 34; EI 1986, n. 27.
(46) ID, n. 11; EI 1968, n. 35; EI 1986, n. 28.
(47) CIC 1917, can. 936; EI 1968, n. 36; EI 1986, n. 29.
***
QUATTUOR
CONCESSIONES GENERALIORES
Prośmium
1. Proponuntur imprimis quattuor concessiones indulgentiarum, quibus
christifidelis commonetur ut actiones, quibus vita quotidiana veluti intexitur,
christiano spiritu informet,1 et in suo vitae ordine ad perfectionem
caritatis tendat.2
2. Quattuor concessiones sunt revera generaliores et earum singulae
plura eiusdem generis opera complectuntur. Tamen non omnia huiusmodi opera
indulgentiis ditantur, sed ea tantum quae peculiari modo et animo peraguntur.
Ita prima concessione, cuius haec sunt verba: « Conceditur indulgentia
partialis christifideli qui, in officiis suis gerendis et vitae aerumnis
tolerandis, animum ad Deum humili fiducia erigit, addita, etiam tantum mente,
pia aliqua invocatione », indulgentia ditantur ii tantum actus quibus
christifidelis, dum officia sua peragit et vitae aerumnas sustinet, mentem ad
Deum uti proponitur elevat. Hi peculiares actus, ob humanam infirmitatem, non
sunt frequentes.
Quod si quis tam diligens et fervens sit ut ad plura diei momenta
huiusmodi actus extendat, tunc ipse iuste meretur, praeter gratiae incrementum,
ampliorem poenae remissionem et, pro sua caritate, animabus in purgatorio
detentis abundantius subvenire potest.
Simili ratione sentiendum est de tribus ceteris concessionibus.
3. Quia quattuor concessiones, ut patet, cum Evangelio et cum doctrina
Ecclesiae, a Concilio Vaticano II luculenter proposita, apprime congruunt, in
fidelium commodum loci de Sacra Scriptura et de actis eiusdem Concilii deprompti
ad singulas concessiones infra apponuntur.
***
CONCESSIONES
I
Conceditur
indulgentia partialis christifideli qui, in officiis suis gerendis et vitae
aerumnis tolerandis, animum ad Deum humili fiducia erexerit, addita, etiam
tantum mente, pia aliqua invocatione.3
Hac
prima concessione christifideles ad exsequendum mandatum Christi: « Oportet
semper orare et non deficere »4 quasi manu ducuntur et simul
monentur sua cuiusque officia ita peragere ut unionem cum Christo servent et
augeant.
Quae
quidem mens Ecclesiae, indulgentiam concedentis, optime illustratur adductis
sequentibus locis ex S. Scriptura:
« Petite et dabitur vobis; quaerite et invenietis; pulsate et aperietur
vobis. Omnis enim qui petit, accipit et qui quaerit, invenit et pulsanti
aperietur ».5
« Vigilate et orate, ut non intretis in tentationem ».6
« Attendite autem vobis ne forte graventur corda vestra in... curis
huius vitae... Vigilate itaque omni tempore orantes ».7
« Erant autem perseverantes in doctrina apostolorum et communicatione,
in fractione panis et orationibus ».8 « Spe gaudentes, in
tribulatione patientes, orationi instantes ».9
« Sive ergo manducatis sive bibitis sive aliud quid facitis, omnia in
gloriam Dei facite ».10
« Per omnem orationem et obsecrationem orantes omni tempore in Spiritu,
et in ipso vigilantes in omni instantia et obsecratione pro omnibus Sanctis ».11
« Et omne, quodcumque facitis in verbo aut in opere, omnia in nomine
Domini Iesu, gratias agentes Deo Patri per ipsum ».12
« Orationi instate, vigilantes in ea in gratiarum actione ».13
« Sine intermissione orate, in omnibus gratias agite ».14
Et
in actis Concilii Vaticani II legitur:
« Omnes igitur christifideles in vitae suae conditionibus, officiis,
vel circumstantiis, et per illa omnia, in dies magis sanctificabuntur, si cuncta
e manu Patris caelestis cum fide suscipiunt et voluntati divinae cooperantur,
caritatem qua Deus dilexit mundum in ipso temporali servitio omnibus
manifestando ».15
« Haec vita intimae unionis cum Christo in Ecclesia alitur
subsidiis spiritualibus, quae... sunt... ita a laicis adhibenda ut hi, dum ipsa
mundi officia in ordinariis vitae condicionibus recte adimplent, unionem cum
Christo a vita sua non separent, sed suum opus iuxta voluntatem Dei exercentes
in ipsa percrescant... Neque curae familiares neque negotia saecularia extranea
debent esse a spirituali vitae ratione, iuxta illud Apostoli: “Omne quodumque
facitis in verbo aut in opere, omnia in nomine Domini Iesu Christi, gratias
agentes Deo et Patri per ipsum”16 ».17
« Discidium... inter fidem quam profitentur et vitam
quotidianam multorum, inter graviores nostri temporis errores recensendum est...
Ne igitur perperam inter se opponantur activitates professionales et sociales ex
una parte, vita religiosa ex altera... Gaudeant potius christiani, exemplum
Christi secuti, qui fabrilem artem exercuit, se omnes suas navitates terrestres
exercere posse, conatus humanos, domesticos, professionales, scientificos vel
technicos in unam synthesim vitalem cum bonis religiosis colligendo, sub quorum
altissima ordinatione omnia in Dei gloriam coordinantur ».18
II
Conceditur
indulgentia partialis christifideli qui, spiritu fidei ductus, in servitium
fratrum necessitate laborantium, se ipsum vel bona sua misericordi animo
impenderit.19
Christifidelis
hac indulgentiae concessione allicitur ut, exemplum et mandatum Christi Iesu
sequens,20opera caritatis seu misericordiae frequentius peragat.
Non
omnia tamen caritatis opera indulgentia ditantur, sed tantum quae fiunt « in
servitium fratrum necessitate laborantium », uti qui cibo vel veste pro corpore
aut institutione vel solacio pro animo indigent.
« Esurivi enim et dedistis mihi manducare, sitivi et dedistis mihi
bibere, hospes eram et collegistis me, nudus et operuistis me, infirmus et
visitastis me, in carcere eram et venistis ad me... Amen dico vobis: Quamdiu
fecistis uni de his fratribus meis minimis, mihi fecistis ».21
« Mandatum novum do vobis, ut diligatis invicem; sicut dilexi vos ut et
vos diligatis invicem. In hoc cognoscent omnes quia mei discipuli estis, si
dilectionem habueritis ad invicem ».22
« Qui tribuit in simplicitate... qui miseretur in hilaritate...
caritate fraternitatis invicem diligentes, honore invicem praevenientes,
sollicitudine non pigri, spiritu ferventes, Domino servientes... necessitatibus
sanctorum communicantes, hospitalitatem sectantes ».23
« Et si distribuero in cibos omnes facultates meas... caritatem autem
non habuero, nihil mihi prodest ».24
« Dum tempus habemus, operemur bonum ad omnes, maxime autem ad
domesticos fidei ».25
« Ambulate in dilectione, sicut et Christus dilexit nos ».26
« A Deo edocti estis ut diligatis invicem ».27
« Caritas fraternitatis maneat ».28
« Religio munda et immaculata apud Deum et Patrem haec est: visitare
pupillos et viduas in tribulatione eorum, immaculatum se custodire ab hoc
saeculo ».29
« Animas vestras castificantes in oboedientia veritatis ad
fraternitatis amorem non fictum, ex corde invicem diligite attentius ».30
« In fine autem omnes unanimes, compatientes, fraternitatis amatores,
misericordes, humiles, non reddentes malum pro malo vel maledictum pro
maledicto, sed e contrario benedicentes, quia in hoc vocati estis, ut
benedictionem hereditate accipiatis ».31
« Curam omnem subinferentes ministrate... in pietate... amorem
fraternitatis, in amore autem fraternitatis caritatem ».32
« Qui habuerit substantiam mundi et viderit fratrem suum necesse habere
et clauserit viscera sua ab eo, quomodo caritas Dei manet in eo? Filioli, non
diligamus verbo nec lingua, sed in opere et veritate ».33
« Ubicumque versantur qui cibo potuque, vestitu, domo, medicinis,
opere, instructione, facultatibus ad vitam vere humanam ducendam necessariis
carent, aerumnis vel infirma valetudine cruciantur, exilium vel carcerem
patiuntur, ibi eos christiana caritas debet quaerere et invenire, impensa cura
solari et praestitis auxiliis sublevare... Quo huiusmodi caritatis exercitium
omni exceptione maius sit et tale appareat in proximo consideretur imago Dei ad
quam creatus est, et Christus Dominus cui re vera offertur quidquid indigenti
donatur ».34
« Cum caritatis et misericordiae opera praeclarissimum testimonium
christianae vitae offerant, formatio apostolica ad haec quoque exercenda
adducere debet, ut discant christifideles ab ipsa pueritia fratribus compati
eisque indigentibus generoso animo subvenire ».35
« Christiani, memores verbi Domini “in hoc cognoscent omnes
quia discipuli mei estis, si dilectionem habueritis ad invicem”,36
nihil ardentius optare possunt quam ut hominibus mundi huius temporis semper
generosius et efficacius inserviant... Vult autem Pater ut in omnibus hominibus
Christum fratrem agnoscamus et efficaciter diligamus, tam verbo quam opere ».37
III
Conceditur
indulgentia partialis christifideli qui a re licita et sibi grata, in spiritu
paenitentiae, sponte abstinuerit.38
Haec
autem concessio prorsus convenit nostris temporibus in quibus, praeter legem,
ceterum sat mitem, abstinentiae a carnibus et ieiunii, omnino expedit ut fideles
ad sese paenitentia exercendos excitentur.39
Christifidelis
ita impellitur ut, suas cupiditates refrenans, discat corpus suum in servitutem
redigere et Christo pauperi et patienti se conformare.40
Abstinentia
vero praestantior erit si coniungatur caritati, iuxta verba S. Leonis M.: «
Impendamus virtuti, quod subtrahimus voluptati. Fiat refectio pauperum
abstinentia ieiunantis ».41
« Si quis vult post me venire, abneget seipsum et tollat crucem suam
cotidie et sequatur me ».42
« Si non paenitentiam egeritis omnes similiter peribitis ».43
« Si autem Spiritu opera corporis mortificatis, vivetis ».44
« Si tamen compatimur, ut et conglorificemur ».45
« Omnis autem qui in agone contendit ab omnibus se abstinet, et illi
quidem ut corruptibilem coronam accipiant, nos autem incorruptam. Ego igitur sic
curro non quasi in incertum, sic pugno non quasi aërem verberans; sed castigo
corpus meum et in servitutem redigo ».46
« Semper mortificationem Iesu in corpore circumferentes, ut et vita
Iesu in corpore nostro manifestetur ».47
« Fidelis sermo: Nam si commortui sumus, et convivemus; si sustinemus,
et conregnabimus ».48
« Abnegantes... saecularia desideria sobrie et iuste et pie vivamus in
hoc saeculo ».49
« Sed, quemadmodum communicatis Christi passionibus, gaudete, ut et in
revelatione gloriae eius gaudeatis exsultantes ».50
« Peculiari sollicitudine in sacerdotali oboedientia, in pauperis vitae
ratione et in sui abnegandi spiritu ita excolantur, ut etiam ea quae licita
sunt..., prompte abdicare et Christo crucifixo se conformare assuescant ».51
« Fideles vero, vi regalis sui sacerdotii, in oblationem Eucharistiae
concurrunt, illudque in sacramentis suscipiendis, in oratione et gratiarum
actione, testimonio vitae sanctae, abnegatione et actuosa caritate exercent ».52
« In variis vitae generibus et officiis una sanctitas excolitur ab
omnibus, qui a Spiritu Dei aguntur, atque voci Patris oboedientes Deumque Patrem
in spiritu et veritate adorantes, Christum pauperem, humilem, et crucem
baiulantem sequuntur, ut gloriae Eius mereantur esse consortes ».53
« Omnes fideles cohortatur Ecclesia ut, praeter incommoda et
iacturas, quae cotidianae vitae rationi comitantur, divino paenitentiae
praecepto corpus quoque nonnullis castigationis actibus affligendi
obtemperent... Ecclesia cupit significare tres esse modos praecipuos, antiquitus
traditos, quibus divino paenitentiae praecepto satisfieri possit: scilicet
precationem, ieiunium, opera caritatis, quamvis praesertim abstinentiam a carne
et ieiunium tuita sit. Hae paenitentiae agendae rationes omnibus aetatibus
fuerunt communes; nostris tamen temporibus peculiares afferuntur causae ob quas,
pro variis locorum adiunctis, certus quidam paenitentiae modus prae ceteris
urgeatur. Itaque apud gentes, quae maiore oeconomicorum bonorum copia fruuntur,
urgeatur testimonium abnegationis, ne christifideles ad hoc saeculum
conformentur, simulque urgeatur testimonium caritatis erga fratres, etiam
dissitas regiones inhabitantes, qui paupertate et fame vexentur ».54
IV
Conceditur
indulgentia partialis christifideli qui apertum testimonium fidei coram aliis,
in pecularibus quotidianae vitae adiunctis, sponte reddiderit.
Concessio
haec christifidelem incitat ad fidem suam coram aliis aperte profitendam, in Dei
gloriam et Ecclesiae aedificationem.
S.
Augustinus scripsit: « Sit tamquam speculum tibi Symbolum tuum. Ibi te vide, si
credis omnia quae te credere confiteris, et gaude quotidie in fide tua ».55Vita
christiana uniuscuiusque diei erit ergo velut « Amen » concludens « Credo »
professionis fidei nostri Baptismatis.56
« Omnis ergo qui confitebitur me coram hominibus, confitebor et ego eum
coram Patre meo qui est in caelis ».57
« Quinimmo beati, qui audiunt verbum Dei et custodiunt! ».58
« Eritis mihi testes ».59
« Cotidie quoque perdurantes unanimiter in templo et frangentes circa
domos panem, sumebant cibum cum exsultatione et simplicitate cordis,
collaudantes Deum et habentes gratiam ad omnem plebem ».60
« Multitudinis autem credentium erat cor et anima una... Et virtute
magna reddebant apostoli testimonium resurrectionis Domini Iesu, et gratia magna
erat super omnibus illis ».61
« Fides vestra annuntiatur in universo mundo ».62
« Quia si confitearis in ore tuo: “Dominum Iesum!”,
et in corde tuo credideris... salvus eris. Cor- de enim creditur ad
iustitiam, ore autem confessio fit in salutem ».63
« Certa bonum certamen fidei, apprehende vitam aeternam, ad quam
vocatus es, et confessus es bonam confessionem coram multis testibus ».64
« Noli... erubescere testimonium Domini nostri ».65
« Nemo enim vestrum patiatur quasi homicida aut fur aut maleficus aut
alienorum speculator; si autem ut christianus, non erubescat, glorificet autem
Deum in isto nomine ».66
« Quisquis confessus fuerit: “Iesus est Filius Dei”, Deus
in ipso manet, et ipse in Deo ».67
« Ut vero caritas tamquam bonum semen in anima increscat et
fructificet, unusquisque fidelis debet verbum Dei libenter audire Eiusque
voluntatem, opitulante Eius gratia, opere complere, sacramentis, praesertim
Eucharistiae, et sacris actionibus frequenter participare, seseque orationi, sui
ipsius abnegationi, fraterno actuoso servitio et omnium virtutum exercitationi
constanter applicare ».68
« Christifideles ut singuli ad apostolatum exercendum in variis suae
vitae condicionibus vocati sunt; meminerint tamen hominem natura sua socialem
esse... Quapropter christifideles apostolatum suum exerceant, in unum
conspirantes. Sint apostoli tam in suis communitatibus familiaribus, quam in
paroeciis et dioecesibus, quae ipsae exprimunt indolem communitariam
apostolatus, atque in liberis coetibus in quos se congregare statuerint ».69
« Ipsa autem socialis hominis natura exigit, ut homo internos
religionis actus externe exprimat, cum aliis in re religiosa communicet, suam
religionem modo communitario profiteatur ».70
« Non sufficit ut populus christianus praesens sit et
constitutus in aliqua gente, nec sufficit ut apostolatum exempli exerceat; ad
hoc constituitur, ad hoc praesens est, ut concivibus non-christianis Christum
verbo et opere annuntiet eosque iuvet ad plenam Christi receptionem ».71
(1) Cf. 1 Cor 10,31; Col 3,17; AA 2-4, 13.
(2) Cf. LG 39, 40-42.
(3) Cf. SPA, Decr. Pia oblatio quotidiani laboris Indulgentiis
ditatur, 25 nov. 1961 (AAS 53 [1961] 827); Decr. Pia oblatio
humani doloris Indulgentiis ditatur, 4 iun. 1962 (AAS 54 [1962] 475);
EI 1968 et 1986, conc. gen. I.
(4) Lc 18,1.
(5) Mt 7,7-8.
(6) Mt 26,41.
(7) Lc 21,34.36.
(8) Act 2,42.
(9) Rom 12,12.
(10) 1 Cor 10,31.
(11) Eph 6,18.
(12) Col 3,17.
(13) Col 4,2.
(14) 1 Thess 5,17-18.
(15) LG 41.
(16) Col 3,17.
(17) AA 4.
(18) GS 43.
(19) Cf. SPA, Indulgentiae apostolicae (AAS 55 [1963]
657-659); EI 1968 et 1986, conc. gen. II.
(20) Cf. Io 13,15; Act 10,38.
(21) Mt 25,35-36.40; cf. etiam Tob 4,7-8; Is
58,7.
(22) Io 13,34-35.
(23) Rom 12,8.10-11.13.
(24) 1 Cor 13,3.
(25) Gal 6,10.
(26) Eph 5,2.
(27) 1 Thess 4,9.
(28) Heb 13,1.
(29) Iac 1,27; cf. Iac 2,15-16.
(30) 1 Pe 1,22.
(31) 1 Pe 3,8-9.
(32) 2 Pe 1,5.7.
(33) 1 Io 3,17-18.
(34) AA 8.
(35) AA 31 c.
(36) Io 13,35.
(37) GS 93.
(38) EI 1968 et 1986, conc. gen. III.
(39) Cf. Paen III, c.
(40) Cf. Mt 8,20; 16,24.
(41) Sermo 13 (alias: 12) De ieiunio decimi mensis, 2 (PL
54, 172).
(42) Lc 9,23: cf. Lc 14,27.
(43) Lc 13,5; cf. Lc 13,3.
(44) Rom 8,13.
(45) Rom 8,17.
(46) 1 Cor 9,25-27.
(47) 2 Cor 4,10.
(48) 2 Tim 2,11-12.
(49) Tit 2,12.
(50) 1 Pe 4,13.
(51) OT 9.
(52) LG 10.
(53) LG 41.
(54) Paen III c.
(55) Sermo 58, 11, 13 (PL 38, 399).
(56) Cf. CCE 1064.
(57) Mt 10,32.
(58) Lc 11,28.
(59) Act 1,8.
(60) Act 2,46.
(61) Act 4,32-33.
(62) Rom 1,8.
(63) Rom 10,9-10.
(64) 1 Tim 6,12.
(65) 2 Tim 1,8.
(66) 1 Pe 4,15-16.
(67) 1 Io 4,15.
(68) LG 42.
(69) AA 18.
(70) DH 3.
(71) AG 15.
***
ALIAE
CONCESSIONES
Prośmium
1. Quattuor concessionibus generalioribus, de quibus supra ad
I-IV, adduntur nonnullae aliae concessiones, quae, attentis tum praeteriti
temporis traditionibus tum nostrae aetatis necessitatibus, peculiarem
significationem praeseferunt.
Hae omnes concessiones invicem se complent et, dum indulgentiae dono
christifideles alliciunt ad peragenda pietatis, caritatis et paenitentiae opera,
eosdem adducunt ut artius Christo capiti et Ecclesiae corpori per caritatem
coniungantur.1
2. Referuntur quaedam preces vel divina inspiratione vel antiquitate
venerandae et universalioris usus.2 Ut patet, hae exempli gratia
citantur. Sed prae oculis habeatur quod in normis dicitur de iure episcoporum
eparchialium vel dioecesanorum, metropolitanorum, patriarcharum, cardinaliumque.3
Indulgentias concessas pro pia recitatione precum, quarum elenchi infra
sequuntur, ex natura rei acquirere possunt fideles cuiusvis ritus, quaecumque
est traditio liturgica cui per se illae preces pertinent.
3. Quae preces, si res intimius perspicitur, iam comprehenduntur in
concessione generaliore I, cum a christifideli, animo ad Deum humili fiducia
erecto, in suo vitae ordine recitantur. Ita, e.g., hac prima concessione
continentur orationes « Actiones nostras » et « Agimus tibi gratias », quae
« in officiis gerendis » recitantur.
Placuit tamen singulatim referre ut indulgentiis ditatas, tum ad omne
dubium tollendum, tum ad earum excellentiam significandam.
4. Ut per se patet, quotiescumque in concessionibus ad indulgentiam
obtinendam preces vel litaniae vel parvi officii recitatio requiritur, textus
eorum semper adprobatus esse debet a competenti Auctoritate ecclesiastica,
necnon eadem recitatio sicut, cum praescribuntur, loci sacri visitatio, pii
exercitii expletio vel devotionis obiecti usus, ea qua par est devotione et pio
cordis affectu fieri debent. Haec vero mens in quibusdam singulis concessionibus
expresse notatur ut fidelium pietas adiuvetur.
5. Ad indulgentiam plenariam assequendam, ut in norma 20 statuitur,
requiruntur operis exsecutio, impletio trium condicionum et plena animi
dispositio, quae omnem affectum peccaminosum excludat.
Quod vero attinet ad indulgentiam partialem, ut in norma 4, requiruntur
operis exsecutio et cordis saltem contritio.
6. Si opus, indulgentia plenaria ditatum, apte dividi potest in partes
(e.g. Rosarium mariale in decades), qui ex rationabili causa integrum opus non
perficit, acquirere potest, pro parte quam peragit, partialem indulgentiam.4
7. Speciali mentione dignae sunt concessiones quae referuntur ad opera,
quibus christifidelis, quodlibet ex ipsis praestans, indulgentiam plenariam
singulis anni diebus assequi potest, firma manente norma 18 § 1, iuxta quam
indulgentia plenaria semel tantum in die acquiri potest:
– adoratio Ss.mi Sacramenti saltem per dimidiam horam (conc. 7
§ 1, 1°) »;
– pium exercitium Viae Crucis (conc. 13, 2°);
– recitatio Rosarii marialis vel hymni Akathistos in ecclesia
aut oratorio, vel in familia, in religiosa Communitate, in christifidelium
consociatione et generatim cum plures ad aliquem honestum finem conveniunt
(conc. 17 § 1, 1° et conc. 23 § 1);
– pia lectio vel auditio S. Scripturae saltem per dimidiam
horam (conc. 30).
8. Concessiones ordine alphabetico recensentur. Ad huiusmodi
ordinem statuendum, considerantur prima verba in titulis indicata (e.g. Actus
consecrationis familiarum - Eucharistica adoratio et processio).
Indicantur fontes ex quibus preces sunt desumptae, solum quando agitur
de textibus liturgicis nunc vigentibus.
Quo facilior christifidelibus Enchiridi usus reddatur, in fine voluminis
tres indices adnectuntur:
– formulae precationum; – elenchus temporum et
actuum, quibus indulgentia plenaria obtinetur; – index
generalis.
***
CONCESSIONES
1 Bactus consecrationis familiarum
Plenaria indulgentia conceditur membris familiae, die,
qua primum, ritum peragente, si fieri potest, sacerdote vel diacono, fit eiusdem
consecratio Sacr.mo Cordi Iesu vel Sacrae Familiae Iesu, Mariae et Ioseph, si
orationem legitime adprobatam coram imagine eiusdem Sacr.mi Cordis vel Sacrae
Familiae pie recitaverint; die anniversario indulgentia
erit partialis.
2 Bactus dedicationis humani generis Iesu Christo
Regi
Plenaria
indulgentiaconceditur christifideli qui, in sollemnitate D.N. Iesu Christi Universorum
Regis, actum dedicationis humani generis eidem Iesu Christo Regi (Iesu
dulcissime, Redemptor) publice recitaverit; in aliis rerum adiunctis indulgentia
erit partialis.5
Iesu dulcissime, Redemptor humani generis, respice nos
ante conspectum tuum humillime provolutos. Tui sumus, tui esse volumus; quo
autem tibi coniuncti firmius esse possimus, en hodie sacratissimo Cordi tuo se
quisque nostrum sponte dedicat. Te quidem multi novere nunquam; te, spretis
mandatis tuis, multi repudiarunt. Miserere utrorumque, benignissime Iesu, atque
ad sanctuum Cor tuum rape universos. Rex esto, Domine, nec fidelium tantum qui
nullo tempore discessere a te, sed etiam prodigorum filiorum qui te reliquerunt:
fac ut domum paternam cito repetant, ne miseria et fame pereant. Rex esto eorum,
quos aut opinionum error deceptos habet, aut discordia separatos, eosque ad
portum veritatis atque ad unitatem fidei revoca, ut brevi fiat unum ovile et
unus pastor. Largire, Domine, Ecclesiae tuae securam cum incolumitate
libertatem; largire cunctis gentibus tranquillitatem ordinis; perfice, ut ab
utroque terrae vertice una resonet vox: Sit laus divino Cordi, per quod nobis
parta salus: ipsi gloria et honor in saecula. Amen.
3 Bactus reparationis
Plenaria
indulgentiaconceditur christifideli, qui in sollemnitate Sacr.mi Cordis Iesu, actum
reparationis (Iesu dulcissime) publice recitaverit; in aliis rerum
adiunctis indulgentia erit partialis.6
Iesu
dulcissime, cuius
effusa in homines caritas, tanta oblivione, neglegentia, contemptione,
ingratissime rependitur, en nos, ante conspectum tuum provoluti, tam nefariam
hominum socordiam iniuriasque, quibus undique amantissimum Cor tuum afficitur,
peculiari honore resarcire contendimus.
Attamen, memores tantae nos quoque indignitatis non expertes aliquando
fuisse, indeque vehementissimo dolore commoti, tuam in primis misericordiam
nobis imploramus, parati, voluntaria expiatione compensare flagitia non modo
quae ipsi patravimus, sed etiam illorum, qui, longe a salutis via aberrantes vel
te pastorem ducemque sectari detrectant, in sua infidelitate obstinati, vel,
baptismatis promissa conculcantes, suavissimum tuae legis iugum excusserunt.
Quae deploranda crimina, cum universa expiare contendimus, tum nobis
singula resarcienda proponimus: vitae cultusque immodestiam atque turpitudines,
tot corruptelae pedicas innocentium animis instructas, dies festos violatos,
exsecranda in te tuosque Sanctos iactata maledicta atque in tuum Vicarium
ordinemque sacerdotalem convicia irrogata, ipsum denique amoris divini
Sacramentum vel neglectum vel horrendis sacrilegiis profanatum, publica postremo
nationum delicta, quae Ecclesiae a te institutae iuribus magisterioque
reluctantur.
Quae utinam crimina sanguine ipsi nostro eluere possemus! Interea ad
violatum divinum honorem resarciendum, quam Tu olim Patri in Cruce
satisfactionem obtulisti quamque cotidie in altaribus renovare pergis, hanc
eamdem nos tibi praestamus, cum Virginis Matris, omnium Sanctorum, piorum quoque
fidelium expiationibus coniunctam, ex animo spondentes, cum praeterita nostra
aliorumque peccata ac tanti amoris incuriam firma fide, candidis vitae moribus,
perfecta legis evangelicae, caritatis potissimum, observantia, quantum in nobis
erit, gratia tua favente, nos esse compensaturos, tum iniurias tibi inferendas
pro viribus prohibituros, et quam plurimos potuerimus ad tui sequelam
convocaturos. Excipias, quaesumus, benignissime Iesu, beata Virgine Maria
Reparatrice intercedente, voluntarium huius expiationis obsequium nosque in
officio tuique servitio fidissimos ad mortem usque velis, magno illo
perseverantiae munere, continere, ut ad illam tandem patriam perveniamus omnes,
ubi Tu cum Patre et Spiritu Sancto vivis et regnas in saecula saeculorum. Amen.
4 Benedictio papalis
Plenaria indulgentia conceditur christifideli qui
Benedictionem impertitam vel a Summo Pontifice Urbi et Orbi vel ab Episcopo
fidelibus suae curae commissis iuxta normam 7, 2o, huius Enchiridii, devote
acceperit, etsi, rationabili circumstantia, sacris ritibus physice non adfuerit,
dummodo ritus ipsos, dum peraguntur, ope instrumenti televisifici vel
radiophonici propagatos pia mentis intentione secutus fuerit.7
58 Dies ad aliquem religiosum
finem celebrandum universaliter dicatae
Plenaria indulgentia conceditur christifideli qui,
quaque die universaliter destinata ad aliquem religiosum finem assequendum (e.g.
ad fovendas vocationes sacerdotales et religiosas, ad peculiarem pastoralem
curam dicandam aegrotis et infirmis, ad iuvenes in fidei professione roborandos
et in vita sancte ducenda adiuvandos etc.), huiusmodi celebrationibus pie
interfuerit; qui autem ad supradictas intentiones oraverit, partialem consequetur indulgentiam.
69 Doctrina christiana
Partialis indulgentia conceditur christifideli qui
doctrinae christianae tradendae vel discendae dederit operam.
7 Eucharistica adoratio et processio
§
1. Plenaria indulgentia conceditur christifideli qui
1°10
Ss.mum Sacramentum visitaverit ad adorandum per dimidiam saltem horam;
2°11
feria V Hebdomadae Sanctae, si in sollemni repositione Ss.mi Sacramenti,
post Missam in Cena Domini, strophas Tantum ergo pie recitaverit;
3° sollemni eucharisticae processioni, quae quidem maximi
est momenti in sollemnitate Corporis et Sanguinis Christi, sive introrsum in
sacris aedibus sive extra ductae, pie interfuerit;
4°12
sollemnem eucharisticum ritum, qui sub exitu eucharistici conventus fieri
solet, religiose participaverit.
§
2. Partialis indulgentia conceditur christifideli qui
1°
13Ss.mum Sacramentum visitaverit ad adorandum;
2°
14ad Iesum in Ss.mo Eucharistiae Sacramento aliquam precem
legitime adprobatam effuderit (e.g. rhythmum Adoro te devote, vel precem O
sacrum convivium, vel strophas Tantum ergo).
O
sacrum convivium,
in quo Christus sumitur: recolitur memoria passionis eius, mens impletur gratia,
et futurae gloriae nobis pignus datur.
Tantum ergo sacramentum veneremur cernui: et
antiquum documentum novo cedat ritui: praestet fides
supplementum sensuum defectui. Genitori Genitoque laus
et iubilatio, salus, honor, virtus quoque sit et
benedictio: procedenti ab utroque compar sit laudatio.
Amen.
V. Panem de caelo praestitisti eis,
R. Omne delectamentum in se habentem.
Oremus. – Deus, qui nobis sub sacramento mirabili Passionis
tuae memoriam reliquisti: tribue, quaesumus, ita nos Corporis et Sanguinis tui
sacra mysteria venerari, ut redemptionis tuae fructum in nobis iugiter
sentiamus: Qui vivis et regnas in saecula saeculorum. Amen.
(De Sacra Communione et de Cultu Mysterii
Eucharistici extra Missam, 21 iunii 1973, 200 et 192)
8 Eucharistica et spiritalis communio
§
1. Plenaria indulgentia conceditur christifideli qui
1°15
primum ipse ad sacram synaxim accesserit vel, aliis primum accedentibus, pie
astiterit;
2°16
qualibet feria sexta temporis Quadragesimae, orationem En ego, o bone et
dulcissime Iesu, coram Iesu Christi Crucifixi imagine post communionem pie
recitaverit;
§
2. Partialis indulgentia conceditur christifideli qui, qualibet pia
formula legitime adprobata, elicuerit:
1°17
spiritalis communionis actum,
2° gratiarum actionem post communionem (e.g. Anima Christi; En ego, o bone et
dulcissime Iesu).
Anima
Christi, sanctifica me. Corpus Christi, salva me.18 Sanguis
Christi, inebria me. Aqua lateris Christi, lava me. Passio
Christi, conforta me. O bone Iesu, exaudi me. Intra tua
vulnera absconde me. Ne permittas me separari a te. Ab hoste
maligno defende me. In hora mortis meae voca me: et iube me
venire ad te, ut cum Sanctis tuis laudem te, in saecula
saeculorum. Amen. (MR, Gratiarum actio post Missam)
En
ego, o bone et dulcissime Iesu, ante conspectum tuum genibus me provolvo, ac
maximo animi ardore te oro atque obtestor, ut meum in cor vividos fidei, spei
et caritatis sensus, atque veram peccatorum meorum paenitentiam, eaque
emendandi firmissimam voluntatem velis imprimere; dum magno animi affectu et
dolore tua quinque vulnera mecum ipse considero, ac mente contemplor, illud
prae oculis habens, quod iam in ore ponebat tuo David Propheta de te, o bone
Iesu: « Foderunt manus meas et pedes meos; dinumeraverunt omnia ossa mea » (Ps
22 [Vg 21] 17-18). (MR, Gratiarum actio post Missam)
9 Examen conscientiae et actus contritionis
Partialis indulgentia conceditur christifideli qui,
praesertim ad praeparandam confessionem sacramentalem,
1° suam conscientiam excusserit cum proposito se
emendandi;
2°19
actum contritionis, quavis legitima formula, pie recitaverit (e.g. Confiteor;
Ps De profundis; Ps Miserere; Ps graduales; Ps paenitentiales).
10 Exercitia spiritalia et recollectio
menstrua
§ 1.20 Plenaria indulgentia
conceditur christifideli qui exercitiis spiritalibus saltem per tres integros
dies vacaverit.
§ 2.21 Partialis indulgentia
conceditur christifideli qui menstruam recollectionem participaverit.
11 Hebdomada pro christianorum unitate
Catholica
Ecclesia Conditoris sui precem pridie quam pateretur ad Patrem prolatam « ut
omnes unum sint » maxime cordi habet et ideo christifideles enixe hortantur ut
pro christianorum unitate assidue orent.
§
1. Plenaria indulgentia conceditur christifideli qui aliquot functionibus
in hebdomada pro christianorum unitate participaverit et eiusdem hebdomadae
conclusioni interfuerit.
§ 2.22 Partialis indulgentia conceditur
christifideli qui orationem legitime adprobatam pro christianorum unitate
devote recitaverit (e.g.
Omnipotens et misericors Deus).
Omnipotens
et misericors Deus,
qui diversitatem gentium in unum populum per Filium tuum adunare voluisti,
concede propitius ut qui christiano nomine gloriantur, qualibet divisione
reiecta, unum sint in veritate et caritate, et omnes homines, verae fidei lumine
illustrati, in unam Ecclesiam fraterna communione conveniant. Per Christum
Dominum nostrum. Amen.
12 In articulo mortis
§
1. Sacerdos, qui christifideli in vitae discrimen adducto sacramenta
administrat, eidem benedictionem apostolicam cum adiuncta indulgentia
plenaria impertire ne omittat.
§
2. Quodsi haberi nequit sacerdos, pia Mater Ecclesia eidem christifideli rite
disposito benigne indulgentiam plenariam in articulo mortis acquirendam
concedit, dummodo ipse durante vita habitualiter aliquas preces fuderit; quo in
casu Ecclesia supplet tres condiciones ad indulgentiam plenariam de more
requisitas.
§
3. Laudabiliter ad hanc indulgentiam plenariam acquirendam adhibetur crucifixus
vel crux.
§ 4. 23 Eamdem indulgentiam plenariam in
articulo mortis christifidelis consequi poterit, etiamsi eodem die aliam
indulgentiam plenariam iam acquisiverit.
§
5. De hac salutari Ecclesiae dispositione in catechesi tradenda fideles
opportune et saepe certiores fiant.
13 In memoria Passionis et Mortis Domini
Plenaria indulgentia conceditur christifideli
qui
1°24
in sollemni actione liturgica feriae VI in Passione et Morte Domini
adorationi Crucis pie interfuerit;
2°25
vel ipse pium exercitium Viae Crucis peregerit vel, dum illud a
Summo Pontifice peragitur et ope instrumenti televisifici vel radiophonici
propagatur, ei sese pie univerit.
Pio Viae Crucis excercitio renovatur memoria dolorum, quos divinus
Redemptor passus est in itinere a Pilati praetorio, ubi ad mortem damnatus est,
usque ad Calvariae montem, ubi pro nostra salute in cruce mortuus est.
Ad
indulgentiam plenariam assequendam quod attinet, haec statuuntur:
1.
Pium exercitium peragi debet coramViae Crucis stationibus legitime erectis.
2.
Ad erigendam veroViam Crucis requiruntur quattuordecim cruces, quibus utiliter adiungi solent
totidem tabulae seu imagines, quae repraesentant stationes Hierosolymitanas.
3.
Iuxta communiorem consuetudinem pium exercitium constat quattuordecim piis
lectionibus, quibus adduntur aliquae preces vocales. Ad pium excercitium tamen
rite peragendum sufficit pia meditatio Passionis et Mortis Domini, ideoque non
est necessaria consideratio de singulis stationum mysteriis.
4.
Requiritur motus ab una ad aliam stationem.
Si
pium exercitium publice peragatur et motus omnium praesentium fieri nequeat sine
incommodo, sufficit ut saltem qui exercitium dirigit ad singulas stationes se
conferat, dum alii suum locum tenent.
5.
Legitime impediti eamdem indulgentiam acquirere poterunt, si piae lectioni et
meditationi Passionis et Mortis Domini nostri Iesu Christi saltem per aliquod
tempus, e.g. per horae quadrantem, incubuerint.
6.
PioViae Crucis exercitio
assimilantur, etiam quoad indulgentiam assequendam, alia pia exercitia, a
competenti Auctoritate adprobata, quibus memoria Passionis et Mortis Domini
recolitur, quattuordecim pariter stationibus statutis.
7.
Apud Orientales, ubi huius pii exercitii usus non habeatur, ad hanc indulgentiam
lucrandam, valet aliud pium exercitium in memoriam Passionis et Mortis Domini
nostri Iesu Christi, a Patriarchis pro suis cuiusque fidelibus statutum.
1426 Obiectorum pietatis usus
§
1. Plenaria indulgentia conceditur christifideli qui, in sollemnitate Ss.
Apostolorum Petri et Pauli, pietatis obiecto, sub norma n. 15 definito, a
Summo Pontifice aut a quolibet Episcopo benedicto, pia mente utitur, addita
tamen qualibet legitima formula Fidei professione.
§
2. Partialis indulgentia conceditur christifideli qui huiusmodi pietatis
obiecto, a quovis sacerdote vel diacono rite benedicto, pia utitur mente.
1527 Oratio mentalis
Partialis indulgentia conceditur christifideli qui,
pro personali aedificatione, orationi mentali pie vacaverit.
1628 Praedicationis sacrae
participatio
§
1. Plenaria indulgentia conceditur christifideli qui, tempore sacrarum
Missionum, auditis aliquot contionibus, interfuerit insuper sollemni earundem
Missionum conclusioni.
§
2. Partialis indulgentia conceditur christifideli qui alius generis
sacrae verbi Dei praedicationi attente et devote astiterit.
17 Preces ad Beatissimam Virginem Mariam
§
1. Plenaria indulgentia conceditur christifideli qui
1°29Rosarium mariale pie recitaverit in ecclesia aut oratorio, vel in
familia, in religiosa Communitate, in christifidelium consociatione et generatim
cum plures ad aliquem honestum finem conveniunt;
2° eiusdem precis recitationi, dum a Summo Pontifice
peragitur, et ope instrumenti televisifici vel radiophonici propagatur, sese pie
univerit.
In
aliis rerum adiunctis vero indulgentia erit partialis.
EstRosarium certa precandi formula, qua quindecim angelicarum
salutationum decades, oratione dominica interiecta, distinguimus et ad earum
singulas totidem nostrae reparationis mysteria pia meditatione recolimus.
Quoad
indulgentiam plenariam pro recitationeRosarii marialis haec statuuntur:
a) sufficit recitatio tertiae tantum eius partis; sed quinque
decades continuo recitari debent;
b) orationi vocali addenda est pia mysteriorum
meditatio;
c) in publica recitatione, mysteria enuntiari debent iuxta
probatam loci consuetudinem; in privata vero recitatione, sufficit ut
christifidelis orationi vocali adiungat meditationem mysteriorum.
§
2. Partialis indulgentia conceditur christifideli qui
1°30
canticum Magnificat pie recitaverit;
2°31
primo diluculo, vel meridiano tempore, vel sub vesperam precationem Angelus
Domini cum statutis versiculis et oratione, aut tempore paschali antiphonam Regina
caeli item cum usitata oratione, pie recitaverit;
3°32
ad Beatissimam Virginem Mariam aliquam precem adprobatam pie effuderit (e.g. Maria,
Mater gratiae; Memorare, o piissima Virgo Maria; Salve, Regina; Sancta Maria,
succurre miseris; Sub tuum praesidium).
Competentes
Coetus episcopales curabunt addere in editionibusEnchiridii
pro sermonum varietate preces mariales magis in suis territoriis usitatas et
christifidelibus caras.
Angelus
Domini
V. Angelus Domini nuntiavit Mariae, R. Et concepit de
Spiritu Sancto.
Ave, Maria.
V. Ecce ancilla Domini, R. Fiat mihi secundum verbum
tuum.
Ave, Maria.
V. Et Verbum caro factum est, R. Et habitavit in
nobis.
Ave, Maria.
V. Ora pro nobis, sancta Dei Genitrix, R. Ut digni
efficiamur promissionibus Christi.
Oremus. Gratiam tuam, quaesumus Domine, mentibus nostris
infunde, ut qui, Angelo nuntiante, Christi Filii tui incarnationem cognovimus,
per passionem eius et crucem ad resurrectionis gloriam perducamur. Per Christum
Dominum nostrum. Amen. (MR, Dom. IV, Adv., collecta)
Regina
caeli
Regina caeli, laetare, alleluia: Quia quem meruisti
portare, alleluia, Resurrexit, sicut dixit, alleluia. Ora pro
nobis Deum, alleluia.
V. Gaude et laetare, virgo Maria, alleluia. R. Quia
surrexit Dominus vere, alleluia. (LH, Ord. temp. pasch. post Compl.)
Oremus. Deus, qui per resurrectionem Filii tui Domini nostri
Iesu Christi mundum laetificare dignatus es, praesta, quaesumus, ut per eius
Genitricem Virginem Mariam perpetuae capiamus gaudia vitae. Per Christum Dominum
nostrum. Amen. (MR, Commune B.M.V. temp. pasch., collecta)
Maria,
Mater gratiae,
Mater misericordiae, Tu me ab hoste protege et
mortis hora suscipe.
Memorare,
o piissima Virgo Maria,
non esse auditum a saeculo, quemquam ad tua recurrentem praesidia, tua
implorantem auxilia, tua petentem suffragia esse derelictum. Ego tali animatus
confidentia ad te, Virgo Virginum, Mater, curro; ad te venio; coram te gemens
peccator assisto. Noli, Mater Verbi, verba mea despicere, sed audi propitia et
exaudi. Amen.
Salve,
Regina, mater misericordiae; vita, dulcedo et spes nostra, salve. Ad te
clamamus, exsules filii Hevae. Ad te suspiramus, gementes et flentes in hac
lacrimarum valle. Eia ergo, advocata nostra, illos tuos misericordes oculos ad
nos converte. Et Iesum, benedictum fructum ventris tui, nobis post hoc
exsilium ostende. O clemens, o pia, o dulcis Virgo Maria. (LH,
Ord. ad Compl.)
Sancta
Maria, succurre miseris,
iuva pusillanimes, refove flebiles, ora pro populo, interveni pro clero,
intercede pro devoto femineo sexu: sentiant omnes tuum iuvamen, quicumque
celebrant tuam sanctam commemorationem.
Sub
tuum praesidiumconfugimus, sancta Dei Genetrix; nostras deprecationes ne
despicias in necessitatibus, sed a periculis cunctis libera nos semper, Virgo
gloriosa et benedicta. (LH, Ord. ad Compl.)
1833 Preces ad custodem
Angelum
Partialis indulgentia conceditur christifideli qui
proprium Angelum custodem prece legitime adprobata pie invocaverit (e.g. Angele Dei).
Angele
Dei, qui custos es
mei, me tibi commissum pietate superna illumina, custodi, rege et guberna. Amen.
1934 Preces in honorem S.
Ioseph
Partialis indulgentia conceditur christifideli qui S. Ioseph, Sponsum B.M.V.,
prece legitime adprobata pie invocaverit (e.g. Ad te, beate Ioseph).
Ad
te, beate Ioseph,
in tribulatione nostra confugimus, atque, implorato Sponsae tuae sanctissimae
auxilio, patrocinium quoque tuum fidenter exposcimus. Per eam, quaesumus, quae
te cum immaculata Virgine Dei Genetrice coniunxit, caritatem, perque paternum,
quo Puerum Iesum amplexus es, amorem, supplices deprecamur, ut ad hereditatem,
quam Iesus Christus acquisivit Sanguine suo, benignus respicias, ac
necessitatibus nostris tua virtute et ope succurras. Tuere, o Custos
providentissime divinae Familiae, Iesu Christi sobolem electam; prohibe a nobis,
amantissime Pater, omnem errorum ac corruptelarum luem; propitius nobis,
sospitator noster fortissime, in hoc cum potestate tenebrarum certamine e caelo
adesto; et sicut olim Puerum Iesum e summo eripuisti vitae discrimine, ita nunc
Ecclesiam sanctam Dei ab hostilibus insidiis atque ab omni adversitate defende:
nosque singulos perpetuo tege patrocinio, ut ad tui exemplar et ope tua
suffulti, sancte vivere, pie emori, sempiternamque in caelis beatitudinem
assequi possimus. Amen.
2035 Preces in honorem Ss. Apostolorum
Petri et Pauli
Partialis indulgentia conceditur christifideli qui
orationem Sancti Apostoli Petre et Paule devote recitaverit.
Sancti
Apostoli Petre et Paule,
intercedite pro nobis.
Protege, Domine, populum tuum; et Apostolorum tuorum Petri et Pauli
patrocinio confidentem, perpetua defensione conserva. Per Christum Dominum
nostrum. Amen.
21 Preces in honorem aliorum Sanctorum necnon
Beatorum
§ 1.36 Partialis indulgentia conceditur
christifideli qui, die cuiusque Sancti memoriali in kalendario notata, devote
recitaverit in eius honorem orationem e Missali desumptam vel aliam legitime
adprobatam.
§ 2.37 Insuper, ad venerationem et
pietatem in novos Sanctos vel Beatos fovendas, christifideli, qui ecclesias vel
oratoria, in quibus sollemnia in eorum honorem intra annum peraguntur, devote
visitaverit ibique Pater et Credo
recitaverit, plenaria indulgentia semel conceditur; ei vero, qui, eodem
temporis spatio, praefatam visitationem pie peregerit, conceditur partialis.
22 Preces novendiales, litaniae, et parva Officia
Partialis indulgentia conceditur christifideli
qui,
1°38
novendiali pio exercitio, publice peracto, devote interfuerit (e.g. ante
sollemnitatem Nativitatis Domini vel Pentecostes vel Immaculatae Conceptionis B.
M. V.);
2°39
litanias adprobatas pie recitaverit (e.g. Ss.mi Nominis Iesu, Sacr.mi Cordis
Iesu, Pretiosissimi Sanguinis D.N.I.C., B. Mariae V., S. Ioseph, Sanctorum);
3°40
parvum officium legitime adprobatum pie recitaverit (e.g. Passionis D.N.I.C.,
Sacr.mi Cordis Iesu, B. Mariae V., Immaculatae Conceptionis, S. Ioseph).
23 Preces Orientalium Ecclesiarum
Catholicitatis
vi, Ecclesiae « singulae partes propria dona ceteris partibus et toti Ecclesiae
afferunt, ita ut totum et singulae partes augeantur » (LG 13) quoad universa
spiritalia Divinae largitatis munera: inde factum est ut preces ex variis
traditionibus orientalibus, etiam apud fideles latini ritus, ultimis praesertim
his annis, sparsae sint, et haud modico cum religiosae pietatis emolumento sive
privatim sive publice usurpatae.
§ 1.41 Plenaria indulgentia conceditur
christifideli qui hymnum Akathistos
vel officium Paraclisis in ecclesia aut oratorio, vel in familia, in
religiosa Communitate, in christifidelium consociatione et generatim cum plures
ad aliquem honestum finem conveniunt pie recitaverit. In aliis rerum adiunctis
vero indulgentia erit partialis.
Quod
attinet vero ad hymnum Akathistos pro indulgentia plenaria acquirenda non
requiritur recitatio integra, sed sufficit recitatio continua congruae alicuius
partis iuxta legitimam consuetudinem.
Apud
christifideles orientales, ubi harum devotionum praxis non habeatur, alia
similia exercitia in honorem beatae Mariae V., a Patriarchis statuta, iisdem
indulgentiis gaudent.
§ 2. Partialis indulgentia conceditur christifideli
qui, pro tempore ac pro re, aliquam precem ex sequentibus devote recitaverit: Oratio pro gratiarum
actione (ex Traditione Armenorum); Oratio vespertina, Oratio pro
defunctis (ex Traditione Byzantina); Oratio Sanctuarii, Oratio « Lakhu
Mara » seu « Ad te Domine » (ex Traditione Chaldaeorum); Oratio ad
thurificationem, Oratio ad glorificandam Dei Matrem Mariam (ex Traditione
Coptica); Oratio pro remissione peccatorum, Oratio pro adipiscenda sequela
Christi (ex Traditione Aethiopica); Oratio pro Ecclesia, Oratio post
expletam Liturgiam (ex Traditione Maronitarum); Intercessiones pro
defunctis ex Liturgia S. Iacobi (ex Traditione Syro-Antiochena).
2442 Preces pro
benefactoribus
Partialis indulgentia conceditur christifideli qui,
supernaturali grati animi affectu ductus, orationem pro benefactoribus legitime
adprobatam pie recitaverit (e. g. Retribuere dignare,
Domine).
Retribuere
dignare, Domine,
omnibus nobis bona facientibus propter nomen tuum vitam aeternam. Amen.
2543 Preces pro pastoribus
Partialis indulgentia conceditur christifideli
qui,
1° spiritu filialis devotionis, pro Summo Pontifice aliquam
precem legitime adprobatam pie recitaverit (e.g. Oremus pro Pontifice);
2° item, pro Episcopo eparchiali vel dioecesano, initio
pastoralis ministerii vel in anniversario, precem e Missali desumptam pie
recitaverit.
Oremus
pro Pontifice
V. Oremus pro Pontifice nostro N. R.
Dominus conservet eum, et vivificet eum, et beatum faciat eum in terra, et non
tradat eum in animam inimicorum eius.
26 Preces supplicationis et gratiarum
actionis
§ 1. Plenaria indulgentia conceditur christifideli qui,
in ecclesia vel oratorio, devote interfuerit sollemni cantui vel
recitationi:
1°44
hymni Veni, Creator, vel prima anni die ad divinam opem pro totius anni
decursu implorandam; vel in sollemnitate Pentecostes;
2°45
hymni Te Deum, ultima anni die, ad gratias Deo referendas pro beneficiis
totius anni decursu acceptis.
§ 2.46 Partialis indulgentia conceditur
christifideli qui,
1° ineunte et declinante die,
2° in incipiendo et explendo proprio officio,
3° ante et post refectionem,
aliquam legitime adprobatam supplicationis et gratiarum actionis
precem devote effuderit (e.g. Actiones nostras; Adsumus; Agimus Tibi gratias; Benedic, Domine;
Domine, Deus omnipotens; Exaudi nos; Te Deum; Veni, Creator; Veni, Sancte
Spiritus; Visita, quaesumus, Domine).
Actiones
nostras,quaesumus,
Domine, aspirando praeveni et adiuvando prosequere: ut cuncta nostra operatio a
te semper incipiat et per te coepta finiatur. Per Christum Dominum nostrum.
Amen.
(Prex
ad auxilium divinum ante quamlibet actionem implorandum; MR, feria V post
Cineres, collecta; LH, I hebd. feria II, ad Laudes)
Adsumus,
Domine Sancte Spiritus, adsumus peccati quidem immanitate detenti, sed in nomine
tuo specialiter congregati.
Veni ad nos et esto nobiscum et dignare illabi cordibus nostris.
Doce nos quid agamus, quo gradiamur et ostende quid efficere debeamus,
ut, te auxiliante, tibi in omnibus placere valeamus.
Esto solus suggestor et effector iudiciorum nostrorum, qui solus cum Deo
Patre et eius Filio nomen possides gloriosum.
Non nos patiaris perturbatores esse iustitiae qui summam diligis
aequitatem. Non in sinistrum nos ignorantia trahat, non favor inflectat, non
acceptio muneris vel personae corrumpat.
Sed iunge nos tibi efficaciter solius tuae gratiae dono, ut
simus in te unum et in nullo deviemus a vero; quatenus in nomine tuo collecti,
sic in cunctis teneamus cum moderamine pietatis iustitiam, ut et hic a te in
nullo dissentiat sententia nostra et in futurum pro bene gestis consequamur
praemia sempiterna. Amen. (Oratio ante sessionem ad communia
negotia)
Agimus
tibi gratias, omnipotens Deus, pro universis beneficiis tuis: Qui vivis et
regnas in saecula saeculorum. Amen. (Prex pro gratiarum
actione)
Benedic,
Domine, nos et haec tua dona, quae de tua largitate sumus sumpturi. Per
Christum Dominum nostrum. Amen. (De Ben., 785)
Domine,
Deus omnipotens, qui ad principium huius diei nos pervenire fecisti, tua nos
hodie salva virtute, ut in hac die ad nullum declinemus peccatum, sed semper
ad tuam iustitiam faciendam nostra procedant eloquia, dirigantur cogitationes
et opera. Per Christum Dominum nostrum. Amen. (LH, II hebd. feria
II, ad Laudes)
Exaudi
nos, Domine sancte,
Pater omnipotens, aeterne Deus: et mittere digneris sanctum Angelum tuum de
caelis, qui custodiat, foveat, protegat, visitet atque defendat omnes habitantes
in hoc habitaculo. Per Christum Dominum nostrum. Amen.
Veni,
Sancte Spiritus, reple tuorum corda fidelium et tui amoris in eis ignem
accende. (LH, Dom. Pentecostes)
Visita,
quaesumus, Domine, habitationem istam, et omnes insidias inimici ab ea longe
repelle, angeli tui sancti habitent in ea, qui nos in pace custodiant; et
benedictio tua sit super nos semper. Per Christum Dominum nostrum. Amen. (LH,
Ad Compl. in sollemnitatibus)
27 Prima sacerdotum Missa et iubilares
Ordinationum celebrationes
§ 1.47 Plenaria indulgentia conceditur
1° sacerdoti primam Missam coram populo statuto die
celebranti,
2° christifidelibus qui devote eidem Missae
astiterint.
§ 2.48 Item plenaria indulgentia
conceditur
1° celebrantibus 25um, 50um, 60um et 70um anniversarium
suae Ordinationis sacerdotalis, qui coram Deo propositum fideliter exsequendi
suae vocationis officia renovaverint;
2° Episcopis qui in 25°, 40° et 50°
anniversario suae Ordinationis episcopalis renovaverint coram Deo propositum
fideliter exsequendi sui status officia;
3°49
christifidelibus qui celebratae Missae iubilari devote astiterint.
28 Professio Fidei et actus virtutum theologalium
§ 1.50 51Plenaria indulgentia
conceditur christifideli qui, in celebratione Vigiliae Paschalis vel die
anniversario sui baptismatis, vota baptismalia qualibet formula legitime
adprobata renovaverit.
§ 2. Partialis indulgentia conceditur christifideli
qui,
1° vota baptismalia qualibet formula renovaverit;
2°52
se devote signo crucis signaverit, proferens de more verba: In nomine Patris
et Filii et Spiritus Sancti. Amen;
3°53
symbolum Apostolorum vel symbolum Nicaenum-Constantinopolitanum pie
recitaverit;
4°54
actus Fidei, Spei et Caritatis quavis legitima formula recitaverit.
29 Pro fidelibus defunctis
§ 1. Plenaria indulgentia, animabus in Purgatorio
detentis tantummodo applicabilis, conceditur christifideli qui
1°55
singulis diebus, a primo usque ad octavum novembris, coemeterium devote
visitaverit et, vel mente tantum, pro defunctis exoraverit;
2°56
die Commemorationis omnium fidelium defunctorum (vel, de consensu Ordinarii,
die Dominico antecedenti aut subsequenti aut die sollemnitatis Omnium Sanctorum)
ecclesiam aut oratorium pie visitaverit ibique recitaverit Pater et Credo.
§ 2. Partialis indulgentia, animabus in Purgatorio
detentis tantummodo applicabilis, conceditur christifideli qui,
1°57
coemeterium devote visitaverit et, vel mente tantum, pro defunctis
exoraverit;
2°58
Laudes vel Vesperas Officii defunctorum, vel invocationem Requiem
aeternam devote recitaverit.
Competentes Coetus episcopales curabunt addere in editionibus
Enchiridii
pro sermonum varietate preces pro defunctis magis in suis territoriis usitatas
et christifidelibus caras.
Requiem
aeternamdona eis, Domine, et lux perpetua luceat eis. Requiescant in pace.
Amen. (Ordo exequiarum)
30 Sacrae Scripturae lectio
§ 1.59 Plenaria indulgentia conceditur
christifideli qui Sacram Scripturam, iuxta textum a competenti auctoritate
adprobatum, cum veneratione divino eloquio debita et ad modum lectionis
spiritalis, per dimidiam saltem horam legerit; si per minus tempus id egerit indulgentia
erit partialis.
§ 2. Quod si rationabili de causa quis legere non valeat, indulgentia, plenaria
vel partialis prout supra, conceditur, si textus ipse Sacrae
Scripturae, vel alio legente vel ope instrumentorum, quae « video » vel «
audio » vocantur, percipitur.
3160 Synodus dioecesana
Plenaria indulgentia semel conceditur christifideli qui,
tempore dioecesanae Synodi, ecclesiam in qua ipsa Synodus celebratur pie
visitaverit ibique recitaverit Pater et Credo.
3261 Visitatio pastoralis
Plenaria
indulgentiasemel conceditur christifideli qui, tempore pastoralis
visitationis, sacrae functioni astiterit, cui Visitator praefuerit.
33 Visitationes locorum sacrorum
§ 1.62 Plenaria indulgentia conceditur
christifideli qui visitaverit, ibique pie recitaverit Pater et Credo,
1° unam ex quattuor Patriarchalibus Basilicis in Urbe,
vel cum aliis ad ipsam peregrinans, vel saltem durante visitatione eliciens
affectum filialis subiectionis erga Romanum Pontificem;
2°63
basilicam minorem
a) in sollemnitate SS. Apostolorum Petri et Pauli, b)
in sollemnitate Titularis, c) die secunda Augusti, qua « Portiunculae
» indulgentia occurrit, d) semel in anno, die a christifideli
eligendo;
3°64
ecclesiam cathedralem
a) in sollemnitate SS. Apostolorum Petri et Pauli, b)
in sollemnitate Titularis, c) in celebratione liturgica Cathedrae S.
Petri, Apostoli, d) in dedicatione Archibasilicae Ss.mi
Salvatoris, e) die secunda Augusti, qua « Portiunculae » indulgentia
occurrit;
4°65
sanctuarium a competenti Auctoritate constitutum sive internationale, sive
nationale, sive dioecesanum
a) in sollemnitate Titularis, b) semel in anno, die a
christifideli eligendo, c) quoties peregrinationi interfuerit, quae
turmatim illuc peragetur;
5o66
ecclesiam paroecialem
a) in sollemnitate Titularis, b) die secunda Augusti,
qua « Portiunculae » indulgentia occurrit;
6°67
ecclesiam vel altare, ipso dedicationis die;
7°68
ecclesiam vel oratorium Institutorum vitae consecratae et Societatum vitae
apostolicae, die eorum Fundatori sacro.
§ 2.69 Itidem plenaria indulgentia
conceditur christifideli qui sua die in quaque Stationali Ecclesia sacris
functionibus interfuerit; si devote utcumque visitaverit, indulgentia erit partialis.
§ 3.70 Partialis indulgentia conceditur
christifideli qui antiquum christianorum coemeterium seu « catacumbam » devote
visitaverit.
(1) Cf. ID 11.
(2) E.g. Credo (conc. 28 § 2, 3°); De profundis
(conc. 9, 2°); Magnificat
(conc. 17 § 2, 1°); Sub tuum praesidium (conc. 17 § 2, 3°); Salve,
Regina (ibid.); Actiones nostras (conc. 26 § 2, 2°); Agimus tibi
gratias (ibid.).
(3) Cf. nn. 7-10, 11 § 2, 22, 25.
(4) Cf. normam 20 § 4.
(5) EI 1986, conc. 27 (itidem in EI 1968).
(6) EI 1986, conc. 26.
(7) EI 1986, conc. 12 (cf. SPA, decr. De indulgentiis ope instrumenti
televisifici vel radiophonici lucrandis, 14 dec. 1985 (AAS 78 [1986] 293-294).
(8) Cf. EI 1986, conc. 37.
(9) EI 1986, conc. 20 (indulgentia partialis, vi concessionis
generalioris II a docente consecuta, per hanc concessionem ad discentem
extenditur).
(10) § 1, 1°: EI 1986, conc. 3.
(11) § 1, 2°: EI 1986, conc. 59.
(12) § 1, 4°: EI 1986, conc. 23.
(13) § 2, 1°: EI 1986, conc. 3.
(14) § 2, 2°: EI 1986, conc. 4, 40, 59.
(15) § 1, 1°: EI 1986, conc. 42.
(16) § 1, 2°: EI 1986, conc. 22.
(17) § 2, 1°: EI 1986, conc. 15.
(18) § 2, 2°: EI 1986, conc. 10 et 22.
(19) 2o: EI 1986, conc. 2, 19, 33.
(20) § 1: EI 1986, conc. 25.
(21) § 2: EI 1986, conc. 45.
(22) § 2: EI 1986, conc. 44.
(23) §§ 1-4: EI 1986, conc. 28. (Cf. ID, nn. 6, 18; EI 1968,
n. 24 § 2; Ordo unctionis infirmorum eorumque pastoralis curae, 7 dec.
1972, 122; CIC 1983, can. 530; EI 1986, n. 21 § 2).
(24) 1°: EI 1986, conc. 17.
(25) 2°: EI 1986, conc. 63.
(26) EI 1986, conc. 35. Ad pietatis obiecta rite benedicenda sacerdos
vel diaconus formulas liturgicas proprii Ritualis servet. In pecularibus
adiunctis, minister adhibere potest sequentem formulam brevem: « In nomine
Patris et Filii, et Spiritus
Sancti. Amen » (De Ben., 1165 et 1182).
(27) EI 1986, conc. 38.
(28) EI 1986, conc. 41.
(29) § 1, 1°: EI 1986, conc. 48 (de hymno Akathistos et
officio Paraclisis,
vide infra conc. 23).
(30) § 2, 1°: EI 1986, conc. 30.
(31) § 2, 2°: EI 1986, conc. 9.
(32) § 2, 3°: EI 1986, conc. 31, 32, 51, 52, 57 (de
precibus novendialibus, litaniis et parvis Officiis in honorem B. Mariae V.,
vide infra conc. 22).
(33) EI 1986, conc. 8.
(34) EI 1986, conc. 6 (de litaniis et parvo officio S. Ioseph,
vide infra conc. 22, 2°-3°).
(35) EI 1986, conc. 53.
(36) § 1: EI 1986, conc. 54 (de litaniis sanctorum, vide infra
conc. 22, 2°).
(37) § 2: SPA, decr. 12 sept. 1968. Cf. SCR, Instr. De
celebrationibus quae in honorem alicuius Sancti vel Beati intra annum a
Canonizatione vel Beatificatione peragi solent (AAS 60 [1968] 602, ad 5).
(38) 1°: EI 1986, conc. 34.
(39) 2°: EI 1986, conc. 29.
(40) 3°: EI 1986, conc. 36.
(41) § 1: EI 1986, conc. 48, ad 4; PA, decr. Mater Christi, 31
maii 1991 (in PA tab. n. 3691I).
(42) EI 1986, conc. 47.
(43) 1°: EI 1986, conc. 39.
(44) § 1, 1°: EI 1986, conc. 61.
(45) § 1, 2°: EI 1986, conc. 60.
(46) § 2: EI 1986, conc. 1, 5, 7, 21, 24, 60, 61, 62, 64.
(47) § 1: EI 1986, conc. 43.
(48) § 2, 1°: EI 1986, conc. 49.
(49) § 2, 3°: EI 1986, conc. 49.
(50) § 1: EI 1986, conc. 70.
(51) § 1, 1°: EI 1986, conc. 70.
(52) § 2, 2°: EI 1986, conc. 55.
(53) § 2, 3°: EI 1986, conc. 16.
(54) § 2, 4°: EI 1986, conc. 2 (singuli actus
indulgentia ditantur).
(55) § 1, 1°: EI 1986, conc. 13.
(56) § 1, 2°: EI 1986, conc. 67 (vide etiam, supra,
normam 19).
(57) § 2, 1°: EI 1986, conc. 13.
(58) § 2, 2°: EI 1986, conc. 18, 46.
(59) § 1: EI 1986, conc. 50.
(60) EI 1986, conc. 58.
(61) EI 1986, conc. 69.
(62) § 1, 1°: EI 1986, conc. 11.
(63) § 1, 2°: cf. SCR, decr. Domus Dei, 6 iunii
1968 (AAS 60 [1968] 536-539). Utraque indulgentia, sub litteris b et c, acquiri
poterit vel die supra definito vel alio die ab Ordinario statuendo in fidelium
utilitatem (item ad 3, sub litteris b et e; ad 4, sub littera a; ad 5, sub
litteris a et b).
(64) § 1, 3°: EI 1986, conc. 65.
(65) § 1, 4°: Cf. CIC, cann. 1230-1234.
(66) § 1, 5°: EI 1986, conc. 65. Iisdem indulgentiis
gaudent ecclesia concathedralis – si adsit – etsi forte non sit paroecialis,
necnon ecclesiae quasi paroeciales: cf. CIC, can. 516 § 1. Pro navigantibus et
maritimis cf. Ioannes Paulus II,m.p. Stella Maris (AAS 89 [1997] 209-216).
(67) § 1, 6°: EI 1986, conc. 66.
(68) § 1, 7°: EI 1986, conc. 68.
(69) § 2: EI 1986, conc. 56. Cf. CE 260-261.
(70) § 3: EI 1986, conc. 14.
***
Appendix
PIAE
INVOCATIONES
Ad quamlibet piam invocationem quod attinet, haec notanda sunt:
1. Invocatio, quoad indulgentiam, non habetur opus distinctum seu
completum, sed uti complementum operis, quo christifidelis in suis officiis
gerendis et vitae aerumnis tolerandis animum ad Deum humili fiducia elevat. Unde
pia invocatio elevationem mentis complet; et ambae sunt veluti gemma, quae
communibus activitatibus inseritur easque exornat, et quasi sal quo eaedem
activitates apte condiuntur.
2. Praeferenda est invocatio, quae rerum et animi adiunctis magis
congruit: quaeque vel ex animo sponte oritur vel eligitur ex iis quae diuturno
christifidelium usu sunt probatae et quarum infra additur brevis elenchus.
3. Invocatio potest esse brevissima, uno vel paucis verbis expressa aut
mente tantum concepta.
Nonnulla exempla afferre placet: Deus meus – Pater1
– Iesus – Laudetur Iesus Christus (vel alia usitata christiana salutatio)
– Credo in te, Domine – Adoro te – Spero in te – Amo te – Omnia pro te
– Gratias ago tibi (vel Deo gratias) – Deus sit benedictus (vel
Benedicamus Domino) – Adveniat regnum tuum – Fiat voluntas tua – Sicut
Domino placet – Adiuva me, Deus – Conforta me – Exaudi me (vel
Exaudi orationem meam) – Salva me – Miserere mei – Parce mihi, Domine –
Ne permittas me separari a te – Ne derelinquas me – Ave, Maria – Gloria in
excelsis Deo – Domine, magnus es tu 2 – Totus tuus.
Invocationes usu receptae quae in exemplum afferuntur3
Adoramus te, Christe, et benedicimus tibi; quia per Crucem tuam
redemisti mundum. Benedicta sit sancta Trinitas. Christus
vincit! Christus regnat! Christus imperat! Cor Iesu, flagrans amore
nostri, inflamma cor nostrum amore tui. Cor Iesu, in te confido. Cor
Iesu, omnia pro te. Cor Iesu sacratissimum, miserere nobis. Deus
meus et omnia. Deus, propitius esto mihi peccatori.4 Dignare
me laudare te, Virgo sacrata; da mihi virtutem contra hostes tuos. Doce
me facere voluntatem tuam, quia Deus meus es tu.5 Domine,
adauge nobis fidem.6 Domine, fiat unitas mentium in veritate
et unitas cordium in caritate. Domine, salva nos perimus.7 Dominus
meus et Deus meus!8 Dulce cor Mariae, esto salus mea. Gloria
Patri et Filio et Spiritui Sancto. Iesu, Maria, Ioseph. Iesu,
Maria, Ioseph, vobis cor et animam meam dono. Iesu, Maria, Ioseph,
adstate mihi in extremo agone. Iesu, Maria, Ioseph, in pace vobiscum
dormiam et requiescam. Iesu, mitis et humilis corde, fac cor nostrum
secundum Cor tuum. Laudetur et adoretur in aeternum sanctissimum
Sacramentum. Mane nobiscum, Domine.9 Mater
dolorosa, ora pro nobis. Mater mea, fiducia mea. Mitte,
Domine, operarios in messem tuam.10 Nos cum prole pia
benedicat Virgo Maria. O crux, ave, spes unica. Omnes Sancti
et Sanctae Dei, orate pro nobis. Ora pro nobis, sancta Dei Genetrix, ut
digni efficiamur promissionibus Christi. Pater, in manus tuas commendo
spiritum meum.11 Pie Iesu Domine, dona eis requiem. Regina
sine labe originali concepta, ora pro nobis. Sancta Dei Genetrix,
semper Virgo Maria, intercede pro nobis. Sancta Maria, Mater Dei, ora
pro me. Tu es Christus, Filius Dei vivi.12
(1) Cf. Rom 8,15 et Gal 4,6.
(2) Cf. Idt 16,16 et Ps 85,10.
(3) Aliae invocationes, lingua vernacula expressae, inveniri poterunt in
communibus pietatis libris.
(4) Lc 18,13.
(5) Ps 143 [Vg 142] 10.
(6) Lc 17,5.
(7) Mt 8,25.
(8) Io 20,28.
(9) Cf. Lc 24,29.
(10) Cf. Mt 9,38.
(11) Lc 23,46; cf. Ps 31 [Vg 30] 6.
(12) Mt 16,16.
***
Documentum
CONSTITUTIO APOSTOLICA
INDULGENTIARUM
DOCTRINA PAULUS
EPISCOPUS SERVUS SERVORUM DEI AD PERPETUAM REI
MEMORIAM
I
1. Indulgentiarum doctrina et usus, in catholica Ecclesia a pluribus
saeculis vigentes, in divina revelatione quasi in solido fundamento innituntur,1
quae, ab Apostolis tradita, « sub assistentia Spiritus Sancti in Ecclesia
proficit », dum « Ecclesia ..., volventibus saeculis, ad plenitudinem divinae
veritatis iugiter tendit, donec in ipsa consummentur verba Dei ».2
Ad rectam autem huius doctrinae eiusque salutaris usus intellegentiam
quasdam veritates recolamus oportet, quas universa Ecclesia verbo Dei illuminata
semper credidit, et Episcopi, Apostolorum successores, atque imprimis Romani
Pontifices, successores Beati Petri, sive per pastoralem praxim sive per
doctrinalia documenta decursu saeculorum docuerunt et docent.
2. Quemadmodum divina revelatione docemur, poenae peccata consequuntur a
divina sanctitate et iustitia inflictae, sive in hoc mundo tuendae, doloribus,
miseriis et aerumnis huius vitae et praesertim morte,3 sive etiam per
ignem et tormenta vel poenas catharterias in futuro saeculo.4
Christifideles proinde semper sibi persuasum habebant pravam viam offendicula
multa habere, eamque asperam, spinosam et nocivam esse iis, qui ambularent in
ea.5
Quae poenae iusto et misericordia iudicio Dei imponuntur ad purificandas
animas et sanctitatem ordinis moralis defendendam, et ad gloriam Dei in plenam
eius maiestatem restituendam. Omne enim peccatum secumfert perturbationem
ordinis universalis, quem Deus ineffabili sapientia et infinita caritate
disposuit, et destructionem ingentium bonorum respectu tum peccatoris ipsius tum
communitatis hominum. Menti autem christianorum omnium temporum clare apparebat
peccatum, non solum transgressionem legis divinae, sed insuper, etsi non semper
directe et aperte, esse contemptum vel neglectum personalis amicitiae inter Deum
et hominem,6 et veram ac numquam satis aestimabilem Dei offensam,
immo ingratam reiectionem amoris Dei in Christo nobis oblati, cum Christus
discipulos suos amicos vocaverit, non servos.7
3. Necessarium est ergo ad peccatorum plenam remissionem et
reparationem, quae dicitur, non solum ut per sinceram conversionem mentis
amicitia cum Deo restauretur et offensa sapientiae et bonitati Eius illata
expietur, sed etiam ut omnia bona tum personalia tum socialia tum ea, quae ad
ipsum ordinem universalem pertinent, per peccatum imminuta vel destructa, plene
redintegrentur, vel per voluntariam reparationem quae non erit sine poena, vel
per tolerantiam poenarum ab ipsa iusta et sanctissima Dei sapientia statutarum,
e quibus elucescant in universo mundo sanctitas et splendor gloriae Dei. Ab
existentia autem et gravitate poenarum dignoscuntur peccati insipientia et
malitia, eiusque malae sequelae.
Poenas vero luendas vel reliquias peccatorum purificandas manere posse
et revera frequenter manere etiam postquam culpa iam remissa est,8
doctrina de purgatorio luculenter ostendit: in hoc enim animae defunctorum, quae
« vere paenitentes in Dei caritate decesserint, antequam dignis paenitentiae
fructibus de commissis satisfecerint et omissis »,9 post mortem
poenis purgatoriis purificantur. Ipsae quoque liturgicae preces idem satis
indicant, quibus ab antiquis, simis temporibus communitas christiana ad sacram
synaxim admissa utitur orans « ut qui iuste pro peccatis nostris affligimur,
pro tui nominis gloria misericorditer liberemur ».10
Omnes autem homines in hoc mundo peregrinantes levia saltem et
quotidiana peccata, quae dicuntur, committunt:11 ita ut omnes
misericordia Dei indigeant, ut a peccatorum sequelis poenalibus liberentur.
II
4. Ex arcano ac benigno divinae dispositionis mysterio, homines
supernaturali necessitudine inter se coniunguntur, qua peccatum unius etiam
ceteris nocet, sicut etiam sanctitas unius beneficium ceteris affert.12
Ita christifideles auxilium sibi invicem praestant ad finem supernaturalem
consequendum. Communionis huius testimonium in ipso Adamo manifestatur, cuius
peccatum in omnes homines propagatione transit. Sed maius et perfectius
necessitudinis huius supernaturalis principium, fundamentum et exemplar est ipse
Christus, in cuius societatem Deus non vocavit.13
5. Etenim Christus, « qui peccatum non fecit », « passus est
pro nobis »;14 « vulneratus est propter iniquitates nostras,
attritus est propter scelera nostra ... et livore eius sanati sumus ».15
Christi vestigia secuti,16 christifideles scmper conati sunt
se invicem adiuvare in via ad Patrem caelestem, oratione, spiritualium bonorum
exhibitione et paenitentiali expiatione; quo ferventiore autem caritate
excitabantur, eo magis sectabantur Christum patientem, crucem propriam ferentes
in expiationem peccatorum suorum et aliorum, certo scientes se fratribus suis ad
salutem adipiscendam opitulari posse apud Deum misericordiarum Patrem.17
Hoc perantiquum communionis Sanctorum dogma est,18 quo vita
singulorum filiorum Dei in Christo et per Christum cum vita omnium aliorum
fratrum christianorum mirabili nexu coniungitur in supernaturali unitate
Corporis mystici Christi, quasi in una mystica persona.19
Hoc modo exhibetur « thesaurus Ecclesiae ».20 Qui quidem
non est quasi summa bonorum ad instar materialium divitiarum, quae per saecula
cumulantur, sed est infinitum et inexhaustum pretium, quod apud Deum habent
expiationes et merita Christi Domini, oblata ut humanitas tota a peccato
liberetur et ad communionem cum Patre perveniat; est ipse Christus Redemptor, in
quo sunt et vigent satisfactiones et merita redemptionis eius.21
Praeterea ad Nunc thesaurum pertinet etiam pretium vere immensum et
incommensurabile et semper novum, quod coram Deo habent orationes ac bona opera
Beatae Mariae Virginis et omnium Sanctorum, qui, Christi Domini per ipsius
gratiam vestigia secuti, semetipsos sanctificaverunt, et perfecerunt opus a
Patre acceptum; ita ut, propriam salutem operantes, etiam ad salutem fratrum
suorum in unitate Corporis mystici contulerint.
« Universi enim qui Christi sunt, Spiritum eius habentes, in unam
Ecclesiam coalescunt et invicem cohaerent in ipso (cf. Eph. 4, 16).
Viatorum igitur unio cum fratribus qui in pace Christi dormierunt, minime
intermittitur, immo secundum perennem Ecclesiae fidem, spiritualium bonorum
communicatione roboratur. Ex eo enim quod caelites intimius cum Christo
uniuntur, totam Ecclesiam in sanctitatem firmius consolidant ... ac
multipliciter ad ampliorem eius aedificationem contribuunt (cf. 1 Cor. 12,
1227). Nam in patriam recepti et praesentes ad Dominum (cf. 2 Cor. 5, 8),
per Ipsum, cum Ipso et in Ipso non desinunt apud Patrem pro nobis intercedere,
exhibentes merita quae per unum Mediatorem Dei et hominum, Christum Iesum (cf. 1
Tm. 2, 5), in terris sunt adepti, Domino in omnibus servientes et
adimplentes ea quae desunt passionum Christi in carne sua pro Corpore eius quod
est Ecclesia (cf. Cor. 1, 24). Eortim proinde fraterna sollicitudine
infirmitas nostra plurimum iuvatur ».22
Unde inter fideles, vel caelesti patria potitos, vel admissa in
purgatorio expiantes, vel adhuc in terris peregrinantes, profecto est perenne
caritatis vinculum et bonorum omnium abundans permutatio, quibus, peccatis
omnibus totius Corporis mystici expiatis, iustitia divina placatur: misericordia
autem Dei ad veniam provocatur, quo citius peccatores contriti ad plenam
fruitionem bonorum familiae Dei perducantur.
III
6. Ecclesia, harum veritatum inde a primis temporibus conscia, varias
vias noverat et inut, ut fructus redemptionis Dominicae singulis fidelibus
applicarentur, et ut fideles ad salutem fratrum operarentur; et sic totum corpus
Ecclesiae in iustitia et sanctitate ad perfectum regni Dei adventum
componeretur, quando Deus erit omnia in omnibus.
Ipsi enim Apostoli exhortabantur discipulos suos, ut pro salute
peccatorum orarent;23 quem usum antiquissima Ecclesiae consuetudo
sancte servavit,24 maxime cum paenitentes intercessionem totius
communitatis invocabant,25 et eo quod defuncti suffragiis, praesertim
oblatione sacrificii eucharistici, sublevabantur.26 Etiam opera bona,
ea imprimis quae humanae fragilitati difficilia sunt, in Ecclesia iam ab
antiquis temporibus pro salute peccatorum Deo offerebantur.27 Cum
autem passiones, quas martyres pro fide atque pro lege Dei sustinebant, magni
aestimarentur, paenitentes ab iis petere solebant, nt eorundem meritis adiuti
celerius ab episcopis reconciliationem acciperent.28 Preces enim et
bona opera iustorum tanti aestimabantur, ut paenitentem adiutorio totius plebis
christianae lavari, mundari atque redimi affirmaretur.29
In his omnibus vero non singuli fideles, propriis tantum viribus, pro
remissione peccatorum aliorum fratrum operari putabantur; ipsa enim Ecclesia, ut
unum corpus, Christo capiti iuncta, in singulis membris satisfacere credebatur.30
Ecclesia autem Patrum sibi omnino persuasum habebat, se opus salvificum
exsequi in communione et sub auctoritate Pastorum, quos Spiritus Sanctus posuit
episcopos ad regendam Ecclesiam Dei.31 Episcopi itaque omnibus
prudenter perpensis statuebaut modum et mensuram satisfactionis praestandae,
immo et permittebant, ut paenitentiae canonicae aliis redimerentur operibus,
forte facilioribus, bono communi convenientibus vel pictatem foventibus, quae ab
ipsis paenitentibus, immo aliquando ab aliis fidelibus essent peracta.32
IV
7. Persuasio in Ecclesia vigens Dominici gregis Pastores per
applicationem meritorum Christi et Sanctorum singulos fideles a reliquiis
peccatorum liberare posse, paulatim decursu saeculorum, Spiritu Sancto afflante,
qui populum Dei iugiter animat, usum indulgentiarum induxit, per quem profectus
in doctrina ipsa et disciplina Ecclesiae factus est, non permutatio,33
et ex radice revelationis novum bonum invectum ad utilitatem fidelium ac totius
Ecclesiae.
Usus autem indulgentiarum, paulatim propagatus, tum maxime in historia
Ecclesiae ut factum conspicuum apparuit, quando Romani Pontifices, opera quaedam
bono communi Ecclesiae convenientia, « pro omni paenitentia reputanda esse »
decreverunt,34 atque fidelibus « vere paenitentibus et confessis »
atque huiusmodi opera peragentibus « de omnipotentis Dei misericordia et ...
Apostolorum eius meritis et auctoritate confisi », « Apostolicae plenitudine
potestatis », « non solum plenam et largiorem, immo plenissimam omnium suorum
... veniam peccatorum » concedebant.35
Nam « Unigenitus Dei Filius ... thesaurum militanti Ecclesiae
acqtusivit ... Quem quidem thesaurum ... per beatum Petrum, caeli clavigerum,
eiusque successores, suos in terris vicarios, commisit fidelitatis salubriter
dispensandum, et propriis et rationabilibus causis, nunc pro totali, nunc pro
partiali remissione poenac temporalis pro peccatis debitae, tam generaliter quam
specialiter (prout etiam Deo expedire cognoscerent), vere paenitentibus et
confessis misericorditer applicandum. Ad cuius quidem thesauri cumulum beatae
Dei Genetricis omniumque electorum ... merita adminiculum praestare noscuntur ».36
8. Haec remissio poenae temporalis debitae pro peccatis, ad culpam quod
attinet, iam deletis, proprio nomine « indulgentia » vocata est.37
Quae indulgentia communia quaedam habet cum aliis rationibus seu viis ad
peccatorum reliquias tollendas initis, sed insimul ab iisdem rationibus plane
distinguitur.
In indulgentia enim Ecclesia, sua potestate utens ministrae redemptionis
Christi Domini, non tantum orat, sed christifideli apte disposito auctoritative
dispensat thesaurum satisfactionem Christi et Sanctorum ad poenae temporalis
remissionem.38
Finis quem ecclesiastica auctoritas sibi proponit in elargiendis
indulgentiis, in hoc est positus ut non solum adiuvet christifideles ad paenas
debitas luendas, sed etiam eosdem impellat ad pietatis, paenitentiae et
caritatis opera peragenda, ea praesertim quae fidei incremento et bono communi
conducunt.39
Quod si christifideles indulgentias in suffragium defunctorum
transferant, eximio modo caritatem exercent et, dum superna cogitant, terrena
rectius componunt.
Hanc doctrinam Magisterium Ecclesiae in variis documentis vindicavit
atque declaravit.40 In usum quidem indulgentiarum nonnumquam abusus
irrepserunt, tum quia « per indiscretas et superfluas indulgentias » claves
Ecclesiae contemnebantur et paenitentialis satisfactio enervabatur,41
tum quia propter « pravos quaestus » indulgentiarum nomen blasphemabatur.42
Ecclesia vero, abusus emendans atque corrigens, « indulgentiarum usum,
christiano populo maxime salutarem, et sacrorum Conciliorum auctoritate
probatum, in Ecclesia retinendum esse docet et praecipit, eosque anathemate
damnat, qui aut inutiles esse asserunt, vel eas concedendi in Ecclesia
potestatem esse negant ».43
9. Ecclesia autem etiam hodie omnes suos filios invitat, ut ponderent
atque considerent, quantum valeat usus indulgentiarum ad vitam singulorum, immo
etiam totius societatis christianae fovendam.
Ut breviter praecipua commemoremus, primum quidem salutaris hic usus
docet: « malum et amarum est reliquisse ... Dominum Deum ».44
Fideles enim, cum indulgentias assequuntur, intellegunt se non posse propriis
viribus expiare malum, quod peccando sibi ipsis immo toti communitati
intulerunt, et ideo ad humilitatem salutarem excitantur.
Usus deinde indulgentiarum docet, quam intima unione in Christo inter
nos coniungamur, et quantum conferre possit vita supernaturalis uniuscuiusque ad
alios, ut et ipsi cum Patre facilius et artius possint uniri. Indulgentiarum
itaque usus efficaciter ad caritatem inflammat, eamque eximio modo exercet, cum
fratribus in Christo dormientibus adiutorium praebetur.
10. Item indulgentiarum cultus ad fiduciam ei spem plenae
reconciliationis cum Deo Patre erigit; quod tamen ita operatur, ut nullius
neglegentiae ansam det, studiumque dispositionum ad plenam communionem cum Deo
requisitarum nullo modo remittat. Indulgentiae enim, licet gratuita sint
beneficia, tamen tum pro vivis tum pro defunctis tantum certis condicionibus
impletis conceduntur, cum ad eas assequendas requiratur, hinc ut opera bona
praescripta absoluta sint, illinc ut fidelis debitis dispositionibus praeditus
sit: scilicet, ut Deum diligat, peccata detestetur, in meritis Christi Domini
fiduciam habeat et communionem Sanctorum magnae utilitati sibi esse firmiter
credat.
Neque omittendum est indulgentias acquirendo fideles dociliter se
submittere legitimis Pastoribus Ecclesiae et praesertim successori Beati Petri,
Caeli clavigeri, quippe quos ipse Salvator mandaverit, ut pascerent et regerent
Ecclesiam suam.
Institutio itaque salutaris indulgentiarum suo modo confert, ut Christo
exhibeatur Ecclesia non habens maculam aut rugam, sed sancta et immaculata,45
supernaturali caritatis vinculo in Christo mirabiliter coniuncta. Cum enim ope
indulgentiarum membra Ecclesiae purgantis ad Ecclesiam caelestem citius
aggregentur, per easdem indulgentias regnum Christi magis magisque atque
celerius instauratur, « donec occurramus omnes in unitatem fidei et agnitionis
Filii Dei in virum perfectum, in mansuram aetatis plenitudinis Christi ».46
11. His igitur veritatibus innixa, sancta Mater Ecclesia, dum denuo
commendat fidelibus suis indulgentiarum usum, ut populo christiano plurium
saeculorum cursu et temporibus etiam nostris gratissimum, sicut experiendo
probatur, nihil omnino detrahere intendit de aliis sanctificationis et
purgationis rationibus, imprimis de sanctissimo Missae sacrificio et
sacramentis, praesertim paenitentiae sacramento, deinde de copiosis auxiliis,
quae uno nomine sacramentalia vocantur, ac demum de pietatis, paenitentiae et
caritatis operibus. His omnibus subsidiis hoc commune est quod sanctificationem
et purificationem eo validius operantur quanto artius aliquis Christo capiti et
Ecclesiae corpori per caritatem coniungitur. Praestantia caritatis in vita
christiana etiam indulgentiis confirmatur. Nain indulgentiae acquiri nequeunt
sine sincera metanoia et coniunctione cum Deo, quibus additur operum
praescriptorum impletio. Servatur ergo ordo caritatis, in quem inseritur
poenarum remissio ex dispensatione thesauri Ecclesiae.
Suos fideles cohortans ne deserant neu parvipendant sanctas traditiones
patrum, sed religiose eas accipiant, tamquam pretiosum catholicae familiae
thesaurum, iisque obsequantur, Ecclesia tamen sinit unumquemque, in sancta et
iusta libertate filiorum Dei, huiusmodi purificationis et sanctificationis
subsidiis uti; in eorum mentem autem continenter revocat ea quae ad salutem
assecuendam sunt praeponenda, utpote necessaria vel meliora ct efficaciora.47
Ut autem ipse indulgentiarum usus ad maiorem dignitatem et aestimationem
provehatur, aliquid innovandum sancta Mater Ecclesia opportunum duxit in earum
disciplina, novasque normas tradendas decrevit.
V
12. Normae quae sequuntur variationes opportunas in disciplinam de
indulgentiis inducunt, votis quoque Coetuum Episcopalium receptis.
Ordinationes Codicis Iuris Canonici et Decretorum Sanctae Sedis de
indulgentiis, quatenus cum novis normis congruunt, integrae manent.
In normis apparandis haec tria praesertim spectata sunt: ut nova mensura
statueretur pro indulgentia partiali, congrua deminutio in indulgentias
plenarias induceretur, et quae ad indulgentias reales et locales, quas dicunt,
pertinent in simpliciorem et digniorem formam redigerentur et componerentur. Ad
indulgentiam partialem quod attinet, antiqua dierum et annorum determinatione
posthabita, nova norma seu mensura exquisita est, iuxta quam actio ipsa
consideratur christifidelis, qui opus indulgentia ditatum perficit.
Cum vero sua actione christifidelis — praeter meritum quod
actionis est fructus praecipuus — consequi insuper possit poenae temporalis
remissionem, et quidem eo maiorem quo maior est operantis caritas et operis
praestantia, placuit hanc ipsam remissionem poenae, quam christifidelis sia
actione acquirit, tamquam mensuram sumere remissionis poenae, quam Ecclesiastica
Auctoritas per indulgentiam partialem liberaliter addit.
Ad indulgentiam plenariam quod attinet, opportunum visum est earum
numerum congruenter munere, ut christifideles indulgentiae plenariae aequam
aestimationem faciant et eam, debitis ornati dispositionibus, acquirere valeant.
Quod enim saepius occurrit, parum attenditur; quod copiosius offertur, parvi
aestimatur; cum plerique christifideles congruo temporis spatio indigeant, ut ad
plenariam indulgentiam assequendam apte se praeparent.
Quod attinet ad indulgentias reales et locales, non tantum earum
numerus valde deminuitus est, sed ipsum nomen sublatum est, quo clarius constet
indulgentiis ditari christifidelium actiones, non vero res vel loca, quae sunt
tantum occasiones indulgentias acquirendi. Immo piarum Consociationum asseclae
indulgentias illis propriam assequi possunt, praescripta opera adimplendo, neque
insignium usus requiritur.
***
NORMAE
N. 1. Indulgentia est remissio coram Deo poenae temporalis pro
peccatis, ad culpam quod attinet, iam deletis, quam christifidelis, apte
dispositus et certis ac definitis condicionibus, consequitur ope Ecclesiae quae,
ut ministra redemptionis, thesaurum satisfactionum Christi et Sanctorum
auctoritative dispensat et applicat.
N. 2. Indulgentia est partialis vel plenaria prout a poena temporali pro
peccatis debita liberat ex parte aut ex toto.
N. 3. Indulgentiae sive partiales sive plenariae possunt semper
defunctis applicari per modum suffragii.
N. 4. Indulgentia partialis, in posterum, his tantum verbis «
indulgentia partialis » significabitur, nulla addita dierum vel annorum
determinatione.
N. 5. Christifideli qui, corde saltem contritus, peragit opus
indulgentia partiali ditatum, tribuitur ope Ecclesiae tantadem poenae temporalis
remissio, quantam ipse sua actione iam percipit.
N. 6. Indulgentia plenaria semel tantum in die acquiri potest, salvo
praescripto N. 18 pro constitutis « in articulo mortis ».
Partialis vero indulgentia pluries in die acquiri potest, nisi aliud
expresse notetur.
N. 7. Ad indulgentiam plenariam assequendam requiruntur exsecutio operis
indulgentia ditati et impletio trium condicionum, quae sunt: sacramentalis
confessio, communio eucharistica et oratio ad mentem Summi Pontificis.
Requiritur insuper ut excludatur omnis affectus erga quodecumque peccatum etiam
veniale.
Si plena huiusmodi dispositio desit vel praedictae condiciones, salvo
praescripto N. 11 pro « impeditis », non impleantur, indulgentia erit tantum
partialis.
N. 8. Tres condiciones perfici possunt pluribus diebus ante vel post
praescripti operis exsecutionem; convenit tamen ut communio et oratio ad mentem
Summi Pontificis peragantur ipso die quo instituitur opus.
N. 9. Unica sacramentali confessione plures indulgentiae plenariae
acquiri possunt; unica vero communione eucharistica et unica oratione ad mentem
Summi Pontificis una tantum indulgentia plenaria acquiritur.
N. 10. Condicio precandi ad mentem Summi Pontificis plene impletur, si
recitantur ad Eiusdem mentem semel Pater et Ave; data tamen
facultate singulis fidelibus quamlibet aliam orationem recitandi iuxta
uniuscuiusque pietatem et devotionem erga Romanum Pontificem.
N. 11. Firma facultate confessariis can. 935 C.I.C. facta commutandi pro
« impeditis » sive opus praescriptum sive condiciones, Ordinarii locorum
possunt concedere fidelibus, in quos ad normam iuris exercent auctoritatem, si
loca inhabitent ubi nullo modo vel saltem admodum difficile ad confessionem vel
ad communionem accedere possuit, ut ipsi queant indulgentiam plenariam consequi
absque actuali confessione ct communione, dummodo sint corde contriti et ad
praedicta sacramenta, cum primum poterunt, accedere proponant.
N. 12. Divisio indulgentiarum in personales, reales et locales, non
amplius adhibetur, quo clarius constet indulgentiis ditari christifidelibus
actiones, quamvis cum re vel loco interdum coniungantur.
N. 13. Enchiridion indulgentiarum recognoscetur eo consilio ut tantum
praecipuae preces et praecipua opera pietatis, caritatis et paenitentiae
indulgentiis ditentur.
N. 14. Elenchi et summaria indulgentiarum Ordinum, Congregationum
religiosarum, Societatum in communi viventium sine votis, Institutorum
saecularium, necnon piarum fidelium Consociationum, quamprimum recognoscentur,
ita ut indulgentia plenaria acquiri possit peculiaribus tantum diebus a Sancta
Sede statuendis, proponente supremo Moderatore vel, si agatur de piis
Consociationibus, Ordinario loci.
N. 15. In omnibus ecclesiis, oratoriis publicis vel — ab illis
qui legitime iis utuntur — semipublicis acquiri potest indulgentia plenaria,
quae defunctis tantum applicari potest, die 2 Novembris.
In ecclesiis vero paroecialibus acquiri insuper potest indulgentia
plenaria bis in anno: die festo Titularis, et die 2 Augusti, quo « Portiunculae
» indulgentia occurrit, vel alio opportuniore die in Ordinario statuendo.
Omnes praedictae indulgentiae acquiri poterunt vel diebus supra
definitis vel, de consensu Ordinarii, die Dominico antecedenti aut subsequenti.
Ceterae indulgentiae ecclesiis vel oratoriis adiunctae quamprimum
recognoscentur.
N. 16. Opus praescriptum ad acquirendam indulgentiam plenariam ecclesiae
vel oratorio adiunctam est eiusdem pia visitatio, in qua recitantur oratio
Dominica et fidei symbolum (Pater et Credo).
N. 17. Christifidelis qui pietatis obiecto (crucifixo, cruce,
corona, scapulari, numismate), a quovis sacerdote rite benedicto, pia utitur
mente, consequitur indulgentiam partialem.
Si autem pietatis obiectum a Summo Pontifice aut a quolibet
Episcopo fuerit benedictum, christifidelis, eodem obiecto pia utens mente,
assequi potest etiam indulgentiam plenariam die festo SS. Apostolorum Petri et
Pauli, addita tamen, qualibet legitima formula, fidei professione.
N. 18. Pia Mater Ecclesia, si haberi nequit sacerdos qui christifideli
in vitae discrimen adducto sacramenta et benedictionem apostolicam cum adiuncta
indulgentia plenaria, de qua in can. 468, § 2 C.I.C., administret, benigne
eidem, rite disposito, concedit indulgentiam plenariam in articulo mortis
acquirendam, dummodo ipse durante vita habitualiter aliquas preces fuderit. Ad
hanc indulgentiam plenariam acquirendam laudabiliter adhibetir crucifixus vel
crux.
Eandem indulgentiam plenariam in articulo mortis christifidelis consequi
poterit, etiamsi eodem die aliam indulgentiam plenariam iam acquisiverit.
N. 19. Normae de indulgentiis plenariis editae, praesertim ea quae in N.
6 recensetur, applicantur etiam indulgentiis plenariis, quae « toties quoties
» iisque adhuc appellari consueverunt.
N. 20. Pia Mater Ecclesia, de fidelibus defunctis quam maxime sollicita,
quolibet privilegio hac de re abrogato, iisdem defunctis amplissime suffragari
constituit quovis Missae sacrificio.
* * *
Novae normae, quibus innititur indulgentiarum acquisitio, vigere
incipient expletis tribus mensibus a die quo haec Constitutio in Actis
Apostolicae Sedis edetur.
Indulgentiae pietatis obiectorum usui adiunctae, quae supra non
recensentur, cessant expletis tribus mensibus a die quo haec Constitutio in Actis
Apostolicae Sedis edetur.
Recognitiones, de quibus in N. 14 et N. 15, proponi debent Sacrae
Paenitentiariae Apostolicae intra annum; expleto vero biennio a die huius
Constitutionis, indulgentiae, quae confirmatae non fuerint, omnem vim amittent.
Nostra haec statuta et praescripta nunc et in posterum firma et
efficacia esse et fore volumus, non obstantibus, quatenus opus sit,
Constitutionibus et Ordinationibus Apostolicis a Nostris Decessoribus editis
ceterisque praescriptionibus etiam peculiari mentione et derogatione dignis.
Datum Romae, apud S. Petrum, die 1 mensis Ianuarii, in Octava
Nativitatis D.N.I.C., anno MCMLXVII, Pontificatus Nostri quarto.
PAULUS PP. VI
(1) Cf. Concilium Tridentinum, Sessio XXV, Decretum de indulgentiis: «
Cum potestas conferendi indulgentias a Christo Ecclesiae concessa sit, atque
huiusmodi potestate divinitus sibi tradita antiquissimis etiam temporibus illa
usa fuerit ... »: D.-S. (Denzinger-Schönmetzer) 1835; cf. Mt. 28,
18.
(2) Concilium Vaticanum II, Const. dogm. de divina revelatione Dei verbum,n.
8: A.A.S., 58 (1966) p. 821; cf. Concilium Vaticanum I,Const. dogm. de
fide catholica Dei Filius, cap. 4 De fide et ratione: D.-S. 3020.
(3) Cf. Gn. 3, 16-19: « Mulieri quoque dixit (Deus):
Multiplicabo aerumnas tuas et conceptus tuos; in dolore paries filios et sub
viri potestate eris et ipse dominabitur tui. Adae vero dixit: Quia audisti vocem
uxoris tuae et comedisti de ligno, ex quo praeceperam tibi ne comederes,
maledicta terra in opere tuo: in laboribus comedes ex ea cunctis diebus vitae
tuae. Spinas et tribulos germinabit tibi in sudore vultus tui vesceris pane,
donec revertaris in terram, de qua sumptus es; quia pulvis es, et in pulverem
reverteris ».
Cf. etiam Lc. 19, 41-44; Rm. 2, 9 et 1 Cor. 11,
30.
Cf. Augustinus, Enarr. in Ps. LVIII 1, 13: « Iniquitas
omnis, parva magnave sit, puniatur necesse est, aut ab ipso homine paenitente,
aut a Deo vindicante »: CCL 39, p. 739; PL 36, 701.
Cf. Thomas, S. Th. 1-2, q. 87, a. 1: « Cum autem
peccatum sit actus inordinatus, manifestum est quod quicumque peccat, contra
aliquem ordinem agit. Et ideo ab ipso ordine consequens est quod deprimatur.
Quae quidem depressio poena est ».
(4) Cf. Mt. 25, 41-42: « Discedite a me, maledicti, in
ignem aeternum, qui paratus est diabolo et angelis eius. Esurivi enim, et non
dedisti mihi manducare ». Vide etiam Mr. 9, 42-43; Io. 5, 28-29; Rm. 2,
9; Gal. 6, 6-8.
Cf. Concilium Lugdunense II, Sessio IV, Professio fidei Michaëlis
Palaeologi imperatoris: D.-S. 856-858.
Cf. Concilium Florentinum, Decretum pro Graecis: D.-S.
1304-1306.
Cf. Augustinus, Enchiridion, 66, 17: « Multa etiam
hic videntur ignosci et nullis supplicis vindicari; sed eorum poenae reservantur
in posterum. Neque enim frustra ille proprie dicitur dies iudicii, quando
venturus est iudex vivorum atque mortuorum. Sicut e contrario vindicantur hic
aliqua, et tamen si remittuntur, profecto in futuro saeculo non nocebunt.
Propterea de quibusdam temporalibus poenis, quae in hac vita peccantibus
irrogantur, eis quorum peccata delentur, ne reserventur in finem, ait Apostolus (1
Cor. 11, 31-32): “Si enim nos ipsos iudicaremus, a Domino non iudicaremur,
cum iudicamur autem a Domino corripimur, ne cum hoc mundo damnemur” »: ed.
Scheel, Tubingae 1930, p. 42; PL 40, 263.
(5) Cf. Hermae pastor, Mand. 6, 1, 3: Funk, Patres
Apostolici 1, p. 487.
(6) Cf. Is. 1, 2-3: « Filioos enutrivi et exaltavi, ipsi
autem spreverunt me. Cognovit bos possessorem suum, et asinus praesaepe domini
sui; Israël autem me non cognovit, et populus meus non intellexit ». Cf. etiam
Deut. 8, 11 et 32, 15ss.; Ps. 10.5, 21 et 118, passim; Sap.
7, 14; Is. 17, 10 et 44, 21; Ier. 33, 88; Ez. 20, 27.
Cf. Concilium Vaticanum II, Const. dogm. de divina
revelatione Dei
verbum, n. 2: « Hac Itaque revelatione Deus invisibilis (cf. Col. 1,
15; 1 Tm. 1, 17) ex abundantia caritatis suae homines tamquam amicos
alloquitur (cf. Ex. 33, 11; Io. 15, 14-15) et cum eis conversatur
(cf. Bar. 3, 38), ut eos ad societatem Secum invitet in eamque suscipiat
»: A.A.S., 58 (1966) p. 818. Cf. etiam ibid., n. 21: l. c. pp.
827-828.
(7) Cf. Io. 15, 14-15.
Cf. Concilium Vaticanum II, const. past. de Ecclesia in mundo
huius temporis Gaudium et spes, n. 22: A.A.S., 58 (1966) p. 1042;
et Decr. de activitate missionali Ecclesiae Ad gentes divinitus, n. 13: A.A.S.,
58 (1968) p. 962.
(8) « Cf. Num. 20, 12: « Dixitque Dominus ad Moysen et Aaron:
Quia non credidistis mihi, ut sanctificaretis me coram filiis Israel, non
introducetis hos populos in terram iuam dabo eis ».
Cf. Num. 27, 13-14: « Cumque videris eam, ibis et tu ad
populum tuum, sicut ivit frater tuus Aaron, quia offendistis me in deserto Sin
in contradictione multitudinis nec snnctificare me voluistis coram ea super
aquas ».
Cf. 2 Reg. 12, 13-14: « Et dixit David ad Nathan:
Peccavi Domino. Dixitque Nathan ad David: Dominus quoque transtulit peccatum
tuum: non morieris. Veruntamen, quoniam blasphemare fecisti inimicos Domini
propter verbum hoc, filius, qui natus est tibi, morte morietur ».
Cf. Innocentius IV, Instructio pro Graecis: D.-S.
838.
Cf. Concilium Tridentinum, Sessio VI, can. 30: « Si quis post
acceptam iustificationis gratiam cuilibet peccatori paenitenti ita culpam
remitti et reatum aeternae poenae deleri dixerit, ut nullus remaneat reatus
poenae temporalis, exsolvendae vel in hoc saeculo vel in futuro in purgatorio,
antequam ad regna caelorum aditus patere possit: an. s. »: D.-S. 1580; cf.
etiam D.-S. 1689, 1693.
Cf. Augustinus, In Io. ev. tr. 124, 5: « Cogitur homo
tolerare (hanc vitam) etiam remissis peccatis; quamvis ut in eum veniret
miseriam, primum fuerit causa peccatum. Productlor est enim poena quam culpa, ne
parva putaretur culpa, si cum illa finiretur et poena. Ac per hoc vel ad
demonstrationem clebitae miseriae, vel ad emendationem labilis vitae, vel ad
exercitationem necessariae patientiae, temporaliter hominem detinet poena et
quem iam ad damnationem sempiternam reum non detinet culpa »: CCL 36,
pp. 683-684; PL 35, 1972-1973.
(9) Concilium Lugdunense II, Sessio IV: D.-S. 856.
(10) Cf. Missale Romanum, Oratio Dom. in Septuag.: Preces populi tui,
quaesumus, Domine, clementer exaudi: ut, qui iuste pro peccatis nostris
affligimur, pro tui nominis gloria misericorditer liberemur.
Cf. Ibid., Oratio super populum feriae II post dom. I in
Quadrag.: Absolve, quaesumus, Domine, nostrorum vincula peccatorum: et, quidquid
pro eis meremur, propitiatus averte.
Cf. Ibid., Postcommunio Dom. III in Quadrag.: A cunctis
nos, quaesumus, Domine, reatibus et periculis propitiatus absolve: quos tanti
mysterii tribuis esse participes.
(11) 3 Cf. Iac. 3, 2: « In multis enim offendimus omnes ».
Cf. 1 Io. 1, 8: « Si dixerimus quoniam peccatum non
habemus, ipsi nos seducimus, et veritas in nobis non est ». Quem textum
Concilium Carthaginiense sic commentatur: « Item placuit, quod nit S. Ioannes
Apostolus: Si dixerimus, quia peccatum non habemus, nos ipsos seducimus, et
veritas in nobis non est: quisquis sic accipiendum putaverit, ut dicat propter
humilitatem oportere diei, nos habere peccatum, non quia vere ita est, an.
s. »: D.-S. 228.
Cf. Concilium Tridentinum, Sessio VI, Decr. de iustificatione,
cap. 11: D.-S. 1537.
Cf. Concilium Vaticanum II, Const. dogm. de Ecclesia Lumen
gentium,n. 40: « Cum vero in multis offendimus omnes (cf. Iac. 3,
2), misericordiae Dei iugiter egemus atque orare quotidie debemus: “Et dimitte
nobis debita nostra” (Mt. 6, 12) »: A.A.S., 57 (1965) p.
45.
(12) Cf. Augustinus, De
bapt. contra Donat. 1, 28: PL 43, 124.
(13) Cf. Io. 15, 5: « Ego sum vitis, vos palmites; qui manet in
me, et ego in eo, hic fert fructum multum ».
Cf. 1 Cor. 12, 27: « Vos autem estis corpus Christi et
membra de membro ». Cf. etiam 1 Cor. 1, 9 et 10, 17; Eph. 1, 20-23
et 4, 4.
Cf. Concilium Vaticanum II, Const. dogm. de Ecclesia Lumen
gentium,n. 7: A.A.S., 57 (1965) pp. 10-11.
Cf. Pius XII, Litt. encycl. Mystici Corporis: « Ex eadem
autem Spiritus Christi communicatione efficitur ut ... Ecclesia veluti plenitudo
constituatur et complementum Redemptoris, Christus vero quoad omnia in Ecclesia
quodammodo adimpleatur (cf. Thomas, Comm. in:, epist ad Eph. 1, lect. 8).
Quibus quidem verbis ipsam attigimus rationem, cur ... Caput mysticum quod
Christus est, et Ecclesia, quae hisce in terris veluti alter Christus eius
personam gerit, unum novum hominem constituunt, quo in salutifero crucis opere
perpetuando caelum et terra iunguntur: Christum dicimus Caput et Corpus,
Christum totum: D.-S. 3813; A.A.S.,
35 (19-13) pp. 230-231.
Cf. Augustinus, Enarr. 2 in Ps. XC, 1: « Dominus noster Iesus
Christus, tamquam totus perfectus vir, et caput, et corpus: caput in illo homine
agnoscimus, qui natus de Marta virgine ... Hoc est caput ecclesiae. Corpus huius
capitis ecclesia est, non quae hoc loco est, sed et quae hoc loco et per totum
orbem terrarum; nec illa quae hoc tempore, sed ab Ipso Abel usque ad eos qui
nascituri sunt usque in finem et credituri in Christum, totus populus sanctorum
ad unam civitatem pertinentium; quae civitas corpus est Christi, cui caput est
Christus »: CCL 39, p. 1266; PL 37, 1159.
(14) Cf. 1 Pt. 2, 22 et 21.
(15) Cf. Is. 53, 4-6 cum 1 Pt. 2, 21-25; cf. etiam Io. 1,
29; Rm. 4, 25 et 5, 9ss.; 1 Cor. 15, 3; 2
Cor. 5, 21; Gal. 1, 4; Eph. 1, 7ss.; Heb. 1, 3 etc.; 1 Io.
3, 5.
(16) Cf. 1 Pt. 2, 21.
(17) Cf. Col. 1, 24: « Qui nunc gaudeo in passionibus pro vobis
et adimpleo ea quae desunt passionum Christi in carne mea pro corpore eius, quod
est ecclesia ».
Cf. Clemens Alexandrinus, - Lib. Quis dives solvetur 42: S. Ioannes
Apostolus iuvenem latronem hortatur ad paenitentiam, exclamans: « Ego pro te
Christo rationem reddam. Si sit opus, tuam ipse libens mortem sustinebo,
quemadmodum Dominus pro nobis mortem tulit. Animam meam pro tua vicarium dabo
»:
GCS Clemens 3, p. 190; PG 9, 650.
Cf. Cyprianus, - De lapsis 17; 36: « Credimus quidem posse apud
iudicem plurimum martyrum merita et opera iustorum, sed cum iudicii dies
venerit, cum post occasum saeculi huius et mundi ante tribunal Christi populus
elus adstiterit ». « Paenitenti, operanti, roganti potest clementer
ignoscere, potest in acceptum referre quidquid pro talibus et petierint
inartyres et fecerint sacerdotes »: CSEL 31, pp. 249-250 et 263; PL 4,
495 et 508.
Cf. Hieronymus, Contra Vigilantium 6: « Dicis in libello tuo, quod
dum vivimus, mutuo pro nobis orare possumus; postquam autem mortui fuerimus,
nullius sit pro alio exaudienda oratio: praesertim cum martyres ultionem sui
sanguinis obsecrantes, impetrare non quiverint (Apoc. 6, 10). si apostoli
et martyres adhuc in corpore constituti possunt orare pro caeteris, quando pro
se adhuc debent esse solliciti: quanto magis post coronas, victorias et
triumphos? »: PL 23, 350.
Cf. Basilius Magnus, Homilia in martyrem Julittam 9: « Oportet igitur
fiere cum flentibus. Ubi videris fratrem lugentem ob peccatorum paenitentiam,
lacrimare cum viro eiusmodi ac illius commiseresce. Ita enim tibi licebit ex
malis alienis tuum corrigere. Nam qui fervidas lacrimas pro peccato proximi
effundit, dum fratrem defiet, medetur sibimetipsi ... Luge peccati causa. Animae
aegritudo est peccatum; mors est animae immortalis; peccatum luctu atque
irrequietis lamentis dignum est »: PG 31, 258-259.
Cf. Ioannes Chrysostomus, In epist. ad philipp. 1, hom. 3, 3: «
Igitur non generatim eos qui moriuntur, lugeamus, neque de viventibus generatim
gaudeamus; sed quid? Lugeamus peccatores non solum morientes, sed etiam
viventes: de iustis gaudeamus, non solum dum vivunt, verum etiam postquam mortui
fuerint »: PG 62, 223.
Cf. Thomas, S. Th. 1-2, q. 87, a. 8: « Si loquamur de poena
satisfactoria, quae voluntarie assumitur, contingit quod linus portet poenam
alterius, inquantum sunt quodammodo unum ... Si autem loquamur de poena pro
peccato inflicta, inquantum habet rationem poenae, sic solum unusquisque pro
peccato suo punitur: quia actus peccati aliquid personale est. Si autem loquamur
de poena quae habet rationem medicinae, sic contingit quod unus punitur pro
peccato alterius. Dictum est enim quod detrimenta corporalium rerum, vel etiam
ipsius corporis, sunt quaedam poenales medicinae ordinatae ad salutem animae.
Unde nihil prohibet talibus poenis aliquem puniri pro peccato alterius, vel a
Deo vel ab homine ».
(18) Cf. Leo XIII, Epist. encycl. Mirae caritatis: « Nihil est enim
aliud sanctorum communio ... nisi mutua auxilii, expiationis, precum,
beneficiorum communicatio inter fideles vel caelesti patria potitos vel igni
piaculari addictos vel adhuc in terris peregrinantes, in unam coalescentes
civitatem, cuius caput Christus, cuius forma caritas »: Acta Leonis XIII, 22
(1902) p. 129; D.-S. 3363.
(19) Cf. 1 Cor. 12, 12-13: « Sivut enim corpus unum est et membra
habet multa; omnia autem membra corporis, cum sint multa, unum tamen corpus
sunt; ita et Christus. Etenim in uno Spiritu omnes nos in unum corpus baptizati
sumus ».
Cf. Pius XII, Litt. encycl. Mystici Corporis: « Ita (Christus) in
Ecclesia quodammodo vivit, ut ipsa quasi altera Christi persona exsistat. Quod
quidem gentium Doctor ad Corinthios scribens affirmat, cum, nihil aliud
adiiciens, “Christum” Ecclesiam vocat (cf. 1 Cor. 12, 12), ipsumque
profecto Magistrum imitatus, qui eidem Ecclesiam Insectanti adclamaverat ex
alto: “Saule, Saule, quid me persequeris?” (cf. Act. 9, 4; 22, 7; 26,
14). Quin immo si Nysseno credimus, saepius ab apostolo Ecclesia “Christus”
nuncupatur (cf. De vita Moysis: PG 44, 385); nec ignotum vobis est,
venerabiles Fratres, illud Augustini effatum: “Christus praedicat Christum”
(cf. Sermones 354, 1; PL 39, 1563) »: A.A.S., 35 (1943) p.
218.
Cf. Thomas, S. Th. 3. q. 48, a. 2 ad 1 et q. 49, a. 1.
(20) Cf. Clemens VI, Bulla Iubilaei Unigenitus Dei Filius: «
Unigenitus Dei Filius ... thesaurum militanti Eccleslae acquisivit ... Quem
quidem thesaurum ... per beatum Petrum caeli clavigerum, eiusque successores,
suos in terris vicarios, commisit fidelibus salubriter dispensandum ... Ad cuius
quidem thesauri cumulum beatae Dei Genetricis omniumque electorum a primo iusto
usque ad ultimum merita adminiculum praestare noscuntur ... »: D.-S. 1025,
1026, 1027.
Cf. Sixtus IV, Epist. encycl. Romani Pontificis: « ... Nos, quibus
plenitudo potestatis ex alto est attributa, de thesauro universalis Ecclesiae,
qui ex Christi Sanctorumque eius meritis constat, Nobis commisso, auxilium et
suffragium animabus purgatorii afferre cupientes ... »: D.-S. 1406.
Cf. Leo X, Decretum Cum postquam ad Caietanum de Vio legatum papae: «
... thesaurum meritorum Iesu Christi et Sanctorum dispensare ... »: D.-S. 1448;
cf. D.-S. 1467 et 2641.
(21) cf. Heb. 7, 23-25; 9, 11-28.
(22) Concilium Vaticanum II, Const. dogm. de Ecclesia Lumen gentium,n.
49: A.A.S., 57 (1965) pp. 54-55.
(23) Cf. Iac. 5, 16: « Confitemini ergo alterutrum peccata
vestra et orate pro invicem, ut salvemini; multum enim valet deprecatio iusti
adsidua ».
Cf. 1 Io. 5, 16: « Qui scit fratrem suum peccare peccatum non ad
mortem petat, et dabitur ei vita peccanti non ad mortem ».
(24) Cf. Clemens Romanus, Ad Cor. 56, 1: « Oremus igitur et nos pro
iis, qui in peccato quoniam versantur, ut moderatio et humilitas iis concedatur,
ut non nobis, sed voluntati divinae cedant. Sic enim mentio, quae cum
misericordia eorum fit apud Deum et sanctos, ipsis fructuosa erit et perfecta
»: Funk,Patres Apostolici 1, p. 171.
Cf. Martyrium s.
Polycarpi 8, 1: « Cum autem precationem tandem finiisset, in qua mentionem
fecerat omnium, qui aliquando cum ipso versati fuerant, parvorum quidem et
magnorum, clarorum et obscurorum totiusque per orbem terrarum catholicae
ecclesiae .. - »: Funk, Patres Apostolici 1, p. 321, 323.
(25) Cf. Sozomenus, Hist. Eccl. 7, 16: In paenitentia publica,
peractis iam missarum solemnibus, in ecclesia romana, paenitentes « cum gemitu
ac lamentis pronos se in terram abiciunt. Tum episcopus cum lacrimis ex adverso
occurrens, pariter ipse humi provolvitur; et universa ecclesiae multitudo, simul
confitens, lacrimis perfunditur. Post-haec vero primus exsurgit episcopus, ac
prostratos erigit; factaque, ut decet, precatione pro peccatoribus paenitentiam
agentibus, eos dimittit »: PG 67, 1462.
(26) Cf. Cyrillus hierosolymitanus, Catechesis 23 (mystag. 5),
9; 10: « Deinde et pro defunctis sanctis patribus et episcopis, et omnibus
generatim qui inter nos vita functi sunt (oramus); maximum hoc credentes
adiumentum illis animabus fore, pro quibus oratio defertur, dum sancta et
perquam tremenda coram iacet victima ». Re autem confirmata exemplo coronae,
quae plectitur imperatori, ut in exsilium pulsis veniam praestet, idem S. Doctor
sermonem concludit dicens: « Ad eundem modum et nos pro defunctis, etiamsi
peccatores sint, preces Deo offerentes, non coronam plectimus; sed Christum
mactatum pro peccatis nostris offerimus, clementem Deum cum pro illis tum pro
nobis demereri et propitiare satagentes »: PO 33, 1115; 1118.
Cf. Augustinus, Confessiones 9, 12, 32: PL 32, 777; et 9, 11, 27: PL
32, 775; Sermones 172, 2: PL 38, 936; De cura pro mortuis
gerenda 1, 3: PL 40, 593.
(27) Cf. Clemens Alexandrinus, Lib. Quis dives salvetur 42: (s.
Ioannes Apostolus, in conversione iuvenis latronis) « Exinde partim crebris
orationibus Deum deprecans, partim continuatis una cum iuvene ieiuniis simul
decertans, variisque denique sermonum illecebris animum eius demulcens, non
prius destitit, ut aiunt, quam illum firma constantia Ecclesiae gremio
admovisset ... »: CGS 17, pp. 189-190;
PG 9, 651.
(28) Cf. Tertullianus, Ad martyres 1, 6: « Quam pacem quidam in
ecclesia non habentes a martyribus in carcere exorare consueveruit »: CCL 1,
p. 3; PL 1, 695.
Cf. Cyprianus, Epist. 18 (alias: 12), 1: « Occurrendum puto
fratribus nostris, ut qui libellos a martyribus acceperunt ... manu eis in
paenitentiam imposita veniant ad Dominum cum pace quam dari martyres litteris ad
nos factis desideraverunt »: CSEL 3, pp. 523-524; PL 4, 265; cf.
Id., Epist. 19 (alias: 13), 2: CSEL 3, p. 525; PL 4,
267.
Cf. Eusebius Caesariensis, Hist. Eccl. 1, 6, 42: CGS
Eus. 2, 2, 610; PG 20, 614-615.
(29) Cf. Ambrosius, De
paenitentia 1, 15: « ... velut enim operibus quibusdam totius populi
purgatur, et plebis lacrimis abluitur, qui orationibus et fletibus plebis
redimitur a peccato, et in homine mundatur interiore. Donavit enim Christus
ecclesiae suae, ut unum per omnes redimeret, quae domini Iesu meruit adventum,
ut per unum omnes redimerentur »: PL 16, 511.
(30) Cf. Tertullianus, De paenitentia 10, 5-6: « Non potest corpus de
unius membri vexatione laetum agere: condoleat universum et ad remedium
conlaboret necesse est. In uno et altero ecclesia est, ecclesia vero Christus:
ergo cum te ad fratrum genua protendis Christum contrectas, Christum exoras;
aeque illi cum super te lacrimas agunt Christus putitur, Christus patrem
deprecatur. Facile impetratur semper quod filius postulat »: CCL 1, p.
337; PL 1, 13541.
Cf. Augustinus, Enarr. in Ps LXXXV 1: CCL 39, pp. 1176-1177; PL 37,
1082.
(31) Cf. Act. 20, 28. Cf. etiam Concilium Tridentinum, Sessio XXIII, Decr. de sacramento ordinis, c.
4: D.-8. 1768; Concilium Vaticanum I, Sessio IV, Const. dogm. de Ecclesia Pastor
aeternus, c. 3: D.-S. 3061; Concilium vaticanum II, Const. dogm. de Ecclesia Lumen gentium, n.
20: A.A.S.,
57 (1965) p. 23.
Cf. Ignatius Antiochenus, Ad Smyrnaeos 8, 1: « Separatim ab episcopo
nemo quidquam faciat eorum, quae ad ecclesiam spectant ... »: Funk, Patres
Apostolici 1, p. 283.
(32) Cf. Concilium Nicaenum I, can. 12: « ... quicumque enim et metu, et
lacrimis, et tolerantia, et bonis operibus conversionem et opere et habitu
ostendunt, hi impleto auditionis tempore quod praefinitum est, merito orationum
communionem habebunt, cum eo quod liceat etiam episcopo humanius aliquid de eis
statuere ... »: Mansi, SS. Conciliorum collectio, 2, 674.
Cf. Concilium Neocaesariense, can. 3: l. c. 540.
Cf. Innocentius I, Epist. 2-5, 7, 10: PL 20, 559.
Cf. Leo Magnus, Epist. 159, 6: PL 54, 1138.
Cf. Basilius Magnus, Epist. 217 (canonica 3), 74: « Quod si
unusquisque eorum qui in praedictis peccatis fuere, paenitentiam agens, bonus
evaserit, is cui a Dei benignitate ligandi atque solvendi credita potestas, si
clementior fiat, perspecta illius qui peccavit paenitentiae magnitudine, ad
diminuendum poenarum tempus, non erit dignus condemnatione, cum ea quae est in
Scripturis, historia nos doceat, eos qui cum maiore labore paenitentiam agunt,
cito Dei misericordiam consequi: PG 32, 803.
Cf. Ambrosius, De paenitentia 1, 15 (vide Supra, in nota 29).
(33) Cf. Vincentius Lirinensis, Commonitorium primum 23: PL 50,
667-668.
(34) Cf. Concilium Claromontanum, can. 2: « Quicumque pro sola devotione,
non pro honoris vel pecuniae adeptione ad liberandam ecclesiam Dei Ierusalem
profectus fuerit, iter illud pro omni paenitentia reputetur »: MANSI, 25.
Conciliorum collectio 20, 816.
(35) Cf. Bonifatius VIII, Bulla Antiquorum habet: « Antiquorum habet
fida relatio, quod accedentibus ad honorabilem basilicam principis Apostolorum
de Urbe concessae sunt magnae remissiones et indulgentiae peccatorum; Nos igitur
... huiusmodi remissiones et indulgentias omnes et singulas ratas et gratas
habentes, ipsas auctoritate Apostolica confirmamus et approbamus ... Nos de
omnipotentis Dei misericordia et eorundem Apostolorum eius meritis et
auctoritate confisi, de fratrum Nostrorum consilio et Apostolicae plenitudine
potestatis omnibus ... ad basilicas ipsas accedentibus reverenter, vere
paenitentibus et confessis ... in huiusmodi praresenti et quolibet centesimo
secuturo annis non solum plenam et largiorem, immo plenissimam omnium suorum
concedemus et concedimus veniam peccatorum... » D.-S. 868.
(36) Clemens VI, Bulla Iubilaei Unigenitus Dei Filius: D.-S. 1025,
1026 et 1027.
(37) Cf. Leo X, Decr. Cum
postquam: « ...tibi significandum duximus, Romanam Ecclesiam, quam reliquae
tamquam matrem sequi tenentur, tradidisse: Romanum Pontificem, Petri clavigeri
successorem et Iesu Christi in terris vicarium, potestate clavium, quarum est
aperire regnum caelorum tollendo illius in Christi fidelibus impedimenta (culpam
scilicet et poenam pro actualibus peccatis debitam, culpam quidem mediante
sacramento paenitentiae, poenam vero temporalem pro actualibus peccatis secundum
divinam iustitiam debitam mediante ecclesiastica indulgentia), posse pro
rationabilibus causis concedere eisdem Christi fidelibus, qui caritate iungente
membra sunt Christi, sive in hac vita sint, sive in purgatorio, indulgentias ex
superabundantia meritorum Christi et Sanctorum; ac tam pro vivis quam pro
defunctis Apostolica auctoritate indulgentiam concedendo, thesaurum meritorum
Iesu Christi et Sanctorum dispensare, per modum absolutionis indulgentiam ipsam
conterre, vel per modum suffragii illam transferre consuevisse. Ac propterea
omnes, tam vivos quam defunctos, qui veraciter omnes indulgentias huiusmodi
consecuti fuerint, a tanta temporali poena, secundum divinam iustitiam pro
peccatis suis actualibus debita liberari, quanta concessae et acquisitae
indulgentiae aequivalet »: D.-S. 1447-1448.
(38) Cf. Paulus VI, Epist. Sacrosancta
Portiunculae « Indulgentia, quam paenitentibus Ecclesia largitur, est
manifestatio illius mirabilis communionis Sanctorum, quae uno caritatis Christi
nexu Beatissimam Virginem Mariam et christifidelium in caelis triumphantium vel
in Purgatorio degentium vel in terris peregrinantium coetum mystice devincit.
Etenim indulgentia, quae tribuitur ope Ecclesiae, minuitur vel omnino aboletur
poena, qua homo quodammodo impeditur, ne arctiorem cum Deo coniunctionem
assequatur; quapropter paenitens fidelis praesens reperit auxilium in hac
singulari caritatis ecclesialis forma, ut veterem exuat hominem novumque induat,
“qui renovatur in agnitionem secundum imaginem eius qui creavit illum” (Col.
3, 10) »: A.A.S., 59 (1906) pp. 633-634.
(39) Cf. Paulus VI, Epist cit.: « Iis vero christifidelibus, qui
paenitentia ducti hanc “metanoian” adipisci nituntur, eo quod post peccatum
eum sanctitatem affectant, qua primum baptismate induti sunt in Christo, obviam
in Ecclesia, quae etiam largiendo indulgentias, materno quasi complexu et
adiumento debiles infirmosque sustinet filios. Non est igitur indulgentia
facilior via, qua necessarium peccatorum paenitentium devitare possumus, sed est
potius fulcimen, quod singuli fideles, infirmitatis suae cum humilitate
nequaquam inscii, inveniunt in mystico Christi corpore, quod totum “eorum
conversioni caritate, exemplo, precibus adlaborat” (Const. dogm. de Ecclesia Lumen gentium, n.
11) »: A.A.S., 58 (1966) p. 632.
(40) Clemens VI, Bulla Iubilaei Unigenitus Dei Filius: D.-S.
1026.
Clemens VI, Epist. Super quibusdam: D.-8. 1059.
Martinus V, Bulla Inter cunctas: D.-S. 1266.
Sixtus IV, Bulla Salvator noster: D.-8. 1398.
Sixtus IV, Epist. encycl. Romani Pontificis provida: « Nos scandalis
et erroribus huiusmodi ... obviare volentes per Brevia Nostra ad ... praelatos
scripsimus, ut Christi fidelibus declarent, ipsam plenam indulgentiam pro
animabus exsistentibus in purgatorio per modum suffragii per Nos fuisse
concessam, non ut per indulgentiam praedictam Christi fideles ipsi a piis et
bonis operibus revocarentur, sed ut illa in modum suffragii animarum saluti
prodesset; perindeque ea indulgentia proficeret, acsi devotae orationes piaeque
eleemosynae pro earundem animarum salute dicerentur et offerentur ... non quod
intenderemus, prout nec intendimus, neque etlam inferre vellemus, indulgentiam
non plus proficere aut valere quam eleemosynae et orationes, aut eleemosynas et
orationes tantum proficere tantumque valere quantum indulgentia per modum
suffragii, cum sciamus orationes et eleemosynas et indulgentiam per modum
suffragii longe distare; sed eam “perinde” valere diximus, id est, per eum
modum, “ac si” id est per quem orationes et eleemosynae valent. Et quoniam
oratlones et eleemosynae valent tamquam suffragia animabus impensa, Nos, quibus
plenitudo potestatis ex alto est attributa, de thesauro universalis Ecclesiae,
qui ex Christi Sanctorumque eius meritis constat, Nobis commisso, auxilium et
suffragium animabus purgutorii afferre cupientes supradictam concessimus
indulgentiam ... »: D.-S. 1405-1406.
Leo X, Bulla Exsurge Domine: D.-S.
1467-1472.
Pius VI, Const. Auctorem
fidei, prop. 40: « Propositio asserens, “indulgentiam secundum suam
praecisam notionem aliud non esse quam remississionem partis eius paenitentiae,
quae per canones statuta erat peccanti”; quasi indulgentia praeter nudam
remissionem poenae canonicae non etiam valeat ad remissionem poenae temporalis
pro peccatis actualibus debitae apud divinam iustitiam: — falsa, temeraria,
Christi meritis iniuriosa, dudum in art. 19 Lutheri damnata »: D.-S. 2640. Ibid., prop.
41: « Item in eo, quod subditur, “scholasticos suis subtilitatibus inflatos
invexisse thesaurum male intellectum meritorum Christi et Sanctorum, et clarae
notioni absolutionis a poena canonica substituisse confusam et falsam
applicationis meritorum” quasi thesauri Ecclesiae, unde Papa dat indulgentias,
non sint merita Christi et Sanctorum: — falsa, temeraria, Christi et Sanctorum
meritis iniuriosa, dudum in art. 17 Lutheri damnata »: D.-S. 2041. Ibid., prop.
42: « Item in eo, quod superaddit, “luctuosius adhuc esse, quod chimaerea
isthaec applicatio transferri volita sit in defunctos”: — falsa, temeraria,
piarum aurium offensiva, in Romanos Pontifices et in praxim et sensum
universalis Ecclesiae iniuriosa, inducens in errorem haereticali nota in Petro
de Osma confixum, iterum damnatum in art. 22 Lutheri »: D.-S. 2642.
Pius XI, Indictio Anni Sancti extra ordinem Quod nuper: «
...plenissimam totius poenae, quam pro peccatis luere debent, indulgentiam
misericorditer in Domino concedimus atque impertimus, obtenta prius ab iisdem
admissorum cuiusque suorum remissione ac venia »: A.A.S., 25 (1933) p.
8.
Pius XII, Indictio universalis Iubilaei Iubilaeum maximum:
« Hoc igitur piacularis anni decursu, omnibus christifidelibus, qui rite
per Paenitentiae Sacramentum expiati et sacra Synaxi refecti, ... Basilicas ...
pie inviserint, atque ... preces ... recitaverint, plenissimam totius poenae,
quam pro peccatis luere debent, indulgentiam ac veniam misericorditer in Domino
concedimus atque impertimus »: A.A.S., 41 (1949), pp. 258-259.
(41) Cf. Concilium Lateranense IV, cap. 62: D.-S. 819.
(42) Cf. Concilium Tridentinum,
Decretum de indulgentiis: D.-S. 1835.
(43) Cf. ibid.
(44) Ier. 2, 19.
(45) Cf. Eph. 5, 27.
(46) Eph. 4, 13.
(47) Cf. Thomas, In 4 Sent. dist. 20, q. 1, a. 3, q. 1a
2, ad 2 (S. Th. Suppl. q. 25, a. 2, ad 2): « ...quamvis huiusmodi
indulgentiae multum valeant ad remissionem poenae, tamen alia opera
satisfactionis sunt magis meritoria respectu praemii essentialis; quod in
infinitum melius est quam dimissio poenae temporalis ».
***
Indices
A. PRECES
Actiones nostras (conc. 26 § 2) Adoro te devote (conc. 7 §
2, 2°) Adsumus (conc. 26 § 2) Ad te, beate Ioseph (conc.
19) Agimus tibi gratias (conc. 26 § 2) Akathistos (conc. 23 § 1) Angele
Dei (conc. 18) Angelus Domini (conc. 17 § 2, 2°) Anima Christi (conc.
8 § 2, 2°) Benedic, Domine (conc. 26 § 2) Confiteor (conc. 9, 2°) Credo
in Deum (conc. 28 § 2, 3°) De profundis (conc. 9, 2°) Domine, Deus
omnipotens (conc. 26 § 2) En ego, o bone et dulcissime Iesu (conc. 8 § 1, 2°;
§ 2, 2°) Exaudi nos (conc. 26 § 2) Iesu dulcissime (conc. 3) Iesu
dulcissime, Redemptor (conc. 2) Intercessiones pro defunctis ex Liturgia S.
Iacobi (ex. trad. Syro-Ant.) (conc. 23 § 2) Laudes Officii defunctorum
(conc. 29 § 2, 2°) Litaniae (conc. 22, 2°) Magnificat (conc. 17 § 2,
1°) Maria, Mater gratiae (conc. 17 § 2, 3°) Memorare, o piissima Virgo
Maria (conc. 17 § 2, 3°) Miserere (conc. 9, 2°) Novendiales preces
(conc. 22, 1°) Officia parva (conc. 22, 3°) Omnipotens et misericors
Deus (conc. 11 § 2) Oratio ad glorificandam Dei Matrem Mariam (ex trad.
Copt.) (conc. 23 § 2) Oratio ad thurificationem (ex trad. Copt.) (conc. 23
§ 2) Oratio « Lakhu Mara » seu « Ad te Domine » (ex trad. Chald.) (conc.
23 § 2) Oratio post expletam Liturgiam (ex trad. Maron.) (conc. 23 § 2) Oratio
pro adipiscenda sequela Christi (ex trad. Aethio.) (conc. 23 § 2) Oratio pro
defunctis (ex trad. Byz.) (conc. 23 § 2) Oratio pro Ecclesia (ex trad.
Maron.) (conc. 23 § 2) Oratio pro gratiarum actione (ex trad. Arm.) (conc.
23 § 2) Oratio pro remissione peccatorum (ex trad. Aethio.) (conc. 23 § 2) Oratio
vespertina (ex trad. Byz.) (conc. 23 § 2) Oremus pro Pontifice (conc. 25, 1°) O
sacrum convivium (conc. 7 § 2, 2°) Paraclisis (conc. 23 § 1) Psalmi
graduales (conc. 9, 2°) Psalmi paenitentiales (conc. 9, 2°) Regina caeli
(conc. 17 § 2, 2°) Requiem aeternam (conc. 29 § 2, 2°) Retribuere
dignare, Domine (conc. 24) Rosarium mariale (conc. 17 § 1) Salve, Regina
(conc. 17 § 2, 3°) Sancta Maria, succurre miseris (conc. 17 § 2, 3°) Sancti
Apostoli Petre et Paule (conc. 20) Sub tuum praesidium (conc. 17 § 2, 3°) Tantum
ergo (conc. 7 § 1, 2°; § 2, 2°) Te Deum (conc. 26 § 1, 2°; § 2) Veni,
Creator (conc. 26 § 1, 1°; § 2) Veni, Sancte Spiritus (conc. 26 §
2) Vesperae Officii defunctorum (conc. 29 § 2, 2°) Visita, quaesumus,
Domine (conc. 26 § 2)
B. INDULGENTIAE PLENARIAE
1. Indulgentiae plenariae cotidie lucrabiles
Akathistos vel Paraclisis (conc. 23 § 1) Eucharistica
adoratio, per dimidiam saltem horam (conc. 7 § 1, 1°) Pium exercitium Viae
Crucis (conc. 13, 2°) Rosarium mariale (conc. 17 § 1) Sacrae Scripturae
lectio vel auditio, per dimidiam saltem horam (conc. 30) Visitatio in forma
peregrinationis ad Patriarchales Basilicas in Urbe (conc. 33 § 1, 1°)
2. Indulgentiae plenariae in determinatis diebus concessae
Die 1 ianuarii (conc. 26 § 1, 1°) Hebdomada pro
Christianorum unitate (conc. 11 § 1) Qualibet feria VI temporis
Quadragesimae (conc. 8 § 1, 2°) Feria V Hebdomadae Sanctae (conc. 7 § 1, 2°) Feria
VI Hebdomadae Sanctae (conc. 13, 1°) Sabbato Hebdomadae Sanctae (conc. 28 §
1) In sollemnitate Pentecostes (conc. 26 § 1, 1°) In sollemnitate
Corporis et Sanguinis Christi (conc. 7 § 1, 3°) In sollemnitate
Sacr.mi Cordis Iesu (conc. 3) In sollemnitate Ss. Apost. Petri et Pauli
(conc. 14 § 1; 33 § 1, 2°, 3°) Die 2 augusti (conc. 33 §
1, 2°, 3°, 5°) Singulis diebus a die 1 usque ad diem
8 novembris (conc. 29 § 1, 1°) Die Commemorationis omnium fidelium
defunctorum (conc. 29 § 1, 2°) In sollemnitate Christi Regis (conc.
2) Die 31 decembris (conc. 26 § 1, 2°)
3. Indulgentiae plenariae pro peculiaribus
circumstantiis concessae
Benedictio papalis (conc. 4) Die ad aliquem religiosum finem
celebrandum universaliter dicata (conc. 5) Die anniversario proprii
Baptismatis (conc. 28 § 1) Die consecrationis familiae (conc. 1) Die
dedicationis ecclesiae vel altaris (conc. 33 § 1, 6°) Die designato
pro stationali ecclesia (conc. 33 § 2) Eucharisticus conventus (conc. 7 §
1, 4°) Eucharistica processio (conc. 7 § 1, 3°) Exercitia
spiritalia (conc. 10 § 1) In articulo mortis (conc. 12) In liturgica
celebratione Fundatoris Institutorum vitae consecratae et Societatum vitae
apostolicae (conc. 33 § 1, 7°) In sollemnitate Titularis basilicae
minoris, ecclesiae cathedralis, sanctuarii, ecclesiae paroecialis (conc. 33 §
1, 2°-5°) Iubilares Ordinationum celebrationes (conc. 27 §
2) Peregrinatio (concess. 33 § 1, 1°, 4°) Prima Communio
(conc. 8 § 1, 1°) Prima Missa (conc. 27 § 1) Sacrae
Missiones (conc. 16 § 1) Semel in anno, die libere eligendo (conc. 33 § 1,
2°, 4°) Synodus dioecesana (conc. 31) Visitatio
pastoralis (conc. 32)
C. INDEX GENERALIS
Decretum « Iesu humani generis » Abbreviationes et
sigla Praenotanda Normae de indulgentiis Quattuor concessiones
generaliores Prośmium Prima concessio Secunda
concessio Tertia concessio Quarta concessio Aliae
concessiones Prośmium 1. Actus consecrationis familiarum 2.
Actus dedicationis humani generis Iesu Christo Regi Iesu dulcissime,
Redemptor 3. Actus reparationis Iesu dulcissime 4.
Benedictio papalis 5. Dies ad aliquem religiosum finem universaliter dicatae 6.
Doctrina christiana 7. Eucharistica adoratio et processio § 1 1°
Eucharistica adoratio per dimidiam saltem horam 2° Feria V
hebdomadae sanctae 3° Eucharistica processio 4°
Eucharisticus conventus § 2 1° Eucharistica adoratio 2°
Preces: Adoro te devote – O sacrum convivium – Tantum ergo 8.
Eucharistica et spiritalis communio § 1 1° Prima communio 2°
Qualibet feria VI temporis quadragesimae § 2 1° Spiritalis
communionis actus 2° Gratiarum actio post communionem Anima
Christi – En ego, o bone et dulcissime Iesu 9. Examen
conscientiae et actus contritionis 1° Examen conscientiae 2°
Actus contritionis Confiteor – Ps De profundis – Ps
Miserere – Ps graduales – Ps paenitentiales 10.
Exercitia spiritalia et recollectio menstrua § 1 Exercitia spiritalia
§ 2 Recollectio menstrua 11. Hebdomada pro christianorum unitate §
1 Participatio § 2 Prex: Omnipotens et misericors Deus 12. In
articulo mortis § 1 Si sacerdos aderit § 2 Si sacerdos aberit § 3
Laudabiliter adhibetur crucifixus vel crux § 4 Etiamsi eodem die alia
indulgentia plenaria iam obtenta erit § 5 Circa hoc fideles instruendi sunt 13.
In memoria Passionis et Mortis Domini 1° Sollemnis adoratio crucis 2°
Via crucis 14. Obiectorum pietatis usus § 1 A Summo Pontifice aut ab
Episcopo be nedictorum § 2 A sacerdote vel diacono benedictorum 15.
Oratio mentalis 16. Praedicationis sacrae participatio § 1 Sacrae
Missiones § 2 Sacrae praedicationes 17. Preces ad Beatissimam Virginem
Mariam § 1 Rosarium mariale 1° Pia recitatio in variis
adiunctis 2° Dum recitatio Summi Pontificis ope instrumenti
televisifici vel radiophonici propagatur § 2 1° Canticum Magnificat
2° Angelus Domini vel Regina caeli 3°
Preces: Maria, Mater gratiae – Memorare, o piissima Virgo Maria
– Salve, Regina – Sancta Maria, succurre miseris – Sub
tuum praesidium 18. Preces ad custodem Angelum Angele
Dei 19. Preces in honorem S. Ioseph Ad te, beate Ioseph 20.
Preces in honorem Ss. Apostolorum Petri et Pauli Sancti Apostoli Petre et
Paule 21. Preces in honorem aliorum Sanctorum necnon Beatorum § 1
Die memorali § 2 In honorem novorum sanctorum vel beatorum 22. Preces
novendiales, litaniae et parva officia 1° Exercitia novendialia Ante
sollemnitatem Nativitatis Domini Ante sollemnitatem Pentecostes Ante
sollemnitatem Immaculatae Conceptionis B.M.V 2° Litaniae Ss.mi
Nominis Iesu – Sacr.mi Cordis Iesu – Pretiosissimi Sanguinis
D.N.I.C. – B. Mariae. V. – S. Ioseph – Sanctorum 3°
Parva officia Passionis D.N.I.C. – Sacr.mi Cordis Iesu – B.
Mariae V. – Immaculatae Conceptionis – S. Ioseph 23.
Preces Orientalium Ecclesiarum § 1 Akathistos vel Paraclisis §
2 Preces: Oratio pro gratiarum actione – Oratio vespertina
– Oratio pro defunctis – Oratio Sanctuarii – Oratio «
Lakhu Mara » – Oratio ad thurificationem – Oratio ad
glorificandam Dei Matrem Mariam – Oratio pro remissione peccatorum
– Oratio pro adipiscenda sequela Christi – Oratio pro Ecclesia
– Oratio post expletam Liturgiam – Intercessiones pro defunctis ex
Liturgia S. Iacobi 24. Preces pro benefactoribus Retribuere
dignare, Domine 25. Preces pro pastoribus 1° Pro Summo
Pontifice Oremus pro Pontifice 2° Pro Episcopo
eparchiali vel dioecesano 26. Preces supplicationis et gratiarum
actionis § 1 1° Publica recitatio hymni Veni, Creator 2°
Publica recitatio hymni Te Deum § 2 1° Ineunte et
declinante die 2° In incipiendo et explendo proprio officio 3°
Ante et post refectionem Preces: Actiones nostra – Adsumus
– Agimus Tibi gratias – Benedic, Domine – Domine, Deus
omnipotens – Exaudi nos – Te Deum – Veni, Creator
– Veni, Sante Spiritus – Visita, quaesumus, Domine 27.
Prima sacerdotum Missa et iubilares Ordinationum celebrationes § 1 Prima
sacerdotum Missa 1° Pro sacerdote 2° Pro Missae
assistentibus § 2 Iubilares Ordinationum celebrationes 1° Pro
sacerdote iubilari 2° Pro episcopo iubilari 3° Pro Missae
assistentibus 28. Professio Fidei et actus virtutum theologalium § 1
Renovatio votorum baptismalium in celebratione Vigiliae Paschalis vel die
anniversario proprii baptismatis § 2 1° Renovatio votorum
baptismalium 2° Signum Crucis 3° Credo 4°
Actus Fidei, Spei et Caritatis 29. Pro fidelibus defunctis § 1 1°
Pia visitatio coemeterii (diebus 1-8 novembris) 2° Pia visitatio
ecclesiae vel oratorii (die 2 novembris) § 2 1° Pia visitatio
coemeterii 2° Preces: Laudes vel Vesperae Officii defunctorum
– Invocatio Requiem aeternam 30. Sacrae Scripturae lectio § 1
Sacrae Scripturae lectio § 2 Sacrae Scripturae auditio 31. Synodus
dioecesana 32. Visitatio pastoralis 33. Visitationes locorum sacrorum §
1 1° Patriarchalis basilicae in Urbe 2° Basilicae minoris 3°
Ecclesiae cathedralis 4° Sanctuarii 5° Ecclesiae
paroecialis 6° Ecclesiae vel altaris, ipso dedicationis die 7°
Ecclesiae vel oratorii Institutorum vitae consecratae vel Societatum vitae
apostolicae, die eorum Fundatoris sacro § 2 Stationalis ecclesiae § 3
Catacumbae christianae Appendix Piae invocationes Documentum Constitutio
apostolica Indulgentiarum
doctrina
***
Documentum
CONSTITUTIO APOSTOLICA
INDULGENTIARUM DOCTRINA PAULUS
EPISCOPUS SERVUS SERVORUM DEI AD PERPETUAM REI MEMORIAM
I
1. Indulgentiarum doctrina et usus, in catholica Ecclesia a pluribus
saeculis vigentes, in divina revelatione quasi in solido fundamento innituntur,1
quae, ab Apostolis tradita, « sub assistentia Spiritus Sancti in Ecclesia
proficit », dum « Ecclesia ..., volventibus saeculis, ad plenitudinem divinae
veritatis iugiter tendit, donec in ipsa consummentur verba Dei ».2
Ad rectam autem huius doctrinae eiusque salutaris usus intellegentiam
quasdam veritates recolamus oportet, quas universa Ecclesia verbo Dei illuminata
semper credidit, et Episcopi, Apostolorum successores, atque imprimis Romani
Pontifices, successores Beati Petri, sive per pastoralem praxim sive per
doctrinalia documenta decursu saeculorum docuerunt et docent.
2. Quemadmodum divina revelatione docemur, poenae peccata consequuntur a
divina sanctitate et iustitia inflictae, sive in hoc mundo luendae, doloribus,
miseriis et aerumnis huius vitae et praesertim morte,3 sive etiam per
ignem et tormenta vel poenas catharterias in futuro saeculo.4
Christifideles proinde semper sibi persuasum habebant pravam viam offendicula
multa habere, eamque asperam, spinosam et nocivam esse iis, qui ambularent in
ea.5
Quae poenae iusto et misericordi iudicio Dei imponuntur ad purificandas
animas et sanctitatem ordinis moralis defendendam, et ad gloriam Dei in plenam
eius maiestatem restituendam. Omne enim peccatum secumfert perturbationem
ordinis universalis, quem Deus ineffabili sapientia et infinita caritate
disposuit, et destructionem ingentium bonorum respectu tum peccatoris ipsius tum
communitatis hominum. Menti autem christianorum omnium temporum clare apparebat
peccatum, non solum transgressionem legis divinae, sed insuper, etsi non semper
directe et aperte, esse contemptum vel neglectum personalis amicitiae inter Deum
et hominem,6 et veram ac numquam satis aestimabilem Dei offensam,
immo ingratam reiectionem amoris Dei in Christo nobis oblati, cum Christus
discipulos suos amicos vocaverit, non servos.7
3. Necessarium est ergo ad peccatorum plenam remissionem et
reparationem, quae dicitur, non solum ut per sinceram conversionem mentis
amicitia cum Deo restauretur et offensa sapientiae et bonitati Eius illata
expietur, sed etiam ut omnia bona tum personalia tum socialia tum ea, quae ad
ipsum ordinem universalem pertinent, per peccatum imminuta vel destructa, plene
redintegrentur, vel per voluntariam reparationem quae non erit sine poena, vel
per tolerantiam poenarum ab ipsa iusta et sanctissima Dei sapientia statutarum,
e quibus elucescant in universo mundo sanctitas et splendor gloriae Dei. Ab
existentia autem et gravitate poenarum dignoscuntur peccati insipientia et
malitia, eiusque malae sequelae.
Poenas vero luendas vel reliquias peccatorum purificandas manere posse
et revera frequenter manere etiam postquam culpa iam remissa est,8
doctrina de purgatorio luculenter ostendit: in hoc enim animae defunctorum, quae
« vere paenitentes in Dei caritate decesserint, antequam dignis paenitentiae
fructibus de commissis satisfecerint et omissis »,9 post mortem
poenis purgatoriis purificantur. Ipsae quoque liturgicae preces idem satis
indicant, quibus ab antiquissimus temporibus communitas christiana ad sacram
synaxim admissa utitur orans « ut qui iuste pro peccatis nostris affligimur,
pro tui nominis gloria misericorditer liberemur ».10
Omnes autem homines in hoc mundo peregrinantes levia saltem et
quotidiana peccata, quae dicuntur, committunt:11 ita ut omnes
misericordia Dei indigeant, ut a peccatorum sequelis poenalibus liberentur.
II
4. Ex arcano ac benigno divinae dispositionis mysterio, homines
supernaturali necessitudine inter se coniunguntur, qua peccatum unius etiam
ceteris nocet, sicut etiam sanctitas unius beneficium ceteris affert.12
Ita christifideles auxilium sibi invicem praestant ad finem supernaturalem
consequendum. Communionis huius testimonium in ipso Adamo manifestatur, cuius
peccatum in omnes homines propagatione transit. Sed maius et perfectius
necessitudinis huius supernaturalis principium, fundamentum et exemplar est ipse
Christus, in cuius societatem Deus non vocavit.13
5. Etenim Christus, « qui peccatum non fecit », « passus est pro
nobis »;14 « vulneratus est propter iniquitates nostras, attritus
est propter scelera nostra ... et livore eius sanati sumus ».15
Christi vestigia secuti,16 christifideles semper conati sunt
se invicem adiuvare in via ad Patrem caelestem, oratione, spiritualium bonorum
exhibitione et paenitentiali expiatione; quo ferventiore autem caritate
excitabantur, eo magis sectabantur Christum patientem, crucem propriam ferentes
in expiationem peccatorum suorum et aliorum, certo scientes se fratribus suis ad
salutem adipiscendam opitulari posse apud Deum misericordiarum Patrem.17
Hoc perantiquum communionis Sanctorum dogma est,18 quo vita
singulorum filiorum Dei in Christo et per Christum cum vita omnium aliorum
fratrum christianorum mirabili nexu coniungitur in supernaturali unitate
Corporis mystici Christi, quasi in una mystica persona.19
Hoc modo exhibetur « thesaurus Ecclesiae ».20 Qui quidem
non est quasi summa bonorum ad instar materialium divitiarum, quae per saecula
cumulantur, sed est infinitum et inexhaustum pretium, quod apud Deum habent
expiationes et merita Christi Domini, oblata ut humanitas tota a peccato
liberetur et ad communionem cum Patre perveniat; est ipse Christus Redemptor, in
quo sunt et vigent satisfactiones et merita redemptionis eius.21
Praeterea ad hunc thesaurum pertinet etiam pretium vere immensum et
incommensurabile et semper novum, quod coram Deo habent orationes ac bona opera
Beatae Mariae Virginis et omnium Sanctorum, qui, Christi Domini per ipsius
gratiam vestigia secuti, semetipsos sanctificaverunt, et perfecerunt opus a
Patre acceptum; ita ut, propriam salutem operantes, etiam ad salutem fratrum
suorum in unitate Corporis mystici contulerint.
« Universi enim qui Christi sunt, Spiritum eius habentes, in
unam Ecclesiam coalescunt et invicem cohaerent in ipso (cf. Eph. 4, 16).
Viatorum igitur unio cum fratribus qui in pace Christi dormierunt, minime
intermittitur, immo secundum perennem Ecclesiae fidem, spiritualium bonorum
communicatione roboratur. Ex eo enim quod caelites intimius cum Christo
uniuntur, totam Ecclesiam in sanctitatem firmius consolidant... ac multipliciter
ad ampliorem eius aedificationem contribuunt (cf. 1 Cor. 12, 12-27). Nam
in patriam recepti et praesentes ad Dominum (cf. 2 Cor. 5, 8), per Ipsum,
cum Ipso et in Ipso non desinunt apud Patrem pro nobis intercedere, exhibentes
merita quae per unum Mediatorem Dei et hominum, Christum Iesum (cf. 1
Tm. 2, 5), in terris sunt adepti, Domino in omnibus servientes et
adimplentes ea quae desunt passionum Christi in carne sua pro Corpore eius quod
est Ecclesia (cf. Col. 1, 24). Eorum proinde fraterna sollicitudine
infirmitas nostra plurimum iuvatur ».22
Unde inter fideles, vel caelesti patria potitos, vel admissa in
purgatorio expiantes, vel adhuc in terris peregrinantes, profecto est perenne
caritatis vinculum et bonorum omnium abundans permutatio, quibus, peccatis
omnibus totius Corporis mystici expiatis, iustitia divina placatur: misericordia
autem Dei ad veniam provocatur, quo citius peccatores contriti ad plenam
fruitionem bonorum familiae Dei perducantur.
III
6. Ecclesia, harum veritatum inde a primis temporibus conscia, varias
vias noverat et iniit, ut fructus redemptionis Dominicae singulis fidelibus
applicarentur, et ut fideles ad salutem fratrum operarentur; et sic totum corpus
Ecclesiae in iustitia et sanctitate ad perfectum regni Dei adventum
componeretur, quando Deus erit omnia in omnibus.
Ipsi enim Apostoli exhortabantur discipulos suos, ut pro salute
peccatorum orarent;23 quem usum antiquissima Ecclesiae consuetudo
sancte servavit,24 maxime cum paenitentes intercessionem totius
communitatis invocabant,25 et eo quod defuncti suffragiis, praesertim
oblatione sacrificii eucharistici, sublevabantur.26 Etiam opera bona,
ea imprimis quae humanae fragilitati difficilia sunt, in Ecclesia iam ab
antiquis temporibus pro salute peccatorum Deo offerebantur.27 Cum
autem passiones, quas martyres pro fide atque pro lege Dei sustinebant, magni
aestimarentur, paenitentes ab iis petere solebant, ut eorundem meritis adiuti
celerius ab episcopis reconciliationem acciperent.28 Preces enim et
bona opera iustorum tanti aestimabantur, ut paenitentem adiutorio totius plebis
christianae lavari, mundari atque redimi affirmaretur.29
In his omnibus vero non singuli fideles, propriis tantum viribus, pro
remissione peccatorum aliorum fratrum operari putabantur; ipsa enim Ecclesia, ut
unum corpus, Christo capiti iuncta, in singulis membris satisfacere credebatur.30
Ecclesia autem Patrum sibi omnino persuasum habebat, se opus salvificum
exsequi in communione et sub auctoritate Pastorum, quos Spiritus Sanctus posuit
episcopos ad regendam Ecclesiam Dei.31 Episcopi itaque omnibus
prudenter perpensis statuebant modum et mensuram satisfactionis praestandae,
immo et permittebant, ut paenitentiae canonicae aliis redimerentur operibus,
forte facilioribus, bono communi convenientibus vel pietatem foventibus, quae ab
ipsis paenitentibus, immo aliquando ab aliis fidelibus essent peracta.32
IV
7. Persuasio in Ecclesia vigens Dominici gregis Pastores per
applicationem meritorum Christi et Sanctorum singulos fideles a reliquiis
peccatorum liberare posse, paulatim decursu saeculorum, Spiritu Sancto afflante,
qui populum Dei iugiter animat, usum indulgentiarum induxit, per quem profectus
in doctrina ipsa et disciplina Ecclesiae factus est, non permutatio,33
et ex radice revelationis novum bonum invectum ad utilitatem fidelium ac totius
Ecclesiae.
Usus autem indulgentiarum, paulatim propagatus, tum maxime in historia
Ecclesiae ut factum conspicuum apparuit, quando Romani Pontifices, opera quaedam
bono communi Ecclesiae convenientia, « pro omni paenitentia reputanda esse »
decreverunt,34 atque fidelibus « vere paenitentibus et confessis »
atque huiusmodi opera peragentibus « de omnipotentis Dei misericordia et ...
Apostolorum eius meritis et auctoritate confisi », « Apostolicae plenitudine
potestatis », « non solum plenam et largiorem, immo plenissimam omnium suorum
... veniam peccatorum » concedebant.35
Nam « Unigenitus Dei Filius... thesaurum militanti Ecclesiae
acquisivit... Quem quidem thesaurum... per beatum Petrum, caeli clavigerum,
eiusque successores, suos in terris vicarios, commisit fidelibus salubriter
dispensandum, et propriis et rationabilibus causis, nunc pro totali, nunc pro
partiali remissione poenae temporalis pro peccatis debitae, tam generaliter quam
specialiter (prout cum Deo expedire cognoscerent), vere paenitentibus et
confessis misericorditer applicandum. Ad cuius quidem thesauri cumulum beatae
Dei Genetricis omniumque electorum ... merita adminiculum praestare noscuntur ».36
8. Haec remissio poenae temporalis debitae pro peccatis, ad culpam quod
attinet, iam deletis, proprio nomine « indulgentia » vocata est.37
Quae indulgentia communia quaedam habet cum aliis rationibus seu viis ad
peccatorum reliquias tollendas initis, sed insimul ab iisdem rationibus plane
distinguitur.
In indulgentia enim Ecclesia, sua potestate utens ministrae redemptionis
Christi Domini, non tantum orat, sed christifideli apte disposito auctoritative
dispensat thesaurum satisfactionum Christi et Sanctorum ad poenae temporalis
remissionem.38
Finis quem ecclesiastica auctoritas sibi proponit in elargiendis
indulgentiis, in hoc est positus ut non solum adiuvet christifideles ad poenas
debitas luendas, sed etiam eosdem impellat ad pietatis, paenitentiae et
caritatis opera peragenda, ea praesertim quae fidei incremento et bono communi
conducunt.39
Quod si christifideles indulgentias in suffragium defunctorum
transferant, eximio modo caritatem exercent et, dum superna cogitant, terrena
rectius componunt.
Hanc doctrinam Magisterium Ecclesiae in variis documentis vindicavit
atque declaravit.40 In usum quidcm indulgentiarum nonnumquam abusus
irrepserunt, tum quia « per indiscretas et superfluas indulgentias » claves
Ecclesiae contemnebantur et paenitentialis satisfactio enervabatur,41
tum quia propter « pravos quaestus » indulgentiarum nomen blasphemabatur.42
Ecclesia vero, abusus emendans atque corrigens, « indulgentiarum usum,
christiano populo maxime salutarem, et sacrorum Conciliorum auctoritate
probatum, in Ecclesia retinendum esse docet et praecipit, eosque anathemate
damnat, qui aut inutiles esse asserunt, vel eas concedendi in Ecclesia
potestatem esse negant ».43
9. Ecclesia autem etiam hodie omnes suos filios invitat, ut ponderent
atque considerent, quantum valeat usus indulgentiarum ad vitam singulorum, immo
etiam totius societatis christianae fovendam.
Ut breviter praecipua commemoremus, primum quidem salutaris hic usus
docet: « malum et amarum est reliquisse... Dominum Deum ».44
Fideles enim, cum indulgentias assequuntur, intellegunt se non posse propriis
viribus expiare malum, quod peccando sibi ipsis immo toti communitati
intulerunt, et ideo ad humilitatem salutarem excitantur.
Usus deinde indulgentiarum docet, quam intima unione in Christo inter
nos coniungamur, et quantum conferre possit vita supernaturalis uniuscuiusque ad
alios, ut et ipsi cum Patre facilius et artius possint uniri. Indulgentiarum
itaque usus efficaciter ad caritatem inflammat, eamque eximio modo exercet, cum
fratribus in Christo dormientibus adiutorium praebetur.
10. Item indulgentiarum cultus ad fiduciam et spem plenae
reconciliationis cum Deo Patre erigit; quod tamen ita operatur, ut nullius
neglegentiae ansam det, studiumque dispositionum ad plenam communionem cum Deo
requisitarum nullo modo remittat. Indulgentiae enim, licet gratuita sint
beneficia, tamen tum pro vivis tum pro defunctis tantum certis condicionibus
impletis conceduntur, cum ad eas assequendas requiratur, hinc ut opera bona
praescripta absoluta sint, illinc ut fidelis debitis dispositionibus praeditus
sit: scilicet, ut Deum diligat, peccata detestetur, in meritis Christi Domini
fiduciam habeat et communionem Sanctorum magnae utilitati sibi esse firmiter
credat.
Neque omittendum est indulgentias acquirendo fideles dociliter se
submittere legitimis Pastoribus Ecclesiae et praesertim successori Beati Petri,
Caeli clavigeri, quippe quos ipse Salvator mandaverit, ut pascerent et regerent
Ecclesiam suam.
Institutio itaque salutaris indulgentiarum suo modo confert, ut Christo
exhibeatur Ecclesia non habens maculam aut rugam, sed sancta et immaculata,45
supernaturali caritatis vinculo in Christo mirabiliter coniuncta. Cum enim ope
indulgentiarum membra Ecclesiae purgantis ad Ecclesiam caelestem citius
aggregentur, per easdem indulgentias regnum Christi magis magisque atque
celerius instauratur, « donec occurramus omnes in unitatem fidei et agnitionis
Filii Dei in virum perfectum, in mensuram aetatis plenitudinis Christi ».46
11. His igitur veritatibus innixa, sancta Mater Ecclesia, dum denuo
commendat fidelibus suis indulgentiarum usum, ut populo christiano plurium
saeculorum cursu et temporibus etiam nostris gratissimum, sicut experiendo
probatur, nihil omnino detrahere intendit de aliis sanctificationis et
purgationis rationibus, imprimis de sanctissimo Missae sacrificio et
sacramentis, praesertim paenitentiae sacramento, deinde de copiosis auxiliis,
quae uno nomine sacramentalia vocantur, ac demum de pietatis, paenitentiae et
caritatis operibus. His omnibus subsidiis hoc commune est quod sanctificationem
et purificationem eo validius operantur quanto artius aliquis Christo capiti et
Ecclesiae corpori per caritatem coniungitur. Praestantia caritatis in vita
christiana etiam indulgentiis confirmatur. Nam indulgentiae acquiri nequeunt
sine sincera metanoia et coniunctione cum Deo, quibus additur operum
praescriptorum impletio. Servatur ergo ordo caritatis, in quem inseritur
poenarum remissio ex dispensatione thesauri Ecclesiae.
Suos fideles cohortans ne deserant neu parvipendant sanctas traditiones
patrum, sed religiose eas accipiant, tamquam pretiosum catholicae familiae
thesaurum, iisque obsequantur, Ecclesia tamen sinit unumquemque, in sancta et
iusta libertate filiorum Dei, huiusmodi purificationis et sanctificationis
subsidiis uti; in eorum mentem autem continenter revocat ea quae ad salutem
assequendam sunt praeponenda, utpote necessaria vel meliora et efficaciora.47
Ut autem ipse indulgentiarum usus ad maiorem dignitatem et aestimationem
provehatur, aliquid innovandum sancta Mater Ecclesia opportunum duxit in earum
disciplina, novasque normas tradendas decrevit.
V
12. Normae quae sequuntur variationes opportunas in disciplinam de
indulgentiis inducunt, votis quoque Coetuum Episcopalium receptis.
Ordinationes Codicis Iuris Canonici et Decretorum Sanctae Sedis de
indulgentiis, quatenus cum novis normis congruunt, integrae manent.
In normis apparandis haec tria praesertim spectata sunt: ut nova mensura
statueretur pro indulgentia partiali, congrua deminutio in indulgentias
plenarias induceretur, et quae ad indulgentias reales et locales, quas dicunt,
pertinent in simpliciorem et digniorem formam redigerentur et componerentur. Ad
indulgentiam partialem quod attinet, antiqua dierum et annorum determinatione
posthabita, nova norma seu mensura exquisita est, iuxta quam actio ipsa
consideratur christifidelis, qui opus indulgentia ditatum perficit.
Cum vero sua actione christifidelis — praeter meritum quod
actionis est fructus praecipuus — consequi insuper possit poenae temporalis
remissionem, et quidem eo maiorem quo maior est operantis caritas et operis
praestantia, placuit hanc ipsam remissionem poenae, quam christifidelis sua
actione acquirit, tamquam mensuram sumere remissionis poenae, quam Ecclesiastica
Auctoritas per indulgentiam partialem liberaliter addit.
Ad indulgentiam plenariam quod attinet, opportunum visum est earum
numerum congruenter minuere, ut christifideles indulgentiae plenariae aequam
aestimationem faciant et eam, debitis ornati dispositionibus, acquirere valeant.
Quod enim saepius occurrit, parum attenditur; quod copiosius offertur, parvi
aestimatur; cum plerique christifideles congruo temporis spatio indigeant, ut ad
plenariam indulgentiam assequendam apte se praeparent.
Quod attinet ad indulgentias reales et locales, non tantum earum
numerus valde deminutus est, sed ipsum nomen sublatum est, quo clarius constet
indulgentiis ditari christifidelium actiones, non vero res vel loca, quae sunt
tantum occasiones indulgentias acquirendi. Immo piarum Consociationum asseclae
indulgentias illis proprias assequi possunt, praescripta opera adimplendo, neque
insignium usus requiritur.
***
NORMAE
N. 1. Indulgentia est remissio coram Deo poenae temporalis pro peccatis,
ad culpam quod attinet, iam deletis, quam christifidelis, apte dispositus et
certis ac definitis condicionibus, consequitur ope Ecclesiae quae, ut ministra
redemptionis, thesaurum satisfactionum Christi et Sanctorum auctoritative
dispensat et applicat.
N. 2. Indulgentia est partialis vel plenaria prout a poena temporali pro
peccatis debita liberat ex parte aut ex toto.
N. 3. Indulgentiae sive partiales sive plenariae possunt semper
defunctis applicari per modum suffragii.
N. 4. Indulgentia partialis, in posterum, his tantum verbis «
indulgentia partialis » significabitur, nulla addita dierum vel annorum
determinatione.
N. 5. Christifideli qui, corde saltem contritus, peragit opus
indulgentia partiali ditatum, tribuitur ope Ecclesiae tantadem poenae temporalis
remissio, quantam ipse sua actione iam percipit.
N. 6. Indulgentia plenaria semel tantum in die acquiri potest, salvo
praescripto N. 18 pro constitutis « in articulo mortis ».
Partialis vero indulgentia pluries in die acquiri potest, nisi aliud
expresse notetur.
N. 7. Ad indulgentiam plenariam assequendam requiruntur exsecutio operis
indulgentia ditati et impletio trium condicionum, quae sunt: sacramentalis
confessio, communio eucharistica et oratio ad mentem Summi Pontificis.
Requiritur insuper ut excludatur omnis affectus erga quodcumque peccatum etiam
veniale.
Si plena huiusmodi dispositio desit vel praedictae condiciones, salvo
praescripto N. 11 pro « impeditis », non impleantur, indulgentia erit tantum
partialis.
N. 8. Tres condiciones perfici possunt pluribus diebus ante vel post
praescripti operis exsecutionem; convenit tamen ut communio et oratio ad mentem
Summi Pontificis peragantur ipso die quo instituitur opus.
N. 9. Unica sacramentali confessione plures indulgentiae plenariae
acquiri possunt; unica vero communione eucharistica et unica oratione ad mentem
Summi Pontificis una tantum indulgentia plenaria acquiritur.
N. 10. Condicio precandi ad mentem Summi Pontificis plene impletur, si
recitantur ad Eiusdem mentem semel Pater et Ave; data tamen
facultate singulis fidelibus quamlibet aliam orationem recitandi iuxta
uniuscuiusque pietatem et devotionem erga Romanum Pontificem.
N. 11. Firma facultate confessariis can. 935 C.I.C. facta commutandi pro
« impeditis » sive opus praescriptum sive condiciones, Ordinarii locorum
possunt concedere fidelibus, in quos ad normam iuris exercent auctoritatem, si
loca inhabitent ubi nullo modo vel saltem admodum difficile ad confessionem vel
ad communionem accedere possint, ut ipsi queant indulgentiam plenariam consequi
absque actuali confessione et communione, dummodo sint corde contriti et ad
praedicta sacramenta, cum primum poterunt, accedere proponant.
N. 12. Divisio indulgentiarum in personales, reales et locales, non
amplius adhibetur, quo clarius constet indulgentiis ditari christifidelium
actiones, quamvis cum re vel loco interdum coniungantur.
N. 13. Enchiridion indulgentiarum recognoscetur eo consilio ut tantum
praecipuae preces et praecipua opera pietatis, caritatis et paenitentiae
indulgentiis ditentur.
N. 14. Elenchi et summaria indulgentiarum Ordinum, Congregationum
religiosarum, Societatum in communi viventium sine votis, Institutorum
saecularium, necnon piarum fidelium Consociationum, quamprimum recognoscentur,
ita ut indulgentia plenaria acquiri possit peculiaribus tantum diebus a Sancta
Sede statuendis, proponente supremo Moderatore vel, si agatur de piis
Consociationibus, Ordinario loci.
N. 15. In omnibus ecclesiis, oratoriis publicis vel — ab illis
qui legitime iis utuntur — semipublicis acquiri potest indulgentia plenaria,
quae defunctis tantum applicari potest, die 2 Novembris.
In ecclesiis vero paroecialibus acquiri insuper potest indulgentia
plenaria bis in anno: die festo Titularis, et die 2 Augusti, quo « Portiunculae
» indulgentia occurrit, vel alio opportuniore die ab Ordinario statuendo.
Omnes praedictae indulgentiae acquiri poterunt vel diebus supra
definitis vel, de consensu Ordinarii, die Dominico antecedenti aut subsequenti.
Ceterae indulgentiae ecclesiis vel oratoriis adiunctae quamprimum
recognoscentur.
N. 16. Opus praescriptum ad acquirendam indulgentiam plenariam ecclesiae
vel oratorio adiunctam est eiusdem pia visitatio, in qua recitantur oratio
Dominica et fidei symbolum (Pater et Credo).
N. 17. Christifidelis qui pietatis obiecto (crucifixo, cruce,
corona, scapulari, numismate), a quovis sacerdote rite benedicto, pia utitur
mente, consequitur indulgentiam partialem.
Si autem pietatis obiectum a Summo Pontifice aut a quolibet Episcopo
fuerit benedictum, christifidelis, eodem obiecto pia utens mente, assequi potest
etiam indulgentiam plenariam die festo SS. Apostolorum Petri et Pauli, addita
tamen, qualibet legitima formula, fidei professione.
N. 18. Pia Mater Ecclesia, si haberi nequit sacerdos qui christifideli
in vitae discrimen adducto sacramenta et benedictionem apostolicam cum adiuncta
indulgentia plenaria, de qua in can. 468, § 2 C.I.C., administret, benigne
eidem, rite disposito, concedit indulgentiam plenariam in articulo mortis
acquirendam, dummodo ipse durante vita habitualiter aliquas preces fuderit. Ad
hanc indulgentiam plenariam acquirendam laudabiliter adhibetur crucifixus vel
crux.
Eandem indulgentiam plenariam in articulo mortis christifidelis consequi
poterit, etiamsi eodem die aliam indulgentiam plenariam iam acquisiverit.
N. 19. Normae de indulgentiis plenariis editae, praesertim ea quae in N.
6 recensetur, applicantur etiam indulgentiis plenariis, quae « toties quoties
» usque adhuc appellari consueverunt.
N. 20. Pia Mater Ecclesia., de fidelibus defunctis quam maxime
sollicita, quolibet privilegio hac de re abrogato, iisdem defunctis amplissime
suffragari constituit quovis Missae sacrificio.
* * *
Novae normae, quibus innititur indulgentiarum acquisitio, vigere
incipient expletis tribus mensibus a die quo haec Constitutio in Actis
Apostolicae Sedis edetur.
Indulgentiae pietatis obiectorum usui adiunctae, quae supra non
recensentur, cessant expletis tribus mensibus a die quo haec Constitutio in Actis
Apostolicae Sedis edetur.
Recognitiones de quibus in N. 14 et N. 15, proponi debent Sacrae
Paenitentiariae Apostolicae intra annum; expleto vero biennio a die huius
Constitutionis, indulgentiae, quae confirmatae non fuerint, omnem vim amittent.
Nostra haec statuta et praescripta nunc et in posterum firma et
efficacia esse et fore volumus, non obstantibus, quatenus opus sit,
Constitutionibus et Ordinationibus Apostolicis a Nostris Decessoribus editis
ceterisque praescriptionibus etiam peculiari mentione et derogatione dignis.
Datum Romae, apud S. Petrum, die I mensis Ianuarii, in Octava
Nativitatis D.N.I.C., anno MCMLXVII, Pontificatus Nostri quarto.
PAULUS PP. VI
(1) Cf. Concilium Tridentinum, Sessio XXV, Decretum de indulgentiis: «
Cum potestas conferendi indulgentias a Christo Ecclesiae concessa sit, atque
huiusmodi potestate divinitus sibi tradita antiquissimis etiam temporibus illa
usa fuerit... »: D.-S. (= Denzinger-Schönmetzer) 1835; cf. Mt. 28,
18.
(2) Concilium Vaticanum II, Const. dogm. de divina revelatione Dei verbum,n.
8: A.A.S., 58 (1966) p. 821; cf. Concilium Vaticanum I,Const. dogm. de
fide catholica Dei Filius, cap. 4 De fide et ratione: D.-S. 3020.
(3) Cf. Gn. 3, 16-19: « Mulieri quoque dixit (Deus):
Multiplicabo aerumnas tuas et conceptus tuos; in dolore paries filios et sub
viri potestate eris et ipse dominabitur tui. Adae vero dixit: Quia audisti vocem
uxoris tuae et comedisti de ligno, ex quo praeceperam tibi ne comederes,
maledicta terra in opere tuo: in laboribus comedes ex ea cunctis diebus vitae
tuae. Spinas et tribulos germinabit tibi... In sudore vultus tui vesceris pane,
donec revertaris in terram, de qua sumptus es; quia pulvis es, et in pulverem
reverteris ».
Cf. etiam Lc. 19, 41-44; Rm. 2, 9 et 1 Cor. 11,
30.
Cf. Augustinus, Enarr. in Ps. LVIII 1, 13: « Iniquitas
omnis, parva magnave sit, puniatur necesse est, aut ab ipso homine paenitente,
aut a Deo vindicante »: CCL 39, p. 739; PL 36, 701.
Cf. Thomas, S. Th. 1-2, q. 87, a. 1: « Cum autem
peccatum sit actus inordinatus, manifestum est quod quicumque peccat, contra
aliquem ordinem agit. Et ideo ab ipso ordine consequens est quod deprimatur.
Quae quidem depressio poena est ».
(4) Cf. Mt. 25, 41-42: « Discedite a me, maledicti, in
ignem aeternum, qui paratus est diabolo et angelis eius. Esurivi enim, et non
dedisti mihi manducare ». Vide etiam Mr. 9, 42-43; Io. 5, 28-29; Rm.
2, 9; Gal. 6, 6-8.
Cf. Concilium Lugdunense II, Sessio IV, Professio fidei Michaëlis
Palaeologi imperatoris: D.-S. 856-858.
Cf. Concilium Florentinum, Decretum pro Graecis: D.-S.
1304-1306.
Cf. Augustinus, Enchiridion, 66, 17: « Multa etiam hic
videntur ignosci et nullis suppliciis vindicari; sed eorum poenae reservantur in
posterum. Neque enim frustra ille proprie dicitur dies iudicii, quando venturus
est iudex vivorum atque mortuorum. Sicut e contrario vindicantur hic aliqua, et
tamen si remittuntur, profecto in futuro saeculo non nocebunt. Propterea de
quibusdam temporalibus poenis, quae in hac vita peccantibus irrogantur, eis
quorum peccata delentur, ne reserventur in finem, ait Apostolus (1 Cor. 11,
31-32): “Si enim nos ipsos iudicaremus, a Domino non iudicaremur, cum
iudicamur autem a Domino corripimur, ne cum hoc mundo damnemur” »: ed.
Scheel, Tubingae 1930, p. 42; PL 40, 263.
(5) Cf. Hermae pastor, Mand. 6, 1, 3: Funk,Patres Apostolici 1, p. 487.
(6) Cf. Is. 1, 2-3: « Filios enutrivi et exaltavi, ipsi
autem spreverunt me. Cognovit bos possessorem suum, et asinus praesaepe domini
sui; Israël autem me non cognovit, et populus meus non intellexit ». Cf. etiam
Deut. 8, 11 et 32, 15ss.; Ps. 105, 21 et 118, passim; Sap.
7, 14; Is. 17, 10 et 44, 21; Ier. 33, 88; Ez. 20,
27.
Cf. Concilium Vaticanum II, Const. dogm. de divina revelatione Dei
verbum, n. 2: « Hac itaque revelatione Deus invisibilis (cf. Col. 1,
15; 1 Tm. 1, 17) ex abundantia caritatis suae homines tamquam amicos
alloquitur (cf. Ex. 33, 11; Io. 15, 14-15) et cum eis conversatur
(cf. Bar. 3, 38), ut eos ad societatem Secum invitet in eamque suscipiat
»: A.A.S., 58 (1966) p. 818. Cf. etiam ibid., n. 21: l. c. pp.
827-828.
(7) Cf. Io. 15, 14-15.
Cf. Concilium Vaticanum II, Const. past. de Ecclesia in mundo
huius temporis Gaudium et spes, n. 22: A.A.S., 58 (1966) p. 1042;
et Decr. de activitate missionali Ecclesiae Ad gentes divinitus, n. 13: A.A.S.,
58 (1968) p. 962.
(8) « Cf. Num. 20, 12: « Dixitque Dominus ad Moysen et Aaron:
Quia non credidistis mihi, ut sanctificaretis me coram filiis Israel, non
introducetis hos populos in terram quam dabo eis ».
Cf. Num. 27, 13-14: « Cumque videris eam, ibis et tu ad
populum tuum, sicut ivit frater tuus Aaron, quia offendistis me in deserto Sin
in contradictione multitudinis nec sanctificare me voluistis coram ea super
aquas ».
Cf. 2 Reg. 12, 13-14: « Et dixit David ad Nathan:
Peccavi Domino. Dixitque Nathan ad David: Dominus quoque transtulit peccatum
tuum: non morieris. Veruntamen, quoniam blasphemare fecisti inimicos Domini
propter verbum hoc, filius, qui natus est tibi, morte morietur ».
Cf. Innocentius IV, Instructio pro Graecis: D.-S.
838.
Cf. Concilium Tridentinum, Sessio VI, can. 30: « Si quis post
acceptam iustificationis gratiam cuilibet peccatori paenitenti ita culpam
remitti et reatum aeternae poenae deleri dixerit, ut nullus remaneat reatus
poenae temporalis, exsolvendae vel in hoc saeculo vel in futuro in purgatorio,
antequam ad regna caelorum aditus patere possit: an. s. »: D.-S. 1580; cf.
etiam D.-S. 1689, 1693.
Cf. Augustinus, In Io. ev. tr. 124, 5: « Cogitur homo
tolerare (hanc vitam) etiam remissis peccatis; quamvis ut in eam veniret
miseriam, primum fuerit causa peccatum. Productior est enim poena quam culpa, ne
parva putaretur culpa, si cum illa finiretur et poena. Ac per hoc vel ad
demonstrationem debitae miseriae, vel ad emendationem labilis vitae, vel ad
exercitationem necessariae patientiae, temporaliter hominem detinet poena et
quem iam ad damnationem sempiternam reum non detinet culpa »: CCL 36,
pp. 683-684; PL 35, 1972-1973.
(9) Concilium Lugdunense II, Sessio IV: D.-S. 856.
(10) Cf. Missale Romanum, Oratio Dom. in Septuag.: Preces populi
tui, quaesumus, Domine, clementer exaudi: ut, qui iuste pro peccatis nostris
affligimur, pro tui nominis gloria misericorditer liberemur.
Cf. Ibid., Oratio super populum feriae II post dom. I in
Quadrag.: Absolve, quaesumus, Domine, nostrorum vincula peccatorum: et, quidquid
pro eis meremur, propitiatus averte.
Cf. Ibid., Postcommunio Dom. III in Quadrag.: A cunctis
nos, quaesumus, Domine, reatibus et periculis propitiatus absolve: quos tanti
mysterii tribuis esse participes.
(11) 3 Cf. Iac. 3, 2: « In multis enim offendimus omnes ».
Cf. 1 Io. 1, 8: « Si dixerimus quoniam peccatum non
habemus, ipsi nos seducimus, et veritas in nobis non est ». Quem textum
Concilium Carthaginiense sic commentatur: « Item placuit, quod ait S. Ioannes
Apostolus: Si dixerimus, quia peccatum non habemus, nos ipsos seducimus, et
veritas in nobis non est: quisquis sic accipiendum putaverit, ut dicat propter
humilitatem oportere dici, nos habere peccatum, non quia vere ita est, an. s.
»: D.-S. 228.
Cf. Concilium Tridentinum, Sessio VI, Decr. de iustificatione,
cap. 11: D.-S. 1537.
Cf. Concilium Vaticanum II, Const. dogm. de Ecclesia Lumen
gentium, n. 40: « Cum vero in multis offendimus omnes (cf. Iac. 3,
2), misericordiae Dei iugiter egemus atque orare quotidie debemus: “Et dimitte
nobis debita nostra” (Mt. 6, 12) »: A.A.S., 57 (1965) p.
45.
(12) Cf. Augustinus, De
bapt. contra Donat. 1, 28: PL 43, 124.
(13) Cf. Io. 15, 5: « Ego sum vitis, vos palmites; qui manet in
me, et ego in eo, hic fert fructum multum ».
Cf. 1 Cor. 12, 27: « Vos autem estis corpus Christi et
membra de membro ». Cf. etiam 1 Cor. 1, 9 et 10, 17; Eph. 1, 20-23
et 4, 4.
Cf. Concilium Vaticanum II, Const. dogm. de Ecclesia Lumen
gentium, n. 7: A.A.S., 57 (1965) pp. 10-11.
Cf. Pius XII, Litt. encycl. Mystici Corporis: « Ex eadem
autem Spiritus Christi communicatione efficitur ut... Ecclesia veluti plenitudo
constituatur et complementum Redemptoris, Christus vero quoad omnia in Ecclesia
quodammodo adimpleatur (cf. Thomas,Comm.
in epist. ad Eph. 1, lect. 8). Quibus quidem verbis ipsam attigimus
rationem, cur... Caput mysticum quod Christus est, et Ecclesia, quae hisce in
terris veluti alter Christus eius personam gerit, unum novum hominem
constituant, quo in salutifero crucis opere perpetuando caelum et terra
iunguntur: Christum dicimus Caput et Corpus, Christum totum »: D.-S. 3813; A.A.S., 35
(1943) pp. 230-231.
Cf. Augustinus,Enarr. 2 in Ps. XC, 1: « Dominus noster
Iesus Christus, tamquam totus perfectus vir, et caput, et corpus: caput in illo
homine agnoscimus, qui natus de Maria virgine... Hoc est caput ecclesiae. Corpus
huius capitis ecclesia est, non quae hoc loco est, sed et quae hoc loco et per
totum orbem terrarum; nec illa quae hoc tempore, sed ab ipso Abel usque ad eos
qui nascituri sunt usque in finem et credituri in Christum, totus populus
sanctorum ad unam civitatem pertinentium; quae civitas corpus est Christi, cui
caput est Christus »: CCL 39, p. 1266; PL 37, 1159.
(14) Cf. 1 Pt. 2, 22 et 21.
(15) Cf. Is. 53, 4-6 cum 1 Pt. 2, 21-25; cf. etiam Io. 1,
29; Rm. 4, 25 et 5, 9ss.; 1 Cor. 15, 3; 2
Cor. 5, 21; Gal. 1, 4; Eph. 1, 7ss.; Heb. 1, 3 etc.; 1
Io. 3, 5.
(16) Cf. 1 Pt. 2, 21.
(17) Cf. Col. 1, 24: « Qui nunc gaudeo in passionibus pro vobis
et adimpleo ea quae desunt passionum Christi in carne mea pro corpore eius, quod
est ecclesia ».
Cf. Clemens Alexandrinus, Lib. Quis dives salvetur 42: S.
Ioannes Apostolus iuvenem latronem hortatur ad paenitentiam, exclamans: « Ego
pro te Christo rationem reddam. Si sit opus, tuam ipse libens mortem sustinebo,
quemadmodum Dominus pro nobis mortem tulit. Animam meam pro tua vicariam dabo
»:
GCS Clemens 3, p. 190; PG 9, 650.
Cf. Cyprianus, De lapsis 17; 36: « Credimus quidem posse
apud iudicem plurimum martyrum merita et opera iustorum, sed cum iudicii dies
venerit, cum post occasum saeculi huius et mundi ante tribunal Christi populus
eius adstiterit ». « Paenitenti, operanti, roganti potest clementer ignoscere,
potest in acceptum referre quidquid pro talibus et petierint martyres et
fecerint sacerdotes »: CSEL 31, pp. 249-250 et 263; PL 4, 495 et
508.
Cf. Hieronymus,Contra Vigilantium 6: « Dicis in libello
tuo, quod dum vivimus, mutuo pro nobis orare possumus; postquam autem mortui
fuerimus, nullius sit pro alio exaudienda oratio: praesertim cum martyres
ultionem sui sanguinis obsecrantes, impetrare non quiverint (Apoc. 6,
10). Si apostoli et martyres adhuc in corpore constituti possunt orare pro
caeteris, quando pro se adhuc debent esse solliciti: quanto magis post coronas,
victorias et triumphos? »: PL 23, 359.
Cf. Basilius Magnus, Homilia in martyrem Julittam 9: «
Oportet igitur flere cum flentibus. Ubi videris fratrem lugentem ob peccatorum
paenitentiam, lacrimare cum viro eiusmodi ac illius commiseresce. Ita enim tibi
licebit ex malis alienis tuum corrigere. Nam qui fervidas lacrimas pro peccato
proximi effundit, dum fratrem deflet, medetur sibimetipsi... Luge peccati causa.
Animae aegritudo est peccatum; mors est animae immortalis; peccatum luctu atque
irrequietis lamentis dignum est »: PG 31, 258-259.
Cf. Ioannes Chrysostomus, In epist. ad Philipp. 1, hom.
3, 3: « Igitur non generatim eos qui moriuntur, lugeamus, neque de viventibus
generatim gaudeamus; sed quid? Lugeamus peccatores non solum morientes, sed
etiam viventes: de iustis gaudeamus, non solum dum vivunt, verum etiam postquam
mortui fuerint »: PG 62, 223.
Cf. Thomas, S. Th. 1-2, q. 87, a. 8: « Si loquamur de
poena satisfactoria, quae voluntarie assumitur, contingit quod unus portet
poenam alterius, inquantum sunt quodammodo unum... Si autem loquamur de poena
pro peccato inflicta, inquantum habet rationem poenae, sic solum unusquisque pro
peccato suo punitur: quia actus peccati aliquid personale est. Si autem loquamur
de poena quae habet rationem medicinae, sic contingit quod unus punitur pro
peccato alterius. Dictum est enim quod detrimenta corporalium rerum, vel etiam
ipsius corporis, sunt quaedam poenales medicinae ordinatae ad salutem animae.
Unde nihil prohibet talibus poenis aliquem puniri pro peccato alterius, vel a
Deo vel ab homine ».
(18) Cf. Leo XIII, Epist. encycl. Mirae caritatis: «
Nihil est enim aliud sanctorum communio... nisi mutua auxilii, expiationis,
precum, beneficiorum communicatio inter fideles vel caelesti patria potitos vel
igni piaculari addictos vel adhuc in terris peregrinantes, in unam coalescentes
civitatem, cuius caput Christus, cuius forma caritas »: Acta Leonis XIII, 22
(1902) p. 129; D.-S. 3363.
(19) Cf. 1 Cor. 12, 12-13: « Sicut enim corpus unum est
et membra habet multa; omnia autem membra corporis, cum sint multa, unum tamen
corpus sunt; ita et Christus. Etenim in uno Spiritu omnes nos in unum corpus
baptizati sumus ».
Cf. Pius XII, Litt. encycl. Mystici Corporis: « Ita
(Christus) in Ecclesia quodammodo vivit, ut ipsa quasi altera Christi persona
exsistat. Quod quidem gentium Doctor ad Corinthios scribens affirmat, cum, nihil
aliud adiiciens, “Christum” Ecclesiam vocat (cf. 1 Cor. 12, 12),
ipsumque profecto Magistrum imitatus, qui eidem Ecclesiam insectanti
adclamaverat ex alto: “Saule, Saule, quid me persequeris?” (cf. Act. 9,
4; 22, 7; 26, 14). Quin immo si Nysseno credimus, saepius ab apostolo Ecclesia
“Christus” nuncupatur (cf. De vita Moysis: PG 44, 385); nec ignotum
vobis est, venerabiles Fratres, illud Augustini effatum: “Christus praedicat
Christum” (cf. Sermones 354, 1; PL 39, 1563) »: A.A.S., 35
(1943) p. 218.
Cf. Thomas, S. Th. 3, q. 48, a. 2 ad 1 et q. 49, a. 1.
(20) Cf. Clemens VI, Bulla Iubilaei Unigenitus Dei Filius: «
Unigenitus Dei Filius... thesaurum militanti Ecclesiae acquisivit... Quem quidem
thesaurum... per beatum Petrum caeli clavigerum, eiusque successores, suos in
terris vicarios, commisit fidelibus salubriter dispensandum... Ad cuius quidem
thesauri cumulum beatae Dei Genetricis omniumque electorum a primo iusto usque
ad ultimum merita adminiculum praestare noscuntur... »: D.-S. 1025, 1026,
1027.
Cf. Sixtus IV, Epist. encycl. Romani Pontificis: « ...Nos, quibus
plenitudo potestatis ex alto est attributa, de thesauro universalis Ecclesiae,
qui ex Christi Sanctorumque eius meritis constat, Nobis commisso, auxilium et
suffragium animabus purgatorii afferre cupientes... »: D.-S. 1406.
Cf. Leo X, Decretum Cum postquam ad Caietanum de Vio legatum papae: «
...thesaurum meritorum Iesu Christi et Sanctorum dispensare... »: D.-S. 1448;
cf. D.-S. 1467 et 2641.
(21) Cf. Heb. 7, 23-25; 9, 11-28.
(22) Concilium Vaticanum II, Const. dogm. de Ecclesia Lumen gentium, n.
49: A.A.S., 57 (1965) pp. 54-55.
(23) Cf. Iac. 5, 16: « Confitemini ergo alterutrum peccata
vestra et orate pro invicem, ut salvemini; multum enim valet deprecatio iusti
adsidua ».
Cf. 1 Io. 5, 16: « Qui scit fratrem suum peccare peccatum non ad
mortem petat, et dabitur ei vita peccanti non ad mortem ».
(24) Cf. Clemens Romanus, Ad Cor. 56, 1: « Oremus igitur et nos pro
iis, qui in peccato quopiam versantur, ut moderatio et humilitas iis concedatur,
ut non nobis, sed voluntati divinae cedant. Sic enim mentio, quae cum
misericordia eorum fit apud Deum et sanctos, ipsis fructuosa erit et perfecta
»: Funk,Patres Apostolici 1, p. 171.
Cf. Martyrium s.
Polycarpi 8, 1: « Cum autem precationem tandem finiisset, in qua mentionem
fecerat omnium, qui aliquando cum ipso versati fuerant, parvorum quidem et
magnorum, clarorum et obscurorum totiusque per orbem terrarum catholicae
ecclesiae... »: Funk, Patres Apostolici 1, p. 321, 323.
(25) Cf. Sozomenus, Hist. Eccl. 7, 16: In paenitentia publica,
peractis iam missarum solemnibus, in ecclesia romana, paenitentes « cum gemitu
ac lamentis pronos se in terram abiciunt. Tum episcopus cum lacrimis ex adverso
occurrens, pariter ipse humi provolvitur; et universa ecclesiae multitudo, simul
confitens, lacrimis perfunditur. Post haec vero primus exsurgit episcopus, ac
prostratos erigit; factaque, ut decet, precatione pro peccatoribus paenitentiam
agentibus, eos dimittit »: PG 67, 1462.
(26) Cf. Cyrillus hierosolymitanus, Catechesis 23 (mystag. 5),
9; 10: « Deinde et pro defunctis sanctis patribus et episcopis, et omnibus
generatim qui inter nos vita functi sunt (oramus); maximum hoc credentes
adiumentum illis animabus fore, pro quibus oratio defertur, dum sancta et
perquam tremenda coram iacet victima ». Re autem confirmata exemplo coronae,
quae plectitur imperatori, ut in exsilium pulsis veniam praestet, idem S. Doctor
sermonem concludit dicens: « Ad eundem modum et nos pro defunctis, etiamsi
peccatores sint, preces Deo offerentes, non coronam plectimus; sed Christum
mactatum pro peccatis nostris offerimus, clementem Deum cum pro illis tum pro
nobis demereri et propitiare satagentes »: PG 33, 1115; 1118.
Cf. Augustinus, Confessiones 9, 12, 32: PL 32, 777; et 9, 11,
27: PL 32, 775; Sermones 172, 2: PL 38, 936; De
cura pro mortuis gerenda 1, 3: PL 40, 593.
(27) Cf. Clemens Alexandrinus, Lib. Quis dives salvetur 42: (S.
Ioannes Apostolus, in conversione iuvenis latronis) « Exinde partim crebris
orationibus Deum deprecans, partim continuatis una cum iuvene ieiuniis simul
decertans, variisque denique sermonum illecebris animum eius demulcens, non
prius destitit, ut aiunt, quam illum firma constantia Ecclesiae gremio
admovisset... »: CGS 17, pp. 189-190; PG
9, 651.
(28) Cf. Tertullianus, Ad martyres 1, 6: « Quam pacem quidam in
ecclesia non habentes a martyribus in carcere exorare consueverunt »: CCL 1,
p. 3; PL 1, 695.
Cf. Cyprianus, Epist. 18 (alias: 12), 1: « Occurrendum puto fratribus
nostris, ut qui libellos a martyribus acceperunt... manu eis in paenitentiam
imposita veniant ad Dominum cum pace quam dari martyres litteris ad nos factis
desideraverunt »: CSEL 3, pp. 523-524; PL 4, 265; cf. Id., Epist. 19 (alias:
13), 2: CSEL 3, p. 525; PL 4, 267.
Cf. Eusebius Caesariensis, Hist. Eccl. 1, 6, 42: CGS
Eus. 2, 2, 610; PG 20, 614-615.
(29) Cf. Ambrosius, De
paenitentia 1, 15: « ...velut enim operibus quibusdam totius populi
purgatur, et plebis lacrimis abluitur, qui orationibus et fletibus plebis
redimitur a peccato, et in homine mundatur interiore. Donavit enim Christus
ecclesiae suae, ut unum per omnes redimeret, quae domini Iesu meruit adventum,
ut per unum omnes redimerentur »: PL 16, 511.
(30) Cf. Tertullianus, De paenitentia 10, 5-6: « Non potest corpus de
unius membri vexatione laetum agere: condoleat universum et ad remedium
conlaboret necesse est. In uno et altero ecclesia est, ecclesia vero Christus:
ergo cum te ad fratrum genua protendis Christum contrectas, Christum exoras;
aeque illi cum super te lacrimas agunt Christus patitur, Christus patrem
deprecatur. Facile impetratur semper quod filius postulat »: CCL 1, p.
337; PL 1, 1356.
Cf. Augustinus, Enarr. in Ps LXXXV 1: CCL 39, pp. 1176-1177; PL 37,
1082.
(31) Cf. Act. 20, 28. Cf. etiam Concilium Tridentinum, Sessio XXIII, Decr. de sacramento ordinis, c.
4: D.-S. 1768; Concilium Vaticanum I, Sessio IV, Const. dogm. de Ecclesia Pastor aeternus, c.
3: D.-S. 3061; Concilium Vaticanum II, Const. dogm. de Ecclesia Lumen gentium, n.
20: A.A.S.,
57 (1965) p. 23.
Cf. Ignatius Antiochenus, Ad Smyrnaeos 8, 1: « Separatim ab episcopo
nemo quidquam faciat eorum, quae ad ecclesiam spectant... »: Funk, Patres
Apostolici 1, p. 283.
(32) Cf. Concilium Nicaenum I, can. 12: « ...quicumque enim et metu, et
lacrimis, et tolerantia, et bonis operibus conversionem et opere et habitu
ostendunt, hi impleto auditionis tempore quod praefinitum est, merito orationum
communionem habebunt, cum eo quod liceat etiam episcopo humanius aliquid de eis
statuere... »: Mansi, SS. Conciliorum collectio, 2, 674.
Cf. Concilium Neocaesariense, can. 3: l. c. 540.
Cf. Innocentius I, Epist. 25, 7, 10: PL 20, 559.
Cf. Leo Magnus, Epist. 159, 6: PL 54, 1138.
Cf. Basilius Magnus, Epist. 217 (canonica 3), 74: « Quod si
unusquisque eorum qui in praedictis peccatis fuere, paenitentiam agens, bonus
evaserit, is cui a Dei benignitate ligandi atque solvendi credita potestas, si
clementior fiat, perspecta illius qui peccavit paenitentiae magnitudine, ad
diminuendum poenarum tempus, non erit dignus condemnatione, cum ea quae est in
Scripturis, historia nos doceat, eos qui cum maiore labore paenitentiam agunt,
cito Dei misericordiam consequi »: PG 32, 803.
Cf. Ambrosius, e paenitentia 1, 15 (vide supra, in nota 29).
(33) Cf. Vincentius Lirinensis, Commonitorium primum 23: PL 50,
667-668.
(34) Cf. Concilium Claromontanum, can. 2: « Quicumque pro sola devotione,
non pro honoris vel pecuniae adeptione ad liberandam ecclesiam Dei Ierusalem
profectus fuerit, iter illud pro omni paenitentia reputetur »: Mansi, SS.
Conciliorum collectio 20, 816.
(35) Cf. Bonifatius VIII, Bulla
Antiquorum habet: « Antiquorum habet fida relatio, quod accedentibus ad
honorabilem basilicam principis Apostolorum de Urbe concessae sunt magnae
remissiones et indulgentiae peccatorum; Nos igitur... huiusmodi remissiones et
indulgentias omnes et singulas ratas et gratas habentes, ipsas auctoritate
Apostolica confirmamus et approbamus... Nos de omnipotentis Dei misericordia et
eorundem Apostolorum eius meritis et auctoritate confisi, de fratrum Nostrorum
consilio et Apostolicae plenitudine potestatis omnibus... ad basilicas ipsas
accedentibus reverenter, vere paenitentibus et confessis... in huiusmodi
praesenti et quolibet centesimo secuturo annis non solum plenam et largiorem,
immo plenissimam omnium suorum concedemus et concedimus veniam peccatorum... »
D.-S. 868.
(36) Clemens VI, Bulla Iubilaei Unigenitus Dei Filius: D.-S. 1025,
1026 et 1027.
(37) Cf. Leo X, Decr. Cum
postquam: « ...tibi significandum duximus, Romanam Ecclesiam, quam reliquae
tamquam matrem sequi tenentur, tradidisse: Romanum Pontificem, Petri clavigeri
successorem et Iesu Christi in terris vicarium, potestate clavium, quarum est
aperire regnum caelorum tollendo illius in Christi fidelibus impedimenta (culpam
scilicet et poenam pro actualibus peccatis debitam, culpam quidem mediante
sacramento paenitentiae, poenam vero temporalem pro actualibus peccatis secundum
divinam iustitiam debitam mediante ecclesiastica indulgentia), posse pro
rationabilibus causis concedere eisdem Christi fidelibus, qui caritate iungente
membra sunt Christi, sive in hac vita sint, sive in purgatorio, indulgentias ex
superabundantia meritorum Christi et Sanctorum; ac tam pro vivis quam pro
defunctis Apostolica auctoritate indulgentiam concedendo, thesaurum meritorum
Iesu Christi et Sanctorum dispensare, per modum absolutionis indulgentiam ipsam
conferre, vel per modum suffragii illam transferre consuevisse. Ac propterea
omnes, tam vivos quam defunctos, qui veraciter omnes indulgentias huiusmodi
consecuti fuerint, a tanta temporali poena, secundum divinam iustitiam pro
peccatis suis actualibus debita liberari, quanta concessae et acquisitae
indulgentiae aequivalet »: D.-S. 1447-1448.
(38) Cf. Paulus VI, Epist. Sacrosancta
Portiunculae « Indulgentia, quam paenitentibus Ecclesia largitur, est
manifestatio illius mirabilis communionis Sanctorum, quae uno caritatis Christi
nexu Beatissimam Virginem Mariam et christifidelium in caelis triumphantium vel
in Purgatorio degentium vel in terris peregrinantium coetum mystice devincit.
Etenim indulgentia, quae tribuitur ope Ecclesiae, minuitur vel omnino aboletur
poena, qua homo quodammodo impeditur, ne arctiorem cum Deo coniunctionem
assequatur; quapropter paenitens fidelis praesens reperit auxilium in hac
singulari caritatis ecclesialis forma, ut veterem exuat hominem novumque induat,
“qui renovatur in agnitionem secundum imaginem eius qui creavit illum” (Col.
3, 10) »: A.A.S., 59 (1966) pp. 633-634.
(39) Cf. Paulus VI, Epist cit.: « Iis vero christifidelibus, qui
paenitentia ducti hanc “metanoian” adipisci nituntur, eo quod post peccatum
eam sanctitatem affectant, qua primum baptismate induti sunt in Christo, obviam
in Ecclesia, quae etiam largiendo indulgentias, materno quasi complexu et
adiumento debiles infirmosque sustinet filios. Non est igitur indulgentia
facilior via, qua necessariam peccatorum paenitentiam devitare possumus, sed est
potius fulcimen, quod singuli fideles, infirmitatis suae cum humilitate
nequaquam inscii, inveniunt in mystico Christi corpore, quod totum “eorum
conversioni caritate, exemplo, precibus adlaborat” (Const. dogm. de Ecclesia Lumen gentium, C.
2, n. 11) »: A.A.S., 58 (1966) p. 632.
(40) Clemens VI, Bulla Iubilaei Unigenitus Dei Filius: D.-S.
1026.
Clemens VI, Epist. Super quibusdam: D.-8. 1059.
Martinus V, Bulla Inter cunctas: D.-S. 1266.
Sixtus IV, Bulla Salvator noster: D.-8. 1398.
Sixtus IV, Epist. encycl. Romani Pontificis provida: « Nos scandalis
et erroribus huiusmodi... obviare volentes per Brevia Nostra ad... praelatos
scripsimus, ut Christi fidelibus declarent, ipsam plenam indulgentiam pro
animabus exsistentibus in purgatorio per modum suffragii per Nos fuisse
concessam, non ut per indulgentiam praedictam Christi fideles ipsi a piis et
bonis operibus revocarentur, sed ut illa in modum suffragii animarum saluti
prodesset; perindeque ea indulgentia proficeret, ac si devotae orationes piaeque
eleemosynae pro earundem animarum salute dicerentur et offerentur... non quod
intenderemus, prout nec intendimus, neque etiam inferre vellemus, indulgentiam
non plus proficere aut valere quam eleemosynae et orationes, aut eleemosynas et
orationes tantum proficere tantumque valere quantum indulgentia per modum
suffragii, cum sciamus orationes et eleemosynas et indulgentiam per modum
suffragii longe distare; sed eam “perinde” valere diximus, id est, per eum
modum, “ac si” id est per quem orationes et eleemosynae valent. Et quoniam
orationes et eleemosynae valent tamquam suffragia animabus impensa, Nos, quibus
plenitudo potestatis ex alto est attributa, de thesauro universalis Ecclesiae,
qui ex Christi Sanctorumque eius meritis constat, Nobis commisso, auxilium et
suffragium animabus purgatorii afferre cupientes supradictam concessimus
indulgentiam... »: D.-S. 1405-1406.
Leo X, Bulla Exsurge Domine: D.-S. 1467-1472.
Pius VI, Const. Auctorem fidei, prop. 40: « Propositio asserens, “indulgentiam
secundum suam praecisam notionem aliud non esse quam remissionem partis eius
paenitentiae, quae per canones statuta erat peccanti”; quasi indulgentia
praeter nudam remissionem poenae canonicae non etiam valeat ad remissionem
poenae temporalis pro peccatis actualibus debitae apud divinam iustitiam: —
falsa, temeraria, Christi meritis iniuriosa, dudum in art. 19 Lutheri damnata
»: D.-S. 2640. Ibid., prop. 41: « Item in eo, quod subditur, “scholasticos
suis subtilitatibus inflatos invexisse thesaurum male intellectum meritorum
Christi et Sanctorum, et clarae notioni absolutionis a poena canonica
substituisse confusam et falsam applicationis meritorum” quasi thesauri
Ecclesiae, unde Papa dat indulgentias, non sint merita Christi et Sanctorum: —
falsa, temeraria, Christi et Sanctorum meritis iniuriosa, dudum in art. 17
Lutheri damnata »: D.-S. 2041. Ibid., prop. 42: « Item in eo, quod
superaddit, “luctuosius adhuc esse, quod chimaerea isthaec applicatio
transferri volita sit in defunctos”: — falsa, temeraria, piarum aurium
offensiva, in Romanos Pontifices et in praxim et sensum universalis Ecclesiae
iniuriosa, inducens in errorem haereticali nota in Petro de Osma confixum,
iterum damnatum in art. 22 Lutheri »: D.-S. 2642.
Pius XI, Indictio Anni Sancti extra ordinem Quod nuper: «
...plenissimam totius poenae, quam pro peccatis luere debent, indulgentiam
misericorditer in Domino concedimus atque impertimus, obtenta prius ab iisdem
admissorum cuiusque suorum remissione ac venia »: A.A.S., 25 (1933) p.
8.
Pius XII, Indictio universalis Iubilaei Iubilaeum maximum:
« Hoc igitur piacularis anni decursu, omnibus ... christifidelibus, qui
rite per Paenitentiae Sacramentum expiati et sacra Synaxi refecti, ... Basilicas
... pie inviserint, atque ... preces ... recitaverint, plenissimam totius
poenae, quam pro peccatis luere debent, indulgentiam ac veniam misericorditer in
Domino concedimus atque impertimus »: A.A.S., 41 (1949), pp. 258-259.
(41) Cf. Concilium Lateranense IV, cap. 62: D.-S. 819.
(42) Cf. Concilium Tridentinum,
Decretum de indulgentiis: D.-S. 1835.
(43) Cf. ibid.
(44) Ier. 2, 19.
(45) Cf. Eph. 5, 27.
(46) Eph. 4, 13.
(47) Cf. Thomas, In 4 Sent. dist. 20, q. 1, a. 3, q. 1a
2, ad 2 (S. Th. Suppl. q. 25, a. 2, ad 2): « ...quamvis huiusmodi
indulgentiae multum valeant ad remissionem poenae, tamen alia opera
satisfactionis sunt magis meritoria respectu praemii essentialis; quod in
infinitum melius est quam dimissio poenae temporalis ».
***
Prima editio, mense iunio 1968 - Secunda editio, mense octobri
1968 - Tertia editio, mense maio 1986 - Quarta editio, mense iulio
1999
Copyright by Libreria Editrice Vaticana, 1999
|